KỸ THUẬT SÀNG TUYỂN PHÁT HIỆN SỚM BỆNH ppt

30/03/14 1
KỸ THUẬT SÀNG TUYỂN
PHÁT HIỆN SỚM BỆNH
Ths Nguy n T n Đ tễ ấ ạ
30/03/14 2
Mục tiêu
Trình bày được định nghĩa và mục đích
của sàng tuyển.
Nêu các tiêu chuẩn xây dựng chương
trình sàng tuyển.
Trình bày các chỉ số phân tích đánh giá
tính giá trị của kỹ thuật sàng tuyển .
Trình bày các chỉ số đánh giá một chương
trình sàng tuyển.
30/03/14 3
Định nghĩa
Sàng tuyển là quá trình phát hiện ra
bệnh chưa có biểu hiện lâm sàng hoặc
các dị tật thông qua xét nghiệm nhanh
và có thể áp dụng rộng rãi.
Sàng tuyển không thể là chẩn đoán
thông thường và nó cần sự theo dõi
mang tính điều tra, điều trị thích hợp
30/03/14 4
Mục đích của sàng tuyển
Mục đích chung: nhằm chẩn đoán sớm và điều trị
có hiệu quả căn bệnh.
Mục đích riêng:

Sàng tuyển số đông bao gồm khám sàng lọc cả một quần
thể


Sàng tuyển đa dạng hay nhiều giai đoạn bao gồm sử dụng
nhiều xét nghiệm sàng tuyển khác nhau trong cùng một
thời điểm

Sàng tuyển có mục đích cho đối tượng phơi nhiễm đặc
biệt.

Sàng tuyển tìm ca bệnh hay sàng tuyển cơ hội hạn chế đối
với những bệnh nhân mà họ đi khám tại cơ sở y tế.
30/03/14 5
Tiêu chuẩn lựa chọn xây dựng cho
chương trình sàng tuyển
1. Bệnh
Bệnh nặng hay vấn đề sức khoẻ quan trọng có ý
nghĩa y tế công cộng
Tỷ lệ mắc cao ở giai đoạn tiền lâm sàng
Lịch sử phát triển bệnh rõ ràng từ khi phát bệnh
đến lúc phát triển bệnh
Có thời gian dài giữa dầu hiệu ban đầu và toàn
phát
Điều trị sớm có tiên lượng tốt hơn điều trị muộn,
làm giảm tỷ lệ mắc, chết
30/03/14 6
2. Phương pháp xét nghiệm hay khám phát
hiện bệnh
Có độ nhạy và độ đặc hiệu cao
Đơn giản, rẽ tiền và dễ thực hiện
Được cộng đồng chấp nhận, an toàn, không
gây khó chịu cho người xét nghiệm

Có tính tin cậy cao, và độ ổn định cao
Tiêu chuẩn lựa chọn xây dựng cho
chương trình sàng tuyển (tt)
30/03/14 7
3. Chẩn đoán và điều trị
Có sẵn cơ sở vật chất đầy đủ cho chẩn đoán
và điều trị
Có phương pháp điều trị hiệu quả an toàn và
chấp nhận được
Có chính sách theo dõi chẩn đoán và điều trị
cho những người có kết quả xét nghiệm
dương tính
Việc phát bệnh là một quá trình liên tục
Tiêu chuẩn lựa chọn xây dựng cho
chương trình sàng tuyển (tt)
30/03/14 8
Các chương trình sàng tuyển tại Việt
Nam và trên thế giới
Chương trình sàng tuyển bệnh ung thư cổ tử cung
Chương trình sàng tuyển bệnh ung thư vú
Chương trình sàng tuyển người bị lao
Chương trình sàng tuyển những người bị bệnh tim
mạch
Chương trình sàng tuyển phát hiện bệnh bụi phổi
Chương trình sàng tuyển phát hiện bệnh loãng
xương giai sớm
30/03/14 9
Độ nhạy
Độ đặc hiệu
Giá trị dự đoán dương tính

Giá trị dự đoán âm tính
Các chỉ số đánh giá tính giá trị của 1
phương pháp sàng tuyển
30/03/14 10
Kết quả của chương trình sàng tuyển
được thể hiện ở bản 2x2 sau
Bệnh Không
bệnh
Tổng
Kết quả XN (+)
a b
a +b
Kết quả XN (-)
c d
c +d
Tổng a+c b+d a+b+c+d
30/03/14 11
Độ nhạy
Là khả năng phát hiện ra những
người mắc bệnh trong nhóm những
người bị bệnh. (tỷ lệ dương tính khi
thực hiện nghiệm pháp sàng lọc trong
nhóm người thực sự mắc bệnh).
Độ nhạy = a/(a + c) x 100%
30/03/14 12
Là khả năng cho kết quả âm tính khi
thực hiện nghiệm pháp sàng lọc trên
nhóm người không bệnh
Độ đặc hiệu = d / (b + d) x 100%
Độ đặc hiệu

30/03/14 13
Là xác suất của một người có bệnh khi
xét nghiệm sàng tuyển là (+)
Giá trị dự đoán (+) = a / (a + b) x 100%
Giá trị dự đoán dương tính (+)
30/03/14 14
: Là xác suất của một người có không
bệnh khi xét nghiệm sàng tuyển là (-)
Giá trị dự đoán (-) = d / (c + d) x 100%
Giá trị dự đoán dương tính (-)
30/03/14 15
Ví dụ: Có một chương trình sàng tuyển phát hiện bệnh ung thư cổ
tử cung bằng phương pháp xét nghiệm tế bào, kết quả sau:
Bệnh Không bệnh Tổng
Kết quả
XN (+)
80 10 90
Kết quả XN
(-)
20 150 170
Tổng
100 160 260
Anh/chị hãy đánh giá độ nhạy, độ đặc hiệu,
giá trị dự đoán (+), (-) của phương pháp sàng tuyển trên
30/03/14 16
Giải
Độ nhạy = a/(a + c) x 100% = 80/(100)x100
= 80 %
Độ đặc hiệu = d / (b + d) x 100% =
150/160x100 = 93,8 %

Giá trị dự đoán (+) = a / (a + b) x 100% =
80/90 x100 = 88,9 %
Giá trị dự đoán (-) = d / (c + d) x 100% =
150/170 x100 = 88,3 %
30/03/14 17
Một số ngưỡng và việc chấp nhận cho
một phương pháp sàng tuyển
Về nguyên tắc: Phương pháp phát hiện phải
có độ nhạy và độ đặc hiệu trên 80%.
Sàng tuyển có độ nhạy cao thích hợp cho:

Bệnh nguy hiểm không thể bỏ qua

Bệnh có thể chữa được

Tình trạng dương tính giả không gây thương tổn
tâm lý và kinh tế cho người được nghiên cứu
30/03/14 18
Sàng tuyển có độ nhạy cao thích hợp cho

Một số bệnh trầm trọng, khó hoặc không có
khả năng điều trị khỏi

Khi biết không bệnh đó có lợi cho tâm lý và
sức khoẻ

Khi tình trạng dương tính giả gây tổn thương
tâm lý và kinh tế cho những người được
nghiên cứu
Một số ngưỡng và việc chấp nhận cho

một phương pháp sàng tuyển (tt)
30/03/14 19
Tổ chức, thực hiện, theo dõi, giám sát,
đánh giá chương trình sàng tuyển
* Việc tổ chức thực hiện sàng tuyển đòi hỏi phải:
Lựa chọn đúng bệnh hay vấn đề sức khỏe
Lập kế hoạch chi tiết về con người, kỹ thuật, tài
chính, hậu cần, thời gian
Tổ chức thực hiện theo đúng kế hoạch
Tổ chức theo dõi tiến độ triển khai các hoạt động
theo kế hoạch đã định
Giám sát các tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng trong
sàng lọc bệnh xem có được thực hiện đúng tiêu
chuẩn yêu cầu không
30/03/14 20
* Sự tham gia của cộng đồng:
Để việc sàng tuyển bệnh đạt hiệu quả mong đợi, cần
phải có sự tham gia của cộng đồng.
Tiến hành giáo dục sức khỏe về tác hại của căn bệnh
Tư vấn và giải thích cho người dân biết về mục đích,
kỹ thuật và hiệu quả của biện pháp sàng tuyển đối
với sức khỏe của người dân.
Huy động sự đóng góp của tình nguyện viên sức
khỏe cộng đồng và các dịch vụ y tế có trong cộng
đồng.
Tổ chức, thực hiện, theo dõi, giám sát,
đánh giá chương trình sàng tuyển
30/03/14 21
Đánh giá hiệu quả của 1 chương trình
sàng tuyển

Giá trị của một chương trình sàng
tuyển được xác định bằng kết quả là
giảm tỷ lệ bệnh, tỷ lệ tử vong và tàn tật
Thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có
nhóm chứng là phương pháp tốt nhất
đễ đánh giá hiệu quả của chương trình
này
30/03/14 22
Ví dụ
Ở New York cho thấy việc sàng tuyển chụp X
quang đã có tác dụng làm hạ tỷ lệ tử vong do
ung thư vú trong một cuộc thử nghiệm lâm
sàng có phân bổ ngẫu nhiên có nhóm chứng.
Ở 60.000 phụ nữ lứa tuổi 40 – 64 được phân
ngẫu nhiên vào 2 nhóm. Một nhóm sử dụng
chương trình sàng tuyển, và 1 nhóm đối
chứng.
Sau 10 năm theo dõi, tỷ lệ tử vong do ung thư
vú ở nhóm sàng tuyển thấp hơn khoảng 29%.