Luận án tiến sĩ kiến trúc kế thừa và chuyển hóa các giá trị xanh trong kiến trúc nhà ở truyền thống nam bộ vào kiến trúc chung cư thấp tầng tại thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
--------------------------------

NGUYỄN THỊ KIM TÚ

KẾ THỪA VÀ CHUYỂN HÓA CÁC GIÁ TRỊ XANH
TRONG KIẾN TRÚC NHÀ Ở TRUYỀN THỐNG NAM BỘ
VÀO KIẾN TRÚC CHUNG CƯ THẤP TẦNG
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KIẾN TRÚC

Thành phố Hồ Chí Minh- Năm 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ XÂY DỰNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
-----------------------

NGUYỄN THỊ KIM TÚ

KẾ THỪA VÀ CHUYỂN HÓA CÁC GIÁ TRỊ XANH
TRONG KIẾN TRÚC NHÀ Ở TRUYỀN THỐNG NAM BỘ
VÀO KIẾN TRÚC CHUNG CƯ THẤP TẦNG

TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: KIẾN TRÚC
Mã số: 9.58.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KIẾN TRÚC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. KTS. TRẦN VĂN KHẢI

Thành phố Hồ Chí Minh- Năm 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của
riêng tôi. Tôi xin chịu trách nhiệm về tính xác thực của
các kết quả nghiên cứu được cơng bố trong luận án.


LỜI TRI ÂN
Tôi xin chân thành cảm ơn sự hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho
việc học tập, nghiên cứu của mình từ Ban Giám Hiệu trường
Đại học Kiến trúc TPHCM qua các nhiệm kỳ và các đơn vị chức
năng trong nhà trường; nhất là Viện Đào tạo Sau Đại học,
Trung tâm Thông tin và Thư viện.
Tôi xin bày tỏ lòng tri ân đến với Thầy hướng dẫn:
PGS.TS.KTS. TRẦN VĂN KHẢI - Người đã tạo nhiều động lực,
cảm hứng tìm tịi sáng tạo trong nghiên cứu khoa học cho tơi và
NGƯT.PGS.TS.KTS. PHẠM TỨ - Người đã có những điểm chỉ
khoa học giúp tơi nhìn nhận được thấu đáo vấn đề nghiên cứu.

Tơi xin trân trọng cảm ơn sự đóng góp q báu cho việc hồn
thiện luận án của mình từ ý kiến nhận xét, phản biện của các
Thầy Cô là thành viên trong Hội đồng đánh giá luận án các
cấp; từ ý kiến của các chuyên gia là những nhà khoa học đã sẵn
lòng tham gia vào các cuộc phỏng vấn; từ sự hỗ trợ về tư liệu,
trao đổi chuyên môn và kinh nghiệm nghiên cứu với các đồng
nghiệp trong và ngoài trường Đại học Kiến trúc TPHCM.
Xin hết sức cảm ơn các kiến trúc sư trẻ, các em sinh viên trong
các nhóm thực hiện đồ án chung cư thấp tầng do tơi hướng dẫn
thuộc các khóa K14A, K15A, K16A của trường Đại học Kiến
trúc TPHCM đã nhiệt tình tham gia vào các cuộc điều tra khảo
sát, điều tra xã hội học trong nội dung nghiên cứu của tôi.
Sau cùng, xin kính dâng thành quả này lên Cha Mẹ. Mặc dù
Người đã khơng kịp chứng kiến việc hồn tất cơng trình này
nhưng con tin rằng lúc nào Đấng Sinh Thành cũng dõi theo, phù
trợ con trên mỗi hành trình vượt khó. Sự thấu hiểu, tin tưởng
ủng hộ, chia sẻ những khi tưởng như bế tắc trong cơng việc và
tình u thương của Gia Đình ln là điểm tựa vững chãi để tôi
vượt qua mọi thử thách. Xin TRI ÂN những tình thân yêu dấu!


i

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
LỜI TRI ÂN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG, BIỂU, HÌNH ẢNH

PHẦN MỞ ĐẦU
0.1. Đặt vấn đề .......................................................................................................... 1
0.2. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu ................................................................... 2
0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 2
0.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3
0.5. Nội dung tiến trình nghiên cứu ....................................................................... 4
0.6. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của đề tài ............................................ 7
0.7. Những đóng góp mới của luận án ................................................................... 8
0.8. Cấu trúc của luận án ........................................................................................ 8

PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN TRÚC NHÀ Ở
VÀ CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
1.1. CÁC THUẬT NGỮ, KHÁI NIỆM KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 9
1.1.1. Thuật ngữ “kế thừa” và “chuyển hóa” được đề cập trong luận án .......... 9
1.1.1.1. Thuật ngữ “kế thừa” ................................................................................... 9
1.1.1.2. Thuật ngữ “chuyển hóa” ............................................................................. 9
1.1.2. Mối liên hệ giữa thuật ngữ “xanh” với khái niệm “phát triển bền vững” 9
1.1.3. Các khái niệm liên quan đến thuật ngữ “xanh” trong lĩnh vực kiến trúcxâydựng ......................................................................................................... 10
1.1.3.1. Kiến trúc bền vững- kiến trúc xanh, thiết kế bền vững- thiết kế xanh ..... 10


ii

1.1.3.2. Cơng trình xanh và Hệ thống đánh giá Cơng trình xanh .......................... 11
1.1.4. Khái niệm về “giá trị xanh” trong kiến trúc ............................................. 12
1.1.4.1. Khái niệm về “giá trị” ................................................................................ 12
1.1.4.2. Khái niệm về “giá trị xanh trong kiến trúc” được đề cập từ luận án ......... 13
1.1.5. Các khái niệm về môi trường ở, nhà ở ....................................................... 13

1.1.5.1. Môi trường ở .............................................................................................. 13
1.1.5.2. Nhà ở, nhà ở dân gian, nhà ở truyền thống ................................................ 13
1.1.5.3. Nhà chung cư ............................................................................................ 14
1.1.5.4. Nhà ở xanh, xanh hóa nhà ở ..................................................................... 14
1.2. QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CÁC GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN
TRÚC NHÀ Ở TRÊN THẾ GIỚI ............................................................. 15
1.2.1. Sự hình thành các giá trị xanh từ khởi nguồn của thiết kế bền vững ..... 15
1.2.1.1. Khởi nguồn từ sinh học.............................................................................. 15
1.2.1.2. Khởi nguồn từ nhà ở bản địa ..................................................................... 16
1.2.1.3. Khởi nguồn từ thời đại công nghiệp .......................................................... 17
1.2.1.4. Khởi nguồn từ thời cận đại ........................................................................ 18
1.2.1.5. Đúc kết các đặc tính xanh hình thành các giá trị xanh từ khởi nguồn của
thiết kế bền vững ........................................................................................ 19
1.2.2. Các giá trị xanh trong một số xu hướng xanh hóa nhà ở tiêu biểu trên
thế giới hiện nay ........................................................................................... 20
1.2.2.1. Xu hướng nhà ở sinh khí hậu ..................................................................... 20
1.2.2.2. Xu hướng nhà ở sinh thái ........................................................................... 21
1.2.2.3. Xu hướng nhà ở bảo tồn năng lượng ........................................................ 22
1.2.2.4. Xu hướng nhà ở đạt tiêu chuẩn Cơng trình xanh ...................................... 23
1.2.3. Các chiến lược thiết kế xanh cho kiến trúc nhà ở .................................... 24
1.2.3.1. Thiết kế thụ động ....................................................................................... 24
1.2.3.2. Thiết kế chủ động ...................................................................................... 25
1.2.3.3. Thiết kế tích hợp với sự hỗ trợ bởi các cơng cụ mơ phỏng, tối ưu hóa hiệu
năng cơng trình .......................................................................................... 25


iii

1.3. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN NHÀ Ở XANH TẠI VIỆT NAM .................. 26
1.3.1. Hoạt động phát triển Cơng trình xanh, kiến trúc xanh tại Việt Nam..... 26

1.3.2. Thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển Cơng trình xanh, kiến trúc
xanh trong lĩnh vực nhà ở đô thị tại Việt Nam ........................................ 27
1.3.3. Xanh hóa nhà chung cư tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay ............ 28
1.3.4. Tiềm năng xanh hóa chung cư thấp tầng tại TPHCM qua khai thác các
giá trị xanh trong kiến trúc nhà ở truyền thống Nam Bộ ....................... 29
1.4. KIẾN TRÚC NHÀ Ở TRUYỀN THỐNG NAM BỘ ................................. 30
1.4.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển nhà ở truyền
thống Nam Bộ ............................................................................................... 30
1.4.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, khí hậu ................................................... 31
1.4.1.2. Khái quát về bối cảnh lịch sử, kinh tế, văn hóa xã hội .............................. 31
1.4.2. Các đặc điểm tiêu biểu của kiến trúc nhà ở truyền thống Nam Bộ ........ 33
1.4.2.1. Hình thức cư trú và kiểu thức nhà ............................................................. 33
1.4.2.2. Bố cục mặt bằng tổng thể .......................................................................... 35
1.4.2.3. Các không gian cơ bản của nhà ................................................................. 36
1.4.2.4. Giải pháp cấu tạo các bộ phận nhà ............................................................ 38
1.4.2.5. Hệ khung chịu lực, kỹ thuật xây dựng ....................................................... 39
1.4.3. Phương thức ứng xử với môi trường sinh thái tự nhiên của cư dân Nam
Bộ qua kiến trúc nhà ở truyền thống Nam Bộ .......................................... 39
1.4.3.1. Quá trình định cư và mối liên hệ của ngơi nhà với mơi trường sinh thái tự
nhiên tại vị trí xây dựng ............................................................................ 39
1.4.3.2. Mơ hình sử dụng năng lượng, khai thác tài nguyên, xử lý chất thải ......... 41
1.4.4. Phương thức ứng xử với mơi trường văn hóa xã hội của cư dân Nam Bộ
qua kiến trúc nhà ở truyền thống Nam Bộ ................................................ 41
1.4.4.1. Mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình........................................ 41
1.4.4.2. Mối quan hệ với cộng đồng xung quanh ................................................... 42
1.4.4.3. Ứng xử với các yếu tố văn hóa thâm nhập từ bên ngồi cộng đồng ......... 42


iv

1.4.5. Nhận xét về sự hiện diện của các giá trị xanh trong kiến trúc nhà ở
truyền thống Nam Bộ ................................................................................... 43
1.5. THỰC TRẠNG VỀ CHUNG CƯ THẤP TẦNG TẠI TPHCM ................ 44
1.5.1. Khái quát chung về kiến trúc chung cư thấp tầng .................................... 44
1.5.1.1. Lịch sử và đặc điểm cơ bản của chung cư thấp tầng ................................. 44
1.5.1.2. Cấu trúc không gian chức năng trong một căn hộ điển hình ..................... 45
1.5.1.3. Sự hiện diện của các đặc tính xanh trong một số chung cư thấp tầng trên
thế giới ....................................................................................................... 45
1.5.2. Các giai đoạn phát triển chung cư thấp tầng tại Sài Gòn-TPHCM ........ 47
1.5.2.1. Giai đoạn trước năm 1975 ......................................................................... 47
1.5.2.2. Giai đoạn từ năm 1975 đến nay ................................................................. 47
1.5.3. Thực trạng về môi trường ở trong các chung cư thấp tầng trên địa bàn
TPHCM ......................................................................................................... 48
1.5.3.1. Thực trạng về môi trường ở qua khảo sát giải pháp thiết kế các chung cư
thấp tầng trên địa bàn TPHCM .................................................................. 48
1.5.3.2. Thực trạng về môi trường ở qua điều tra xã hội học đối với người dân
sống tại các chung cư thấp tầng trên địa bàn TPHCM .............................. 50
1.5.3.3. Đúc kết những hạn chế trong môi trường ở tại các chung cư thấp tầng trên
địa bàn TPHCM hiện nay .......................................................................... 52
1.5.4. Nhận xét về ý nghĩa và vai trò của các giá trị xanh đối với việc phát triển
chung cư thấp tầng trên địa bàn thành phố .............................................. 54
1.6. TỔNG QUAN VỀ CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CĨ HƯỚNG
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ........................................................................... 55
1.6.1. Các cơng trình nghiên cứu khoa học .......................................................... 55
1.6.2. Các luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ ........................................................... 56
1.6.3. Yếu tố trùng lặp của đề tài .......................................................................... 57
1.7. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐƯỢC ĐẶT RA NGHIÊN CỨU TRONG LUẬN ÁN58


v

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC CHO VIỆC KẾ THỪA VÀ CHUYỂN HÓA
CÁC GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN TRÚC NHÀ Ở TRUYỀN THỐNG
NAM BỘ VÀO KIẾN TRÚC CHUNG CƯ THẤP TẦNG TẠI TPHCM
2.1. CƠ SỞ VỀ PHÁP LÝ ..................................................................................... 59
2.1.1. Các tổ chức và hoạt động phát triển Cơng trình xanh, kiến trúc xanh .. 59
2.1.2. Các văn bản pháp lý cho vấn đề tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu
quả trong lĩnh vực xây dựng cơng trình .................................................... 60
2.1.3. Các tài liệu pháp lý liên quan đến việc hình thành chung cư thấp tầng tại
TPHCM ......................................................................................................... 61
2.2. CƠ SỞ VỀ LÝ LUẬN ................................................................................... 61
2.2.1. Lý luận về kế thừa và chuyển hóa các giá trị văn hóa truyền thống....... 61
2.2.1.1. Ý nghĩa của kế thừa và chuyển hóa các giá trị văn hóa truyền thống ....... 61
2.2.1.2. Quan điểm duy vật biện chứng trong việc kế thừa và chuyển hóa các giá
trị văn hóa truyền thống ............................................................................. 62
2.2.1.3. Các nguyên tắc cơ bản của việc kế thừa và chuyển hóa các giá trị văn hóa
truyền thống ............................................................................................... 64
2.2.2. Lý luận về nhà ở xanh.................................................................................. 65
2.2.2.1. Nội dung của nhà ở xanh ........................................................................... 66
2.2.2.2. Các nguyên tắc về tính bền vững cho nhà ở xanh ..................................... 68
2.2.2.3. Các giá trị xanh trong nhà ở xanh .............................................................. 71
2.2.3. Nguyên lý thiết kế nhà ở sinh khí hậu vùng nhiệt đới ẩm Việt Nam ...... 72
2.2.3.1. Tiện nghi sinh khí hậu ............................................................................... 72
2.2.3.2. Biểu đồ sinh khí hậu xây dựng .................................................................. 72
2.2.3.3. Nguyên lý thiết kế nhà ở sinh khí hậu vùng nhiệt đới ẩm Việt Nam ........ 73
2.2.3.4. Các giải pháp thiết kế thụ động cho nhà ở sinh khí hậu vùng nhiệt đới ẩm
Việt Nam .................................................................................................... 73
2.2.4. Lý thuyết thiết kế kiến trúc thích ứng trong phát triển nhà ở ............... 76
2.2.4.1. Khái niệm về kiến trúc thích ứng............................................................... 76
2.2.4.2. Tính thích ứng trong kiến trúc nhà ở ......................................................... 77

vi

2.2.4.3. Các yếu tố thích ứng trong kiến trúc nhà ở ................................................ 79
2.2.4.4. Các chiến lược thiết kế thích ứng cho kiến trúc nhà ở .............................. 79
2.3. CƠ SỞ VỀ THỰC TIỄN ............................................................................... 80
2.3.1. Khai thác tính thích ứng với điều kiện tự nhiên khí hậu trong kiến trúc
nhà ở truyền thống cho kiến trúc nhà ở đô thị Sài Gịn thuộc trào lưu
kiến trúc Đơng Dương ................................................................................. 80
2.3.1.1. Định hướng thiết kế trong các giải pháp .................................................... 80
2.3.1.2. Các thí dụ tiêu biểu .................................................................................... 81
2.3.2. Khai thác các đặc tính xanh trong các yếu tố cấu thành nhà ở truyền
thống cho một số dự án chung cư xanh tại châu Á ................................... 82
2.3.2.1. Chung cư Bedok Court –Singapore ........................................................... 82
2.3.2.2. Chung cư The Met- Thái Lan .................................................................... 83
2.3.2.3. Mẫu nhà chung cư thấp tầng 12x12 cho khu ở Vườn Đô thị- Bắc Kinh,
Trung Quốc ................................................................................................ 84
2.3.3. Khai thác các đặc tính xanh trong nhà sàn truyền thống nhiệt đới cho
nhà ở liên kế tại Malaysia ........................................................................... 85
2.3.3.1. Bối cảnh ..................................................................................................... 85
2.3.3.2. So sánh biểu hiện về các đặc tính xanh trong nhà sàn Malay truyền thống
với nhà ở liên kế đô thị của Malaysia ........................................................ 85
2.3.3.3. Cải thiện các hạn chế trong nhà liên kế đô thị từ việc khai thác các đặc
tính xanh trong nhà sàn truyền thống Malay ............................................. 86
2.3.4. Thiết kế sinh khí hậu cho nhà ở mới tại đô thị hướng tới nhà ở truyền
thống tại Aleppo-Syria ................................................................................. 87
2.3.4.1. Bối cảnh ..................................................................................................... 87
2.3.4.2. Thiết kế sinh khí hậu cho nhà ở mới hướng tới nhà ở truyền thống tại
Aleppo ........................................................................................................ 87

2.3.4.3. Thí dụ minh họa về giải pháp thiết kế nhà ở mới tại Aleppo .................... 88
2.3.5. Nhận xét ....................................................................................................... 89


vii

2.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN
TRÚC NHÀ Ở TẠI TPHCM ......................................................................... 90
2.4.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên khí hậu.......................................................... 90
2.4.1.1. Dữ liệu khí hậu của thành phố ................................................................... 90
2.4.1.2. Kết luận về khí hậu tại TPHCM ................................................................ 91
2.4.1.3. Dự báo về biến đổi khí hậu và nước biển dâng tại TPHCM ..................... 92
2.4.2. Bối cảnh lịch sử, kinh tế, văn hóa xã hội .................................................... 93
2.4.2.1. Bối cảnh lịch sử ......................................................................................... 93
2.4.2.2. Đặc điểm kinh tế, văn hóa xã hội............................................................... 93
2.4.2.3. Tính cách, lối sống và nếp sống của người dân tại TPHCM ..................... 94
2.4.2.4. Một số vấn đề kinh tế-xã hội đặt ra cho TPHCM trong bối cảnh phát triển
bền vững đô thị .......................................................................................... 95
2.4.3. Đúc kết........................................................................................................... 96

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. NHẬN DẠNG HỆ GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN TRÚC NHÀ Ở
TRUYỀN THỐNG NAM BỘ ........................................................................ 97
3.1.1. Xác định các đặc tính xanh hình thành hệ giá trị xanh trong kiến trúc
nhà ở truyền thống Nam Bộ ........................................................................ 97
3.1.1.1. Nguyên tắc xác định .................................................................................. 97
3.1.1.2. Các đặc tính xanh trong kiến trúc nhà ở truyền thống Nam Bộ ................ 99
3.1.2. Thang giá trị của các đặc tính xanh trong nhà ở truyền thống Nam Bộ100
3.1.3. Hệ giá trị xanh trong kiến trúc nhà ở truyền thống Nam Bộ ................ 103
3.1.3.1. Giá trị về mặt công năng, kinh tế, kỹ thuật .............................................. 103

3.1.3.2. Giá trị về mặt môi trường sinh thái tự nhiên ........................................... 104
3.1.3.3. Giá trị về mặt văn hóa xã hội ................................................................... 105
3.2. ĐỀ XUẤT HỆ “GIÁ TRỊ XANH CHUYỂN ĐỔI” CHO KIẾN TRÚC
CHUNG CƯ THẤP TẦNG TẠI TPHCM TRÊN NGUYÊN TẮC KẾ


viii

THỪA VÀ CHUYỂN HÓA CÁC GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN TRÚC
NHÀ Ở TRUYỀN THỐNG NAM BỘ ....................................................... 106
3.2.1. Nguyên tắc kế thừa và chuyển hóa các giá trị xanh trong kiến trúc nhà ở
truyền thống Nam Bộ ................................................................................. 106
3.2.1.1. Quan điểm trong việc xây dựng các nguyên tắc ...................................... 106
3.2.1.2. Đề xuất các nguyên tắc ............................................................................ 107
3.2.2. So sánh nhà ở truyền thống Nam Bộ và chung cư thấp tầng tại TPHCM108
3.2.2.1. So sánh các yếu tố tác động đến sự hình thành nhà ở truyền thống Nam Bộ
và chung cư thấp tầng tại TPHCM .......................................................... 108
3.2.2.2. So sánh đặc điểm của các yếu tố cơ bản cấu thành nhà ở truyền thống
Nam Bộ và chung cư thấp tầng tại TPHCM ............................................ 109
3.2.3. Chọn lọc, chuyển đổi các “đặc tính xanh truyền thống” thành các “đặc
tính xanh chuyển đổi” cho chung cư thấp tầng tại TPHCM ................. 113
3.2.3.1. Phân tích nội dung các “đặc tính xanh truyền thống” để thực hiện việc
chọn lọc, chuyển đổi ................................................................................ 113
3.2.3.2. Xác định các “đặc tính xanh chuyển đổi” ............................................... 116
3.2.3.3. Sự đáp ứng các nguyên tắc về tính bền vững của nhà ở xanh và mối liên
hệ tác động lẫn nhau của các “đặc tính xanh chuyển đổi”....................... 118
3.2.3.4. Hệ “giá trị xanh chuyển đổi” cho kiến trúc chung cư thấp tầng tại TPHCM120
3.3. ĐỀ XUẤT ĐỊNH HƯỚNG CHO CÁC GIẢI PHÁP THIẾT KẾ XANH
CHUNG CƯ THẤP TẦNG TẠI TPHCM TRÊN CƠ SỞ KẾ THỪA VÀ
CHUYỂN HÓA CÁC GIÁ TRỊ XANH TRONG KIẾN TRÚC NHÀ Ở

TRUYỀN THỐNG NAM BỘ ..................................................................... 120
3.3.1. Quan điểm trong việc đề xuất định hướng .............................................. 120
3.3.2. Tương quan giữa các yếu tố cấu thành nhà ở truyền thống Nam Bộ và
chung cư thấp tầng tại TPHCM................................................................ 123
3.3.3. Mối liên hệ biểu hiện của các đặc tính xanh trong các yếu tố cấu thành
chung cư thấp tầng tại TPHCM................................................................ 124


ix

3.3.4. Định hướng cho các giải pháp thiết kế xanh chung cư thấp tầng tại
TPHCM ....................................................................................................... 125
3.3.4.1. Định hướng thiết kế quy hoạch tổng thể khu ở ....................................... 125
3.3.4.2. Định hướng thiết kế kiến trúc cơng trình ................................................. 128
3.3.4.3. Định hướng thiết kế kỹ thuật xây dựng cơng trình .................................. 134
3.3.4.4. Thí dụ minh họa về một số phương án thiết kế chung cư thấp tầng đáp ứng
các định hướng thiết kế xanh do luận án đề xuất..................................... 135

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN VỀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
4.1. BÀN LUẬN VỀ TÍNH BỀN VỮNG CỦA HỆ GIÁ TRỊ XANH TRONG
KIẾN TRÚC NHÀ Ở TRUYỀN THỐNG NAM BỘ ................................ 137
4.2. BÀN LUẬN VỀ ĐẶC TRƯNG CỦA HỆ “GIÁ TRỊ XANH CHUYỂN
ĐỔI” DO LUẬN ÁN ĐỀ XUẤT CHO KIẾN TRÚC CHUNG CƯ THẤP
TẦNG TẠI TPHCM .................................................................................... 138
4.3. VẬN DỤNG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỂ BÀN LUẬN VỀ MỘT SỐ
GIẢI PHÁP THIẾT KẾ CHUNG CƯ THẤP TẦNG TRÊN ĐỊA BÀN
TPHCM ......................................................................................................... 141
4.3.1. Trường hợp chung cư Thanh Đa, quận Bình Thạnh ............................. 141
4.3.1.1. Bàn luận về đặc điểm trong các nhóm yếu tố hình thành giải pháp thiết kế
mang lại hiệu quả cho môi trường ở ........................................................ 141

4.3.1.2. Bàn luận các vấn đề cần rút kinh nghiệm trong giải pháp thiết kế .......... 143
4.3.2. Trường hợp chung cư Tân Hóa- Lị Gốm, quận 6 .................................. 144
4.3.2.1. Bàn luận về đặc điểm trong các nhóm yếu tố hình thành giải pháp thiết kế
mang lại hiệu quả đáp ứng nhu cầu ở cho người dân .............................. 144
4.3.2.2. Bàn luận về sự đáp ứng các nguyên tắc thể hiện khía cạnh xã hội nhân văn
của kiến trúc bền vững trong giải pháp xây dựng chung cư .................... 146

PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................. 148


x

DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CƠNG BỐ CỦA NCS
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHẦN PHỤ LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
CCCT: Chung cư cao tầng

KTX: Kiến trúc xanh

CCTT: Chung cư thấp tầng

KTBV: Kiến trúc bền vững

CTX: Cơng trình xanh

NOTT: Nhà ở truyền thống

ĐTX: Đặc tính xanh

PTBV: Phát triển bền vững

GTX: Giá trị xanh

TKTĐ: Thiết kế thụ động

HTĐGCTX: Hệ thống đánh giá
Cơng trình xanh

TPHCM: Thành phố Hồ Chí Minh
TGTN: Thơng gió tự nhiên

DANH MỤC SƠ ĐỒ (11 sơ đồ)
STT TÊN SƠ ĐỒ

NỘI DUNG

Phần Mở đầu (2 sơ đồ)
1. Sơ đồ 0.1: Các phương pháp nghiên cứu khoa học được sử dụng trong các bước
của tiến trình nghiên cứu
2. Sơ đồ 0.2: Cấu trúc của luận án
Chương 3 (9 sơ đồ)
3. Sơ đồ 3.1: Cú pháp sử dụng phương pháp phân tích hình thái để xác định các
ĐTX trong NOTT Nam Bộ
4. Sơ đồ 3.2: Chuyển đổi các “ĐTX truyền thống” trong NOTT Nam Bộ thành các
“ĐTX chuyển đổi” cho CCTT tại TPHCM
5. Sơ đồ 3.3: Quan hệ tích hợp giữa các “ĐTX chuyển đổi”
6. Sơ đồ 3.4: Cú pháp sử dụng phương pháp mơ hình hóa trong xây dựng định
hướng thiết kế xanh CCTT tại TPHCM
7. Sơ đồ 3.5: Tương quan giữa các yếu tố cấu thành NOTT Nam Bộ và CCTT tại

TPHCM


xi

8. Sơ đồ 3.6: Liên hệ biểu hiện của các ĐTX với các yếu tố cấu thành CCTT tại
TPHCM
9. Sơ đồ 3.7: Mối liên hệ biểu hiện của các ĐTX với quy hoạch tổng thể khu ở
10. Sơ đồ 3.8: Mối liên hệ biểu hiện của các ĐTX với các yếu tố cấu thành kiến
trúc CCTT
11. Sơ đồ 3.9: Mối liên hệ biểu hiện của các ĐTX với kỹ thuật xây dựng CCTT
DANH MỤC BẢNG (15 bảng)
STT TÊN BẢNG

NỘI DUNG

Chương 1 (3 bảng)
1. Bảng 1.1: Thống kê các nhóm tiêu chí trong một số HTĐGCTX tiêu biểu
2. Bảng 1.2: Các kiểu thức NOTT Nam Bộ theo bố cục mặt bằng và hình thức tổ
hợp nóc nhà
3. Bảng 1.3: Các kiểu thức NOTT Nam Bộ theo hình thức hệ khung chịu lực
Chương 2 (3 bảng)
4. Bảng 2.1: Tuổi thọ của các “lớp” cấu thành cơng trình
5. Bảng 2.2: Bức xạ mặt trời trực tiếp trên mặt phẳng ngang tại TPHCM
6. Bảng 2.3: Thời gian xuất hiện các dạng thời tiết sinh học tại TPHCM
Chương 3 (9 bảng)
7. Bảng 3.1: Xác định các ĐTX trong kiến trúc NOTT Nam Bộ
8. Bảng 3.2: Tiêu chuẩn đánh giá các ĐTX trong kiến trúc NOTT Nam Bộ
9. Bảng 3.3: Thang giá trị của các ĐTX trong kiến trúc NOTT Nam Bộ
10. Bảng 3.4: Hệ GTX trong kiến trúc NOTT Nam Bộ

11. Bảng 3.5: So sánh các yếu tố cơ bản cấu thành NOTT Nam Bộ và CCTT tại
TPHCM
12. Bảng 3.6: Hệ “GTX chuyển đổi” cho CCTT tại TPHCM
13. Bảng 3.7: Định hướng thiết kế quy hoạch chung cư xanh thấp tầng tại TPHCM
14. Bảng 3.8: Định hướng thiết kế kiến trúc chung cư xanh thấp tầng tại TPHCM
15. Bảng 3.9: Định hướng thiết kế kỹ thuật xây dựng chung cư xanh thấp tầng tại
TPHCM


xii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ (13 biểu đồ)
STT TÊN BIỂU ĐỒ NỘI DUNG
Chương 1 (3 biểu đồ)
1. Biểu đồ 1.1: Số lượng dự án CTX đã đăng ký tại Việt Nam (2017)
2. Biểu đồ 1.2: Số lượng dự án CTX trong hệ thống Lotus (2017)
3. Biểu đồ 1.3: Số lượng dự án CTX theo thể loại cơng trình trong hệ thống Lotus
(2017)
Chương 2 (10 biểu đồ)
4. Biểu đồ 2.1: Biểu đồ sinh khí hậu của Olgyay
5. Biểu đồ 2.2: Biểu đồ sinh khí hậu xây dựng của Givoni
6. Biểu đồ 2.3: Nhiệt độ tại TPHCM
7. Biểu đồ 2.4: Độ ẩm không khí tại TPHCM
8. Biểu đồ 2.5: Lượng mưa trung bình tháng tại TPHCM
9. Biểu đồ 2.6: Chuyển động biểu kiến của mặt trời tại TPHCM
10. Biểu đồ 2.7: Số giờ nắng tại TPHCM
11. Biểu đồ 2.8: Vận tốc gió trung bình tháng tại TPHCM
12. Biểu đồ 2.9: Hoa gió tại TPHCM
13. Biểu đồ 2.10: Phân bố thời gian xuất hiện thời tiết sinh khí hậu tại TPHCM
DANH MỤC HÌNH ẢNH (87 hình ảnh)

STT TÊN HÌNH ẢNH

NỘI DUNG

Chương 1 (46 hình)
1. Hình 1.1: Mơ hình phát triển bền vững
2. Hình 1.2: Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến kiến trúc nhà ở
3. Hình 1.3: Tổ của lồi mối Macrotermes ở sa mạc Sahara thuộc châu Phi – một
“mơ hình về thiết kế bền vững” từ thế giới sinh vật
4. Hình 1.4: Ngôi làng Mesa Verde ở New Mexico thuộc Bắc Mỹ
5. Hình 1.5: Nhà ở kiểu tipi (tee-pee) của cộng đồng du mục người da đỏ Plains
Indians
6. Hình 1.6: Nhà ở sinh khí hậu tại châu Á


xiii

7. Hình 1.7: Khu nhà ở sinh thái Hammarby Sjưstad ở Stockholm- Thụy Điển
8. Hình 1.8: Nhà ở sinh thái tại châu Á
9. Hình 1.9: Các giải pháp nhà ở bảo tồn năng lượng
10. Hình 1.10: Nhà ở có “hoạt tính năng lượng” tại Đức
11. Hình 1.11: So sánh trọng số giữa các nhóm tiêu chí trong một số HTĐGCTX
12. Hình 1.12: Thiết kế TGTN bằng cơng cụ mơ phỏng CFD trong việc lựa chọn
phương án quy hoạch khu ở Vườn Sao tại Bắc Kinh, Trung Quốc
13. Hình 1.13: Bản đồ địa lý khu vực Nam Bộ
14. Hình 1.14: Các hình thức cư trú trong nhà ở dân gian Nam Bộ
15. Hình 1.15: NOTT Nam Bộ kiểu nền đất tại Đồng Nai và Tiền Giang
16. Hình 1.16: Nhà sàn truyền thống Nam Bộ vùng đầu nguồn sơng Cửu Long
17. Hình 1.17: Các hình thức mặt đứng của NOTT Nam Bộ
18. Hình 1.18: So sánh một số đặc điểm trong NOTT Bắc Bộ và Nam Bộ

19. Hình 1.19: Tổ chức tổng thể NOTT Nam Bộ nền đất
20. Hình 1.20: Tổ chức tổng thể nhà sàn truyền thống Nam Bộ
21. Hình 1.21: Tổ chức các không gian chức năng bên trong NOTT Nam Bộ
22. Hình 1.22: Khơng gian chuyển tiếp trong NOTT Nam Bộ
23. Hình 1.23: Hệ thống tường vách trong NOTT Nam Bộ
24. Hình 1.24: Hệ thống cửa trong NOTT Nam Bộ
25. Hình 1.25: So sánh hình thức hệ vì kèo trong NOTT Bắc, Trung và Nam Bộ
26. Hình 1.26: Hệ khung chịu lực trong NOTT Nam Bộ
27. Hình 1.27: Hình thức quần cư ở nơng thơn Nam Bộ
28. Hình 1.28: Phương thức làm vườn của cư dân Nam Bộ
29. Hình 1.29: Hình thức hàng rào quanh khn viên của NOTT Nam Bộ
30. Hình 1.30: Nhà sàn cổ vùng đầu nguồn sơng Cửu Long
31. Hình 1.31: Kiến trúc chung cư trên thế giới
32. Hình 1.32: Các kiểu cấu trúc mặt bằng CCTT
33. Hình 1.33: Cấu trúc khơng gian chức năng trong căn hộ
34. Hình 1.34: Chung cư xanh thấp tầng ở Trung Quốc


xiv

35. Hình 1.35: Chung cư xanh thấp tầng ở Ấn Độ và Nhật Bản
36. Hình 1.36: Chung cư xanh thấp tầng ở Anh và Mỹ
37. Hình 1.37: CCTT tại TPHCM được xây dựng trước năm 1975
38. Hình 1.38: CCTT tại TPHCM được xây dựng sau năm 1975
39. Hình 1.39: CCTT là nhà ở xã hội, nhà ở phục vụ công cuộc tái định cư tại
TPHCM
40. Hình 1.40: Chung cư Panorama thuộc khu đơ thị mới Phú Mỹ Hưng
41. Hình 1.41: Mặt bằng quy hoạch tổng thể một số CCTT trên địa bàn TPHCM
42. Hình 1.42: Mơi trường ở bên ngồi một số CCTT trên địa bàn TPHCM
43. Hình 1.43: Mặt bằng điển hình một số CCTT trên địa bàn TPHCM

44. Hình 1.44: Mơi trường ở bên trong căn hộ qua giải pháp thiết kế mặt bằng một
số CCTT trên địa bàn TPHCM
45. Hình 1.45: Mơi trường ở trong một số CCTT trên địa bàn TPHCM qua giải
pháp thiết kế
46. Hình 1.46: Mơi trường ở bên ngồi một số CCTT trên địa bàn TPHCM qua
khảo sát
Chương 2 (18 hình)
47. Hình 2.1: Định hướng phát triển không gian TPHCM đến năm 2025
48. Hình 2.2: Xây dựng nhà ở tiền chế tiêu thụ ít năng lượng tại Pháp bằng phương
thức cơng nghiệp hóa
49. Hình 2.3: Tổ chức TGTN trên mặt bằng tổng thể và sơ đồ khí động nhà phụ
thuộc vào hướng gió
50. Hình 2.4: Biện pháp nâng cao hiệu quả TGTN
51. Hình 2.5: Các hình thức che nắng, chống chói
52. Hình 2.6: Một số hình thức thích ứng trong kiến trúc nhà ở
53. Hình 2.7: Hệ thống Dom-Ino và “năm nguyên tắc kiến trúc hiện đại” của Le
Corbusier
54. Hình 2.8: Nhà ở dạng cư xá và CCTT thuộc trào lưu kiến trúc Đông Dương


xv

55. Hình 2.9: Kiến trúc biệt thự và nhà phố liên kế thuộc trào lưu kiến trúc Đơng
Dương
56. Hình 2.10: Chung cư Bedok Court-Singapore
57. Hình 2.11: Chung cư The Met-Thái Lan
58. Hình 2.12: Mẫu nhà 12x12 tại Bắc Kinh – Trung Quốc
59. Hình 2.13: Mẫu nhà 12x24 tại Bắc Kinh – Trung Quốc
60. Hình 2.14: Kiến trúc nhà sàn truyền thống Malay
61. Hình 2.15: Giải pháp nâng cao sàn dưới nhà liên kế đơ thị tại Malaysia

62. Hình 2.16: Vận dụng các yếu tố kiến trúc sinh khí hậu trong NOTT tại AleppoSyria
63. Hình 2.17: Thiết kế sinh khí hậu cho nhà ở mới hướng tới NOTT tại AleppoSyria
64. Hình 2.18: Bản đồ nguy cơ ngập ứng với mực nước biển dâng 100cm tại
TPHCM
Chương 3 (16 hình)
65. Hình 3.1: Mơ hình chung cư xanh thấp tầng tại TPHCM
66. Hình 3.2: Minh họa cho việc chọn hướng nhà và bố cục tổ hợp khối trong quy
hoạch tổng thể cơng trình
67. Hình 3.3: Minh họa cho định hướng thiết kế quy hoạch chung cư xanh thấp tầng
tại TPHCM
68. Hình 3.4: Minh họa cho việc tạo tiện nghi vi khí hậu và khả năng tái cấu trúc
mặt bằng CCTT
69. Hình 3.5: Minh họa cho việc tổ chức thơng gió, chiếu sáng tự nhiên khi thiết kế
mặt bằng CCTT
70. Hình 3.6: Minh họa cho định hướng thiết kế không gian ở bên trong căn hộ
71. Hình 3.7: Minh họa cho định hướng thiết kế vỏ bao che và các bộ phận bên
ngồi cơng trình
72. Hình 3.8: Minh họa cho định hướng thiết kế hệ thống cửa
73. Hình 3.9: Minh họa cho định hướng thiết kế hình thức mặt đứng


xvi

74. Hình 3.10: Thí dụ 1: Quy hoạch mặt bằng tổng thể một khu ở CCTT dành cho
chuyên gia
75. Hình 3.11: Thí dụ 1 (tt): Thiết kế mặt bằng điển hình và tổ chức khơng gian ở
trong căn hộ
76. Hình 3.12: Thí dụ 2: Quy hoạch mặt bằng tổng thể một khu ở CCTT dành cho
cư dân có thu nhập trung bình khá
77. Hình 3.13: Thí dụ 2 (tt): Thiết kế mặt bằng điển hình, tổ chức phịng ốc trong

căn hộ, vỏ bao che và mặt đứng cơng trình
78. Hình 3.14: Thí dụ 3: Ý tưởng sử dụng container để xây dựng nhà CCTT
79. Hình 3.15: Thí dụ 3 (tt): Thiết kế mặt bằng chung cư và tổ chức các khơng gian
chung bên trong cơng trình
80. Hình 3.16: Thí dụ 3 (tt): Thiết kế cấu tạo liên kết các container và tường vách
cơng trình
Chương 4 (7 hình)
81. Hình 4.1: Giải pháp quy hoạch mặt bằng tổng thể chung cư Thanh Đa
82. Hình 4.2: Giải pháp thiết kế kiến trúc chung cư Thanh Đa (kiểu đơn nguyên)
83. Hình 4.3: Giải pháp thiết kế kiến trúc chung cư Thanh Đa (kiểu hành lang bên)
84. Hình 4.4: Giải pháp thiết kế kiến trúc chung cư Thanh Đa (kiểu hàng lang giữa)
85. Hình 4.5: Giải pháp quy hoạch chung cư Tân Hóa- Lị Gốm
86. Hình 4.6: Giải pháp thiết kế mặt bằng chung cư Tân Hóa- Lị Gốm
87. Hình 4.7: Giải pháp thiết kế mặt cắt, mặt đứng chung cư Tân Hóa- Lị Gốm