Phương pháp nghiên cứu tài liệu trong nghiên cứu khoa học

TRNG I HC S PHM K THUT
TP. H CHÍ MINH

TÀI LIU HC TP V PHNG PHÁP NGHIÊN CU
TÀI LIU TRONG NGHIÊN CU KHOA HC











TÁC GI: TS. NGUYN VN TUN
THÁNG 11 NM 2011
Ni dung 1: Các bc trin khai mt đ tài nghiên cu khoa hc

o Nhng nguyên tc cn bn đ giúp ngi bt đu làm công tác nghiên cu có
th la chn mt hng đi rõ ràng, đc bit là vn đ tìm ngi hng dn
khoa hc và la chn đ tài.
o Cách lp mt k hoch nghiên cu vch ra tng bc đi và công vic c th,
đ có đnh hng tt hn trong quá trình nghiên cu.
Ni dung 2: Phng pháp tìm kim tài liu tham kho khoa hc
o Cách chun b cho công tác nghiên cu?
o c đim và u nhc đim ca mi loi tài nguyên, tài liu khoa hc?
o Lp chin lc tìm kim, s dng tt các công c đ tìm đc tài liu phc
v cho nghiên cu?
o ánh giá và chn lc nhng tài liu có giá tr tham kho khoa hc cho đ tài?

Ni dung 3: Khai thác thông tin t tài liu khoa hc
o Cách đc và khai thác các tài liu khoa hc mt cách hiu qu?
o Các quy đnh trích dn tham kho khoa hc?
o Cách trình bày danh mc tham kho theo đúng quy đnh?
Ni dung 4: Phng pháp vit tài liu khoa hc
o Cách trình bày các loi tài liu khoa hc khác nhau;
o Cách lp k hoch vit bài;
o Cách lp dàn ý cho tài liu khoa hc;
o Các nguyên tc phát trin và trình bày ý tng trong bài vit khoa hc.
o Cách vit mt bài báo cáo khoa hc?
Ni dung 5: K thut son tho tài liu khoa hc
o Các yêu cu cn bn trong nghiên cu khoa hc;
o Phân bit các loi tài liu khoa hc khác nhau;
o Cách tìm kim đ có đc tài liu tham kho khoa hc;
o Cách khai thác thông tin t tài liu khoa hc đ chun b t liu cho bài vit;
o Các quy đnh và có yêu cu cao v cht lng trình bày tài liu khoa hc;
o Cách vit mt tài liu khoa hc theo đúng các quy tc trình bày khoa hc;
o S dng  mc cn bn các chng trình son tho vn bn và trình chiu.


Phn 1. Các bc trin khai mt đ tài nghiên cu khoa hc
M đu
Nói chung, không có nhng quy tc tuyt đi trong phng pháp nghiên cu và trình bày kt
qu nghiên cu khoa hc. Các quy tc này có th thay đi tu chuyên ngành, tu cp đ
nghiên cu cng nh tu ngi hng dn hoc chu trách nhim khoa hc ca đ tài. Mi nhà
khoa hc li chu nhng áp lc hành chính, quy đnh chuyên môn và thói quen nghiên c
u
trong đn v và chuyên ngành ca mình.
Tuy nhiên, vn có nhng bc c bn giúp mt ngi làm công tác nghiên cu có th xây
dng mt đ tài nghiên cu đt hiu qu. Có th hình dung mt l trình thc hin nh sau:

 La chn đ tài
 Lp k hoch thc hin
 t vn đ, xây dng gi thuyt
 Thu thp s liu, x lí thông tin
 Vit báo cáo kt qu nghiên cu
Trình t này cng mang tính tng đi. Bi có th có nhng đ tài xut phát t nhng ý tng
mi, sau đó mi thu thp tài liu, trin khai thc hin. Và cng có th có đ tài din ra theo
hng ngc li, sau khi đã tích lu mt lng thông tin, tài liu đ ln đ có cái nhìn tng
quát và sâu sc làm ny sinh ý tng v đ tài nghiên cu.
Trong tng th
quá trình này, công tác nghiên cu tài liu đóng vai trò rt quan trng. ó
không phi là công vic ch làm mt ln hay ch là mt quá trình đn tuyn, mà đc lp đi lp
li nhiu ln, vi nhiu mc đ và mc đích khác nhau.
 Khi mi bt đu: giúp la chn đ tài, đánh giá phm vi các ngun tài nguyên h tr,
đt vn đ nghiên cu.
 Khi đang nghiên cu: giúp cng c các lun c, lun chng, b sung các đánh giá phê
bình khoa hc.
 Khi kt thúc nghiên cu: giúp to hình mu, tiêu chun đ son tho và trình bày kt
qu nghiên cu.
S tht đúng là không có nhng quy tc tuyt đi trong mi trng hp. Nhng điu đó không
có ngha là không có nhng quy tc cn tuân theo. Cách tt nht là đc nhiu, tìm hiu nhiu
đ bit đc nhng quy tc cùng tn ti song song, xen k, có nhng mi liên h, ràng buc
nhau, đ có th đa ra đc s la chn phù hp nht trong tng hoàn cnh, tng tình hung
thc t.
Trong phm vi giáo trình này:
 các bc La chn đ tài và Lp k hoch thc hin s đc đ cp trong các trang
tip theo ca phn 1 này (ch yu dành cho đi tng sinh viên);
 các bc t vn đ, xây dng gi thuyt và Thu thp s liu, x lí thông tin ph
thuc vào mi chuyên ngành hp, s ch đ cp nhng nguyên tc c bn  phn 1 này
mà không có nhng bài hc riêng;

 mt s công đon quan trng trong quá trình thc hin đ tài nghiên cu khoa hc, liên
quan đn vic nghiên cu tài liu, s đc đ cp trong các phn 2 và 3;
 bc Vit báo cáo kt qu nghiên cu s đc đ cp trong các phn 4 và 5;
 La chn đ tài
 Mt trong nhng thao tác đu tiên ca vic trin khai mt đ tài nghiên cu khoa hc
là la chn đ tài. i vi nhà nghiên cu, các đ tài thng đc la chn qua kinh
nghim và kin thc tích lu đc, đt trong bi cnh yêu cu v mt chuyên môn,
qun lí hoc nhu cu thc t ca xã hi. i vi sinh viên, hc viên cao hc và nghiên
cu sinh, ngoài vic la chn
đ tài h còn phi chn (hoc đc ch đnh) ngi hng
dn khoa hc.
 Ngi hng dn khoa hc
 Vic la chn ngi hng dn khoa hc không hoàn toàn ph thuc vào đ tài nghiên
cu đc la chn.
 Có hai kh nng kt hp: chn ngi hng dn trc, chn đ tài sau; hoc ngc li,
chn đ tài trc ri mi tìm ngi hng dn phù hp. Nhng rt thông thng, nht
là trong hoàn cnh Vit Nam hin nay, mt đ tài nghiên cu làm khoá lun/lun
vn/lun án thng đc xác đnh sau khi đã có ngi hng dn khoa hc.
 La chn ngi hng dn nh th nào?
 Nói chung trong nghiên cu khoa hc, không có ngi thy lí tng cho mi sinh viên,
vì mi ngi đu có tính cách, s thích, phng pháp làm vic riêng bit. iu bn cn
làm là tìm đc ngi thy phù hp, sn sàng hng dn mình đi sut con đng hc
làm nghiên cu khoa hc.
 Cách tt nht là trc khi tip xúc vi ngi bn đnh la chn, hãy tìm hiu k v tiu
s khoa hc ca h cng nh nhng đc đim cá tính, phng pháp làm vic, quan
đim khoa hc, kinh nghim chuyên môn, ch đ nghiên cu u tiên, v.v. ng thi,
cn trang b cho mình nhng ý tng c bn v mt đ tài nghiên cu mà mình quan
tâm (qua nghiên cu tài liu, tìm hi
u thc t hoc ch đn gin là mt đ tài trong danh
sách u tiên nghiên cu ca ngi cn gp).

 Khi đã chun b sn sàng, hãy xin hn gp đ trình bày nguyn vng. n tng bn to
ra trong bui gp mt có th là mt yu t quan trng trong quyt đnh ca ngi thy.
Có th bn đc nhn hng dn ngay. Cng có th bn s nhn đc mt li khuyên
nên làm vic vi mt ngi thy khác, và cng chính bn là ngi quy
t đnh, sau khi
cân nhc mi yu t, có nên thay đi ý đnh hay là tip tc kiên trì thuyt phc.


 Quan h thy - trò trong nghiên cu khoa hc
 Nhng phm cht mà mt sinh viên nghiên cu khoa hc nên có là giàu óc tng
tng, giàu sáng kin, nhit tình và kiên trì. Biu hin rõ ràng nhng phm cht này s
giúp cho ngi thy hng dn hiu đc hc trò ca mình hn, và điu đó hin nhiên
là có ích cho s tin trin ca đ tài nghiên cu.
 Ngi thy hng dn s hiu mình cn làm gì đ giúp sinh viên thc hin tt đ tài
nghiên cu: la chn đi tng, rèn luyn phng pháp, t vn nghiên cu tài liu, x
lí s liu, v.v. Nhng chính sinh viên luôn phi là ngi ch đng trong công vic ca
mình, không nên th đng,  li, trông ch hoàn toàn vào s ch đnh ca thy, vì ngi
thy ch đnh hng, d
n dt mà không làm thay cho sinh viên.
 Trong quá trình thc hin, cn duy trì đu đn nhng bui làm vic đnh kì đ theo dõi
tin đ nghiên cu, xác đnh nhng kt qu đt và cha đt, đa ra hng gii quyt
nhng vng mc xy ra, tho lun nhng bc đi k tip, v.v. Mt đ làm vic thay
đi tu lnh vc và đ tài, nhng nói chung khong t hai đn ba tun mt l
n là va
đ, và đng đ vt quá bn tun. Lch gp quá dày hoc gp mà không có ni
dung/kt qu gì mi m thì thng s vô ích, thm chí bt li cho s tin trin ca đ
tài. Khi làm vic đnh kì, sinh viên cng không nên t ra quá nhút nhát mà cn có s t
tin đúng mc.
La chn đ tài (tt.)
 tài nghiên cu

Nhng yu t nh hng
đn vic la chn đ tài
Khi la chn đ tài nghiên cu khoa hc, có th có nhng kh nng sau:
 ngi hng dn áp đt mt đ tài mà mình đang quan tâm, u tiên trong các
nghiên cu trc mt: có th ngi thy s có tâm th sn sàng hn khi hng
dn nhng đ tài nh vy;
 ngi hng dn gi ý mt đ tài đc cho là phù hp, có th là vi kh nng và
điu kin thc t;
 sinh viên la chn mt đ tài trong danh sách các ch đ nghiên cu ca ngi
hng dn:  đó có th có đ c nhng vn đ bt buc phi nghiên cu, nhng
vn đ u tiên, nhng vn đ a thích, hay ch đn gin là nhng gi ý nghiên
cu;
 sinh viên la chn mt đ tài t các ý tng có sn ca mình: có th liên quan đn
nhng li ích, điu kin thun tin trc mt hoc kh nng, s thích nghiên cu
ca sinh viên;
 sinh viên và ngi hng dn tho lun vi nhau, mi ngi đa ra nhng ý
tng, lí do, đánh giá u nhc đim ca mi vn đ, và cui cùng đi đn mt
la chn phù hp nht cho c hai: đây là cách khá ph bin, li khuyên ca ngi
thy giúp sinh viên đnh hng tt hn trong quyt đnh ca mình mà không có
cm giác b áp đt, đi
u s nh hng không ít đn đng c và hng thú làm vic
v sau;
 v.v.
c đim ca mt đ tài tt
Có th có mt s đ tài đòi hi nhng k nng đc bit hoc s đu t thi gian và công
sc nhiu hn bình thng, nhng nhìn chung đi vi sinh viên nghiên cu khoa hc,
mt đ tài s có kt qu tt nu nh chu làm vic mt cách có phng pháp, có óc tìm
tòi và mt chút thông minh. V mt phng pháp, m
t đ tài tt phi khuyn khích
mt quá trình hc tp có tính sáng to và lâu dài ca sinh viên v các phng pháp

nghiên cu cng nh k thut trình bày ý tng và kt qu thu thp đc.
Mt đ tài nghiên cu đc đánh giá là tt khi:
 có phm vi gii hn: vì phm vi càng hp vn đ s càng đc đào sâu, trong khi
mt vn đ có phm vi rng s d dn đn nguy c dàn tri, thiu tp trung, x lí
các vn đ ch  trên b mt;
 có tính mi và đc đáo: kt qu nghiên cu phi mang li mt s tin b nht
đnh trong tri thc khoa hc chuyên ngành, không trùng lp vi nhng kt qu,
công trình đã công b trc đó;
 x lí vn đ tng đi trn vn: sao cho kt qu thu đc giúp rút ra nhng kt
lun rõ ràng, góp phn gii quyt hu ht các vn đ c bn cn nghiên cu đã đt
ra (th hin qua tên đ tài);
 th hin bng mt bn báo cáo kt qu nghiên cu: cht ch trong phng pháp
tin hành, rõ ràng trong phong cách trình bày và d đc.
Do đó, đ hng đn mt kt qu tt cho công tác nghiên cu, cn lu ý nhng đim sau
khi chn đ tài:
 kh nng thc đa;
 kh nng truy cp các ngun thông tin, tài liu chuyên ngành;
 s h tr ca các chuyên gia và nhà chuyên môn;
 các điu kin, phng tin, thit b nghiên cu;
 nhng thói quen, yêu cu, xu hng v chuyên môn và qun lí;
 v.v.
Tt c phi đáp ng đ yêu cu đ có th tin hành đc đ tài nghiên cu và đt đc đn
đích mong mun.

Tên đ tài
Ni dung nghiên cu ca mt đ tài khoa hc đc phn ánh mt cách cô đng nht
trong tiêu đ ca nó. Tên ca đ tài cn có tính đn ngha, khúc chit, rõ ràng, không dn
đn nhng s hiu lm, hiu theo nhiu ngha khác nhau hay hiu mp m.
Có mt s đim cn lu ý hn ch khi đt tên cho đ tài nh sau:
 dùng nhng cm t có đ bt đnh thông tin cao: nh "V ", "Th bàn v ",

"Mt s bin pháp ", "Mt s vn đ ", "Tìm hiu v ", v.v. vì càng bt đnh
thì ni dung phn ánh đc càng không rõ ràng, chính xác;
 lm dng nhng t ch mc đích: nhng t nh "nhm", "đ", "góp phn", nu
b lm dng d làm cho tên đ tài tr nên ri rm, không nêu bt đc ni dung
trng tâm;
 lm dng m t hoc cách nói bóng by: tiêu chí quan trng trong vn phong khoa
hc là đn gin, ngn gn, rõ ràng, d hiu, đn ngha;
 th hin tình cm, thiên kin, quan đim: mt tiêu chí quan trng khác trong khoa
hc, đó là tính khách quan, không ph thuc vào tình cm, chính kin, quan
đim, vì chúng thng có tính nht thi, tính lch s trong mt thi đim nht
đnh.
Di đây là mt s mu v cách cu to tên đ tài:
CU TRÚC VÍ D
i tng
nghiên cu
"Cu trúc câu ting Lào" (Ng vn), Bualy Paphaphan, Trng đi hc
Tng hp Hà Ni, 1993.
Gi thuyt khoa
hc
"Phông lu tr U ban Hành chính Hà Ni (1954-1975) - ngun s liu
ch vit nghiên cu lch s th đô" (Biên son lch s và s liu hc), H
Vn Quýnh, Trng đi hc Tng hp Hà Ni, 1995.
Mc tiêu nghiên
cu
"c đim khu h thú Ba Vì" (ng vt hc), Phi Mnh Hng, Trng
đi hc Tng hp Hà Ni, 1994.
Mc tiêu +
phng tin
"Chuyn hoá ph liu ligno-xenluloza nh nm si bng phng pháp
lên men rn" (Vi sinh hc), Phm H Trng, Trng đi hc Tng hp

Hà Ni, 1993.
Mc tiêu + Môi
trng
"c trng sinh hc v s phát trin c th và s sinh đ ca ph n
nông thôn ng bng Bc b" (Nhân chng hc), Hà Th Phng Tin,
Trng đi hc Tng hp Hà Ni, 1995.
Mc tiêu +
Phng tin +
Môi trng
"S dng k thut kích hot ntron đ kho sát s phân b ca nguyên
t đt him trong mt s khoáng vt Vit Nam" (Hoá vô c), Nguyn
Vn Sc, Trng đi hc Khoa hc T nhiên, Hà Ni, 1995.
(Ngun: V Cao àm, 2000)
Lp k hoch thc hin
Khi đã chn ngi hng dn và có nhng ý tng c bn, rõ ràng v đ tài nghiên cu, điu
nên làm là son mt k hoch thc hin các phn vic chính, nhm qun lí tt qu thi gian
cng nh kim soát đc tin đ thc hin mt cách khoa hc. K hoch này c
ng ch có vai
trò nh si ch dn đng, có tính linh đng và d dàng điu chnh ch không phi là bt di bt
dch.
 dài ngn ca tng giai đon còn ph thuc vào điu kin, hoàn cnh thc t ca mi ngi
và thi hn kt thúc đ tài theo yêu cu qun lí.
Tìm kim tài liu
Vic đu tiên cn phi làm tt trong mt đ tài nghiên cu là tìm kim tài liu. Lúc khi
đu, có v nh mi s đu ri bù, ln xn, không có trt t, các tài liu, thông tin tìm
đc ch
a giúp tìm thy mt hng đi rõ ràng. Nhng điu đó không đáng lo ngi, vì
theo thi gian, bn có th lc dn, loi b nhng tài liu không cn thit, nhng hng
không kh thi, đ tp trung vào nhng vn đ trng tâm nht và phù hp nht.
Trong giai đon này, đng mt thi gian đc k tng tài liu tìm thy đc. Ch cn lu

tr
 và sp xp trt t, rõ ràng, ghi chú thông tin tham kho đy đ đ tin dng v sau.
Thi gian cho giai đon này có th dao đng trong khong t ba đn sáu tun, tu thuc vào
điu kin và kh nng ca mi ngi. Không nên ch th đng s dng nhng gì đc cung
cp sn, mà cn huy đng mi ngun lc có th có.
c và chn lc tài liu
Sau khi đã có đc mt lng tài liu tng đi, bn cn đc đ chn lc li. Cn đc tt c
các bài đã có. ánh du nhng ý quan trng. Ghi chú, tóm tt mt cách có h thng. Sp xp
theo mt trt t phù hp vi thói quen và/hoc ý đ trình bày ca mình.
Giai đon này dài hay ngn tu thuc vào kh nng ca mi ng
i. Trong tng quan vi thi
gian tìm kim tài liu  trên, giai đon này kéo dài khong hai tun.

Vit đ cng nghiên cu/tng quan tài liu
Mt đ tài khoa hc thng, nu không mun nói là luôn, cn có đ cng nghiên cu. Hoc ít
nht cng nên có mt bài tng quan tài liu (literature review/revue de la littérature) đ có cái
nhìn tng quát v vn đ cn nghiên cu.
Trong đ cng hoc thông qua bài tng quan tài liu, bn s xác đnh đc mc đích và phm
vi nghiên cu, đi tng và các phng pháp chuyên ngành s
 s dng, nhng kt qu cn đt
đc và thi gian d kin cho tng giai đon tip theo. c bit trong các khoa hc thc
nghim, đôi khi cn s dng nhng hoá cht, dng c đc bit, không có sn mà phi đt mua
trc mt thi gian rt dài, thì vic d liu mt k hoch nghiên cu rõ ràng càng đóng vai trò
quan trng.
Trong đi
u kin tiêu chun, thi gian này kéo dài khong hai tun, vi các tài liu đã tìm thy,
tích lu và chn lc  các bc trên.
Trin khai nghiên cu
Tu thuc vào mi chuyên ngành, nu cn có mt giai đon trin khai s b, giai đon này s
kéo dài khong vài tun đ kim tra nhng vn đ và phng pháp đã đ ra. Nhng kt qu s

b này có th giúp đ điu chnh, cp nht phn tng quan tài liu cho phù hp hn vi thc
t.
Nu đ
tài không cn nghiên cu s b, có th tin hành thng các giai đon nghiên cu đã
vch ra. Các s liu cn đc thu thp đy đ và x lí theo đúng phng pháp ca tng chuyên
ngành. Các vn đ đã đt ra, gi thuyt đã xây dng trong phn tng quan tài liu/đ cng
nghiên cu s đc kim chng thông qua các kt qu thu đc trong giai đon này.
Giai đo
n này kéo dài bao lâu tu thuc chuyên ngành và cp đ ca đ tài. i vi sinh viên,
trong giai đon này cn làm vic đu đn vi ngi hng dn khoa hc, đào sâu nghiên cu
tài liu chuyên môn và tham kho ý kin chuyên gia đ điu chnh vic nghiên cu theo đúng
hng.

Vit báo cáo kt qu nghiên cu
Nu đã làm tt vic vit tng quan tài liu ngay t ban đu, giai đon này tr nên nh nhàng
hn. Ngoài các tài liu ban đu đã có, có th bn tìm thy hoc cn phi tìm thêm nhng tài
liu mi hn, chuyên sâu hn na đ b sung cho các khía cnh quan trng trong đ tài, và bt
tay vào vit các phn còn li: phân tích, tho lun kt qu nghiên cu và đ
a ra các kt lun,
xác nhn hay bác b nhng gi thuyt đã đt ra, gi nhng vn đ cn nghiên cu tip, v.v.
Sau khi hoàn tt nhng phn vic trên, cn tp hp các ni dung đó thành mt bài vit hoàn
chnh theo yêu cu ca cp qun lí chuyên môn. Có nhiu loi tài liu khoa hc khác nhau,
mi loi có yêu cu b cc và trình bày khác nhau. Cn tìm hiu rõ các yêu cu đó đ trình bày
tài liu c
a mình cho đúng vi quy đnh.
Thi gian hoàn tt bài vit có th kéo dài khong vài tun. i vi sinh viên, bài vit cn đc
đa cho ngi hng dn xem, tho lun v nhng đim cn điu chnh, sa cha trc khi
np chính thc đ báo cáo.
Trình bày/bo v kt qu nghiên cu
Thông thng, mt đ tài nghiên cu khoa hc phi đc bo v tr

c hi đng gm các nhà
chuyên môn. Các ni dung c bn ca đ tài (mc đích, đi tng, phng pháp, kt qu, tho
lun, kt lun, đ ngh) đc trình bày ngn gn, cô đng trong khong 15-20 phút. Sau đó,
các thành viên hi đng s phn bin, cht vn và nhn xét v cht lng đ tài.
Vic son bài thuyt trình tuy không khó, nhng không phi hoàn toàn đn gin, nht là khi
hc sinh - sinh viên Vit Nam hu nh không đc (bt buc) rèn luyn k nng này trong sut
quá trình hc tp. Bài thuyt trình da ch yu vào bài vit, nhng không phi là bn sao
nguyên vn ca bài vit. Thi gian chun b có th rt ngn, t vài ngày đn mt tun, song đ
có đc k nng thuyt trình tr
c đám đông, cn phi sm rèn luyn ngay t khi có th./.


Phn 2. Phng pháp tìm kim tài liu tham kho khoa hc
M đu
Trong nghiên cu khoa hc, không th ph nhn vai trò quan trng ca công tác nghiên cu tài
liu. Tuy nhiên, vì nhiu lí do, lâu nay  Vit Nam mng này dng nh cha đc quan tâm
và đu t đúng mc.
Trong rt nhiu lí do có th lit kê, vn đ hàng đu là kinh phí. Các th
vin nghèo nàn hoc
chm có sách mi, các t sách chuyên ngành hn ch v s lng, chi phí mua tài liu trc tip
quá cao, không có phng tin thanh toán, v.v.
Nguyên nhân quan trng th hai, đó là yêu cu khoa hc đi vi vic nghiên cu tài liu b
th lng. Có th thy trong không ít tài liu khoa hc, phn tài liu tham kho chim mt v trí
ht sc khiêm tn, thông tin trích dn, tham kho đc trình bày không đúng chun mc, v
n
thng đc d dàng cho qua.
Và thi gian gn đây, vi s phát trin kinh t nhanh chóng và s bùng n ca Internet, đang
dn hình thành mt xu hng có phn thái quá: s dng gn nh mi th tìm thy trên
Internet đ đa vào tài liu khoa hc mà không cn kim chng ngun gc, đ tin cy, đánh
giá giá tr, cng nh không tuân th đúng các quy tc trình bày và s dng đi v

i các tài liu
này.
Vy, làm sao đ gii quyt các vn đ đó?
 Vn đ kinh phí: đang dn có s quan tâm tr li t góc đ qun lí; Internet tr thành
mt ngun cung cp quan trng, gn nh không th thiu, các tài liu c bn cn thit.
 Yêu cu khoa hc: trong xu th hi nhp, vn đ này cng đang đc điu chnh, vì
chúng ta càng chm đt yêu cu cao thì càng chm phát trin kp cùng vi th gii.
 S dng Internet: đây là mt công c thun tin đ tip cn nhanh và d dàng đn mt
lng thông tin khng l và phong phú trên khp th gii, trong mi lnh vc. Nhng,
trong mt th gii hn đn thông tin nh th, làm sao đ tìm đc thông tin phù hp
vi nhu cu mt cách nhanh chóng, hiu qu? ó không phi là điu d dàng! Và
nhng ni dung tip theo đây s đc trình bày vi mong mun góp phn v ra mt con
đng nh th.
 Thông thng, đ tin hành nghiên cu, cn có giai đon chun b ban đu là xác đnh
ch đ nghiên cu. Giai đon chun b này có th tri qua các bc sau: xác đnh nhu
cu; la chn ch đ; gii hn phm vi ca ch đ; và sau cùng là đnh rõ các mc tiêu
nghiên cu.
 Tt nhiên, vn có th thy nhiu trng hp b qua giai đon chun b này mà tp trung
hn vào các phng pháp nghiên cu chuyên ngành c th. Hoc sinh viên thng làm
nghiên cu theo s ch đnh ca ngi thy hng dn. Song, khi mun hiu rõ vn
đ cn nghiên cu, thy rõ con đng cn đi qua và ni cn đn, thì tt hn ht là t
chun b
cho mình tht tt ngay t đu. Ngi thy hng dn thông thng cng s có
hng thú hn khi làm vic vi mt hc trò bit mình mun gì và cn làm gì trong quá
trình nghiên cu.
 Xác đnh nhu cu
 Có nhiu vn đ cn quan tâm khi xác đnh nhu cu nghiên cu và tìm kim tài liu
phc v cho nghiên cu đó.
 iu đu tiên cn quan tâm là cp đ ca đ tài. Mi cp đ s có nhng yêu cu
tng ng v mt khoa hc và mc đ chuyên sâu ca đ tài, cng th hin qua phm

vi và mc đ chuyên sâu ca tài liu tham kho. Nhng nghiên cu  bc đi hc, nu
tham kho đc nhiu tài liu chuyên sâu thì càng tt, nhng đó cng không hn là m
t
đòi hi quá gt gao. Nhng ngc li, mt đ tài  bc cao hc, tin s mà không có,
hoc có rt ít tài liu tham kho t các sách và tp chí chuyên ngành có uy tín, các hc
gi tên tui trong lnh vc, thì giá tr s gim đi rt nhiu.
 Vn đ tip theo là thi hn nghiên cu. Mt đ tài nghiên cu ca sinh viên đi hc
có th b trí thc hin trong vài ba tháng,  bc cao hc thng phi t hn na nm
đn mt nm, hoc thm chí lâu hn. Tu theo thi hn nghiên cu đc áp đt, nhà
nghiên cu phi lp k hoch nghiên cu chi tit, phân b các giai đon nghiên cu và
công vic phi làm mt cách hp lí đ có th đt đn đích mong mun kp thi hn.
Yu t quan trng tip theo là mc đích nghiên cu. Mc đích này s thay đi tu theo
tính cht ca mi đ tài. Và khi mc đích khác nhau, các giai đon nghiên cu và các
yêu cu đt ra cng thay đi tng ng.  đây, chúng ta đ cp đn hai dng thng g
p
là:
 Nghiên cu mt vn đ khoa hc
Nghiên cu v mt vn đ khoa hc giúp đào sâu, m rng hiu bit v ch đ đó, làm sáng
t các kt qu mi thu đc và công b mt cách cht ch, rõ ràng.
Mc đích ca nghiên cu dng này là quan sát, gii thích, din gii, khám phá nhng mi liên
h mi gia các hin tng, s vic, s
 vt, và sau khi kim chng s xây dng mt gi thuyt
mi hoc tái cu trúc li các gi thuyt đã có v mt hin thc nhm ph quát hoá vn đ đã
nghiên cu.
Kt qu ca các nghiên cu thng đc phát trin thành mt lun vn, lun án, vi các lun
chng, lun c bo v kt qu thu đc. Do đó, dng nghiên cu này đòi hi rt cao  vic
tham kho tài liu.
 Báo cáo tng hp tài liu
Báo cáo tng hp tài liu là mt bài vit tng hp, mô t đy đ và trung thc v nhng
thông tin đc đc, tham kho đc v mt vn đ, s kin, hin tng khoa hc. Dng này

thng gp trong các bui sinh hot chuyên đ, tho lun chuyên môn  các đn v đào to và
nghiên cu.
Báo cáo dng này cn da trên nh
ng gì đã đc chng minh trong thc t, rõ ràng và chính
xác. Do đó, nhng thông tin tng hp đc cn có trích dn trc tip hoc gián tip rõ ràng v
ngun gc ca thông tin đc đ cp.

Có hai dng báo cáo tng hp chính: báo cáo tng hp thông tin và báo cáo tng hp phê
bình.
o Báo cáo tng hp thông tin: thng ch dng li  mc đ tóm tt các ý
kin ca nhng tác gi gc, các kt qu, lun c, lun chng, kt lun ca
h v mt ch đ xác đnh.
o Báo cáo tng hp phê bình: thng sau khi tóm tt thông tin, ngi báo
cáo s sp xp ni dung, mt cách cht ch và khách quan, nhm làm ni
bt nhng khía cnh khác nhau ca mt vn đ, bình lun và đánh giá nhng
giá tr ca thông tin thu thp đc, h thng hoá tri thc đã bit v ch đ
đang quan tâm.
Vi nhu cu nghiên cu tài liu phc v các đ tài nghiên cu khoa h
c, các vn đ cn
quan tâm nht là:
 tm tham kho đ rng đ bao quát phm vi ca ch đ;
 mc đ tham kho đ sâu, tng ng vi yêu cu ca cp đ nghiên cu;
 thông tin tng đi cp nht đ đánh giá vn đ khách quan, kp thi, không b
lc hu vi dòng thông tin chuyên ngành;
 thông tin có chn lc sao cho phù hp vi mt đ tài khoa hc.
Dù gp nhng hn ch khách quan nht đnh, nhng khi nhà nghiên cu tuân th tt các
quy tc này, s có nhng gii pháp giúp đáp ng đc nhu cu, không nhiu thì ít, nhm
b sung nhng giá tr thit thc cho đ tài cn nghiên cu.
Nghiên cu tài liu càng có ý ngha quan trng  giai đon đu ca đ tài, vì nhà nghiên
cu có th da vào đó đ la chn ch đ, kim tra các ngun lc sn có, xác đnh mc

tiêu nghiên cu và xây dng nhng gi thuyt cho đ tài nghiên cu ca mình.
Xác đnh ch đ nghiên cu
Thông thng, đ tin hành nghiên cu, cn có giai đon chun b ban đu là xác đnh ch
 đ
nghiên cu. Giai đon chun b này có th tri qua các bc sau: xác đnh nhu cu; la chn
ch đ; gii hn phm vi ca ch đ; và sau cùng là đnh rõ các mc tiêu nghiên cu.
Tt nhiên, vn có th thy nhiu trng hp b qua giai đon chun b này mà tp trung hn
vào các phng pháp nghiên cu chuyên ngành c th. Hoc sinh viên thng làm nghiên cu
theo s ch
đnh ca ngi thy hng dn. Song, khi mun hiu rõ vn đ cn nghiên cu,
thy rõ con đng cn đi qua và ni cn đn, thì tt hn ht là t chun b cho mình tht tt
ngay t đu. Ngi thy hng dn thông thng cng s có hng thú hn khi làm vic vi
mt hc trò bit mình mun gì và cn làm gì trong quá trình nghiên cu.
Xác đ
nh nhu cu
Có nhiu vn đ cn quan tâm khi xác đnh nhu cu nghiên cu và tìm kim tài liu phc
v cho nghiên cu đó.
iu đu tiên cn quan tâm là cp đ ca đ tài. Mi cp đ s có nhng yêu cu tng
ng v mt khoa hc và mc đ chuyên sâu ca đ tài, cng th hin qua phm vi và
mc đ chuyên sâu ca tài liu tham kho. Nhng nghiên c
u  bc đi hc, nu tham
kho đc nhiu tài liu chuyên sâu thì càng tt, nhng đó cng không hn là mt đòi
hi quá gt gao. Nhng ngc li, mt đ tài  bc cao hc, tin s mà không có, hoc có
rt ít tài liu tham kho t các sách và tp chí chuyên ngành có uy tín, các hc gi tên
tui trong lnh vc, thì giá tr s gim đi rt nhiu.
Vn đ ti
p theo là thi hn nghiên cu. Mt đ tài nghiên cu ca sinh viên đi hc có
th b trí thc hin trong vài ba tháng,  bc cao hc thng phi t hn na nm đn
mt nm, hoc thm chí lâu hn. Tu theo thi hn nghiên cu đc áp đt, nhà nghiên
cu phi lp k hoch nghiên cu chi tit, phân b các giai đon nghiên cu và công vic

phi làm m
t cách hp lí đ có th đt đn đích mong mun kp thi hn.

Yu t quan trng tip theo là mc đích nghiên cu. Mc đích này s thay đi tu theo
tính cht ca mi đ tài. Và khi mc đích khác nhau, các giai đon nghiên cu và các
yêu cu đt ra cng thay đi tng ng.  đây, chúng ta đ cp đn hai dng thng gp
là:
 Nghiên cu mt vn đ khoa hc
Nghiên cu v mt vn đ khoa hc giúp đào sâu, m rng hiu bit v ch đ đó, làm sáng
t các kt qu mi thu đc và công b mt cách cht ch, rõ ràng.
Mc đích ca nghiên cu dng này là quan sát, gii thích, din gii, khám phá nhng mi liên
h mi gia các hin tng, s vic, s vt, và sau khi kim chng s xây d
ng mt gi thuyt
mi hoc tái cu trúc li các gi thuyt đã có v mt hin thc nhm ph quát hoá vn đ đã
nghiên cu.
Kt qu ca các nghiên cu thng đc phát trin thành mt lun vn, lun án, vi các lun
chng, lun c bo v kt qu thu đc. Do đó, dng nghiên cu này đòi hi rt cao  vi
c
tham kho tài liu.
 Báo cáo tng hp tài liu
Báo cáo tng hp tài liu là mt bài vit tng hp, mô t đy đ và trung thc v nhng
thông tin đc đc, tham kho đc v mt vn đ, s kin, hin tng khoa hc. Dng này
thng gp trong các bui sinh hot chuyên đ, tho lun chuyên môn  các đn v đào to và
nghiên cu.
Báo cáo dng này cn da trên nh
ng gì đã đc chng minh trong thc t, rõ ràng và chính
xác. Do đó, nhng thông tin tng hp đc cn có trích dn trc tip hoc gián tip rõ ràng v
ngun gc ca thông tin đc đ cp.

Có hai dng báo cáo tng hp chính: báo cáo tng hp thông tin và báo cáo tng hp phê

bình.
o Báo cáo tng hp thông tin: thng ch dng li  mc đ tóm tt các ý
kin ca nhng tác gi gc, các kt qu, lun c, lun chng, kt lun ca
h v mt ch đ xác đnh.
o Báo cáo tng hp phê bình: thng sau khi tóm tt thông tin, ngi báo
cáo s sp xp ni dung, mt cách cht ch và khách quan, nhm làm ni
bt nhng khía cnh khác nhau ca mt vn đ, bình lun và đánh giá nhng
giá tr ca thông tin thu thp đc, h thng hoá tri thc đã bit v ch đ
đang quan tâm.
Vi nhu cu nghiên cu tài liu phc v các đ tài nghiên cu khoa h
c, các vn đ cn
quan tâm nht là:
 tm tham kho đ rng đ bao quát phm vi ca ch đ;
 mc đ tham kho đ sâu, tng ng vi yêu cu ca cp đ nghiên cu;
 thông tin tng đi cp nht đ đánh giá vn đ khách quan, kp thi, không b
lc hu vi dòng thông tin chuyên ngành;
 thông tin có chn lc sao cho phù hp vi mt đ tài khoa hc.
Dù gp nhng hn ch khách quan nht đnh, nhng khi nhà nghiên cu tuân th tt các
quy tc này, s có nhng gii pháp giúp đáp ng đc nhu cu, không nhiu thì ít, nhm
b sung nhng giá tr thit thc cho đ tài cn nghiên cu.
Nghiên cu tài liu càng có ý ngha quan trng  giai đon đu ca đ tài, vì nhà nghiên
cu có th
da vào đó đ la chn ch đ, kim tra các ngun lc sn có, xác đnh mc
tiêu nghiên cu và xây dng nhng gi thuyt cho đ tài nghiên cu ca mình.


Phn 3. Khai thác thông tin t tài liu khoa hc
 M đu
 Phng pháp đc tài liu
 K thut ghi chú và lp phiu đc

 Sp xp và trình bày tham kho
 Vn đ chun hoá các quy tc trình bày tham
kho ca Vit Nam


M đu
 làm tt vic nghiên cu tài liu trong nghiên cu khoa hc, không ch đòi hi bit cách
tìm kim và tìm đc nhiu tài liu tham kho có giá tr, mà còn có yêu cu cao v phng
pháp đc tài liu, k thut ghi chú và khai thác hiu qu các thông tin t tài liu đó, phân tích -
tng hp - phê bình thông tin đc cung cp trong tài liu, đ phc v vic xây dng gi
thuyt nghiên cu, tho lu
n kt qu, son tho bài vit báo cáo kt qu nghiên cu.
Bit t chc các công vic này s giúp tit kim thi gian, đt đc nhng kt qu tt nht.


 M đu
 Phng pháp đc tài liu
 K thut ghi chú và lp phiu đc
 Sp xp và trình bày tham kho
 Vn đ chun hoá các quy tc trình bày tham
kho ca Vit Nam
o Nguyên tc chung
o Các bc đc tài liu
o c mt cun sách khoa hc
o c mt bài báo khoa hc

Phng pháp đc tài liu
Nguyên tc chung
 đc tài liu có hiu qu, cn có s tp trung và chú ý cao đ. Mc đích là:
 hiu ni dung thông đip ca tác gi;

 nm bt các thông tin phù hp trong phm vi đ tài nghiên cu;
 ghi nh các khái nim và ý quan trng đ m rng hiu bit, đào sâu kin thc chuyên
ngành.
Trc khi đc, luôn cn phi đánh giá tng quát v tính phù hp ca tài liu vi đ tài
nghiên cu. Lao vào đc chi tit mt tài liu cha đc sàng lc trc rt có th s làm mt
nhiu thi gian và công sc cho nhng thông tin không có ý ngha khoa hc cao.
i các tài liu bng ting nc ngoài, hiu qu đc tài liu ph thuc rt nhiu vào trình đ
ngoi ng. iu này liên quan đn nng khiu ngoi ng cá nhân, vn ting m đ và quá trình
rèn luyn lâu dài. Tuy nhiên, có mt s
 kinh nghim là:
 không quá ph thuc vào t đin: gp t nào l, mi cng tra t đin là mt thói quen
không tt cho vic rèn luyn kh nng ngoi ng;
 không nên ghi chú ngha tt c các t mi ngay trong bài: điu này tng s giúp d
hiu hn khi đc tài liu, nhng thc ra s làm bài đc tr nên ri rm, khó nhìn, không
giúp rèn luyn trí nh và kh nng ngoi ng (mt kiu l thuc t đin);
 chn mt s t đin tt: điu này không trái ngc vi ý th nht mà li là mt công
c giúp đnh v tt trong quá trình đc,
o có rt nhiu loi t đin khác nhau trên th trng và không phi cun nào cng
tt,
o các t đin dch (Anh - Vit, Pháp - Vit, ) luôn ch có giá tr tng đi, vì
không th nào theo kp đà tin b khoa hc, công ngh,
o các t đin dch có th có nhng hn ch v ng ngha ca các thut ng chuyên
ngành hp mà các dch gi không nm rõ,
o khai thác nhiu b t đin nguyên ng, đc bit là các t đin gii thích, t đin
thut ng chuyên môn, bách khoa th, luôn đc cp nht thng xuyên trên
Mng, vi rt nhiu chi tit cn k, chính xác v các thut ng, khái nim chuyên
bit.
Nói chung, đi vi mi loi tài liu, dù bng ting m đ hay ting nc ngoài, điu tiên quyt
trong x lí thông tin khoa hc mà tài liu đó cung cp là không sao chép/dch mt cách máy
móc toàn b ni dung tài liu, mà cn trích rút các thông tin cn thit đ

tái cu trúc và phát
biu li bng ngôn ng riêng ca mình, vi thông tin trích dn chính xác và đy đ.


Có th đ ngh mt s đ đc tài liu tng quát gm 5 bc sau đây:











Phng pháp đc tài liu
Các bc đc tài liu
Qua s đ tng quát nguyên tc đc tài liu  trên, có th chia làm 3 bc đc tài liu sau đây:
Trc khi đc
Mt đ tài nghiên cu khoa hc nghiêm túc đòi hi ngi nghiên cu phi đc nhiu tài
liu tham kho liên quan đn ch đ đang quan tâm, mt cách có chin lc và hiu qu.
Do đó, điu c
n làm đu tiên khi có mt tài liu không phi là lao vào đc chm chú t
đu ti cui, mà là mt vài phút chun b (!).
T đt nhng câu hi đ xác đnh rõ ràng mc đích đc tài liu, đánh giá s b tài liu
cn đc trc khi đi vào tng chi tit.
 ng c đc tài liu? - Gii trí, tìm hiu tng quát, tìm hiu chuyên sâu, tìm
mt đnh ngha, làm sáng t mt vn đ,
 Vn đ nào cn quan tâm? - ó là nhng khía cnh ca vn đ đã đc xác

đnh trong quá trình la chn đ tài nghiên cu, ch đ cn tìm hiu.
 Nhng thc mc đang cn tìm câu tr li?
 Kiu thông tin nào đang cn có? - S liu thng kê, kt qu nghiên cu, hình
nh minh ho, báo cáo tng hp,
Nh rõ mc đích đc tài liu ri, vn cha đn lúc đc ngay mi chi tit! Nên đc lt
qua toàn b tài liu đ đánh giá s b ni dung và đi ý tác gi mun trình bày. ôi khi,
giai đon này còn giúp xác đnh mc đ phù hp ca tài liu vi nhu cu đ tài, đ quyt
đnh đi vào chi tit hay b qua tài liu.
 thi đim này, nên xem k
 ni dung phn tóm tt ca tài liu, đc các đ mc chính
và ph trong bài đ to mt mi liên h chung gia toàn b các khái nim quan trng,
các t khoá mô t phm vi gii hn và trng tâm ca tài liu.

Trong khi đc
Sau khi đã làm xong bc chun b và đánh giá s b, mi đn lúc bt đu đc thc s.
Hiu qu đc ph thuc vào phng pháp đc (và phng pháp đc ph thuc vào quá
trình rèn luyn lâu dài), vào trình đ ngôn ng c trong ting m đ và ting nc ngoài,
và vào kh nng lnh hi kin thc chuyên môn. Ngoài ra, mt yu t quan trng khác
nh hng đ
n quá trình đc tài liu là mc đ yêu cu ca cá nhân đi vi vn đ đang
nghiên cu.
Có các phng pháp đc thng gp nht là:
 đc đnh v: đc lt qua tài liu đ tìm các thông tin chính xác, mt mu trích
dn, khái quát các yu t liên quan,
o đòi hi xác đnh rõ mc đích đc ngay t đu;
 đc gn lc: ch đc nhng gì quan trng, ct lõi, mi m, hp dn nht,
o ch đc ta, các ta ph, đon đu và đon cui, câu đu và câu cui ca
các đon khác, ghi nh các ý chính,
o chú ý đc bit đn nhng t ni quan trng to mi liên h trong lp lun
sut toàn bài,

o không đc các chi tit nh c th;
 đc chéo: đc nhanh qua tt c các trang, đon vn bn mà không chú ý vào mt
đim c th nào trong bài,
o phù hp vi nhng tài liu ch cung cp các thông tin c bn, ph thông,
không đòi hi nhiu kin thc chuyên môn sâu;
 đc bình thng: mc đ đúng bình thng nh vn gi là "đc", tc đc ln
lt toàn b vn bn, có th nhanh hay chm tu kh nng,
o tip nhn thông tin mt cách bình thng trong quá trình đc mà không
đòi hi mt s tp trung cao đ vi nhiu thao tác t duy phc tp,
o và thông thng không đ đ đáp ng yêu cu cao khi đc tài liu khoa
hc;
 đc tích cc: là phng pháp đc hiu qu nht, bng cách:
o ghi chú, đánh du các ý chính,
o tóm tt toàn b tài liu hoc các phn quan trng,
o bit lnh hi kin thc, tiêu hoá thông tin mt cách ch đng, có chn
lc,
o đánh giá, so sánh, liên h gia các ý, các tài liu, các tác gi khác nhau
nhm đa ra mt cái nhìn phân tích/tng hp/phê bình đi vi mi tài
liu và thông tin khoa hc.

Sau khi đc
Sau khi đc xong, cn kim tra, đi chiu li nhng gì thu đc vi các mc đích ban
đu.
 Có đáp ng các yêu cu chuyên môn đt ra cha?
 Có đt đc mc đích đnh ra ban đu cha?
 Có gii đáp đc nhng thc mc cn tìm câu tr li cha?
Và t đó, xác đnh là đã hoàn tt vic đc tài liu, hay cn phi đc li, hay cn phi đc
m rng thêm trong các tài liu khác
Vài điu lu ý
Có vài điu lu ý sau đây khi đc tài liu:

 b qua ngay nhng tài liu có khong cách rt xa vi đ tài hoc ch đ quan tâm;
 không nên đc ngay nhng tài liu có tính chuyên môn rt cao, đòi hi phi có
trc nhng hiu bit sâu sc nht đnh v các vn đ đc trình bày, mà cn
chun b trc các kin thc nn đó qua các tài liu c bn hn.
Phng pháp đc tài liu
c mt cun sách khoa hc
Ngoài các nguyên tc chung và các bc đc tài liu đã trình bày  các phn trên, đi vi mt
s
loi tài liu khoa hc ph bin, có th mô t mt s chi tit c th hn.
i vi mt cun sách khoa hc, khi đánh giá s b cn chú ý các phn sau:
Trang bìa trc
Cung cp các thông tin nhn din nh ta sách, ta ph (xác đnh hng
chuyên sâu ca sách), tên tác gi, nhà xut bn.
Trang bìa sau
Thng có tiu s tóm tt ca tác gi, có khi có tóm tt ni dung sách hoc
các li bình lun.
Trang nhan đ
ây là trang chính cung cp thông tin xut bn đ trình bày tham kho,
ch không phi trang bìa trc.
Sau trang này, trong các sách nc ngoài, thng là phn gii thiu các
ln xut bn trc, thông tin bn quyn, lu chiu, s hiu sách ISBN, s
hiu tái bn và nm xut bn.
Mc lc
ây là vic quan trng khi đc s b mt cun sách, vì trong đó th hin
cu trúc ý tng, hng lp lun và trình bày vn đ ca tác gi. Mc lc
cho phép xác đnh, vi nhu cu đang có, cn đc toàn b ni dung hay ch
la chn vài phn đáng quan tâm.
M đu,
li gii thiu
Trong phn m đu, tác gi thng gii thiu mc đích, đi ý, cách trình

bày các ý tng, các gi thuyt đa ra và các phng pháp gii quyt vn
đ,
Li gii thiu đôi khi có nhng li bình lun, nhn xét, đánh giá tng quát
ca nhng ngi có uy tín, da vào đó có th xác nhn giá tr khoa hc ca
sách.
Kt lun
Phn này cho phép hình dung trc mt đích đn ca vic đc tài liu, c
lng mc đ phù hp ca ni dung sách vi nhu cu ca đ tài, v.v.
Trong quá trình đc chi tit tng phn, nên:
 xác đnh ni có câu tr li các câu hi đt ra thông qua các đ mc chính và tiu mc,
khái nim c bn trong mi phn;
 tóm tt mt cách có h thng ni dung ca mi phn đã đc:
o đc phn m đu và kt lun đ xác đnh mc đích ca tác gi và trng tâm
bài,
o ghi chú ra giy các ý tng chính, các phng pháp và nhng vn đ đc gii
quyt trong bài.
c mt bài báo khoa hc
Các bài báo khoa hc là nhng ngun cung cp thông tin có th xem là ph bin nht trong các
nghiên cu khoa hc nói chung. Tu mi chuyên ngành mà cu trúc ca mt bài báo khoa hc
có s khác bit c th, song mt cách tng quát, luôn có nhng phn quan trng sau:
 m đu;
 đi tng và phng pháp nghiên cu;
 kt qu và tho lun;
 kt lun.
Riêng vi các bài báo mang tính cht tng hp, cu trúc các phn có th đc chia thành:
 m đu;
 các nhóm ch đ, khía cnh đc x lí;
 kt lun, trin vng.
Thông thng, đ đc mt bài báo, nhà nghiên cu s xem trc ni dung tóm tt đ quyt
đnh đc hay không đc chi tit tài liu.

 đây xin gii thiu mt s đ đc tng quát cho mt bài báo kt qu nghiên cu nh sau:

(da trên mu ca Service des bibliothèques de l'UQM, 2006)
K thut ghi chú và lp phiu đc
Nguyên tc chung
Trong sut quá trình nghiên cu, tìm và đc tài liu tham kho là mt vic lp đi lp li nhiu
ln, nhm cng c, m rng, đào sâu nhng khía cnh nht đnh ca vn đ đang nghiên cu.
Thông tin và tài liu s tích lu ngày càng nhiu. Do đó, cn có phng pháp hu hiu đ ch
n
lc, su tp thông tin tham kho. S mt không ít thi gian, thm chí mt c nhng d liu
quan trng, nu các tài liu tìm đc không đc t chc, sp xp khoa hc, thng nht ngay
t đu.
Mt trong nhng cách đó là lp phiu đc đ ghi chú li nhng ni dung quan trng nht ca
tng tài liu, vi thông tin tham kho rõ ràng, đ v sau tin s dng trong bài báo cáo và
trình bày tham kho.
Nói chung, phiu đc truyn thng thng làm bng giy bìa cng đ d sp xp. Tuy nhiên,
tu điu kin thc t mà có th linh đng s
 dng các phng tin phù hp đ thc hin
đc cùng mc đích. Ngày nay có c nhng phn mm chuyên giúp qun lí trích dn tài liu
tham kho (nh ProCite, EndNote, ).
Các phiu đc không ch nhm giúp d dàng tìm li đc các tài liu trong kho lu tr, mà
còn rt hu ích đ ghi chú thông tin cn thit nhm mc tiêu vit bài báo cáo kt qu nghiên
cu (lun vn, lun án, ) v sau mà không c
n phi mt thi gian lc li li trong tt c nhng
tài liu đã lu tr.

Mt phiu đc thng có mt phn hay tt c các thông tin sau:
 thông tin tham kho đy đ:
o tên các tác gi,
o ta tài liu và ta ph nu có,

o ni xut bn, nhà xut bn và thi gian xut bn,
o s trang
o tên t sách (collection) nu có;
 trng thái x lí tài liu: ghi chú đ bit tài liu đã đc x lí cha, nu có đã x lí đn
đâu, và các thi đim đc/x lí tài liu;
 ni lu tr tài liu:
o th vin (gm c s kí hiu tài liu đ d tìm),
o trên máy tính (gm c v trí  đa, th mc, tên tp tin),
o k sách cá nhân,
o v.v.;
 ch đ:
o mô t ngn gn bng thut ng chuyên đ;
 các t khoá:
o nhng khái nim c bn, đc trng nht đ phn ánh ni dung chính ca tài liu;
 bài tóm tt: vit mt bài tóm tt hoc lit kê ngn gn:
o ý tng chính ca tác gi,
o các lun c, kt qu,
o các gi thuyt nêu ra,
o các ý quan trng,
o kt lun;
 các đnh ngha:
o nhng khái nim mi cn ghi li đnh ngha;
 các đon trích dn:
o ghi li nhng câu đc cho là có giá tr thông tin cao, đc sc, có ý ngha quan
trng đi vi mt khía cnh, mt vn đ nào đó,
o các câu tái cu trúc thông tin gc cn trung thc vi ý ngha gc, không đc
làm sai lch, méo mó,
o các câu nguyên vn phi chép li hoàn toàn chính xác, đt trong ngoc kép,
o ghi chú s trang ca mi câu, đon trích dn;
 nhng nhn xét cá nhân:

o b sung nhng nhn xét cá nhân v các ni dung tác gi đã trình bày,
o đánh giá nhng khía cnh có ý ngha cho đ tài ca mình.
K thut ghi chú và lp phiu đc
Các mu phiu đc
Mt phiu đc thng phi có kích c đ rng đ ghi chú tt c các thông tin cn thit ca mt
tài liu. Vt liu làm phiu đc phi đ đ cng và bn đ lu tr đc lâu và d sp xp, di
chuyn, s d
ng. Vi các c giy thông dng  Vit Nam, có th thit k các phiu đc kh
A5 hoc A6 (bng cách ct đôi các t giy A4 hoc A5, ln lt) tu loi phiu.
Các phiu này nên đc qun lí theo mt h thng nht đnh, tt nht là áp dng h thng
phân loi chuyên đ nh trong các th vin (tham kho các h thp phân tng quát ho
c thp
phân Dewey).
Di đây xin gii thiu mt s mu phiu c bn:
 phiu danh mc tham kho:
o nhm lu tr thông tin v các ngun đã tham kho và phc v vic lp danh mc
tham kho trong bài báo cáo kt qu nghiên cu khoa hc,
o kh A6 là đ;