Những nét về nội dung và nghệ thuật viết kịch trong vở kịch đương đại thành phố hồ chí minh

ð c ñi m n i dung và ngh thu#t k ch b n
văn h c Thành ph H" Chí Minh đương đ i
•

Lưu Trung Th y

ð i h c Qu c gia Thành ph H" Chí Minh

TĨM T T:
T) th p niên cu i th k, XX ñ n nay, Thành
ph H/ Chí Minh là m t trong nh ng trung tâm
sơi đ ng c a văn h c k ch và sân kh u k ch
c a c nư c. G n v i ho t ñ ng c a sân kh u
k ch nói, trong hơn 20 năm qua, văn h c k ch
Thành ph đã hình thành nên ñ i ngũ tác gi
k ch b n chun nghi p, đưa đ n cơng chúng
nh ng tác ph*m ph n ánh nh ng xung ñ t
trong cu c s ng và th gi i n i tâm, n i c m
c a con ngư i Vi t Nam giai ño n ñ!i m i và
h i nh p c a đ t nư c cũng như đóng góp
kinh nghi m cho vi c ti p thu và v n d ng
nh ng thành t u ngh thu t xây d ng k ch b n

c a k ch nói hi n đ i th gi i, phù h p v i thói
quen ti p nh n c a ngư i Vi t.
Bài vi t này khái quát ñ c ñi m n i dung
ph n ánh, trong ñó t p trung vào n i dung
xung ñ t, và ngh thu t xây d ng k ch b n trên
phương di n xây d ng c t truy n, xây dưng
nhân v t, xây d ng ngôn ng ñ i tho i và v n
d ng th pháp ngh thu t m i c a k ch b n

văn h c k ch nói Thành ph H/ Chí Minh
đương đ i. Bài vi t hy v ng góp thêm vào
nh ng ñánh giá, t!ng k t v văn h c k ch
Thành ph H/ Chí Minh trong th i gian hơn 20
năm qua đ n nay.

T khóa: k ch b n văn h c ñương ñ i, văn h c k ch đương đ i, k ch nói đương đ i, k ch
nói Thành ph H/ Chí Minh ñương ñ i
1. N i dung xung ñ t trong k ch b n văn h c
Thành ph H Chí Minh đương đ i
Hơn 20 năm qua, k ch nói c nư c loay hoay
tìm gi i pháp thốt kh$i khó khăn do thi u khán gi .
Trong b i c nh đó, k ch nói Thành ph H Chí
Minh ch n hư ng đi thích ng v i th trư ng ñ t n
t i và phát tri n. T s phát tri n c a sân kh u k ch
nói mà văn h c k ch Thành ph H Chí Minh có
đi u ki n phát tri n v s lư ng tác ph-m, ph n ánh
nh ng xung ñ t ñang ñ&t ra trong xã h i, cu c s ng,
ñ ng th i chuy n t i đ n cơng chúng nh ng thơng
đi p mang tính ch t hư ng thi n, khuy n thi n.
6 góc đ đ tài và ph m vi hi n th c, qua kh o
sát hơn 60 tác ph-m dành đư c nhi u quan tâm c a
cơng chúng thành ph kho ng th p niên cu i th k4
XX đ n nay, chúng tơi th y có th phân chia ñ tài

c a k ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh
thành b n nhóm như sau:
- Chính lu n.
- L ch s(.
- Tình u-hơn nhân-gia đình.

- ð o đ c cá nhân.
Có th s lư ng tác ph-m các m ng đ tài có
khác nhau nhưng nhìn chung ph m vi hi n th c mà
k ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh quan tâm
khá r ng. Trong đó, đ tài v tình u-hơn nhân-gia
đình cùng v i đ tài v ñ o ñ c cá nhân là nh ng ñ
tài liên quan ñ n ph m vi hi n th c c a cá nhân
chi m hơn 70% s lư ng k ch b n. Xu hư ng này
c a k ch nói Thành ph H Chí Minh đương ñ i
cũng n"m trong xu hư ng chung c a k ch nói Vi t
Nam, như nhà nghiên c u Phan Tr ng Thư ng


(trong Phan C ð (Ch biên), Văn h c Vi t Nam
th k% XX: Nh ng v n ñ l ch s" và lý lu n, Nhà
xu t b n Giáo d,c, Hà N i, năm 2004) nh n ñ nh v
k ch nói sau H i di n sân kh u năm 1985: k ch nói
Vi t Nam sau th i kỳ đ*i m i đã có m t bư c
chuy n t k ch th i s -chính lu n sang k ch tâm lý.
T góc đ đ tài, k ch nói Thành ph H Chí
Minh trong hơn 20 năm qua ñã c g ng ñưa ñ n ñ c
gi và khán gi b c tranh phong phú v ñ i s ng
c a ngư i thành ph nói riêng và vùng Nam b nói
chung. C, th :
6 m ng đ tài mang tính ch t chính lu n, k ch
nói Thành ph H Chí Minh t p trung vào m t s
xung đ t mang tính ch t th i s trong quá trình xây
d ng, phát tri n và h i nh p c a ñ t nư c như xung
ñ t trong phát tri n kinh t (tác ph-m Hoa Bi n c a
Lê Bình). Hoa bi n ph n ánh xung ñ t gi a phương

th c làm giàu b"ng m i cách và làm giàu m t cách
b n v ng. Hay như xung ñ t gi a h i nh p và gi
gìn văn hóa truy n th ng (ð t l c a Ng c Linh,
Tình duyên thu trư c c a Thanh Hoàng, Bi n c a
Lê Duy H nh), gi a văn hóa ng x( phương ðơng
và Phương Tây (D c Hồi Lang c a Thanh
Hồng).
Xung đ t v văn hóa các tác ph-m k ch nói
Thành ph H Chí Minh ch# m i d ng l i nh ng
va ch m, chưa ñ n m c gay g t. ðây cũng là ñi m
ñáng ti c trong cách ñ&t v n ñ và x( lý c a các
k ch b n văn h c thu c ph m vi đ tài này. B i vì
nh ng bi n chuy n trong th i kỳ xây d ng, phát
tri n và h i nh p c a ñ t nư c nói chung và Thành
ph H Chí Minh nói riêng ñang tác ñ ng và làm
thay ñ*i nh ng giá tr văn hóa c a đơ th cũng như
nơng thơn. Xung đ t v nh n th c và ng x( gi a
các th h trong gia đình và xã h i, xung ñ t gi a
giá tr văn hóa cũ và m i, gi a truy n th ng và hi n
ñ i chưa ñư c k ch nói đ&t ra, lý gi i đ t o nên s
chia s0, c m thông gi a th h già và tr0 cũng như
b o v nh ng hi n tư ng văn hóa tích c c, phê phán
nh ng hi n tư ng văn hóa tiêu c c ho&c l+i th i.

6 m ng đ tài chính lu n, k ch b n văn h c
Thành ph H Chí Minh ñương ñ i cũng ph n ánh
m t s hi n tư ng tiêu c c trong xã h i hi n nay
như s xu ng c p c a đ o đ c xã h i, thói vơ trách
nhi m c a m t s cán b công quy n, thói vơ c m
như Qu bom đi c c a Nguy n Thanh Bình. Cịn

Ngư i thi hành án t" c a Ph m Văn Quý, t không
gian c a tr i giam, cho th y th c tr ng là ph m
pháp, t i ác di n ra h u h t các t ng l p xã h i.
Bên c nh đó, k ch b n văn h c thành ph cũng
ñ c p ñ n nh ng nh ng xung ñ t trong ñ i s ng
ngh thu t c a ñ t nư c như ngh thu t v nhân sinh
và ngh thu t v ñ ng ti n trong Nh ng con ma nhà
hát (Lê Hoàng), hay giá tr th t và gi trong ngh
thu t trong Ca sĩ ngơi sao (Lê Hồng). Tác ph-m
Nh ng bóng ma nhà hát đ&t ra hàng lo t ngh ch lý
di n ra m t nơi làm ngh thu t mà nh ng di n
viên tài năng đã chuy n sang t u hài, đóng phim,
ki m ti n b"ng cách thi... gameshow. Còn tác ph-m
Ca sĩ ngơi sao (Lê Hồng) phơi bày góc khu t c a
ho t ñ ng ca nh c c a ñ t nư c hi n nay. K ch b n
văn h c Thành ph H Chí Minh cũng đi vào
nh ng hi n tư ng xã h i liên quan ñ n gi i tr0 hi n
nay như s ng th(. Tác ph-m S ng th" c a Ng c
Trúc ñ c p ñ n xung ñ t v l i s ng, l i yêu chân
thành và ng nh n c a gi i tr0.
Nhìn chung, nh ng xung đ t mang tính ch t
th i s , chính lu n, k ch b n văn h c Thành ph H
Chí Minh đương đ i đã có g ng tái hi n m t s
xung ñ t mang tính ch t th i s . N i dung xung
đ t, nhìn chung, ch# m i d ng l i ñ&t v n ñ ho&c
nên lên hi n tư ng ch tác gi chưa ñi ñ n b n ch t,
chưa th c s ñ&t ra r t ráo nh ng v n đ đ cơng
chúng nghi n ng m và tìm hư ng gi i quy t. Các
nhân v t trong ph m vi xung ñ t này cũng hành
ñ ng m t cách ch ng m c và ti t ch , chưa quy t

li t. ðây có th xem là đi u đáng ti c trong m ng ñ
tài này c a k ch b n văn h c Thành ph H Chí
Minh đương đ i.
Trong khi đó, các tác ph-m thu c đ tài l ch s(
l i ph n ánh s c nét nh ng xung đ t mang tính ch t
"


th i s và đ m tính chính lu n thông qua nh ng giai
tho i và nhân v t l ch s(. ðó là xung đ t gi a trách
nhi m v i dân, v i nư c và nh ng toan tính cá nhân
trong Bí m t vư n L Chi (Hồng H u ð n); xung
đ t gi a s t mãn, b t c-n, chia r! v i c nh giác,
đồn k t trong th i bình trong N# th n (Lê Duy
H nh); xung đ t gi a quan ni m l y dân làm g c
v i b o quy n làm g c trong cai tr ñ t nư c trong
Vương thánh Tri u Lê (Lê Duy H nh); và xung ñ t
gi a quan ni m, hành đ ng vì dân v i s tham lam,
v k4, vơ vét c a dân trong T quân Lê Văn Duy t
(Ph m Văn Quý).
Chính m ng đ tài l ch s(, k ch nói Thành ph
H Chí Minh m i có nh ng tác ph-m tiêu bi u, gây
đư c ti ng vang. Thơng qua vi c tái hi n và làm
m i nh ng xung ñ t l ch s(, các tác gi ñã ñ&t ra và
gi i quy t th u ñáo nh ng xung ñ t ñang ñ&t ra c a
ñ t nư c. S va ch m, xung ñ t ñư c th hi n ñ m
nét như tuy n nhân v t Nguy n Trãi, Nguy n Th
L v i tuy n nhân v t Hoàng h u Nguy n Th Anh,
thái giám T Thanh trong Bí m t vư n L Chi hay
gi a T quân Lê Văn Duy t v i Phó t*ng tr n Gia

ð nh Huỳnh Công Lý trong T quân Lê Văn Duy t.
Hành ñ ng nhân v t quy t li t ñ kh%ng đ nh ý chí
t do c a mình như nhân v t Lê Thánh Tông trong
Vương thánh tri u Lê. Nhưng cũng t vi c mư n
các câu chuy n l ch s( ñ xây d ng k ch b n, th
hi n quan ñi m mà ta th y r"ng dư ng như các tác
gi k ch b n ch u m t áp l c nh t ñ nh khi tái hi n
nh ng xung ñ t mang tính ch t th i s , chính lu n
mà trong báo cáo t*ng k t nhi m kỳ 2011-2015 c a
Chi h i tác gi k ch b n thu c H i sân kh u Thành
ph H Chí Minh g i là “t ki m duy t bút pháp, tư
tư ng”.
6 m ng đ tài v tình u, hơn nhân, gia đình,
k ch b n văn h c thành ph thư ng khai thác hai
d ng xung ñ t. Th nh t là nh ng xung ñ t mang
tính mn thu trong tình u, hơn nhân, gia ñình
như: tình yêu và s v k4 (Vi t võ ñư ng c a Vương
Huy n Cơ); tình yêu và s ghen tuông (Ngôi nhà
c a nh ng linh h!n, Ngơi nhà thi u đàn bà c a
#

Ng c Linh, Ngư i v ma c a Xuyên Lâm); giá tr
th c và giá tr o trong tình yêu (H nh phúc trên
đ!i hoa máu c a M Dung); tình u và thù h n
(Th" yêu l n n a c a Hồng Thái Thanh); tình u
và v t ch t (Mèo Hoang c a Nguyên Th o); h nh
phúc ư c mơ và hi n th c (Trò chơi c a qu% c a
Vương Huy n Cơ, Chuy n tàu ñ n thiên ñư ng c a
Lê Hoàng, Tơ duyên c a Minh Hùng). Xu hư ng
th hai là nh ng xung ñ t g n v i b i c nh, tác

đ ng c a mơi trư ng xã h i như: tình u và đ a v
xã h i (Chưa yêu sao hi u c a Vương Huy n Cơ),
tình u và s toan tính (N u như yêu c a Vương
Huy n Cơ), tình yêu và s d i trá (Tr n gian ph i
có tình u c a Hồng Thái Thanh, M1 và ngư i
tình c a Lê Chí Trung). Tính ch t giáo d,c nh)
nhàng là ñ&c ñi m n*i b t trong các tác ph-m k ch
thu c m ng đ tài này. Khơng chú tr ng vào vi c
ñ-y cao xung ñ t, các tác ph-m thu c đ tài tình
u-hơn nhân-gia đình thư ng khai thác ch y u
nh ng va ch m, hi u l m c a các nhân v t ñ
hư ng t i vi c rút ra nh ng bài h c nh) nhàng v
nh n th c và hành vi trong tình u-hơn nhân-gia
đình.
6 đ tài v ñ o ñ c cá nhân, các tác ph-m thu c
ph m vi ñ tài v ñ o ñ c cá nhân th hi n các xung
ñ t ña d ng trong ph m vi ñ o ñ c như: gi a cái
thi n và cái ác (H a h!n c a Bùi Qu c B o, Qu
tim máu c a Thái Hịa, H!n ma báo ốn c a Vương
Huy n Cơ); chân thành và gi d i (Sát th hai m nh
c a Lê Hoàng), Hoàng Oanh c a Ng c Linh), Ba
ngư i đàn ơng h Lơi c a Hoàng Thái Thanh-M
Dung); tham v ng và s lương thi n (Ngôi nhà anh
túc c a Nguy n M nh Tu n); gi a ñ nh ki n và v
tha, bao dung (Xóm Gà c a Vương Huy n Cơ); gi a
thù h n và lòng v tha (Gi ng l c a Ph n Văn TânHuỳnh Anh Tu n, Trái tim nh y múa c a Nguy n
Th Minh Ng c); gi a ñ ng ti n và ph-m giá
(Chuy n l c a Lê Duy H nh).
Xung ñ t trong các tác ph-m thu c m ng ñ tài
ñ o ñ c cá nhân thư ng là d ng xung ñ t gi a cái

thi n và cái ác, gi a tích c c và tiêu c c, cho nên


di n ra gay g t, k ch tính. Xung ñ t trong ñ tài này
ít nhi u ñư c các tác gi ñ&t ra và lý gi i t góc đ
tác đ ng tiêu c c c a xã h i lên ñ o ñ c, nhân
ph-m con ngư i. ða ph n xung ñ t trong m ng hi n
th c này ph n ánh nh ng tác ñ ng c a m&t trái th
trư ng tác ñ ng ñ n ñ o ñ c, nhân ph-m con ngư i.
Hi n th c di n ra trư c m t khán gi như m t s
c nh t#nh v nh ng suy thối đ o đ c, nhân cách
ñang di n ra trong xã h i. Các tác ph-m truy n đ n
khán gi thơng đi p v gi gìn nhân ph-m, đ o đ c
trư c nh ng cám d+ c a v t ch t, danh v ng.
ði u h n ch là tuy nhìn th y th c tr ng và nh
hư ng, tác h i c a suy thối đ o đ c cá nhân đ i
v i gia đình, xã h i, qu c gia nhưng nhi u k ch b n
chưa lý gi i th u ñáo căn nguyên c a s suy thối
đó, chưa nh n th y nh ng ngun nhân t o nên suy
thối như t tác đ ng m&t trái c a n n kinh t th
trư ng, t vi c chưa g n ch&t gi a phát tri n kinh t
v i xây d ng văn hóa, ñ o ñ c hay t vi c buông
l$ng qu n lý và giáo d,c văn hóa, đ o đ c. Vi c lý
gi i ch# m i d ng l i góc đ nh n th c và đ ng
mang tính ch t cá nhân nên cịn thi u s c thuy t
ph,c. Ngoài ra, m t s tác ph-m, nh t là tác ph-m
ñư c g i là k ch kinh d , k ch tính đư c t o nên
không ph i là t s va ch m, ñ u tranh c a các nhân
v t mà t nh ng th pháp t o nên khơng khí h i
h p mang tính ch t hoang đư ng như h n ma,

nh ng s ki n ng u nhiên kỳ bí… trong khi đó ý
nghĩa xã h i c a hành đ ng k ch l i khơng ñư c tác
gi lý gi i th u ñáo ho&c nêu lên m t cách m nh t,
khi n cho tác ph-m mang n&ng tính ch t gi i trí và
hi u qu giáo d,c, hư ng thi n không cao.
Có th th y r"ng, góc đ đ tài, tuy ph m vi
hi n th c khá r ng nhưng n i dung xung ñ t c a
k ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh đương
đ i m i ch# d ng góc đ ph n ánh và khơi g i
tình c m cho cơng chúng. Khơng nhi u k ch b n đ&t
ra cho cơng chúng nh ng v n ñ c n suy nghĩ và ñ
xu t hư ng gi i quy t nh ng vư ng m c trong cu c
s ng hôm nay c a ngư i dân Thành ph và vùng
Nam b . Thi u tính v n đ , thi u nh ng xung ñ t

ñư c xây d ng ñ y ñ&n nên k ch b n văn h c Thành
ph H Chí Minh chưa th c s th hi n rõ nét vai
trò tiên phong, nh y c m trư c th i cu c.
6 góc đ lo i xung đ t, k ch nói Thành ph H
Chí Minh ñương ñ i khai thác c xung ñ t bên
trong l n xung đ t bên ngồi nhưng ch y u v n s(
d,ng xung đ t bên ngồi th hi n qua xung đ t gi a
tính cách v i tính cách, ví d, như: gi a lịng yêu
nư c thương dân c a Nguy n Trãi v i s v k4 c a
Nguy n Th Anh trong Bí m t vư n L Chi (Hồng
H u ð n); gi a trung nghĩa c a Nhan T n và x o
quy t c a Cao Th,c trong N# th n (Lê Duy H nh);
gi a nh n th c l y dân làm g c c a Lê Thánh Tông
v i nh n th c l y vương quy n làm g c c a Lê
Nguy n Qu c Công trong Vương thánh Tri u Lê

(Lê Duy H nh).
Các xung đ t bên ngồi đ u là s va ch m c a
các tính cách đ i l p nhau ch khơng th y có xung
đ t gi a tính cách v i hồn c nh ho&c xã h i cho
nên c m h ng ch ñ o c a ph n l n các tác ph-m
ho&c là kh%ng đ nh tính tích c c c a cá nhân trong
vi c c i t o hoàn c nh, c i t o b n thân ho&c bi u
hi n v i c m h ng hài hư c ch khơng mang màu
s c bi quan. Vì v y có th hi u t i sao k ch nói
Thành ph H Chí Minh đương đ i ph n l n s(
d,ng th lo i chính k ch và th lo i hài k ch.
K ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh thiên
v xu hư ng s( d,ng m t xung ñ t xuyên su t tác
ph-m. Ít khi xây d ng d a trên nhi u xung ñ t
ch ng chéo, ph c t p. Bên c nh nh ng nguyên nhân
như ñ m b o s th ng nh t hành ñ ng, tâm lý ti p
nh n c a khán gi thì chúng tơi cho r"ng ho t đ ng
bi u di n cũng là y u t chi ph i quan tr ng. Hi n
nay, các sân kh u k ch c a Thành ph H Chí Minh
đ u là nh ng sân kh u v a ho&c nh$, quy mô khán
gi kho ng ch ng 300-500 ngư i/su t di n. Cho
nên các sân kh u k ch thư ng ch n nh ng k ch b n
v a v&n, s lư ng nhân v t không l n, phù h p v i
vi c duy trì ho t đ ng bi u di n hàng ñêm. Nh ng
k ch b n có xung đ t ph c t p, ch ng chéo, tuy n
nhân v t v a ph i như Bí m t vư n L Chi (Hồng


H u ð n) ñư c Sân kh u k ch Idecaf d ng m t
nhà hát l n hơn, ñ ng th i s lư ng các bu*i di n

cũng gi i h n ch khơng di n đư c quanh năm như
cách k ch b n dàn d ng t i sân kh u kích thư c nh$
c a mình.
Ngồi ra, k ch b n văn h c Thành ph H Chí
Minh khơng nhi u tác ph-m khai thác xung ñ t n i
tâm tiêu bi u, gây ñư c ti ng vang, m&c dù s
lư ng tác ph-m theo hư ng khai thác hi n th c
xung ñ t liên quan ñ n cá nhân chi m s lư ng l n.
ði u đó làm cho k ch nói thành ph thi u nh ng tác
ph-m giúp công chúng tr i nghi m, khám phá
nh ng gi"ng xé, day d t trong n i tâm, n i c m c a
con ngư i trư c nh ng thay ñ*i, bi n chuy n c a
cu c s ng hơm nay.
V gi i quy t xung đ t, k ch b n văn h c Thành
ph H Chí Minh ph* bi n v i hai cách gi i quy t
xung ñ t: theo hư ng d t ñi m và th hai là theo
hư ng đi u hịa và hóa gi i. 6 hư ng gi i quy t th
nh t, ph n chi n th ng thư ng thu c v cái thi n,
cái chính nghĩa, cái tích c c. Khơng nhi u tác ph-m
gi i quy t theo hư ng ngư c l i, ngo i tr hai tác
ph-m Bí m t vư n L Chi c a Hoàng H u ð n và
N# th n c a Lê Duy H nh. 6 c hai tác ph-m đ i
di n cho chính nghĩa đ u khơng giành th ng l i
trư c ñ i di n phi nghĩa. Tuy nhiên, d a trên cơ s
hai bi k ch c a l ch s( dân t c, Hồng H u ð n và
Lê Duy H nh đã có cách x( lý riêng đ tác ph-m
mang đ n m t thơng đi p khác v i thơng đi p quen
thu c v i khán gi . Trong Bí m t vư n L Chi, m&c
dù nhân v t chính di n c a tác ph-m th t b i trong
cu c chi n ch ng l i nhân v t ph n di n nhưng tồn

c,c thì nh ng nhân v t này ñã dành ñư c th ng l i
v i s ng i ca, tôn vinh t m lòng trong sáng t nhân
dân. Còn tác ph-m N# th n cũng v n trên n n bi
k ch l ch s( nhưng ñi u mà tác ph-m hư ng ñ n là
lý gi i s c m nh chi n th ng quân xâm lư c c a
nhà nư c Âu L c và nguyên nhân m t nư c vào tay
Tri u ðà.
Gi i quy t xung đ t theo hư ng đi u hịa, hóa
gi i là hư ng gi i quy t ph* bi n c a k ch b n văn

h c Thành ph H Chí Minh đương đ i. Theo
chúng tơi, s dĩ nhi u k ch b n văn h c thành ph
ch n cách gi i quy t theo hư ng đi u hịa, hóa gi i
xung đ t có l! do xu t phát t vi c ñáp ng nhu c u
c a cơng chúng đ i chúng. Sau m t ngày b b n
c a cu c s ng, cơng chúng này tìm đ n k ch nói ñ
th$a mãn nhu c u gi i trí. 6 nh ng k ch b n ch n
cách gi i quy t xung ñ t theo hư ng này, nhân v t
hay tuy n nhân v t ñ i kháng ho&c l m l c t nh n
th y mình sai và quay v tích c c. ð gi i quy t
xung đ t theo hư ng đi u hịa, trong q trình v n
đ ng c a xung đ t, các tác gi ti t ch vi c ñ-y
xung ñ t lên cao. 6 cao trào, m t s ki n ho&c hành
ñ ng ñ t ng t xu t hi n, khi n cho c,c di n thay
ñ*i ho&c s th t d u kín đư c phơi bày khi n nhân
v t th c t#nh. Ch%ng h n như trong Ngơi nhà khơng
có đàn ơng (Ng c Linh), s xu t hi n c a v ch ng
Thu cùng ñ a con khi n cho bà H u th c t#nh và
thay đ*i thái đ c a mình. Bà H u ch p nh n v
ch ng Thu nghĩa là xung đ t đư c hóa gi i. Quan

ñi m thiên ki n c a bà ñã th t b i trư c cơ con gái
út, đ i di n cho m t th h dám s ng th t v i chính
mình và dám ch u trách nhi m v nh ng vi c mình
làm. Cịn trong Vương Thánh Tri u Lê (Lê Duy
H nh), hành ñ ng địi ch t c a Lê Thánh Tơng sau
tranh lu n v i Lê Nguy n Qu c Công ñã khi n cho
nhân v t Lê Nguy n Qu c Công th c t#nh v trách
nhi m v i dân, v i nư c. Gi i quy t xung ñ t theo
hư ng ñi u hòa, k ch b n văn h c Thành ph H
Chí Minh đương đ i thư ng d a vào các s ki n
ho&c hành đ ng mang tính b t ng đ thay ñ*i c,c
di n. ða s cách gi i quy t này không t o nên s
thuy t ph,c. Cái k t đơi khi b t ng v i chính nhân
v t và c ñ c gi l n khán gi . Tuy nhiên cách gi i
quy t xung ñ t như v y giúp khán gi vui v0 r i
kh$i r p, khơng n&ng n v m&t tư duy, đáp ng
m,c tiêu gi i trí.
Tóm l i, có th th y r"ng, n i dung xung ñ t
trong k ch nói Thành ph H Chí Minh trong hơn
20 năm qua khá ña d ng, bao quát nhi u m&t c a
th i s , xã h i cũng như con ngư i cá nhân c a


thành ph , vùng Nam b . Do đó cùng v i k ch nói
c nư c, k ch nói Thành ph H Chí Minh đã đi
tuy n đ u trong vi c ph n ánh ñ i s ng, xã h i, con
ngư i c a ñ t nư c th i kỳ đ*i m i, qua đó góp
ph n đ nh hư ng văn hóa, l i s ng, b i dư1ng nhân
cách, tâm h n cho khán gi , nh t là khán gi tr0.
ði u đó th hi n ý th c, trách nhi m c a ngh sĩ

k ch nói thành ph trong vi c t o nên nh ng k ch
b n ñ khán gi t thanh l c, t nh n th c, t đó
đi u ch#nh hành đ ng, hồn thi n b n thân và môi
trư ng s ng xung quanh mình.
Tuy nhiên cũng c n th y r"ng vi c không nhi u
k ch b n tiêu bi u th hi n và có hư ng gi i quy t
thuy t ph,c v nh ng xung đ t mang tính th i s ,
chính lu n là m t s phát tri n thi u toàn di n, nh y
bén và năng ñ ng c a k ch b n văn h c Thành ph
H Chí Minh đương đ i. B i m t trong nh ng th
m nh và h p d n c a th lo i k ch nói là tính ch t
tiên phong, nh y c m trư c nh ng v n ñ th i s
ñ&t ra v i cu c s ng và con ngư i.
Các xung ñ t trong k ch ñư c th hi n h u h t
b"ng xung ñ t bên ngồi, gi a tính cách và tính
cách. Cách đ&t v n đ nh) nhàng ch khơng gay
g t, quy t li t. Cách th c gi i quy t xung ñ t ph n
l n theo hư ng ñi u hịa, hóa gi i trong k ch b n
văn h c Thành ph H Chí Minh đương đ i ch u s
chi ph i khơng nh$ c a thói quen ti p nh n, nhu
c u, th hi u c a khán gi ñ i chúng và ho t ñ ng t*
ch c bi u di n c a các sân kh u k ch nói Thành ph
H Chí Minh. ði u này có th giúp cho k ch nói
Thành ph H Chí Minh duy trì s t n t i c a mình.
Tuy nhiên v lâu dài, đ có m t n n t ng phát tri n
b n v ng, k ch nói Thành ph H Chí Minh c n
ph i m nh d n nâng t m th-m m c a công chúng
b"ng các k ch b n văn h c v i cách ñ&t ra và gi i
quy t m i m0, sâu s c hơn, v i đi m nhìn, góc nhìn
đa d ng, làm n n t ng cho s v n ñ ng lên m c cao

hơn và b n v ng c a k ch nói thành ph .
2. Ngh thu t xây d ng k ch b n văn h c
Thành ph H Chí Minh đương đ i

Nhìn chung, k ch nói Vi t Nam 30 năm qua đa
s v n v n d,ng phương pháp xây d ng k ch b n
theo quan ni m và nguyên t c xây d ng k ch b n
c a k ch c* ñi n, trên cơ s phương pháp sáng tác
hi n th c và phương pháp sáng tác hi n th c xã h i
ch nghĩa. So v i các th lo i văn h c khác như t
s , thơ, quá trình cách tân ngh thu t k ch nói Vi t
Nam hi n đ i và đương đ i không di n ra m nh m!
thành m t trào lưu. Sau th i gian phát tri n m nh t
th p niên 80 ñ n ñ u th p niên 90 c a th k4 XX,
tình tr ng khó khăn v khán gi đã khi n cho ti n
trình cách tân, đ*i m i ngh thu t c a th lo i này
có ph n ch m l i.
N"m trong ti n trình chung c a k ch nói Vi t
Nam t kho ng th p niên cu i c a th k4 XX ñ n
nay, ngh thu t xây d ng k ch b n c a k ch nói
Thành ph H Chí Minh đương đ i ñi theo hai xu
hư ng:
- Th nh t, theo nh ng nguyên t c ngh thu t
c a k ch nói c* đi n, trên n n t ng phương
pháp sáng tác c a ch nghĩa hi n th c và ch
nghĩa hi n th c xã h i ch nghĩa.
- Th hai, ti p thu m t s k thu t xây d ng
k ch b n m i c a k ch nói Phương Tây hi n
đ i và ñương ñ i.
Trong ph m vi bài vi t này, chúng tơi t p trung

kh o sát đ&c đi m ngh thu t xây d ng k ch b n
văn h c k ch nói Thành ph H Chí Minh ñương
ñ i trên b n phương di n: xây d ng c t truy n và
c u trúc tác ph-m, xây d ng nhân v t, xây d ng
ngôn ng và m t s ti p thu, v n d,ng nh ng th
pháp ngh thu t m i.
2.1. Xây d ng c t truy n
K ch nói Thành ph H Chí Minh đương đ i đa
ph n thu c dịng k ch k ch tính hay hịa c m. Mơ
hình c t truy n đ u khơng n"m ngồi ph m vi mơ
hình xây d ng c t truy n c a k ch c* ñi n, truy n
th ng, ngay c nh ng tác ph-m ñã t ng ñ t ñư c
ti ng vang trên lĩnh v c sân kh u như: Ngơi nhà
khơng có đàn ơng (Ng c Linh), Bí m t vư n L Chi
(Hồng H u ð n), D c hoài lang (Thanh Hoàng),


Trái tim nh y múa (Nguy n Th Minh Ng c), N#
b n Bí m t vư n L Chi (Hoàng H u ð n). Xung
th n (Lê Duy H nh)… V i mơ hình t* ch c s ki n
ñ t gi a trách nhi m v i dân, v i nư c và nh ng
theo 5 h i, hành ñ ng k ch v n ñ ng theo quy lu t
toan tính cá nhân c, th hóa thành xung ñ t gi a v
nhân qu và th i gian tuy n tính. S khác bi t ch#
ch ng Gián ngh ñ i phu Nguy n Trãi v i Hoàng
n"m ph n cao trào và ph n m nút thành m t,
phi Nguy n Th Anh và các gian quan đư c t* ch c
đ ng th i khơng gị bó v th i gian và khơng gian
trong k ch b n như sau:
hành đ ng. M t ví d, v i t* ch c s ki n c a k ch

Ph$n m ñ$u
Ph$n th't nút
Ph$n phát tri n
Ph$n cao trào
Ph$n m nút
Nguy n Th Anh lo Cái ch t c a Vua Biên gi i b quân Nguy n Th L b Nguy n Trãi th n
s ñ a con trong Lê
Thái
Tôn, gi&c lâm le xâm x( t(, cung n tr0 nhiên đón nh n cái
b,ng Ti p dư Ng c Nguy n Th Anh lư c, trong nư c khuyên
Nguy n ch t. Nguy n Th
Giao s! ti m ngôi lên ngôi nhi p nhân dân kéo v
Trãi b$ tr n nhưng Anh day d t trư c
c a Thái t( Bang chính, Nguy n Trãi kinh thành gây áp Nguy n Trãi khơng nh ng bóng ma
Cơ.
và Nguy n Th L
l c địi th Nguy n b$ tr n. Cung n
oan khu t.
b b t giam.
Trãi và Nguy n tr0 đã nói lên đi u
Th L .
bí m t v cái ch t
c a vua Lê Thái
Tơn.
Mơ hình c t truy n 5 h i khá ph* bi n trong
tác gi k ch b n c n thay ñ*i tư duy theo hư ng t
k ch nói Thành ph H Chí Minh đương đ i. ða s
ñáp ng nhu c u c a khán gi ñ i chúng ñ n d n d t
k ch b n văn h c Thành ph tuân th ch&t ch! theo
và nâng cao th-m m c a l p khán gi này.

nguyên t c th ng nh t hành ñ ng, ít có k ch b n đan
Ngồi ra, vi c s( d,ng ph* bi n c u trúc k ch 5
xen nhi u c t truy n, nhi u hành đ ng, nhi u tuy n
h i có l! cịn liên quan đ n th i lư ng c a m t v
xung ñ t. Lý gi i cho đi u này, chúng tơi cho r"ng
di n. Trung bình m t v di n hi n nay t i các sân
áp l c t khán gi , ngư i duy trì s t n t i c a các
kh u k ch thành ph di n ra kho ng t 120 phút
ho&c 180 phút. Tuy nhiên cũng c n th y r"ng v n đ
sân kh u là khơng nh$. M&c dù hi n nay, các sân
kh u ñã tính đ n phân khúc khán gi đ d ng v ,
đ&t ra v a ph i thì dung lư ng c a k ch b n và v
t ng bư c nâng nhu c u th-m m nhưng ñ ng trư c
di n cũng nên v a ph i, không nên ph, thu c vào
th i gian bi u di n mà kéo dài tác ph-m khi n cho
áp l c v kinh doanh v n khi n cho n+ l c này di n
ra khơng đ u đ&n và cũng r t ít so v i vi c s( d,ng
hành đ ng nhân v t khơng t p trung, v n đ khơng
và d ng nh ng tác ph-m theo l i truy n th ng, phù
ñư c nêu b t mà ngư i xem thì c m th y tác ph-m
dài lê thê, t n m n. Bên c nh đó, c g ng kéo dài
h p v i thói quen ti p nh n c a khán gi đ i chúng.
Do đó, m t k ch b n v i c t truy n ñư c t* ch c
tác ph-m cũng không h%n là cách th c h p lý. V i
theo l i truy n th ng cùng v i vi c k t h p các
th i lư ng t 2 ñ n 3 ti ng, l i bi u di n vào ban
m ng mi ng trình di n mang tính ch t hài hư c ñ
ñêm nên khi v di n k t thúc thì cũng đã q khuya
khán gi d theo dõi nh"m gi i quy t nhu c u gi i
mà khán gi l i khơng có nhi u th i đi m l a ch n

trí đang là xu hư ng chung c a k ch nói Thành ph
đi xem cũng là nguyên nhân khi n h ng i ñ n v i
H Chí Minh. Xây d ng k ch b n theo thói quen
sân kh u k ch.
ti p nh n c a cơng chúng đ i chúng là tr l c cho
Bên c nh đó, trong xây d ng c t truy n, k ch
sáng t o c a k ch b n văn h c Thành ph H Chí
b n văn h c Thành ph H Chí Minh đương đ i hay
Minh đương đ i. K ch nói thành ph mà trư c h t là
có s xu t hi n c a s ki n b t ng
ph n cao trào


và m nút c a tác ph-m. Trong ngh thu t xây d ng
k ch b n, s ki n b t ng và s ki n ng u nhiên là
hai th pháp ngh thu t thư ng ñư c s( d,ng. Vi c
s( d,ng hai lo i s ki n này nh"m m,c đích: t o
tình hu ng khi n cho nhân v t b c l b n ch t c a
mình và t o nên tính h p d n ngư i xem. Nguyên
t c khi s( d,ng hai lo i s ki n này là ph i đ m b o
tính li n m ch và logic, ñ&t trong di n ti n tâm lý
nhân v t và s phát tri n c a h th ng s ki n c a
c t truy n. S xu t hi n c a s ki n b t ng
ph n
cao trào và m nút c a tác ph-m khi n xoay chuy n
tình th k ch, thay ñ*i v th và m i quan tương
quan gi a các tính cách, t đó gi i t$a xung đ t.
Tuy nhiên, n u s xu t hi n c a hai s ki n này
l$ng l0o, không ăn nh p v i logic phát tri n s ki n
và tính cách nhân v t mà tác gi đã d/n d t t trư c

thì đi u đó th hi n s non tay và b t c c a tác gi .
Nhìn chung, vi c ch n s ki n b t ng ñ ñ-y xung
ñ t lên cao trào và m nút ngay sau đó đã mang đ n
nh ng hi u ng nh t ñ nh cho tác ph-m. Ví d, như
Lê Bình đưa s ki n Trí đánh mìn san h ng m r i
gi t ch t c ngư i cha c a mình đang l&n xu ng
bi n đ tháo mìn tr thành ph n cao trào và k t thúc
c a k ch b n Hoa bi n, t o nên c m xúc kinh hoàng
cho c nhân v t và ngư i xem. Khi n cho ngư i
xem ph i day d t khôn nguôi v bi k ch làm giàu
thi u b n v ng trên nh ng mi n quê c a ñ t nư c.
Nhưng hư ng ngư c l i, s ki n b t ng này n u
s( d,ng không h p lý, nghĩa là không g n li n v i
h th ng s ki n, m ch phát tri n tâm lý, tính cách
c a nhân v t ho&c có mà m nh t thì s! khi n cho
tác ph-m tr nên d d m. Như trong k ch b n
Ngư i nhà quê (Lam Tuy n), s ki n ð&ng và
Ph,ng tr v , tr n trong nhà đ theo dõi tồn b
di n bi n m y ngày qua trong nhà c a ông L m và
bà Tám ñ r i thay ñ*i nh n th c v cha m) c a
mình là m t s ki n b t ng mang tính ch t gư ng
ép ñ gi i quy t xung đ t. L+i này khơng ph i là ít
g&p trong k ch b n văn h c c a k ch nói Thành ph
H Chí Minh đương đ i, nh t là th lo i hài k ch.

M t v n ñ n a trong xây d ng c t truy n là vài
năm tr l i ñây, k ch nói Thành ph H Chí Minh
r lên xu hư ng k ch kinh d . S thu hút khán gi
c a hai v k ch Ngư i v ma (Xuyên Lâm) vào năm
2006, r i ñ n Qu tim máu (Thái Hịa) vào năm

2008 có th xem là m đ u cho cho xu hư ng k ch
kinh d t i Thành ph H Chí Minh. Cho đ n nay,
k ch kinh d ñang chi m s lư ng áp ñ o so v i các
th lo i k ch khác các sân kh u k ch t i Thành
ph H Chí Minh, th m chí có nh ng sân kh u
chuyên v k ch kinh d và có nh ng tác gi k ch b n
chuyên vi t k ch b n v th lo i k ch này như Bùi
Qu c B o, Tâm Ng c. Khái ni m kinh d ñang
ñư c s( d,ng t i sân kh u k ch Thành ph H Chí
Minh đư c hi u như là s có m&t c a các y u t li
kì. Theo chúng tơi đó chưa h%n là k ch thu c dòng
văn h c hay k ch kinh d (honor drama) t ng phát
tri n trong phương Tây. B i vì đ&c trưng c a các
tác ph-m thu c lo i văn h c này là y u t kì bí,
th m chí ma qi ph i tr thành trung tâm miêu t
c a tác ph-m. Còn lo i k ch kinh d n r trong th i
gian qua c a k ch nói Thành ph H Chí Minh đa
s là s( d,ng th pháp nh"m lơi cu n s hi u kỳ
ngư i xem. ðó là m t cách đ t o khơng khí k ch
tính cho tác ph-m mang tính gi i trí. Cũng có nh ng
tác ph-m s( d,ng các s ki n mang tính ch t hoang
đư ng, kỳ bí như đ ng l c thúc ñ-y nhân v t hành
ñ ng và b c l nh ng bí m t sâu kín trong mình
như Ngư i v ma c a Xun Lâm và Qu tim máu
c a Thái Hòa. Hai tác ph-m này đã v n d,ng thành
cơng s ki n li kì đ ngư i xem khám phá th gi i
bên trong c a nhân v t trong cu c ñ u tranh v i t i
ác và công lý. Các k ch b n s( d,ng s ki n li kì
trong c t truy n đ thúc đ-y nhân v t b c l tính
cách, hành đ ng c a k ch nói Thành ph H Chí

Minh đ u g n li n v i ñ tài v ñ o đ c cá nhân,
đó n*i lên xung đ t gi a t i ác và công lý như:
Ngư i v ma (Xuyên Lâm), Qu tim máu (Thái
Hòa), H nh phúc trên đ!i hoa máu (M Dung),
H!n ma báo ốn (Vương Huy n Cơ), H a h!n (Bùi
Qu c B o). 6 các c t truy n k ch d ng này, s ki n
$


li kì đóng vai trị r t quan tr ng. Nó v a thúc đ-y
nhân v t hành đ ng v a là y u t cu n hút ngư i
xem. Ch%ng h n trong Ngư i v ma (Xuyên Lâm)
là s ki n ngư i m) ñã ch t hi n v địi b t bé Y n
đi, trong Qu tim máu (Thái Hòa) là s ki n H"ng
b ám nh b i b c nh th c a Phương, trong H nh
phúc trên ñ!i hoa máu (M Dung) là s ki n ngôi
nhà thư ng xuyên xu t hi n màu đ$ như máu c a
lồi hoa có tên T( Anh loang l* kh p vư n, dính c
vào áo qu n n u ngư i ta ch%ng may vư ng ph i.
Các s ki n li kì này là ñi m m ñ u và là ñ ng l c
khi n cho nhân v t hành ñ ng nh"m đi tìm s th t.
Khi nhân v t hành đ ng thì nó b t đ u va ch m v i
các nhân v t khác, xung ñ t b t ñ u v n ñ ng cho
ñ n khi nhân v t tìm ra câu tr l i. Tuy nhiên vi c
xây d ng s ki n li kì ph i n"m trong m ch logic
c a tồn b c t truy n ch khơng ph i là nh ng s
ki n ng u nhiên, khiên cư1ng như cái cách s( d,ng
hàng lo t các s ki n tai n n ch t ngư i trong k ch
b n H!n ma báo oán (Vương Huy n Cơ). Cho nên
s ki n li kì đư c s( d,ng như m t th pháp ngh

thu t ñ cu n hút, d/n d t cơng chúng đ n v i chânthi n-m s! khác v i vi c l m d,ng nó nh"m m,c
đích th$a mãn c m giác s hãi, tò mò c a khán gi ,
kh$a l p nh ng thi u h,t, y u kém trong n i dung
và k thu t xây d ng k ch b n văn h c.
V i vi c xây d ng c t truy n theo nguyên t c c*
ñi n, truy n th ng, c u trúc tác ph-m c a k ch nói
Thành ph H Chí Minh đương ñ i ph n l n là c u
trúc khép kín, theo cơng th c ph* bi n: xung đ t
k ch thúc ñ-y hành ñ ng k ch v n ñ ng cho ñ n khi
xung ñ t ñư c gi i quy t thì k t thúc tác ph-m.
Bên c nh ña s tác ph-m xây d ng c t truy n
theo nguyên t c truy n th ng và khép kín thì k ch
nói Thành ph H Chí Minh đương đ i cũng có
nh ng tác ph-m theo xu hư ng xây d ng tình
hu ng, v i k t c u m như tác ph-m Ng ngơn năm
2000, Chuy n tàu đ n thiên đư ng, Sát th hai
m nh, Lùng ngư i trong m ng c a Lê Hồng,
Ngư i đàn bà th t l c c a Nguy n Th Minh Ng c,
Thiên Thiên c a Vi t Linh. Trong n+ l c ñ*i m i
%

ngh thu t xây d ng k ch b n văn h c, các tác gi
ñã ti p thu l i c u trúc k ch b n m c a k ch nói
phương Tây hi n đ i, phù h p v i thói quen ti p
nh n k ch c a khán gi thành ph . Vi c ti p thu
d ng c u trúc này theo hai hư ng, th nh t ñ&t
nh ng nhân v t c a mình vào s ki n gi đ nh ñ
nhân v t hành ñ ng như tác ph-m Lùng ngư i trong
m ng, Sát th hai m nh và th hai là b c l th gi i
n i tâm và n i c m c a mình như Chuy n tàu ñ n

thiên ñư ng, Ngư i ñàn bà th t l c, Thiên Thiên.
S phù h p th hi n ch+ v n có y u t “truy n”
đ ngư i xem dõi theo ch khơng hồn tồn phi c t
truy n như dịng k ch hi n th c tâm lý hay k ch phi
lý phương Tây.
2.2. Xây d ng nhân v t
6 góc đ n i dung, hình tư ng nhân v t trong
k ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh đương
đ i khá phong phú. Khái qt lên có hai lo i nhân
v t là: nhân v t ñ i thư ng và nhân v t l ch s(.
Nhân v t ñ i thư ng ñ i di n cho nhi u t ng l p
ngư i trong xã h i như cơng nhân, nơng dân, trí
th c…, nhi u v trí, đ a v xã h i, có v trí cao như
lãnh đ o và c nh ng nhân v t v trí th p c a xã
h i. K ch b n văn h c thành ph ñã th hi n m t
di n m o hình tư ng con ngư i Nam b trong giai
ño n xây d ng, phát tri n và h i nh p c a ñ t nư c
ñ m i thành ph n xã h i. Trong s đó, nh ng
nhân v t bình dân chi m đư c nhi u tình c m c a
cơng chúng. Nh ng hình tư ng nhân v t này k t
tinh trong mình tính cách truy n th ng c a ngư i
Nam b như n&ng tình v i q hương như ơng Tư
trong D c Hoài Lang (Thanh Hoàng), Tư Hào
trong Bi n (Lê Duy H nh), tr ng nhân nghĩa như
Sáu Yên trong ð t l (Ng c Linh), th y chung như
Tư xích lơ trong Tr u Cau (Thanh Hồng), nghĩa
hi p như Vi t trong Trái tim nh y múa (Nguy n Th
Minh Ng c)…
Hình tư ng nhân v t l ch s( xu t hi n trong các
tác ph-m như Bí m t vư n L Chi, N# th n, Vương

Thánh Tri u Lê, T quân Lê Văn Duy t. Riêng k ch
b n Ngư i ñàn bà th t l c c a Nguy3n Th Minh


Ng c là m t hi n tư ng xây d ng nhân v t ñ c ñáo
c a k ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh
ñương ñ i khi tác gi cho nhân v t l ch s( ñ ng hi n
và ñ i tho i v i nhân v t đương th i.
6 góc ñ ki u nhân v t, k ch b n văn h c Thành
ph H Chí Minh ph* bi n v i ki u nhân v t tính
cách, đư c xây d ng theo nguyên t c c a ch nghĩa
hi n th c. Ngồi ra, k ch nói thành ph bư c đ u có
nh ng k ch b n văn h c xây d ng nhân v t bi u
trưng, bi u tư ng.
Trong xây d ng nhân v t, các tác gi thư ng
xây d ng hai tuy n nhân v t chính đ i di n cho hai
tuy n xung ñ t gi a thi n-ác, tích c c-tiêu c c, ti n
b -l c h u… Hành ñ ng c a nhân v t do tính cách
nhân v t quy t đ nh. Hành đ ng nhân v t t o thành
m t chu+i s ki n-hành ñ ng c a c t truy n, mang
tính ch t nhân qu , thúc đ-y hành đ ng k ch v n
ñ ng. Cách th c th hi n tính cách nhân v t theo
cơng th c ph* bi n là s ki n-hành ñ ng và ngơn
ng nhân v t. Tính cách c a nhân v t cịn th hi n
thơng qua ngơn ng c a chính nhân v t đó ho&c qua
miêu t c a m t nhân v t khác, ñ ng th i thông qua
vi c m r ng các th pháp miêu t n i tâm nhân v t
như phân thân, gi c mơ, đ ng hi n.
Nh ng tính cách nhân v t ñư c xây d ng s c
s o, ñ m nét thư ng trong các k ch b n thu c ph m

vi ñ tài l ch s( ho&c nh ng k ch b n ñư c chuy n
th t tác ph-m văn h c. Tiêu bi u như tích cách
chính tr c, yêu nư c thương dân c a nhân v t
Nguy n Trãi ñ i l p v i tính cách xu n nh, gian x o
c a nhân v t thái giám T Thanh hay tích cách v k4
c a nhân v t hồng h u Nguy n Th Anh trong Bí
m t vư n L Chi c a Hồng H u ð n, tính cách
cương tr c và ñ cao c nh giác c a Cao Th,c đ i
l p v i tích cách nham hi m c a nhân v t Nhan T n
và tích cách ch quan, hư ng l c c a nhân v t An
Dương Vương trong N# th n c a Lê Duy H nh;
tính cách lưu manh c a Xn trong S đ# c a Lê
Chí Trung chuy n th t ti u thuy t cùng tên c a
nhà văn Vũ Tr ng Ph,ng. S dĩ tính cách nhân v t
trong các k ch b n này ñ m nét vì b n thân các nhân

v t này đã là nh ng nhân v t có tính cách s c s o
trong l ch s( ho&c trong tác ph-m văn h c. ð ng
th i, các nhân v t này đư c phát tri n tính cách trên
n n c a nh ng k ch b n có c t truy n ñ y ñ&n, xung
ñ t ñ&t ra gay g t.
6 ph m vi ph n ánh hi n th c cu c s ng, m t
s k ch b n ñã xây d ng ñư c nh ng nhân v t v i
tính cách hồn ch#nh, t o nên s sinh ñ ng và chi u
sâu cho tác ph-m như nhân v t Tâm v i tính cách
ch t phác, h n h u, làm ăn chân chính đ i l p v i
tính cách l c lõi, b t ch p, chà ñ p lên m i giá tr
c a Trí trong Hoa Bi n c a Lê Bình. Nhân v t bà
Thơm v i tình u mù qng, nng chi u con và
nhân v t H u ñ* ñ n, hư h$ng trong Ti ng v c sành

c a Trung Dân. ði m khá thú v trong xây d ng
nhân v t c a Hoa Bi n là Hai nhân v t bà Thơm và
H u không ph i là c&p nhân v t ñ i l p v tính cách
mà theo hư ng nhân qu . Hành ñ ng c a nhân v t
ngư i m) t o nên tính cách cho ngư i con. S
nuông chi u c a nhân v t ngư i m) đã góp ph n
làm cho con mình hư h$ng và đ-y chính mình vào
bi k ch khi cùng lúc m t c hai ngư i con. K ch b n
Ngơi nhà khơng có đàn ơng c a Ng c Linh tuy ch#
ñi vào v n ñ thu c ph m vi tình u, gia đình,
nhưng dư i ngịi bút kh c h a tính cách nhân v t
c a Ng c Linh, nh ng nhân v t, v i tính cách rõ
ràng in d u trong tâm trí c a ngư i xem hơn 20 năm
nay như tính b o th c a nhân v t bà H u, tính cam
ch u c a nhân v t Dì Ba, tính s c s o c a nhân v t
Xn, tính bng th c a nhân v t H và tính cách
quy t li t c a nhân v t Thu.
V khai thác chi u sâu tâm lý, n i tâm nhân v t,
k ch nói Thành ph H Chí Minh đương đ i có
dịng k ch tâm lý mà tiêu bi u là các k ch b n văn
h c c a tác gi Ái Như, Thành H i (l y bút danh
chung là Hoàng Thái Thanh). Các nhân v t tâm lý
trong k ch c a Hồng Thái Thanh thư ng có s
ph n éo le và đư c đ&t vào nh ng tình hu ng nhi u
trăn tr , day d t. Hoàng Thái Thanh ñã sáng tác ba
tác ph-m n i ti p nhau Th" yêu l n n a, Màu c a
tình yêu, C m ơn mình đã u em khai thác tâm lý
!

nhân v t Thôi H ng Ph n và cô giáo Bích H ng
trong nh ng tình hu ng khác nhau. ðây cũng là
ki u sáng tác k ch b n nhi u t p ñ c ñáo. Th" yêu
l n n a khai thác ni m day d t gi a lòng h n thù và
khát v ng yêu thương c a nhân v t Thôi H ng Ph n
khi g&p cơ giáo Bích H ng. Màu c a tình yêu khai
thác n i tâm c a hai nhân v t này khi ngư i v cũ
quay tr v trư c th m ñám cư i c a h . Và C m
ơn mình đã u em khai thác n i tâm c a hai nhân
v t trư c ngư1ng c(a c a cái ch t, chia lìa h . Các
k ch b n dòng k ch tâm lý giúp di n viên th hi n
chi u sâu di n xu t c a mình và làm nên phong
cách riêng c a tác gi Hoàng Thái Thanh cũng như
sân kh u k ch Hồng Thái Thanh.
Lê Hồng có l! là tác gi có nhi u k ch b n sáng
tác theo xu hư ng ngh thu t phi truy n th ng nh t.
6 góc đ xây d ng nhân v t, nhân v t trong k ch
c a Lê Hồng đư c xây d ng theo hư ng bi u
trưng, bi u tư ng hơn là tính cách. Tiêu bi u như
nhân v t ngư i ch c(a hàng trong tác ph-m Lùng
ngư i trong m ng c a Lê Hồng. Nhân v t này lúc
đ u xu t hi n là m t con ngư i bình thư ng nhưng
v sau l i ñư c các nhân v t n l p ghép thành các
nhân v t khác. Ngồi ra có th k đ n nhân v t
Miên Tâm trong Ngôi nhà anh túc c a Nguy n
M nh Tu n. Nhân v t Miên Tâm ám ch# bóng đêm,
nh ng góc khu t trong lịng ngư i. Và n u ta th$a
hi p v i nhân v t đ y thì t ng chút, t ng chút m t,
nhân v t ñ y s! d n ta đ n con đư ng xa ngã. Ngồi
ra, nhân v t dàn ñ ng ca trong k ch b n Ngư i ñàn

bà th t l c c a Nguy n Th Minh Ng c cũng là m t
nét m i trong xây d ng nhân v t c a k ch nói
Thành ph H Chí Minh đương đ i. Nhân v t này
v a đóng vai trị bình ph-m như trong sân kh u
truy n th ng Vi t Nam nhưng đ ng th i đóng vai
trị d n d t và thúc ñ-y m ch k ch v n ñ ng m t
k ch b n mà xung đ t k ch khơng hi n trên b n*i
thơng qua s đ i kháng gi a tính cách nhân v t.
Nhân v t giàn đ ng ca cịn là m t ki u nhân v t
bi u trưng, ñ i di n cho t p th nh ng ngư i ph, n
Vi t Nam.

M&c dù s lư ng k ch b n th i gian qua khá l n,
ki u, lo i nhân v t ñư c th hi n trong k ch b n
phong phú nhưng k ch nói Thành ph H Chí Minh
đương đ i chưa có nhi u hình tư ng nhân v t lưu
d u sâu đ m trong tâm trí c a đ c gi cũng như
khán gi . Lý do có th b t ngu n t ph n l n n i
dung k ch nói Thành ph H Chí Minh đi vào
nh ng xung đ t mang tính ch t cá nhân ho&c sinh
ho t đ i s ng, khơng nhi u các tác ph-m khai thác
nh ng xung ñ t mang tính ch t xã h i, th hi n tính
chính lu n, tư tư ng s c bén cho nên thi u nh ng
nhân v t trung tâm th hi n s c khái qt hóa và
đi n hình hóa đ&c trưng c a th i xây d ng, phát
tri n và h i nh p c a thành ph và đ t nư c. Ngồi
ra, khi đi vào các đ tài có n i dung g n v i b i
c nh ñ t nư c hi n nay, k ch b n văn h c Thành
ph H Chí Minh đương đ i thư ng theo khuynh
hư ng k ch hi n th c phê phán. Các nhân v t ñ i

di n cho tiêu c c trong xã h i đư c đi n hình hóa
trong khi nhân v t tích c c thì l i chưa ñư c xây
d ng ñúng t m, ñôi khi tác gi x( lý hành ñ ng c a
nhân v t tích c c mang tính ch t gư ng ép, chưa
h p lý và thi u s c thuy t ph,c. K ch b n văn h c
Thành ph H Chí Minh đương đ i đang thi u
nh ng nhân v t k t tinh ñ m nét và mang hơi th
c a th i ñ i xây d ng, phát tri n và h i nh p c a
thành ph và ñ t nư c, thi u nh ng ngư i “anh
hùng” c a th i cu c.
Cu i cùng, k ch nói Thành ph H Chí Minh
đương đ i v n còn nhi u k ch b n mà các nhân v t
ch y u th hi n vai trị ch c năng, đ i di n cho hai
thái c c t t-x u, tích c c-tiêu c c mang tính ch t
giáo d,c tình c m, đ o ñ c hơn là th hi n ñư c
nh ng tính cách sinh đ ng, có chi u sâu, v i s c
khái quát mang tính ch t xã h i. Ngun nhân này
thu c v trình đ sáng tác c a tác gi k ch b n. Các
nhân v t ñư c xây d ng theo nguyên t c sáng tác
hi n th c nhưng ch t li u, cơ s c a hi n th c n i
dung và hi n th c tâm lý nhân v t chưa ch c ch n
và nhu n nhuy n. C t truy n chưa xây d ng ñư c
nh ng s ki n, bi n c mang tính logic, phù h p v i


tích cách và s phát tri n c a nhân v t. Cho nên
hành ñ ng c a nhân v t trư c các s ki n, bi n c
mang tính ch t khiên cư1ng, khơng làm b t lên tính
cách nhân v t cũng như tính h p lý v s t do ý
chí và hành đ ng c a nhân v t.

2.3. Xây d ng ngơn ng đ i tho i
6 ngh thu t xây d ng ngôn ng , ngơn ng đ i
tho i c a k ch b n văn h c Thành ph H Chí Minh
ñương ñ i ph n l n v n mang nh ng đ&c đi m
chung c a ngơn ng k ch nói Vi t Nam hi n đ i.
Ngơn ng ñ i tho i c a k ch b n văn h c Thành
ph H Chí Minh là ngơn ng th hi n hành đ ng
và tính cách nhân v t. Ngơn ng hành đ ng đư c
th hi n b"ng tranh lu n, t n công, truy v n, thuy t
ph,c, c u kh-n, ñe d a gi a các nhân v t v i
nhau… Tính logic c a hành ñ ng nhân v t cũng th
hi n qua tính logic trong ngơn ng đ i tho i gi a
các nhân v t. Khơng có vai trị d n d t c a tác gi
như trong th lo i văn h c t s , nh ng gì thu c v
nhân v t ñư c b c l b"ng chính ngơn ng đ i tho i
c a nhân v t đó. Ngơn ng đ i tho i giúp đ c gi
hi u ñư c suy nghĩ, quan ñi m c a nhân v t. Thơng
qua ngơn ng đ i tho i, tính cách nhân v t đư c
b c l , phơi bày.
Bên c nh đó, đi m đ&c s c trong ngôn ng k ch
b n văn h c Thành ph H Chí Minh đương đ i là
ngơn ng ñ i tho i miêu t và kh c h a tính cách
nhân v t theo hình tư ng con ngư i Nam b . Vi c
kh c hóa tính cách Nam b đư c th hi n thơng qua
l i kh-u ng Nam b , s( d,ng l i nói và phương
ng Nam b . Xây d ng ngơn ng đ i tho i c a
nhân v t theo l i kh-u ng Nam b góp ph n v a
kh c h a tính cách nhân v t, phù h p v i b i c nh
ñ&t ra trong k ch b n v a góp ph n làm nên tính
ch t đ&c s c c a k ch b n văn h c Thành ph H

Chí Minh so v i các ñ a phương khác c a c nư c.
Bên c nh đó, ngơn ng đ i tho i c a nhân v t k ch
Thành ph H Chí Minh đương đ i đa ph n đ u là
d ng ngôn ng h n nhiên, ch t phác. Nhìn chung,
ngơn ng đ i tho i c a nhân v t trong k ch nói
Thành ph H Chí Minh ít bóng b y, -n ý hay cao

gi ng lý lu n, tri t lý. ðây là phong cách ngơn ng
nhân v t khơng ch# riêng k ch nói mà có l! là phong
cách truy n th ng c a các nhân v t trong văn h c
Nam b t các tác ph-m văn xi ho&c k ch nói ñ u
th k4 XX c a Nam b cho ñ n nay. Ngôn ng
nhân v t này là ph n chi u phong cách ngôn ng và
tư duy c a ngư i Vi t vùng Nam b . ði u này v a
góp ph n đưa k ch nói g n gũi v i ñ c gi , khán gi
Nam b v a cá tính hóa nhân v t k ch trong th
hi n b i c nh ñ i s ng, xã h i, văn hóa và con
ngư i vùng Nam b .
2.4. Nh ng ñi m m i trong th pháp ngh
thu t
V m&t th pháp ngh thu t, k ch nói Thành ph
H Chí Minh đương đ i bư c ñ u ñã ti p thu và v n
d,ng nh ng th pháp ngh thu t c a k ch nói hi n
đ i th gi i vào xây d ng tác ph-m. Có th k đ n
các tác ph-m v n d,ng thành công nh ng th pháp
m i như :
Th pháp v gi c mơ ñư c Hoàng H u ð n v n
d,ng trong tác ph-m Bí m t vư n l chi thơng qua
gi c mơ c a hoàng h u Nguy n Th Anh. Ho&c gi c
mơ c a bà H u và cu c ñ i tho i c a bà v i bóng

tr ng trong Ngơi nhà khơng có đàn ông c a Ng c
Linh.
Th pháp gián cách ñư c Vi t Linh v n d,ng
trong tác ph-m Thiên Thiên, v i vai trò d n d t và
xâu n i c t truy n c a nhân v t Thiên thiên. Hay
trong k ch b n Ngư i ñàn bà th t l c c a Nguy n
Th Minh Ng c, v i vai trò d n d t c a nhân v t
dàn ñ ng ca.
Th pháp ñ ng hi n v khơng gian đư c Ng c
Linh v n d,ng sáng t o trong tác ph-m Ngôi nhà
thi u ñàn bà. Hai tuy n nhân v t t n t i hai th
gi i khác nhau: th gi i c a ngư i s ng và th gi i
c a ngư i ch t. Nhân v t hai khơng gian này tuy
khơng đ i tho i tr c ti p v i nhau nhưng cùng song
song t n t i và quan sát l n nhau.
Trong khi ñó, th pháp ñ ng hi n v th i gian
ñư c Nguy n Th Minh Ng c s( d,ng sáng t o
trong Ngư i ñàn bà th t l c. 6 tác ph-m, nhân v t
"


ngư i ch ng và nh ng ngư i ph, n n*i ti ng trong
l ch s(, truy n thuy t và văn h c khác nhau v th i
gian nhưng h cùng xu t hi n và ñ i tho i v i nhau.
Bên c nh đó, k ch b n văn h c Thành ph H
Chí Minh đương ñ i cũng có nh ng tác ph-m xây
d ng ki u nhân v t mang tính bi u trưng như ñ&t
tên các nhân v t là tr ng, xanh, vàng, ñ$ trong tác
ph-m Lùng ngư i trong m ng c a Lê Hoàng hay
nhân v t Miên Tâm trong tác ph-m Ngôi nhà anh

túc c a Tr n M nh Tu n.
Nhìn chung, m t s đi m m i trong th pháp
xây d ng k ch b n văn h c th gi i hi n ñ i ñã
ñư c m t s tác gi k ch b n thành ph ti p thu và
v n d,ng sáng t o trong ñi u ki n c, th c a k ch
nói Vi t Nam và Thành ph H Chí Minh, phù h p
v i thói quen ti p nh n c a cơng chúng. Và trong
tình hình c a văn h c k ch Vi t Nam nói chung và
Thành ph H Chí Minh nói riêng c n t o ñi u ki n
cho nh ng k ch b n văn h c theo xu hư ng ñ*i m i
ngh thu t đ n v i cơng chúng, ñ ng th i tr thành
xu hư ng ch ñ o nh"m thúc đ-y ti n trình phát
tri n c a k ch nói ch khơng ch# d ng l i vi c xây
d ng tác ph-m m i l nh"m thu hút khán gi ñ n
v i sân kh u. B i l ch s( k ch nói th gi i đã ch ng
minh r"ng n u khơng có s ñ*i m i t k ch b n văn
h c g m c n i dung và ngh thu t th hi n thì s!
r t khó có nh ng ñ*i m i trong ngh thu t dàn d ng
và trình di n k ch.
3. K t lu n
Trong hơn 20 năm qua, Thành ph H Chí Minh
là m t trong nh ng đ a phương, khơng mu n nói là
duy nh t c a c nư c, có ho t ñ ng sáng tác k ch
b n và bi u di n k ch nói sơi đ ng. Có th cịn
nh ng ý ki n khác nhau v s chưa ñ ng ñ u v
ch t lư ng ngh thu t c a k ch b n văn h c, v di n
và c cách th c t* ch c ho t ñ ng c a k ch nói
thành ph nhưng có m t đi u khơng th ph nh n là
v i tâm huy t c a ñ i ngũ tác gi k ch b n, ñ o
di n, di n viên và các ngh sĩ có liên quan, th lo i

văn h c và sân kh u này ñã t n t i và phát tri n t i
#

thành ph trong b i c nh khó khăn chung c a c
nư c. Và ch c ch n, n u ñ c p ñ n nh ng ñ&c
ñi m, thành t u c a k ch nói Vi t Nam th i gian
qua, v i tư cách là m t th lo i văn h c, mà khơng
nh c đ n nh ng đóng góp trong vi c duy trì và phát
tri n đ i ngũ sáng tác k ch b n cũng như n i dung
ph n ánh và nh ng ñi m ñ*i m i v m&t ngh thu t
c a k ch nói b n văn h c Thành ph H Chí Minh
đương đ i thì qu là m t thi u sót.
Th i gian v a qua, văn h c k ch Thành ph H
Chí Minh đã ti n nh ng bư c m nh v l c lư ng
sáng tác, s lư ng k ch b n. Nhưng nhìn t*ng th ,
n+ l c ñ*i m i chưa tr thành xu hư ng ch đ o.
K ch nói Thành ph H Chí Minh ñang hi m nh ng
k ch b n văn h c mang chi u sâu tư duy, m i l v
đi m nhìn và ngh thu t th hi n. Mà k ch b n văn
h c v i tư cách là khâu ñ u tiên, quan tr ng c a
tồn b quy trình sáng t o v di n c n ph i thay ñ*i
và ñ*i m i trư c tiên. Cho nên c n thi t ph i có
nh ng h+ tr cho nh ng tác gi , k ch b n m nh d n
ñ*i m i. Hi n nay nh ng k ch b n cách tân v n còn
b khu t l p b i nh ng k ch b n sáng tác theo l i
mịn, cơng th c. ð*i m i ph i g m c v n i dung
và ngh thu t xây d ng k ch b n, ñ*i m i v tư duy
tuy n ch n, s( d,ng k ch b n và c cách th c ng
x( v i tác gi , tác ph-m t chính các sân kh u k ch
nói c a thành ph . ð*i m i ph i ti p t,c đư c

khuy n khích, t o ñi u ki n và ph i tr thành xu
hư ng ch ñ o.
Cu i cùng, k ch nói Thành ph H Chí Minh ch#
có th ti p t,c phát tri n v ng ch c khi n+ l c ñ*i
m i ph i di n ra cùng lúc, cùng chi u
c hai
phương di n: văn h c k ch và sân kh u k ch. B i s!
khó có m t n n sân kh u k ch phát tri n n u khơng
có m t n n văn h c k ch phát tri n và ngư c l i.
Riêng góc đ văn h c, bên c nh vi c nâng cao l c
lư ng sáng tác k ch b n, văn h c k ch Thành ph
ñang c n m t s quan tâm ñúng m c c a gi i phê
bình và nghiên c u văn h c.


The features of content and playwriting art
in Ho Chi Minh City’s contemporary play
•

Luu Trung Thuy

Vietnam National University - Ho Chi Minh City

ABSTRACT:
Since the last decade of the twentieth
century, Ho Chi Minh City has become one of
the Vietnamese lively dramatic literature and
theater centers. During the past twenty years,
together with dramatic theater, Ho Chi Minh
City’s dramatic literature has built up a

professional
playwriter
force,
providing
audiences plays which reflect the conflicts
between human’s life in the time of Vietnam’s
reformation and integration. Besides, these
plays have contributed experiences in
acquiring and applying the world modern

playwriting techniques to suit Vietnamese’s
drama reception habits.
This paper generally provides content
feature (focus on conflicts) and playwriting art
feature (focus on plots, characteristics,
dialogue language construction and the
acquirement of new art techniques in Ho Chi
Minh City’s contemporary literary scripts),
contributing to the evaluation and summary of
Ho Chi Minh City’s dramatic literature during
the past.

Keywords: drama, Contemporary Vietnamese play, Contemporary Vietnamese drama,
Contemporary Ho Chi Minh City play, Contemporary Ho Chi Minh City drama

TÀI LI U THAM KH O
[1]. Annette J.Saddik (2007), Contemporary
American drama, Edinburgh University Press,
Edinburgh.
[2]. David Krasner (2012), A history of modern

drama, Wiley-Blackwell, Oxford.
[3]. Tr n Tr ng ðăng ðàn (2004), Ngh thu t sân
kh u Vi t Nam, Nhà xu t b n Văn h c, Hà
N i.
[4]. Tr n Tr ng ðăng ðàn (2011), K ch Vi t Nam:
thư ng th c và bình lu n, Nhà xu t b n Văn
hóa-Văn ngh , Tp H Chí Minh.
[5]. Phan C ð (2004), Văn h c Vi t Nam th k%
XX: Nh ng v n ñ l ch s" và lý lu n, Nhà xu t
b n Giáo d,c, Hà N i.

[6]. John Howard Lawson (1960), Theory and
technique of playwriting, Hill and Wang, New
York.
[7]. Marvin Carlson (1993), Theories of the
theatre: a historical and critical survey, from
the Greeks to the present, Cornell University
Press, New York.
[8]. Oscar G.Brockett, Robert Findlay (1991),
Century of innovation: A history of European
and American theatre and drama since the
late nineteenth century, Allyn and Bacon,
Massachusetts.
[9]. ðình Quang, “K ch nói giai ño n t sau Cách
m ng tháng Tám ñ n nay”, T p chí Văn h c,
s 7, tr.3-12 (2001).


[10]. ðình Quang, “ði m qua phương pháp sáng t o
c a sân kh u phương Tây”, T p chí sân kh u,

s tháng 10, tháng 11, tr.56-59 (2012).
[11]. Nguy n Th Minh Thái (1999), Sân kh u và
tôi, Nhà xu t b n Sân kh u, Hà N i.
[12]. Nguy n Văn Thành (2008), K ch nói Thành
ph H! Chí Minh m t ch(ng đư ng l ch s",
Nhà xu t b n Sân kh u, Hà N i.

[13]. T t Th ng (1996), Di n m o sân kh u: ngh sĩ
và tác ph&m, Nhà xu t b n Sân kh u, Hà N i.
[14]. Vi n sân kh u (1995), 20 năm sân kh u Vi t
Nam (1975-1995), Nhà xu t b n Sân kh u, Hà
N i.