Bản chất và những biểu hiện chủ yếu của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nuớc. Ý nghĩa phương pháp luận của việc vận dụng nó ở nước ta hiện nay

A lời mở đầu
Nhà nớc t bản ra đời đó là một tất yếu của lịch sử. Nhà nớc t bản đã trải
qua nhiều hìn thái phát triển khác nhau trong đó có Chủ Nghĩa T Bản độc
quyền Nhà nớc. Sự ra đời phát triển của Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc
là mặt biến đổi quan trọng trong quan hệ quản lý và là đặc điểm nổi bật của
chủ nghĩa t bản đơng đại.
Đầu thế kỷ XX, V. I. Lênin đã chỉ rõ: Chủ nghĩa t bản độc quyền thành
chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc là khuynh hớng tất yếu. Nhng chỉ đến
những năm 50 của thế kỷ XX, Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc mới trở
thành một thực thể rỏ ràng là một đặc trng cơ bản của chủ nghĩa t bản hiện
đại. Hay trong tác phẩm chống Đuyrinh, Ph. Anghen đã nhận xét: Sự cạnh
tranh trong nội bộ quốc gia nhơng chỗ cho s độc quyền của một công ty duy
nhất trong nội bộ quốc gia đó. Đại biểu chính thức của Xã hội T Bản Chủ
Nghĩa tức là Nhà nớc cũng buộc phải đảm đơng lấy việc lãnh đạo lấy
các t liệu sản xuất
Nghiên cứu vấn đề trên, đề án kinh tế chính trị với đề tài: Bản chất và
những biểu hiện chủ yếu của chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nuớc. ý
nghĩa phơng pháp luận của việc vận dụng nó ở nớc ta hiện nay . Sẽ làm
sáng tỏ hai vấn đề chính:
+ Bản chất
+ Những hình thức biểu hiện của chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc.
1
Thông qua đó làm rõ đợc tầm quan trọng của nhà nớc trong việc điều
hành kinh tế. Sự vận dụng cũng nh ý nghĩa của sự việc nghiên cứu vấn đề trên
ở Việt Nam.
Đề án đã đợc hoàn thành nhng vẫn còn nhiều thiếu sót, em rất mong đợc
sự bổ xung đống góp ý kiến của các thầy cô để bản đề án đợc hoàn chỉnh hơn.
Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô.
Sinh viên thực hiện:
Vũ Thị Tuyết Anh
2

Mục lục
Trang
A. Lời mở đầu
1
Mục lục
3
B. Những lý luận chung về CNTB độc quuyền Nhà nớc
4
Bản chất của chủ nghĩa t bản hiện đại 4
T bản độc quyền t nhân 5
Chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc 6
Nguyên nhân ra đời chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc 6
Bản chất của chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc 7
Biểu hiện mới của chủ nghĩa t bản hiện đại 8
Biểu hiện mới của chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc 10
Xu hớng vận động của chủ nghĩa t bản hiện đại 12
C. ý nghĩa phơng pháp luận của sự vận dụng nó ở nớc ta hiện nay
14
Những khuyết tật của cơ chế thị trờng 14
Chức năng của kinh tế nhà nớc xã hội chủ nghĩa ở nớc ta 15
Thực trạng nền kinh tế nớc ta từ sau đổi mới đến nay 16
Phơng hớng nâng cao, giải pháp nâng cao hiệu lực quản lí kinh tế của
nhà nớc 17
D. Kết luận
19
Danh mục tài liệu tham khảo
20
B. những lý luận chung về chủ nghĩa
t bản độc quyền nhà nớc
3

I. bản chất và những biểu hiện chủ yếu của chủ nghĩa
t bản độc quyền nhà nớc
1. Bản chất của chủ nghĩa t bản hiện đại:
Chủ Nghĩa T Bản là phơng thức sản xất đợc xác lập là tiến bộ và có nhiều
u điểm đã thay thế cho nền sản xuất phong kiến lỗi thời, lạc hậu. Chủ Nghĩa T
Bản là một phơng thức sản xuất tất yếu khi có một nền đại công nghiệp cơ khí
( Từ cuối thế kỷ XVIII ở nớc Anh bắt đầu cuộc Cách mạng công nghiệp lần I )
Phơng thức sản xuất T Bản Chủ Nghĩa phát triển qua hai giai đoạn:
* Chủ nghĩa t bản tự do cạnh tranh ( Cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX ).
Trong thời kỳ tự do cạnh tranh nhà t bản đồng thời vừa là chủ sở hữu vừa là
ngời điều hành. Giữa các nhà t bản có sự ghanh đua đấu tranh gay gắt nhằm
giành giật những điều kiện có lợi về sản xuất và tiêu thụ hàng hoá để thu lợi
nhuận cao nhất.
* Chủ Nghĩa T Bản độc quyền ( Từ cuối thế kỷ XIX ). Đây là hai giai
đoạn của cùng một phơng thức sản xuất, cùng dựa trên quan hệ sản xuất T Bản
Chủ Nghĩa, chỉ khác nhau về trình độ xã hội hoá của lực lợng sản xuất. Trong
giai đoạn này các Doanh nghiệp độc quyền, những Doanh nghiệp do tập thể
các nhà t bản đầu t, thống trị.
a. T bản độc quyền t nhân:
Cạnh tranh tự do dẫn đế hàng loạt những xí nghiệp quy mô nhỏ bị phá
sản, bị thôn tính hoặc một số xí nghiệp quy mô nhỏ tự nguyện sát nhập lại
thành xí nghiệp quy mô lớn. Chính cạnh tranh đã thúc đẩy tập trung sản xuất
nhanh chóng.
4
Do sự phát triển của cách mạng khoa học kỹ thuật, việc ứng dụng tiến
bộ kỹ thuật mới vào sản xuất dẫn đến mở rộng quy mô sản xuất.
Sự phát triển của ứng dụng T Bản Chủ Nghĩa, t bản không thể phát triển
mạnh mẽ nếu nh không có chế độ tín dụng ngày càng mở rộng. Tín dụng t Bản
Chủ Nghĩa là hình thức vận động của t bản cho vay.
Khủng hoảng kinh tế nổ ra dẫn đến hàng loạt xí nghiệp bị phá sản, còn

lại một số xí nghiệp thoát ra khỏi khủng hoảng thì phải đổi mới t bản cố định.
Nó cũng thúc đẩy mở rộng quy mô sản xuất.
Các nguyên nhân này đã thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản xuất
đến mức cao. Tuy nhiên các xí nghiệp có quy mô lớn, kỹ thuật cao nếu cạnh
tranh sẽ rất quyết liệt, khó đánh bại nhau và gây thiệt hại cho nhau về cạnh
tranh giữa các đối thủ. Vì vậy đã xuất hiên thoả hiệp, mặt khác do có ít xí
nghiệp lớn nên dễ thoả hiệp đợc với nhau, điều mà ở giai đoạn tự do cạnh
tranh không có. Từ đây tổ chức độc quyền ra đời đánh dấu bớc chuyển từ Chủ
Nghĩa T Bản tự do cạnh tranh sang Chủ Nghĩa T Bản độc quyền.
Tổ chức độc quyền: là sự liên minh giữa các nhà t bản lớn nắm trong
tay phần lớn phần việc sản xuất hộăc tiêu thụ một hoặc một số sản phẩm nhằm
bán hàng hoá với gía cả độc quyền cao, mua nguyên liệu với giá cả độc quyền
thấp để có dợc lợi nhuận độc quyền cao.
Bản chất của t bản độc quyền: đó là sự thống trị trở về kinh tế và
chính trị của độc quyền.
Hình thức của độc quyền: Các ten, Sanhdica, Tơrớt
b. Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà n ớc:
Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc bắt đầu xuất hiện từ cuối thế kỷ
XIX đầu thế kỷ XX ở các nớc kinh tế phát triển nh Tây Âu đó là các nớc: Đức,
Italia và Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc phát triển nhanh chóng trở
5
thành phổ biến từ sau đại chiến thế giới thứ II và là một đặc trng cơ bản của
Chủ Nghĩa T Bản hiện đại.
b.1 Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc:
Khái niệm: Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc là sự kết hợp sức
mạnh của Nhà nớc t bản thành một t bản thành một thiết chế thống nhất.
Nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy cho Chủ Nghĩa
T Bản.
b.2. Nguyên nhân ra đời của Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc:
Sự ra đời của Chủ Nghĩa T Bản độc quyền nhà nớc bắt nguồn từ mâu

thuẫn giữa tính chất xã hội hoá và trình độ cao của lực lợng sản xuất với quan
hệ sản xuât T Bản Chủ Nghĩa về t liệu sản xất, đợc thể hiện ở chỗ:
Thứ nhất: Do sự tích tụ và tập trung t bản ngày càng lớn làm cho tích tụ
tập trung sản xuất ngày càng cao. Do đó là xuất hiện những cơ cấu sản xuất
ngày càng lớn dẫn đến xã hội hoá sản xuất ngày càng rộng đòi hỏi phải có
trung tâm điều tiết phối hợp hành động. Đó chỉ có thể là Nhà nớc.
Thứ hai: Do sự phân công lao động xã hội, sự phát triển của lực lợng
sản xuất nói chung làm xuất hiện một số ngành mà các tổ chức độc quyền t
nhân không thể hoặc không muốn làm. Đặc biệt là các ngành kết cấu hạ tầng
hoặc nghiên cứu cơ bản ( Vốn đầu t, vốn chu chuyển chậm, tỉ xuất lợi nhuận
thấp ).
Thứ ba: Chủ Nghĩa T Bản độc quyền làm mâu thuẫn thêm sâu sắc, đối
kháng giữa giai cấp t sản với giai cáp công nhân và nhân dân lao động. Để làm
giảm mâu thuẫn đó Nhà nớc phải thực thi một số chính sách nh : trợ cấp thất
nghiệp, điều tiết thu nhập, phúc lợi xã hội
Thứ t : Với xu hớng quốc tế hoá đời sống kinh tế và bành chứng của các
liên minh độc quyền thế giới vấp phải hàng rào quốc gia dân tộc và xung đột
6
về lợi ích với các đối thủ trên thị trờng thế giới. Điều đó đồi hỏi Nhà nớc phải
điều tiết các quan hệ chính trị và kinh tế.
b.3. Bản chất của Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc:
* Chủ Nghĩa T Bản độc quyền nhà nớc là sự kết hợp sức mạnh của các
tổ chức độc quyền t nhân với sức mạnh của các tổ chức Nhà nớc t bản thành
một thiết chế và thể chế thống nhất nhằm phục vụ lợi ích của các tổ chức độc
quyền và cứu nguy cho Chủ Nghĩa T Bản.
* Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc là nấc thang phát triển mới của
Chủ Nghĩa T Bản độc quyền ( chủ nghĩa đế quốc ). Nó là sự thống nhất của cả
ba quá trình gắn bó chặt chẽ với nhau: tăng sức mạnh của các tổ chức độc
quyền, tăng vai trò can thiệp của Nhà nớc vào kinh tế, kết hợp sức mạnh của
độc quyền t nhân với sức mạnh của Nhà nớc trong một thể chế thống nhất và

bộ máy Nhà nớc cuộc vào các tổ chức độc quyền.
* Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc là một quan hệ kinh tế, chính
trị, xã hội chú không phải chỉ là một chính sách trong giai đoạn độc quyền
Chủa Nghĩa T Bản. Bất cứ nhà nớc nào cũng có vai trò kinh tế nhất định đối
với xã hội mà nó thống trị, song ở mỗi chế độ xã hội, vai trò kinh tế Nhà nớc
có sự biến đổi thích hợp đến với xã hội đó. Ngày nay vai trò của Nhà nớc t sản
đã có sự biến đổi, không chỉ can thiệp vào nền sản xuất xã hội bằng thuế, luật
pháp mà còn có vai trò tổ chức và quản lý các xí nghiệp thuộc khu vực kinh tế
nhà nớc. V.I. Lênin chỉ ra rằng: Bọn đầu sỏ tài chính dùng một mạng lới dày
đặc những quan hệ lệ thuộc bao trùm hết thảy các thiết chế kinh tế và chính
trị đó là biểu hiện rõ rệt nhất của sự độc quyền ấy . Trong cơ cấu của Chủ
Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc, Nhà nớc trở thành một tập thể t bản khổng
lồ. Nh vậy Chủ nghĩa T Bản đã chuyển sang một giai đoạn mới với bản chất
chính là Chủ Nghĩa T Bản độc quyền Nhà nớc ra đời trong cách mạng khoa
học công nghệ.
7