Giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất thực tiễn áp dụng tại tỉnh thái bình
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1009.97 KB, 106 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
------------- ◆-------------
NGUYỄN VĂN ĐỨC
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT
THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH THÁI BÌNH
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 8380107
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS VŨ TRỌNG LÂM
HÀ NỘI, NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi
cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và không vi
phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.
Hà Nội, ngày
tháng
Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Đức
năm 2019
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
TÓM TẮT LUẬN VĂN
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT ..............................................................4
1.1. Khái quát về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất ..............................4
1.1.1.
Khái niệm ................................................................................................4
1.1.2.
Đặc điểm .................................................................................................8
1.1.3.
Vai trò ...................................................................................................10
1.2. Nội dung của pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất .....10
1.2.1. Các dạng tranh chấp quyền sử dụng đất phổ biến....................................10
1.2.2. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất ..............................14
1.2.3. Thẩm quyền giải quyết .............................................................................16
1.2.4. Các phương thức giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất .....................21
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................26
CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG
ĐẤT TẠI TỈNH THÁI BÌNH.................................................................................27
2.1. Thực trạng tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình ...............27
2.1.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Thái Bình............................................................27
2.1.2. Thực trạng biến động và sử dụng đất đai tại tỉnh Thái Bình ...................35
2.1.3. Thực trạng tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình ..................43
2.2.
Thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng
đất tại tỉnh Thái Bình ..........................................................................................45
2.3. Đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất tại tỉnh Thái Bình.................................................................................58
2.3.1. Những kết quả đạt được ...........................................................................58
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................66
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO ..............................................67
HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT .............67
TẠI TỈNH THÁI BÌNH ..........................................................................................67
3.1. Phương hướng giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất ........................67
3.2. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất ................................................................................................................69
3.2.1. Hoàn thiện pháp luật về đất đai ................................................................69
3.2.2. Hoàn thiện pháp luật về tố tụng dân sự ....................................................73
3.3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về giải quyết
tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình ............................................74
3.3.1. Đẩy mạnh cơng tác tun truyền pháp luật về đất đai trong dân cư trên
địa bàn tỉnh Thái Bình ........................................................................................74
3.3.2. Tiếp tục rà sốt cơng tác quy hoạch và sử dụng đất đai trên địa bàn tỉnh
Thái Bình ............................................................................................................75
3.3.3. Củng cố, tăng cường hoạt động của địa chính trên địa bàn tỉnh Thái Bình
............................................................................................................................76
3.3.4. Tăng cường tính minh bạch của quá trình giao đất, quản lý sử dụng và
thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Bình ..............................................................77
3.3.5. Tăng cường hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất của Uỷ ban
nhân dân các cấp trên địa bàn tỉnh Thái Bình ....................................................78
3.3.6. Nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất của hệ thống
tòa án trên địa bàn tỉnh Thái Bình ......................................................................80
KẾT LUẬN ..............................................................................................................82
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................83
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Ý nghĩa
Từ viết tắt
CP
Chính phủ
GCN
Giấy chứng nhận
HĐND
Hội đồng nhân dân
HĐXX
Hội đồng xét xử
NĐ
Nghị định
QH
Quốc hội
QSD
Quyền sử dụng
UBND
Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Hiện trạng và biến động sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2014 - 2018....... 35
Bảng 2.2. Hiện trạng và biến động sử dụng đất phi nông nghiệp giai đoạn 2014 - 2018 38
Bảng 2.3. Số hồ sơ về tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình ........................... 43
Bảng 2.4. Phân loại tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình ............................... 44
Bảng 2.5. Giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình ............................. 46
Bảng 2.6. Giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất theo thẩm quyền ............................... 47
Bảng 2.7. UBND các cấp giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất theo thẩm quyền..... 48
Bảng 2.8. Tòa án các cấp giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất theo thẩm quyền ..... 56
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
------------- ◆-------------
NGUYỄN VĂN ĐỨC
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT
THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH THÁI BÌNH
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 8380107
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
HÀ NỘI, NĂM 2020
i
TÓM TẮT LUẬN VĂN
Đất đai là một tài nguyên thiên nhiên quý giá của mỗi quốc gia và nó cũng là
yếu tố mang tính quyết định sự tồn tại và phát triển của con người và các sinh vật
khác trên trái đất. Đất đai có tính cố định vị trí, và tính giới hạn nhưng với tốc độ
phát triển như hiện nay, nhu cầu sử dụng đất ngay một tăng cao thì vấn đề quản lý
và sử dụng quỹ đất một cách hợp lý đang là vấn đề đáng được chú trọng.
Việt Nam là một trong những quốc gia có nguồn tài nguyên thiên nhiên
phong phú và đa dạng trên thế giới. Tuy nhiên, do quản lý thiếu đồng bộ, công nghệ
khai thác lạc hậu, nhất là việc khai thác, sử dụng nhiều nhóm tài nguyên chưa hợp
lý… đang là những nguyên nhân dẫn đến lãng phí nguồn lực quốc gia, tài nguyên bị
suy thoái, cạn kiệt, đe dọa sự phát triển bền vững của đất nước.
Đặc biệt, đất đai luôn được xem là loại tài nguyên quan trọng, hiện diện ở
hầu hết các hoạt động đầu tư và sản xuất của xã hội, dù trực tiếp hay gián tiếp. Nhà
nước ở đâu và thời nào cũng xem trọng và đặt chính sách đất đai vào vị trí ưu tiên
trong chiến lược phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Đặc biệt trong điều kiện diện
tích đất sử dụng càng ngày càng bị thu hẹp, việc tranh chấp quyền sử dụng đất giữa
các chủ thể sử dụng đất xảy ra là điều khó tránh khỏi.
Thực trạng về tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình hiện nay đang
xảy ra với mức độ thường xuyên, việc giải quyết tranh chấp của Tòa án nhân dân
các cấp còn gây tranh cãi, điển hình như vụ án chia di sản thừa kế vào tháng 5/2018,
với Bản án số 05/2018/DS-ST của Tòa án nhân dân thành phố đã khiến nguyên đơn
kháng cáo vì cho rằng HĐXX cấp sơ thẩm đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng
khi không xem xét các chứng cứ có lợi cho bị đơn nên đã tun một bản án khơng
đúng với các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, không đúng các quy định của pháp luật…
Do đó, nhằm làm rõ thực tiễn giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất và có
những giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh
Thái Bình, tác giả đã lựa chọn đề tài “Giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất -
ii
Thực tiễn áp dụng tại Tỉnh Thái Bình” làm luận văn thạc sỹ Luật kinh tế của
mình.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu: Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý
về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất, phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật về
giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình, luận văn đề xuất các giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái
Bình.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Phân tích một số vấn đề lý luận và pháp lý về giải quyết tranh chấp quyền
sử dụng đất.
- Đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất tại tỉnh Thái Bình, làm rõ các kết quả đạt được, những hạn chế, yếu kém
và nguyên nhân.
- Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất tại tỉnh Thái Bình.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Đối tượng nghiên cứu: pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng
đất.
• Phạm vi nghiên cứu: Thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình.
- Thời gian nghiên cứu: năm 2016 - 2018 và định hướng giải pháp đến năm 2025
- Không gian nghiên cứu: tỉnh Thái Bình.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường
lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về xây dựng nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, về pháp luật đất đai trong thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại
iii
hóa đất nước để làm sáng tỏ nội dung nghiên cứu của luận văn. Ngoài ra, các
phương pháp nghiên cứu cụ thể phù hợp với từng lĩnh vực của đề tài như: phương
pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, logic, thống kê…cũng được sử dụng trong quá
trình nghiên cứu.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn
được kết cấu gồm 3 chương:
- Chương 1: Một số vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng
đất và pháp luật điều chỉnh.
- Chương 2: Thực trạng giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái
Bình.
- Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền
sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình.
iv
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT
TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT VÀ PHÁP LUẬT
ĐIỀU CHỈNH
1.1.
Khái quát về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
1.1.1. Khái niệm
Tranh chấp đất đai là một hiện tượng thường xảy ra trong đời sống xã hội và
ở mọi thời kỳ lịch sử. Giải quyết tranh chấp đất đai là hoạt động của các cơ quan
Nhà nước có thẩm quyền nhằm giải quyết các bất đồng, mâu thuẫn của hai hay
nhiều bên trong quan hệ đất đai trên cơ sở pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của các bên tranh chấp. Qua việc giải quyết tranh chấp đất đai mà các quan hệ
đất đai được điều chỉnh phù hợp với lợi ích của Nhà nước, lợi ích xã hội và của
người sử dụng đất, mang lại sự ổn định trong nội bộ nhân dân, làm cho những quy
định của pháp luật đất đai được thực hiện trong cuộc sống.
Giải quyết tranh chấp đất đai là giải quyết bất đồng, mâu thuẫn trong nội bộ
nhân dân, tổ chức trong quá trình quản lý và sử dụng đất đai và trên cơ sở đó phục
hồi các quyền lợi hợp pháp bị xâm hại đồng thời truy cứu trách nhiệm pháp lý đối
với hành vi vi phạm pháp luật về đất đai.
Như vậy, giải quyết tranh chấp đất đai là dùng những cách thức phù hợp trên
cơ sở pháp luật nhằm giải quyết những bất đồng, mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân,
phục hồi các quyền và lợi ích hợp pháp cho bên bị xâm hại, đồng thời buộc bên vi
phạm phải gánh chịu hậu quả pháp lý do hành vi của họ gây ra, góp phần tăng
cường pháp chế trong lĩnh vực quản lý và sử dụng đất đai. Hay nói cách khác là giải
quyết tranh chấp đất đai là việc vận dụng đúng đắn các quy định của pháp luật vào
giải quyết các mâu thuẫn, bất đồng của các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật đất
đai nhằm bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất.
Trong quan hệ pháp luật đất đai, việc giải quyết các tranh chấp đất đai là một
trong những biện pháp quan trọng để pháp luật đất đai phát huy được vai trò trong
đời sống xã hội. Để nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết tranh chấp đất đai, góp
v
phần thực hiện cải cách hành chính, cải cách tư pháp, phù hợp với thực tiễn và các
quy định của pháp luật, đảm bảo đúng với tinh thần của nghị quyết Hội nghị lần thứ
6 của Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XI, trên cơ sở kế thừa và phát triển các
quy định của Luật Đất đai năm 1993, Luật Đất đai năm 2003, Luật đất đai năm
2013 đã sửa đổi, bổ sung những quy định mới về giải quyết tranh chấp đất đai. Theo
đó, tranh chấp quyền sử dụng đất có thể được giải quyết bằng phương thức hành
chính tại Ủy ban nhân dân hoặc giải quyết tại Tòa án nhân dân.
1.1.2. Đặc điểm
Thứ nhất, tranh chấp quyền sử dụng đất giữa những người sử dụng đất với
nhau có đầy đủ tính chất của tranh chấp dân sự.
Thứ hai, đối tượng của tranh chấp quyền sử dụng đất là quyền quản lý, quyền
sử dụng và những lợi ích phát sinh trong quá trình sử dụng một loại tài sản đặc biệt
không thuộc quyền sở hữu của các bên tranh chấp mà thuộc quyền sở hữu của một
chủ thể khác – Nhà nước, với tư cách là chủ sở hữu đại diện.
Thứ ba, chủ thể trong quan hệ tranh chấp quyền sử dụng đất chỉ là chủ thể
được quyền quản lý, khai thác và sử dụng những diện tích đất cụ thể được Nhà nước
giao, cho thuê hoặc công nhận quyền sử dụng hợp pháp mà khơng có quyền sở hữu
đối với những mảnh đất ấy.
Thứ tư, tranh chấp quyền sử dụng đất ln gắn liền với q trình sử dụng đất
của các chủ thể nên không chỉ ảnh hưởng đến lợi ích trực tiếp của các bên tham gia
tranh chấp mà cịn ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước.
Thứ năm, tranh chấp quyền sử dụng đất được phát hiện khi các chủ thể trực
tiếp thể hiện thái độ thơng qua những hành vi nhất định của mình.
1.1.3. Vai trò
- Giải quyết bất đồng, bảo vệ quyền cho các chủ thể có quyền sử dụng đất
hợp pháp.
- Duy trì ổn định trật tự xã hội.
- Thể hiện vai trò quản lý của nhà nước về đất đai.
vi
1.2. Nội dung của pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
➢ Các dạng tranh chấp quyền sử dụng đất phổ biến
➢ Nguyên tắc giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
➢ Chủ thể giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
➢ Các phương thức giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
vii
CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP
QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT TẠI TỈNH THÁI BÌNH
2.1. Thực trạng tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình
Vị trí địa lý
Tỉnh Thái Bình thuộc vùng đồng bằng ven biển, nằm ở phía Nam châu thổ
sơng Hồng, có ba mặt giáp sơng và một mặt giáp biển. Vị trí của tỉnh nằm ở tọa độ
20017’ đến 20044’ vĩ độ Bắc và 106006’ đến 106039’ kinh độ Đông. Từ Tây sang
Đông dài 54 km, từ Bắc xuống Nam dài 49 km. Ranh giới của tỉnh được xác định
như sau: phía Đơng giáp Vịnh Bắc Bộ, phía Tây giáp tỉnh Hà Nam, phía Nam giáp
tỉnh Nam Định và phía Bắc giáp tỉnh Hưng Yên, Hải Dương và thành phố Hải
Phịng.
Địa hình, địa mạo
Địa hình của tỉnh tương đối bằng phẳng, thấp dần từ Bắc xuống Nam; độ cao
trung bình so với mặt nước biển từ 1 - 2 m; địa mạo được phân thành 2 khu vực:
- Khu vực phía Bắc sơng Trà Lý đất được hình thành sớm chịu ảnh hưởng
của phù sa sơng Thái Bình, độ chia cắt phức tạp, đây là vùng tương đối cao (trừ
vùng Nam huyện Đông Hưng).
- Khu vực phía Nam sơng Trà Lý: tương đối bằng phẳng, thấp hơn so với
khu vực phía Bắc, đây là vùng điển hình của phù sa sơng Hồng.
Khí hậu
Tỉnh Thái Bình nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, bức xạ mặt trời
lớn với tổng bức xạ trên 100 kca/cm2/năm. Số giờ nắng trung bình từ 1.600 - 1.800
giờ/năm và có tổng nhiệt lượng cả năm khoảng 8.5000C, nhiệt độ trung bình trong
năm từ 23 - 240C; lượng mưa trung bình trong năm 1.500 - 1.900 mm; độ ẩm từ 80 90%:
Thuỷ văn
Tỉnh Thái Bình có hệ thống sơng ngịi khá dày và phân bố khá đều giữa các
vùng nội tỉnh, chủ yếu thuộc hệ thống sông Hồng và sông Thái Bình, các sơng có
viii
tiềm năng về giao thông vận tải và cung cấp lượng phù sa rất lớn cho nội vùng nói
riêng và đồng bằng Nam sơng Hồng nói chung.
2.2.
Thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất tại tỉnh Thái Bình
Từ khi Luật đất đai năm 2013 có hiệu lực thi hành, việc giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đất ở tỉnh Thái Bình đã đi vào ổn định hơn, đảm bảo đúng trình tự,
thủ tục, cơng tác thẩm tra xác minh được thận trọng, khách quan và đúng chính sách
pháp luật.
Trong đó, có 3 phương thức giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất bao
gồm:
Phương thức 1: Hịa giải
Phương thức 2: Giải quyết theo trình tự hành chính
Phương thức 3: Giải quyết thơng qua khởi kiện dân sự
2.3. Đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền
sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình
2.3.1. Những kết quả đạt được
Trong những năm qua công tác giải tranh chấp quyền sử dụng đất trên địa
bàn tỉnh Thái Bình đã đạt được những kết quả nêu trên là do có sự quan tâm chỉ đạo
của các ngành chức năng, các cấp chính quyền và nhất là ngành địa chính nên đã
giảm bớt căng thẳng về tranh chấp quyền sử dụng đất, ổn định tình hình xã hội, an
ninh chính trị ở địa phương.
Đối với giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất thơng qua hịa giải: Trong
giai đoạn 2016 – 2018, số trường hợp được hòa giải liên tục được tăng lên và đều
được xử lý kịp thời. UBND các cấp đã phát huy vai trị hịa giải của mình, thực hiện
đúng trình tự, giảm tải nhiều cơng việc cho các trình tự hành chính và khởi kiện dân
sự.
Đối với giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất theo trình tự hành chính:
Trong giai đoạn 2016 – 2018, số trường hợp được UBND các cấp giải quyết tranh
chấp quyền sử dụng đất theo thủ tục hành chính liên tục được tăng lên và đều được
ix
xử lý kịp thời. Công tác giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất của công dân đã
được Ủy ban nhân dân các cấp trong tỉnh Thái Bình quan tâm giải quyết có hiệu
quả, khơi phục lợi ích Nhà nước và của công dân bị xâm hại, đơn thư hàng năm
được giải quyết dứt điểm không để tồn. Tập trung giải quyết những vụ tranh chấp
phức tạp nên thời gian qua khơng cịn xảy ra điểm nóng và khơng cịn cơng dân
khiếu nại vượt cấp, góp phần ổn định sản xuất, an ninh chính trị, trật tự xã hội ở tỉnh
Thái Bình được giữ vững. Các tranh chấp quyền sử dụng đất thuộc thẩm quyền giải
quyết theo pháp luật quy định thì trách nhiệm của từng cấp cũng như sự quan tâm
chỉ đạo của các ngành chức năng tham mưu giúp Ủy ban nhân dân các cấp giải
quyết những vụ khiếu nại thuộc thẩm quyền. Trong công tác giải quyết, Ủy ban
nhân dân các cấp đã thận trọng, chu đáo trong việc xác minh thu thập chứng cứ, làm
rõ các tình tiết mà các bên cung cấp, phân tích kết quả, kết luận theo quy định của
luật đất đai. Nâng cao kết quả giải quyết khiếu nại tranh chấp về đất đai của công
dân. Kết quả trên đã cho thấy sự nỗ lực giải quyết khiếu nại tranh chấp quyền sử
dụng đất của Ủy ban nhân dân các cấp trên địa bàn tỉnh Thái Bình, các ban ngành
đồn thể có liên quan và đội ngũ làm công tác thanh tra giải quyết tranh chấp quyền
sử dụng đất đã từng bước được cũng cố, chất lượng thẩm tra xác minh chính xác
hơn, các quyết định giải quyết tranh chấp về đất đai được ban hành cũng ít sai xót
hơn và đúng quy định pháp luật.
Đối với các trường hợp giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất qua khởi
kiện dân sự: Trong giai đoạn 2016 – 2018, số trường hợp tranh chấp quyền sử dụng
đất được Tòa án các cấp thụ lý liên tục được tăng lên và đều được xử lý kịp thời.
Nhìn chung, tồ án nhân dân đã tn thủ các quy định của pháp luật đất đai, của Bộ
luật Tố tụng dân sự và pháp luật chuyên ngành liên quan trong quá trình giải quyết.
Các tranh chấp quyền sử dụng đất được giải quyết được thụ lý theo đúng thẩm
quyền, giải quyết theo đúng trình tự, thủ tục luật định. Về cơ bản, Toà án nhân dân
các cấp đã áp dụng đúng đắn và thống nhất các quy định của Luật Đất đai, Bộ luật
Dân sự, các văn bản pháp luật khác về đất đai, các hướng dẫn của Tồ án nhân dân
tối cao trong cơng tác xét xử các vụ án về tranh chấp quyền sử dụng đất. Đường lối
x
xét xử các tranh chấp về quyền sử dụng đất được các thẩm phán tuân thủ và áp dụng
tương đối tốt. Chất lượng giải quyết ngày một nâng cao, góp phần quan trọng vào
việc ổn định trật tự, an toàn xã hội, phát triển kinh tế, bảo vệ chế độ sở hữu toàn dân
đối với đất đai, nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp của người được Nhà nước giao đất, bảo vệ các giao dịch dân sự hợp pháp
trong đời sống xã hội. Phần lớn các bản án, quyết định của Toà án nhân dân về
tranh chấp về quyền sử dụng đất có căn cứ pháp luật, phù hợp với hồn cảnh lịch
sử, được nhân dân đồng tình, dư luận xã hội ủng hộ và bảo đảm hiệu lực thi hành.
Việc xét xử cũng đảm bảo đúng thời hạn luật định, khơng có vụ việc nào q hạn.
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân
2.3.2.1. Những hạn chế
Đối với giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất thơng qua hịa giải: Trong
giai đoạn vừa qua, nhiều trường hợp UBND cấp xã không tổ chức hịa giải hoặc hịa
giải khơng đúng quy định trình tự… khiến người dân lại phải kiện thêm vụ án hành
chính. Bản chất của thủ tục hịa giải là làm trung gian để các bên tranh chấp gặp
nhau, cùng thương lượng trên cơ sở các phân tích của hội đồng hòa giải.
Đối với các trường hợp giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất theo trình tự
hành chính: Việc chỉ đạo tổ chức thực hiện, kiểm tra công tác giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đất chưa được lãnh đạo của các xã phường, các huyện quan tâm
đúng mức, dẫn đến việc chưa nắm đầy đủ tình hình phát sinh đơn thư khiếu nại và
giải quyết đơn trong ngành cũng như tại nhiều xã, phường, thị trấn vẫn còn hiện
tượng né tránh, đùn đẩy cho các cơ quan khác, làm cho người đi khiếu nại phải đi
lại nhiều lần đến cơ quan nhưng vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.
Đối với các trường hợp giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất qua khởi
kiện dân sự: Các bản án, quyết định bị huỷ, bị sửa do lỗi chủ quan cịn tồn tại. Vẫn
cịn có một số vụ án tranh chấp nhà đất kéo dài, qua nhiều cấp xét xử và trong quá
trình giải quyết vụ án do việc nghiên cứu các tài liệu, chứng cứ không đầy đủ, xác
định sai tư cách hoặc thiếu người tham gia tố tụng dẫn đến quyết định sai lầm hoặc
xi
vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng nên toà án cấp trên phải huỷ hoặc sửa án của
toà án cấp dưới.
2.3.2.2. Nguyên nhân của các hạn chế
Nguyên nhân chủ quan
Quan điểm giải quyết và nhận thức luật không đồng nhất, một số vụ việc
trong nội bộ không thống nhất, có vụ việc quyết định theo cảm tưởng cá nhân
khơng đúng quy định của pháp luật. cán bộ thiếu trách nhiệm, chưa giải thích rõ
ràng, đúng, sai làm cho người dân hiểu lầm, gây phức tạp thêm, ra quyết định không
phù hợp với quy định của pháp luật.
Cơ quan chuyên mơn cịn yếu, tham mưu lãnh đạo thiếu chính xác, thậm chí
khơng đúng pháp luật, thấy sai mà khơng sửa, đùn đẩy cấp trên, cán bộ tiêu cực có
hành vi nhũng nhiễu, thiếu trách nhiệm trong giải quyết làm sai lệch hồ sơ.
Chính quyền địa phương các huyện, xã, phường, thị trấn chưa tập trung chỉ
đạo giải quyết kịp thời, trách nhiệm không cao, thiếu kinh nghiệm trong giải quyết
tranh chấp, có biểu hiện nhận thức pháp luật chưa nhất qn và cịn nhiều trường
hợp giải quyết khơng đúng pháp luật, sự lãnh đạo của các cấp, các ngành thiếu lắng
nghe ý kiến của cấp dưới và những đề bạt của nhân dân.
Giữa các cấp các ngành chưa có sự phối hợp chặt chẽ, còn lỏng lẽo, nhất là
khi giải quyết vụ việc phức tạp, gây tranh cãi kéo dài, mà không xem xét thực tế
khách quan để đi đến thống nhất trong giải quyết khiếu nại về tranh chấp quyền sử
dụng đất.
Nguyên nhân khách quan
Công dân chấp hành kỷ cương pháp luật không nghiêm, cố ý khiếu nại
không đúng theo quy định của pháp luật, không chấp hành các quyết định của các
xơ quan Nhà nước có thẩm quyền, một vụ phải giải quyết nhiều lần, kéo dài, làm
phức tạp thêm, phải tốn nhiều công sức, tiền của mới giải quyết xong.
Công tác vận động học tập và tuyên truyền pháp luật chưa được thường
xuyên, sâu rộng, nên một bộ phận nhân dân khiếu nại tranh chấp không đúng quy
xii
định của pháp luật. Đây là khuyết điểm không nhỏ của lãnh đạo các cấp, các ngành
ở địa phương.
Thời gian qua hệ thống văn bản qui phạm pháp luật chưa hồn chỉnh cịn
nhiều sơ hở, có nhiều trường hợp quy định chưa cụ thể nên khó áp dụng để giải
quyết, từ đó giải quyết khơng nhất qn.
xiii
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO
HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG
ĐẤT TẠI TỈNH THÁI BÌNH
3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất
- Đảm bảo tính độc lập, khách quan trong giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất
- Đảm bảo giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất nhanh chóng, kịp thời,
chính xác
- Đảm bảo xử lý nghiêm khắc trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai
3.2. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất
3.2.1. Hoàn thiện pháp luật về đất đai
Thứ nhất, pháp luật đất đai cần làm rõ, xác định những tranh chấp quyền sử
dụng đất phải qua hòa giải cơ sở và những tranh chấp quyền sử dụng đất khơng phải
qua hịa giải đảm bảo phù hợp với thực tiễn cuộc sống và tương thích với các ngành
luật khác có liên quan.
Thứ hai, nghiên cứu xem xét có thêm tiêu chí phân định tính bắt buộc hay
lựa chọn đối với giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất bằng Tòa án cho phù hợp
với quy định của Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự.
Thứ ba, phân định rõ thẩm quyền giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất
giữa TAND và UBND.
3.2.2. Hoàn thiện pháp luật về tố tụng dân sự
Thứ nhất, để giải quyết hiện tượng chồng chéo vướng mắc khi xác định thẩm
quyền theo lãnh thổ hay thẩm quyền theo vụ việc, vấn đề đặt ra cần phải làm rõ như
thế nào là tranh chấp về bất động sản để xác định Toà án có thẩm quyền.
xiv
Thứ hai, để áp dụng thẩm quyền của Toà án theo lãnh thổ đối với các tranh
chấp thừa kế nhà đất hoặc quyền sử dụng đất thống nhất cần nghiên cứu hướng dẫn
cụ thể về vấn đề này tránh những vướng mắc như trong thời gian qua.
Thứ ba, pháp luật đất đai cần làm rõ, có sự phân biệt những loại tranh chấp
quyền sử dụng đất nào khơng tính thời hiệu và loại tranh chấp quyền sử dụng đất
nào tính thời hiệu.
3.3. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về giải quyết
tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình
❖ Đẩy mạnh cơng tác tuyên truyền pháp luật về đất đai trong dân cư trên địa
bàn tỉnh Thái Bình
❖ Tiếp tục rà sốt cơng tác quy hoạch và sử dụng đất đai trên địa bàn tỉnh Thái
Bình
❖ Củng cố, tăng cường hoạt động của địa chính trên địa bàn tỉnh Thái Bình
❖ Tăng cường tính minh bạch của q trình giao đất, quản lý sử dụng và thu
hồi đất trên địa bàn tỉnh Thái Bình
❖ Tăng cường hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất của Uỷ ban
nhân dân các cấp trên địa bàn tỉnh Thái Bình
❖ Tăng cường hiệu quả giải quyết tranh chấp của hệ thống tòa án trên địa bàn
tỉnh Thái Bình
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
------------- ◆-------------
NGUYỄN VĂN ĐỨC
GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUYỀN SỬ DỤNG ĐẤT
THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH THÁI BÌNH
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 8380107
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS VŨ TRỌNG LÂM
HÀ NỘI, NĂM 2020
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là một tài nguyên thiên nhiên quý giá của mỗi quốc gia và nó cũng là
yếu tố mang tính quyết định sự tồn tại và phát triển của con người và các sinh vật
khác trên trái đất. Đất đai có tính cố định vị trí, và tính giới hạn nhưng với tốc độ
phát triển như hiện nay, nhu cầu sử dụng đất ngay một tăng cao thì vấn đề quản lý
và sử dụng quỹ đất một cách hợp lý đang là vấn đề đáng được chú trọng.
Việt Nam là một trong những quốc gia có nguồn tài nguyên thiên nhiên
phong phú và đa dạng trên thế giới. Tuy nhiên, do quản lý thiếu đồng bộ, công nghệ
khai thác lạc hậu, nhất là việc khai thác, sử dụng nhiều nhóm tài nguyên chưa hợp
lý… đang là những nguyên nhân dẫn đến lãng phí nguồn lực quốc gia, tài ngun bị
suy thối, cạn kiệt, đe dọa sự phát triển bền vững của đất nước.
Đặc biệt, đất đai luôn được xem là loại tài nguyên quan trọng, hiện diện ở
hầu hết các hoạt động đầu tư và sản xuất của xã hội, dù trực tiếp hay gián tiếp. Nhà
nước ở đâu và thời nào cũng xem trọng và đặt chính sách đất đai vào vị trí ưu tiên
trong chiến lược phát triển kinh tế và ổn định xã hội. Đặc biệt trong điều kiện diện
tích đất sử dụng càng ngày càng bị thu hẹp, việc tranh chấp quyền sử dụng đất giữa
các chủ thể sử dụng đất xảy ra là điều khó tránh khỏi.
Thực trạng về tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình hiện nay đang
xảy ra với mức độ thường xuyên, việc giải quyết tranh chấp của Tòa án nhân dân
các cấp cịn gây tranh cãi, điển hình như vụ án chia di sản thừa kế vào tháng 5/2018,
với Bản án số 05/2018/DS-ST của Tòa án nhân dân thành phố đã khiến nguyên đơn
kháng cáo vì cho rằng HĐXX cấp sơ thẩm đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng
khi khơng xem xét các chứng cứ có lợi cho bị đơn nên đã tuyên một bản án không
đúng với các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, khơng đúng các quy định của pháp luật…
Do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài “Giải quyết tranh chấp quyền sử dụng
đất - Thực tiễn áp dụng tại tỉnh Thái Bình” làm đề tài luận văn thạc sỹ Luật kinh
tế.
2
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu: Thông qua việc nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý
về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất, phân tích thực tiễn áp dụng pháp luật về
giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình, luận văn đề xuất các giải
pháp nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái
Bình.
Nhiệm vụ nghiên cứu:
Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Phân tích một số vấn đề lý luận và pháp lý về giải quyết tranh chấp quyền
sử dụng đất.
- Đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất tại tỉnh Thái Bình, làm rõ các kết quả đạt được, những hạn chế, yếu kém
và nguyên nhân.
- Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền sử
dụng đất tại tỉnh Thái Bình.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• Đối tượng nghiên cứu: pháp luật về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng
đất.
• Phạm vi nghiên cứu: Thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp
quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình.
- Thời gian nghiên cứu: năm 2016 - 2018 và định hướng giải pháp đến năm 2025
- Không gian nghiên cứu: tỉnh Thái Bình.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường
lối của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về xây dựng nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, về pháp luật đất đai trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước để làm sáng tỏ nội dung nghiên cứu của luận văn. Ngoài ra, các
3
phương pháp nghiên cứu cụ thể phù hợp với từng lĩnh vực của đề tài như: phương
pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, logic, thống kê…cũng được sử dụng trong q
trình nghiên cứu.
4. Kết cấu của luận văn
Ngồi phần mở đầu và kết luận, tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu
gồm 3 chương như sau:
- Chương 1: Một số vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp quyền sử dụng
đất và pháp luật điều chỉnh.
- Chương 2: Thực trạng giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất tại tỉnh Thái
Bình.
- Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp quyền
sử dụng đất tại tỉnh Thái Bình.
