Báo cáo " Hoàn thiện cơ sở pháp lý của cơ chế kinh tế thị trường ở nước ta" doc

nghiên cứu - trao đổi
30 - tạp chí luật học

Hoàn thiện cơ sở pháp lí
của cơ chế kinh tế thị trờng
ở nớc ta

Đỗ Ngọc Thịnh *
ông cuộc đổi mới kinh tế ở nớc ta
đ đa lại những thành tựu đáng kể,
đa đất nớc ra khỏi cuộc khủng
hoảng kinh tế x hội ở thập kỉ 80 và đang
tạo ra những khả năng to lớn để bớc vào
thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nớc. Trong những bớc phát triển quan
trọng của nền kinh tế nớc nhà, pháp luật
đ trở nên nhân tố quan trọng góp phần
tạo nên những biến đổi lớn lao trong các
quan hệ kinh tế và ngày càng khẳng định
vị trí, vai trò to lớn, không thể thay thế
của mình đối với sự phát triển có tính bền
vững của đời sống kinh tế.
Hơn mời năm qua cùng với sự đổi
mới kinh tế, pháp luật nớc ta cũng đ
đợc đổi mới căn bản. Sự đổi mới pháp
luật diễn ra trên tất cả các phơng diện, từ
t duy lí luận pháp luật, tự giải phóng
khỏi các quan niệm giáo điều, bảo thủ về
pháp luật, về vai trò của pháp luật, các giá

trị x hội của pháp luật, đến nội dung của
các đạo luật, quá trình, trình tự, kĩ thuật
xây dựng các văn bản pháp lí. Chính sự
đổi mới sâu sắc hệ thống pháp luật từ
quan niệm đến nội dung mà hơn mời
năm qua pháp luật của Nhà nớc ta đ
góp phần quan trọng trong việc phá bỏ cơ
chế kinh tế cũ, từng bớc thiết lập các cơ
sở pháp lí của cơ chế kinh tế mới. Nếu
nhìn nhận nền kinh tế nớc ta ở trạng thái
ra khỏi cơ chế tập trung bao cấp và bắt
đầu gia nhập cơ chế kinh tế thị trờng
theo đúng nghĩa của nó thì hệ thống pháp
luật nớc ta cũng vừa mới ra khỏi khuôn
khổ của một hệ thống pháp luật bình
quân và thụ động. Thực tiễn cho thấy, nền
kinh tế nớc ta cha hẳn là nền kinh tế thị
trờng mà đang là nền kinh tế hớng tới
thị trờng với tất cả tính phức tạp của nó
và tơng đơng với nền kinh tế hớng tới
thị trờng này là một hệ thống pháp luật
hớng tới thị trờng
(1)
. Do vậy, song song
với từng bớc xây dựng và khẳng định,
củng cố các yếu tố thị trờng của nền
kinh tế đất nớc là những bớc xây dựng,
củng cố, hoàn thiện các chế định pháp
luật nhằm tạo ra các cơ sở pháp lí vững
chắc của quá trình vận động của cơ chế

kinh tế mới. Kinh tế thị trờng và pháp
luật gắn bó với nhau. Mỗi bớc phát triển
của kinh tế thị trờng đều kéo theo một
bớc phát triển của pháp luật và mỗi bớc
phát triển của pháp luật là một đảm bảo
cho sự phát triển, ổn định của các quan hệ
kinh tế mới.
Chúng ta bớc vào kinh tế thị trờng
từ một hành trang kinh tế đặc thù và cha
có tiền lệ. Nền kinh tế tập trung bao cấp
không đa lại cho công cuộc xây dựng
kinh tế thị trờng những tiềm năng kinh
tế có thể kế thừa, ngoài những bài học
C

* Khoa sau đại học
Trờng Đại học luật Hà Nội


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học - 31

kinh nghiệm đợc rút ra từ thực tiễn
khủng hoảng kinh tế x hội trong thập kỉ
80 của thế kỉ này. Do vậy, với chúng ta
mọi thứ đều phải bắt đầu xây dựng, tự
vợt lên khó khăn, khắc phục những hậu
quả nặng nề của di sản kinh tế cũ, tạo lập
các cơ sở cho một cơ chế kinh tế mới, từ
việc hình thành các loại thị trờng đến

việc vận hành các loại thị trờng, quản lí,
kiểm soát các quá trình kinh tế và xử lí
các hậu quả bất lợi nảy sinh trong quá
trình vận hành cơ chế kinh tế mới. Mỗi
một bớc đi, một quá trình trong sự
chuyển đổi kinh tế sâu sắc ấy, pháp luật
luôn trong vai trò của "bà đỡ" giúp cho
các yếu tố kinh tế thị trờng ra đời, dọn
đờng cho các quan hệ kinh tế trởng
thành và phát triển. Nhng vai trò "bà đỡ"
hay vai trò "ngời dọn đờng" của pháp
luật đối với đời sống kinh tế không tự
nhiên mà có. Vai trò này chỉ đợc xác lập
khi pháp luật đợc đổi mới căn bản,
không lạc hậu với kinh tế. Thậm chí trong
một số trờng hợp nó phải vợt lên trớc
các quan hệ kinh tế mới có thể định
hớng sự phát triển tiếp theo của kinh tế.
Để làm đợc vai trò này, cần thiết phải
hoàn thiện pháp luật, đặc biệt là pháp luật
trong lĩnh vực kinh tế. Thật ra pháp luật
của bất kì nhà nớc nào đều là một chỉnh
thể có tính hệ thống, có liên quan mật
thiết với nhau, trực tiếp hay gián tiếp liên
quan đến kinh tế và bị quy định bởi kinh
tế.
Chính vì thế khi đề cập các cơ sở pháp
lí của nền kinh tế thị trờng, đòi hỏi phải
đề cập toàn bộ hệ thống pháp luật. Sự đổi
mới cơ chế kinh tế đòi hỏi phải đổi mới

toàn bộ hệ thống pháp luật. Có nh vậy
mới tạo ra đợc sự đồng bộ của sự điều
chỉnh pháp luật, khắc phục đợc tính
thiếu thống nhất và mâu thuẫn trong bản
thân luật pháp. Tuy nhiên, sự xác lập thứ
tự u tiên trong cải cách luật pháp là hết
sức cần thiết. Đổi mới pháp luật trớc nhu
cầu xây dựng và tăng cờng cơ chế kinh
tế thị trờng trong quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nớc và hội nhập
khu vực và quốc tế đòi hỏi Nhà nớc phải
u tiên cho việc xây dựng, ban hành các
đạo luật gắn liền trực tiếp với sự ra đời và
phát triển kinh tế thị trờng ở nớc ta.
Chính vì vậy, mấy năm qua nhiều đạo
luật trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh
đ đợc Nhà nớc u tiên soạn thảo và
thông qua, đáp ứng nhanh chóng, kịp thời
những đòi hỏi của quá trình xây dựng và
vận động cơ chế kinh tế mới
(2)
. Phân tích
các đạo luật đ đợc thông qua ta thấy
rằng, các đạo luật ấy đ đóng vai trò quan
trọng trong việc khắc phục các hậu quả
pháp lí của hệ thống pháp luật cũ, giải
phóng các năng lực phát triển kinh tế - x
hội của đất nớc và bớc đầu tạo ra cơ sở
cho sự hình thành cơ chế kinh tế mới.
Nhng do sự phát triển mau lẹ của nền

kinh tế đất nớc, sự biến đổi phức tạp của
đời sống kinh tế, các văn bản pháp luật
đợc ban hành rất nhanh chóng tỏ ra lạc
hậu, không phù hợp với sự phát triển tiếp
theo của kinh tế, không ít văn bản vừa
đợc thông qua cha bao lâu đ đòi hỏi
phải đợc sửa đổi, bổ sung để không rơi
vào tình trạng trở thành lực cản cho sự
phát triển kinh tế đất nớc. Quan sát thực
tiễn xây dựng pháp luật ở nớc ta mấy
năm qua, chúng ta dễ dàng nhận thấy là
bên cạnh các dự thảo luật đợc xây dựng
mới hoàn toàn, còn một danh sách khá
dài các văn bản pháp luật cần đợc sửa
đổi, bổ sung. Chính vì vậy hệ thống pháp
luật hiện hành, đặc biệt pháp luật trong
lĩnh vực kinh tế cha có đợc tính ổn
định lâu dài, cha tạo ra đợc các cơ sở


nghiên cứu - trao đổi
32 - tạp chí luật học

pháp lí vững chắc cho sự phát triển bền
vững của nền kinh tế thị trờng ở nớc ta.
Đơng nhiên, sự sửa đổi pháp luật cho
phù hợp là cần thiết nhng sự sửa đổi ấy
nếu cứ diễn ra thờng xuyên, liên tục, dù
là sửa đổi theo hớng tích cực thì cũng
không thể nào tạo ra một mặt bằng pháp

lí có tính căn bản lâu dài để ổn định các
hoạt động kinh tế, tạo lập niềm tin của
các nhà đầu t, các nhà sản xuất, kinh
doanh trong nớc và ngoài nớc.
Nền kinh tế thị trờng hiện đại đòi hỏi
sự ổn định lâu dài của chế độ pháp lí. Vì
vậy sự đổi mới pháp luật ở nớc ta cần
nhằm tới tính ổn định lâu dài của chế độ
pháp lí đảm bảo cho thị trờng một môi
trờng pháp lí không chỉ "trong lành" mà
còn phải "bền vững". Vì vậy, mọi sự đổi
mới pháp luật đều cần đợc thực hiện
trong chiến lợc pháp lí tổng thể tức là
trong một khung pháp luật đợc xác định
có tính ổn định. Không phải ngẫu nhiên
khi nói đến sự hoàn thiện cơ sở pháp lí
của cơ chế kinh tế thị trờng ở nớc ta,
chúng ta đều bắt đầu từ nhu cầu xây dựng
một khung pháp luật cho nền kinh tế thị
trờng. Việc xây dựng khung pháp luật
cho kinh tế thị trờng ở nớc ta nhằm
mục tiêu hình thành hệ thống quan điểm
pháp lí, xác lập các nguyên tắc pháp lí cơ
bản cho sự điều chỉnh pháp luật đối với
các hoạt động kinh tế trên cơ sở xây dựng
hệ thống luật lệ cho sự xuất hiện, phát
triển, thay đổi và chuyển hóa các quan hệ
pháp luật giữa các chủ thể kinh tế trong
các quá trình hoạt động sản xuất, kinh
doanh ở nớc ta. Vai trò, ý nghĩa và nội

dung của khung pháp luật kinh tế khá
rộng lớn đụng chạm đến hầu hết các lĩnh
vực điều chỉnh pháp luật. Hơn nữa, quan
niệm về phạm vi của khung pháp luật
kinh tế cũng cha thật sự đợc thống nhất
mặc dù đ có dự án khá lớn và toàn diện
đợc triển khai nghiên cứu - Dự án VIE
94/003 "Tăng cờng năng lực pháp luật
tại Việt Nam"
(3)
. Dù đợc quan niệm nh
thế nào đi nữa thì việc xây dựng khung
pháp luật kinh tế là đòi hỏi khách quan
của nền kinh tế nớc ta, nhanh chóng
khắc phục tình trạng chắp vá, thiếu đồng
bộ lại hay biến đổi của các văn bản pháp
luật hiện hành trong lĩnh vực kinh tế.
Nhiệm vụ của khung pháp luật kinh tế là
xây dựng một hệ thống pháp luật của
kinh tế thị trờng thật sự vừa đáp ứng
đợc các tính phổ biến (quy luật phổ
biến) của kinh tế thị trờng, vừa thể hiện
đợc tính đặc thù của kinh tế Việt Nam,
nền kinh tế nhiều thành phần vận hành
theo cơ chế thị trờng có sự điều tiết vĩ
mô của Nhà nớc theo định hớng x hội
chủ nghĩa. Việc xây dựng khung pháp
luật kinh tế với ý nghĩa hoàn thiện các cơ
sở pháp lí cho một nền kinh tế thị trờng
trong điều kiện Việt Nam đòi hỏi phải

xem xét sửa đổi, bổ sung hàng loạt các
đạo luật, pháp lệnh đ đợc thông qua từ
năm 1986 đến nay làm cho các văn bản
này không còn là các quy định pháp luật
hớng tới thị trờng mà thật sự thích hợp
với các quan hệ kinh tế thị trờng, đảm
bảo môi trờng pháp lí ổn định cho sự
phát triển.
Việc sửa đổi các văn bản pháp luật
hiện hành cần đợc tiến hành một cách
căn bản theo một định hớng lâu dài trên
cơ sở dự báo khoa học về các nhu cầu
điều chỉnh pháp luật trong từng chặng
đờng phát triển của tơng lai. Tình trạng
một đạo luật vừa ban hành đ phải sửa
đổi và không phải sửa đổi một lần mà
hàng năm phải sửa đổi dù theo hớng
ngày càng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho
các hoạt động sản xuất kinh doanh vẫn là


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học - 33

điều bất đắc dĩ không nên lặp lại trong
tơng lai. Bởi lẽ, mọi sự sửa đổi có tính
chất cục bộ, đối phó với tình hình thì vẫn
không thể tránh đợc tình trạng chắp vá,
tạo nên bức tranh pháp lí loang màu
không những không giải quyết đợc căn

bản các nhu cầu phát triển bền vững và
lâu dài của đời sống kinh tế mà còn
không tạo đợc lòng tin cho các nhà đầu
t trong nớc và quốc tế nhằm phát huy
mọi năng lực để thực hiện công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nớc. Sự thay đổi
thờng xuyên các quy định pháp lí gây
khó khăn cho các dự định đầu t vào sản
xuất kinh doanh, tạo nên tâm lí cầm
chừng, chờ đợi và nh vậy chúng ta
không tranh thủ đợc các cơ hội để phát
triển kinh tế đất nớc. Do vậy, nhu cầu
hoàn chỉnh các cơ sở pháp luật trong kinh
tế thị trờng ở nớc ta đòi hỏi phải
thờng xuyên rà soát lại tình trạng hiệu
lực của các văn bản pháp luật hiện hành
để tiến hành sửa đổi một cách căn bản
trên cơ sở khoa học, đảm bảo có khả năng
điều chỉnh trong phạm vi thời gian nhất
định, tránh sửa đổi có tính chất tủn mủn,
vặt vnh, để rồi lần nào cũng phải sửa mà
hiệu quả điều chỉnh pháp luật vẫn bị hạn
chế.
Song song với việc sửa đổi các văn
bản pháp luật hiện hành, xây dựng mới
các văn bản là cần thiết, việc xây dựng
mới các văn bản pháp luật cần đợc tiến
hành theo hai hớng cơ bản :
a) Xây dựng mới văn bản pháp luật
(chủ yếu là các đạo luật, bộ luật) để thay

thế hoàn toàn các văn bản pháp luật hiện
hành đ qua nhiều lần sửa đổi mà vẫn
không phát huy đợc hiệu lực. Cách làm
này đợc thực hiện trên cơ sở hệ thống
hóa lại hệ thống pháp luật để phát hiện ra
các văn bản pháp luật đ tỏ ra lạc hậu so
với tình hình mặc dù đ đợc sửa đổi
không ít lần. Cũng trên cơ sở hệ thống
hóa lại các văn bản luật mà có thể quy
các quan hệ kinh tế vốn cùng nhóm, gần
nhau về tính chất lâu nay vẫn thuộc đối
tợng điều chỉnh của các văn bản pháp
luật khác nhau vào nhóm các đối tợng
đợc điều chỉnh bởi một đạo luật duy
nhất. Chẳng hạn nh các quan hệ có liên
quan đến các chủ thể kinh tế lâu nay đang
đợc điều chỉnh bởi các luật khác nhau
nh luật doanh nghiệp t nhân, luật công
ti trách nhiệm hữu hạn, luật công ti cổ
phần, thậm chí luật doanh nghiệp nhà
nớc có thể đợc quy vào sự điều chỉnh
của một đạo luật duy nhất về công ti.
b) Xây dựng các đạo luật hoàn toàn
mới, để điều chỉnh những quan hệ x hội
lâu nay không có luật điều chỉnh hoặc
những quan hệ mới xuất hiện trong quá
trình vận hành của cơ chế kinh tế thị
trờng ở nớc ta, chẳng hạn luật chống
độc quyền, luật về kiểm toán, luật bảo
hiểm

Để hình thành đợc một khung pháp
luật kinh tế trong điều kiện vận hành của
cơ chế kinh tế thị trờng ở nớc ta, các
phơng hớng hoàn thiện cơ sở pháp lí
hiện tại cần tập trung vào các nội dung
sau:
1. Tạo lập các cơ sở pháp lí cho việc
hình thành các thị trờng, xác định các
chủ thể có quyền tham gia vào từng loại
hình thị trờng. Nếu chúng ta quan niệm,
thị trờng ở một nghĩa rộng nào đó là
tổng hòa của rất nhiều sân chơi, mỗi sân
chơi đều đặc trng cho một loại hình hoạt
động với các quy tắc, chuẩn mực và một
đối tợng xác định thì cần thiết phải phân
định từng loại sân chơi với đầy đủ các
nhu cầu về diện mạo của nó. Trên thực tế
không tồn tại một thị trờng trừu tợng,


nghiên cứu - trao đổi
34 - tạp chí luật học

thị trờng luôn đợc xác định. Việc xác
định từng loại hình thị trờng không chỉ
lệ thuộc vào chủng loại hàng hóa hay tính
chất các loại hình dịch vụ mà trớc hết và
quan trọng là xác định bởi các quy định
pháp luật, pháp luật phải nhận diện các
loại thị trờng, thừa nhận sự tồn tại hợp

pháp của từng loại thị trờng và tạo ra các
đảm bảo cho sự tồn tại hợp pháp ấy
không ngừng phát triển, ổn định và an
toàn. Chúng ta xây dựng nền kinh tế thị
trờng theo định hớng x hội chủ nghĩa,
do vậy chúng ta không thể chấp nhận sự
tồn tại một loại thị trờng hoang d,
không có tổ chức. Thị trờng ở nớc ta là
thị trờng có tổ chức, có sự điều tiết của
Nhà nớc. Việc điều tiết (quản lí) của
Nhà nớc với thị trờng không bằng các
biện pháp hành chính mà bằng pháp luật.
Do vậy, pháp luật phải quy định các loại
hình thị trờng và tạo ra cho chúng một
quy chế pháp lí nhất định.
Bên cạnh các loại thị trờng quen
thuộc trong giai đoạn chuyển đổi cơ chế
kinh tế ở nớc ta nh thị trờng hàng hóa,
thị trờng lao động, trong giai đoạn hiện
nay hàng loạt thị trờng đang trong quá
trình hình thành nh thị trờng bất động
sản, thị trờng vốn. Các loại thị trờng dù
đ hình thành hay đang trong quá trình
hình thành đều cần thiết phải đợc xác
lập về mặt pháp lí, đảm bảo các cơ sở
pháp lí cho quyền tự do kinh doanh trên
từng loại thị trờng đồng thời đảm bảo sự
kiểm soát của Nhà nớc đối với các loại
thị trờng thông qua luật pháp. Bộ luật
dân sự, Luật thơng mại đ tạo ra các cơ

sở pháp lí cho các giao dịch dân sự và
thơng mại trên thị trờng hàng hóa, tuy
nhiên vẫn còn nhiều vấn đề pháp lí quan
hệ đến thị trờng này cần tiếp tục hoàn
thiện, đặc biệt là quy định pháp luật về
chế độ sở hữu, quyền sở hữu Bộ luật lao
động cũng đ tạo ra cơ sở pháp lí quan
trọng cho việc hình thành thị trờng lao
động nhng sự thừa nhận về mặt luật
pháp về sức lao động nh một hàng hóa
đặc biệt cần đợc nghiên cứu, quy định
để các quan hệ lao động đợc thực hiện
một cách thuận lợi. Muốn vậy cần thay
đổi hàng loạt các loại quy định pháp luật
có liên quan đền quyền tự do c trú của
ngời lao động và tự do chuyển dịch các
nguồn lao động. Thị trờng bất động sản
cũng đòi hỏi phải có cách tiếp cận nhất
quán về đất đai với tính cách là hàng hóa
đặc biệt, tạo hành lang pháp lí thông
thoáng cho thị trờng bất động sản. Đặc
biệt sự hình thành thị trờng vốn ở nớc
ta dờng nh còn quá thiếu về pháp luật.
Nghị định số 48/1998/NĐ-CP ngày
11/7/1998 của Chính phủ về chứng khoán
và thị trờng chứng khoán, quy chế về tổ
chức và hoạt động của công ti chứng
khoán đợc ban hành theo Quyết định số
04/1998/QĐ-UBCK ngày 13/10/1998 của
ủy ban chứng khoán Nhà nớc cũng chỉ

mới tạo lập đợc các cơ sở pháp lí ban
đầu cho thị trờng vốn. Vì vậy, để thị
trờng vốn hoạt động có hiệu quả cần
thiết phải tiếp tục hoàn thiện hàng loạt
các quy định pháp luật về công ti cổ
phần, về chế độ báo cáo, thống kê về
kiểm toán. Trong tơng lai gần, phải gấp
rút ban hành luật về chứng khoán và thị
trờng chứng khoán.
Hoàn thiện pháp luật về thị trờng còn
cần hớng tới việc xác định chủ thể của
các loại thị trờng. Mỗi loại thị trờng
chỉ chấp nhận những ngời đủ khả năng
và điều kiện tham gia cuộc chơi. Do vậy,
luật pháp cần hoàn thiện các quy định về
từng loại chủ thể của thị trờng. Đặc biệt


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học - 35

cần hoàn thiện pháp luật về các loại
doanh nghiệp theo hớng tạo thế bình
đẳng cho các loại hình doanh nghiệp.
Muốn vậy cần đổi mới thủ tục thành lập
doanh nghiệp theo hớng vừa đảm bảo
tôn trọng quyền tự do kinh doanh của
công dân vừa đảm bảo quyền kiểm soát
của Nhà nớc. Trong tơng lai gần cần
xúc tiến việc nghiên cứu ban hành đạo

luật duy nhất về công ti.
2. Yếu tố thứ hai trong việc xây dựng
khung pháp luật kinh tế là việc hoàn thiện
pháp luật quy định các quy tắc hoạt động
kinh doanh trên các thị trờng. Nếu yếu
tố đầu tiên là xác định sân chơi: (thị
trờng và những chủ thể kinh doanh tham
gia thị trờng) thì yếu tố thứ hai là xác
định "luật chơi". Thị trờng có tổ chức là
thị trờng có luật chơi chặt chẽ. Vì vậy,
việc xây dựng, hoàn thiện các luật lệ cho
các hoạt động sản xuất kinh doanh trên
các loại thị trờng là nội dung chủ chốt
của khung pháp luật kinh tế. Các quy
định về thể thức, phạm vi, mức độ của các
loại hình kinh doanh đ đợc quy định
trong hầu hết các bộ luật, đạo luật trong
lĩnh vực kinh tế, từ luật dân sự, thơng
mại đến đất đai, môi trờng, thuế, tài
chính, ngân hàng. Tuy nhiên, tính tản
mạn của các quy định ấy nhiều khi không
tạo ra sự đồng bộ trong các chế độ pháp lí
cho các hoạt động sản xuất kinh doanh.
Vì vậy, để hoàn thiện pháp luật trong
khâu này cần tập trung xây dựng ban
hành luật về hợp đồng kinh tế, luật về
kiểm toán, luật bảo hiểm. Xem xét sửa
đổi các quy định pháp luật về đầu t, về
thuế, hải quan, ngân hàng, lao động, phù
hợp với các chuẩn của các tổ chức kinh tế

khu vực trong khuôn khổ ASEAN,
AFTA, WTO
3. Yếu tố thứ ba trong khung pháp
luật kinh tế cần đợc hoàn thiện là các
quy định về xử lí tranh chấp kinh tế trong
các hoạt động sản xuất kinh doanh. Xung
đột kinh tế là tất yếu trong các hoạt động
sản xuất kinh doanh. Do vậy pháp luật về
giải quyết các tranh chấp kinh tế là bộ
phận quan trọng trong khung pháp luật
kinh tế là yếu tố đảm bảo cho sự ổn định
cho các hoạt động kinh tế tạo ra sự công
bằng trong các hoạt động sản xuất kinh
doanh giữa các chủ thể kinh tế. Hoàn
thiện các cơ sở pháp luật trong lĩnh vực
giải quyết tranh chấp là hớng tới việc
xây dựng hệ thống các công cụ giải quyết
tranh chấp và thủ tục giải quyết nhanh
gọn hiệu quả. Trong điều kiện ở nớc ta
việc củng cố các tòa án kinh tế, hệ thống
các cơ quan trọng tài đang là đòi hỏi bức
xúc. Vấn đề là làm sao cho các toà án
kinh tế, các cơ quan trọng tài đủ khả năng
giải quyết đúng đắn, công bằng các tranh
chấp kinh tế, đặc biệt là các tranh chấp
kinh tế có yếu tố nớc ngoài. Điều cơ bản
để tăng cờng khả năng giải quyết các
tranh chấp kinh tế là ngoài việc tăng
cờng năng lực cán bộ, xác định rõ thẩm
quyền, chức năng của các cơ quan giải

quyết tranh chấp, phải đổi mới cơ bản thủ
tục giải quyết. Luật hình thức cần đợc
chú trọng xây dựng và hoàn thiện theo
hớng dân chủ hóa và tự do hóa tranh
tụng, đảm bảo lợi ích hợp pháp của các
bên tham gia theo tinh thần ngắn gọn,
nhanh chóng, tiết kiệm và hiệu quả. Có
nh vậy mới tạo lập đợc niềm tin của
các bên khi lựa chọn các cơ quan tài phán
kinh tế ở Việt Nam làm nơi giải quyết các
tranh chấp kinh tế, tránh tình trạng hầu
hết các tranh chấp kinh tế có yếu tố nớc
ngoài đều tìm đến các cơ quan tài phán ở
nớc ngoài để giải quyết.
4. Hoàn thiện các cơ sở pháp lí đối với


nghiên cứu - trao đổi
36 - tạp chí luật học

nền kinh tế thị trờng trong khuôn khổ
khung pháp luật kinh tế còn hớng tới
hoàn thiện chế độ pháp lí đối với việc giải
thể doanh nghiệp, sáp nhập doanh nghiệp
và phá sản doanh nghiệp. Đây là lĩnh vực
điều chỉnh pháp luật hết sức quan trọng
đảm bảo cho mọi sự biến đổi của các
doanh nghiệp đều đợc thực hiện trong
trật tự pháp lí nhất định. Trong các điều
kiện thị trờng ở nớc ta nhiệm vụ chống

thế độc quyền trong sản xuất kinh doanh,
cung cấp dịch vụ là một trong những
nhiệm vụ cấp bách, do vậy mọi sự sáp
nhập doanh nghiệp, chuyển nhợng
doanh nghiệp với mục tiêu chiếm thế độc
quyền trên thị trờng, ảnh hởng đến tự
do cạnh tranh cần phải đợc luật pháp
quy định chặt chẽ và nằm trong tầm kiểm
soát của Nhà nớc. Nhà nớc cần sớm
ban hành văn bản pháp luật quy định cụ
thể quá trình này để tạo thế ổn định trên
thị trờng. Việc giải thể doanh nghiệp,
phá sản doanh nghiệp đ đợc luật định ở
nớc ta. Tuy nhiên, các quy định này
cũng cần đợc hoàn chỉnh nhằm đơn giản
hóa hơn thủ tục phá sản nhng đảm bảo
đợc lợi ích của các chủ nợ. Giải thể
doanh nghiệp, phá sản doanh nghiệp cần
đợc nhận thức nh một hiện tợng bình
thờng trong cơ chế kinh tế thị trờng.
Luật pháp tạo điều kiện thuận lợi cho các
quá trình này để có thể nhanh chóng loại
bỏ các doanh nghiệp không còn khả năng
tồn tại trên thị trờng, làm cho thị trờng
luôn luôn sạch sẽ và thông thoáng lành
mạnh cho các doanh nghiệp trong các
hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.
Nhìn lại quá trình hình thành và phát
triển của cơ chế kinh tế thị trờng ở Việt
Nam, ai cũng thấy rõ tầm quan trọng và

những đóng góp to lớn của luật pháp
trong quá trình chuyển đổi và lớn mạnh
của đời sống kinh tế đất nớc. Bớc vào
thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
pháp luật lại càng trở lên quan trọng hơn
bao giờ hết. Củng cố vững chắc quá trình
đổi mới kinh tế, tiếp tục mở đờng cho sự
phát triển tiếp theo vào năm đầu của thế
kỉ mới đang là những nhu cầu đặt ra cho
quá trình đổi mới và hoàn thiện pháp luật
trong lĩnh vực kinh tế ở nớc ta. Đứng
trớc những khó khăn, thách thức của sự
phát triển kinh tế trong bối cảnh đất nớc,
khu vực và quốc tế, sự đổi mới và hoàn
thiện các cơ sở pháp lí của đời sống kinh
tế nớc nhà là một trong những điều kiện
đảm bảo cho sự phát triển bền vững các
quá trình kinh tế, vợt lên khó khăn đạt
đợc các mục tiêu đ đợc đề ra trong
đờng lối công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nớc./.

(1).Xem: Lê Minh Thông, Vấn đề hoàn thiện pháp luật
phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc.
(Đại hội VIII Đảng cộng sản Việt Nam và những vấn
đề cấp bách của khoa học về nhà nớc và pháp luật -
Chủ biên: TS. Đào Trí úc; Nxb. KHXH 1997, tr.
428).
(2). Từ năm 1986 đến nay trong lĩnh vực kinh tế đ có
50 luật và 59 pháp lệnh đ đợc Quốc hội, ủy ban

thờng vụ Quốc hội thông qua.
(3).Xem: Báo cáo kiến nghị về xây dựng và hoàn
thiện khung pháp luật kinh tế tại Việt Nam, H. tháng
3/1998 (kỉ yếu của dự án VIE/94/003).