Báo cáo " Đổi mới nội dung và hình thức thi trong đào tạo cử nhân luật " pdf

Đào tạo luật
60 - Tạp chí luật học



PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hoà *

1. Đổi mới nội dung và hình thức thi là
bộ phận không thể tách rời của quá trình
đổi mới phơng pháp giảng dạy, là yếu tố
không thể thiếu nhằm nâng cao chất lợng
đào tạo nói chung cũng nh đào tạo cử
nhân luật nói riêng. Hình thức và nội dung
thi không chỉ quy định cách học của sinh
viên mà ở chừng mực nhất định còn ảnh
hởng đến cả cách dạy của giáo viên
(1)

cũng nh ảnh hởng đến ý thức học của bộ
phận không nhỏ sinh viên. Nâng cao chất
lợng đào tạo không chỉ đòi hỏi phải đổi
mới chơng trình, giáo trình, đổi mới
phơng pháp giảng dạy, nâng cao chất
lợng đội ngũ giáo viên mà còn đòi hỏi
phải đổi mới cả nội dung và hình thức thi.
Sự đổi mới này là bộ phận của quá trình
đổi mới chơng trình và phơng pháp
giảng dạy là điều kiện cần thiết tác động
đến thái độ, ý thức học tập cũng nh cách

thức học tập của sinh viên.
(2)
Đổi mới
phơng pháp giảng dạy của giáo viên đòi
hỏi có sự cộng hởng của sự đổi mới
phơng pháp học tập ở sinh viên. Đổi mới
phơng pháp giảng dạy có thể trực tiếp làm
thay đổi phần nào phơng pháp học tập của
sinh viên. Nhng chỉ có thể có sự thay đổi
toàn diện, triệt để trong phơng pháp học
tập của sinh viên khi kèm theo phơng
pháp dạy học mới là cách thi mới (mới về
nội dung và mới về hình thức).
2. Hình thức thi có thể là thi viết hoặc
thi vấn đáp. Trong đó, đề thi viết có thể là
đề thi kiểu tự luận hoặc kiểu trắc nghiệm.
So với thi viết theo kiểu tự luận thì thi vấn
đáp có nhiều u điểm hơn nh hạn chế tối
đa việc học tủ, hạn chế quay cóp, dễ
đánh giá trình độ thực của sinh viên. Tuy
nhiên, hình thức thi vấn đáp cũng có những
hạn chế nhất định, đặc biệt khi lợng sinh
viên đông và đội ngũ giáo viên cha đủ
mạnh về số lợng cũng nh cha đồng đều
về chất lợng. Với hình thức thi viết theo
kiểu đề tự luận thì nội dung bài thi thờng
giới hạn vào một số vấn đề nhất định, khó
có thể bao trùm toàn bộ hoặc phần lớn
chơng trình học tập. Đồng thời, đề thi
kiểu này thờng thiên về kiểm tra kiến thức

học thuộc, ít phát huy đợc năng lực t duy
* Trờng đại học luật Hà Nội


Đào tạo luật
Tạp chí luật học - 61

sáng tạo của sinh viên. Hình thức và nội
dung thi nh vậy làm cho kì thi trở thành
gánh nặng cho những sinh viên có ý thức
trung thực trong thi cử vì phải học thuộc
quá nhiều. Trái lại, đối với số sinh viên
khác thì đây lại là kẽ hở, là yếu tố có thể
tác động xấu đến ý thức học và thái độ thi
cử của họ. Những hình thức và nội dung thi
này còn làm phát sinh những điều kiện
khách quan ảnh hởng đến chất lợng kì
thi nh giáo viên phải chấm nhiều bài với
nhiều trang viết có nội dung gần giống
nhau hoặc phải hỏi thi nhiều lợt ngời kéo
dài trong nhiều ngày nên tâm lí mệt mỏi
của ngời chấm hoặc hỏi thi là điều khó
tránh khỏi. Do vậy, chất lợng chấm thi và
hỏi thi không thể không bị ảnh hởng.
Điều này lại có tác động xấu trở lại đối với
ngời học. Ngoài ra, cách thi này có kẽ hở
có thể tạo điều kiện cho ngời chấm thi
hoặc hỏi thi (tuy chỉ là cá biệt) có thể lợi
dụng để có những đánh giá không khách
quan. Việc quản lí kì thi theo kiểu này

cũng có những khó khăn nhất định.
3. Với các lí do trên đây, chúng tôi cho
rằng việc cải tiến, đổi mới thi là điều hết
sức cần thiết. Hớng cải tiến, đổi mới phải
đáp ứng đợc các yêu cầu sau:
- Kiểm tra đợc kiến thức bao quát
phần lớn hoặc toàn bộ chơng trình
môn học;
- Không cần học thuộc mà chỉ đòi hỏi
ngời thi phải hiểu cách tiếp cận và bản
chất của vấn đề, từ đó biết phát huy t duy
sáng tạo ;
- Phân loại đợc trình độ học lực của
sinh viên một cách rõ ràng theo thang điểm
từ 0 đến 10;
- Hạn chế tối đa các yếu tố gây trở ngại
cho việc đánh giá khách quan, công bằng
cũng nh các điều kiện tốt cho hiện
tợng tiêu cực từ phía sinh viên là ngời đi
thi cũng nh từ phía ngời coi, chấm hoặc
hỏi thi Từ đó đảm bảo tối đa cho kì thi
đợc khách quan, công bằng
4. Trong các hình thức thi thì hình thức
thi theo đề kiểu trắc nghiệm đáp ứng đợc
tốt nhất các yêu cầu trên. Về hình thức thi
này chúng tôi sẽ trình bày cụ thể ở phần
dới. Cùng với việc chuẩn bị và tổ chức thi
theo kiểu trắc nghiệm chúng ta không thể
bỏ ngay các hình thức thi hiện nay mà cần
khắc phục những hạn chế của các hình thức

thi này cũng nh thực hiện hình thức thi có
tính trung gian (bán trắc nghiệm). Để khắc
phục hạn chế của hình thức thi vấn đáp, các
bộ môn cần chuẩn hoá bộ câu hỏi và chuẩn
bị đáp án chi tiết cho từng câu hỏi với
thang điểm cụ thể kèm theo. Tất cả các
giáo viên tham gia hỏi thi phải đợc nghiên
cứu trớc đáp án và phải sử dụng đáp án
này khi hỏi thi giống nh khi chấm thi.
Ngoài ra, các nguyên tắc về hỏi thêm (khi
nào hỏi thêm, hỏi thêm vấn đề gì và hỏi
thêm nh thế nào, mục đích của hỏi thêm,
mức điểm hỏi thêm ) cần phải đợc thống


Đào tạo luật
62 - Tạp chí luật học

nhất để áp dụng chung cho tất cả các thí
sinh. Để có cơ sở cho việc kiểm tra, thanh
tra, việc giải quyết các khiếu nại, phần
chuẩn bị trớc của thí sinh cần đợc viết
trên mẫu giấy thống nhất và lu lại cùng
các phiếu cho điểm của từng giáo viên và
biên bản thống nhất cho điểm của hai giáo
viên.
(3)
Đề thi kiểu bán trắc nghiệm đợc
tác giả đa ra và áp dụng cách đây nhiều
năm cho môn thi luật hình sự (thi học phần

của sinh viên chính quy cũng nh thi tốt
nghiệp của học viên tại chức). Cách ra đề
kiểu này đ đợc nhiều bộ môn khác trong
trờng áp dụng. ở đề thi kiểu này, ngời ra
đề đa ra các nhận định có nội dung về
những vấn đề khác nhau thuộc chơng
trình học và yêu cầu thí sinh khẳng định
trong các nhận định đó nhận định nào
đúng, nhận định nào sai và giải thích rõ tại
sao? Thi theo đề kiểu bán trắc nghiệm này
khắc phục đợc nhiều hạn chế của thi viết
thông thờng. Trớc hết, đề thi kiểu này có
khả năng đề cập nhiều vấn đề khác nhau
mà không bị bó hẹp trong một vài vấn đề
nh đề thi viết thông thờng. Để có thể
chọn đợc câu trả lời đúng cho câu hỏi
nhận định đa ra là đúng hay sai cũng
nh để có đợc lời giải thích đúng cho câu
trả lời đó đòi hỏi thí sinh phải hiểu vấn đề.
Nếu chỉ dựa vào việc học thuộc vẹt hoặc
dựa vào việc sử dụng tài liệu trái phép để
chép thì không thể làm đợc bài. Đề thi
kiểu này hạn chế đợc việc học tủ, việc
học vẹt cũng nh hạn chế đợc t tởng
trông chờ vào việc sử dụng phao cũng
nh sách in, vở ghi trái phép để chép bài
Việc chấm bài thi theo kiểu bán trắc
nghiệm cũng nh việc thẩm định lại việc
chấm này đều thuận lợi hơn so với việc
chấm bài thi viết thông thờng

5. Thi theo đề kiểu trắc nghiệm là hình
thức thi có nhiều u điểm, khắc phục đợc
hạn chế của các hình thức thi khác. Có thể
tóm tắt các u điểm của hình thức thi này
nh sau:
- Phạm vi kiểm tra kiến thức có thể bao
trùm toàn bộ chơng trình học;
- Chống đợc hiện tợng quay cóp tài
liệu;
- Cho phép đánh giá bài thi với độ
chính xác cùng sự phân hoá cao giữa các
bài thi. Sai sót cũng nh hiện tợng tiêu
cực trong chấm thi khó có thể xảy ra;
- Tiết kiệm thời gian thi cũng nh thời
gian chấm thi. Cho phép sử dụng phơng
tiện kĩ thuật để tự động hoá việc chấm thi
cũng nh việc tổ chức thi.
Với những u điểm trên nên hình thức
thi trắc nghiệm đợc áp dụng tơng đối
phổ biến ở nhiều nớc. Trong khi đó,
chúng ta cha áp dụng nhiều hình thức
thi này.
Bên cạnh các u điểm đ nêu thì hình
thức thi trắc nghiệm cũng có những hạn
chế nhất định. Trong đó có thể kể hai
hạn chế sau:


Đào tạo luật
Tạp chí luật học - 63

- Không cho phép thí sinh thể hiện
(cũng là rèn luyện) khả năng lập luận giải
quyết vấn đề và diễn đạt lập luận đó bằng
ngôn ngữ viết.
- Dễ quay cóp bài của nhau.
Cả hai hạn chế trên đều có thể khắc
phục đợc. Để khắc phục hạn chế thứ nhất
có thể kết hợp hình thức thi trắc nghiệm với
các hình thức đánh giá khác nh viết tiểu
luận, khoá luận, giải bài tập lớn v.v Hạn
chế thứ hai cũng có thể khắc phục đợc
bằng nhiều biện pháp trong đó có biện
pháp ra nhiều đề thi khác nhau để cho
những ngời ngồi gần nhau không nhận
đợc đề giống nhau hoặc có thể ra cho mỗi
thí sinh trong một phòng thi một đề
6. Trên cơ sở xem xét các u điểm và
hạn chế của hình thức thi trắc nghiệm tác
giả đề xuất phơng án xây dựng bộ đề thi
trắc nghiệm các môn luật cùng cách thức tổ
chức thi theo bộ đề này nh sau:
(4)

Mỗi bộ đề thi cần có ít nhất 100 câu
hỏi đề cập tất cả các vấn đề thuộc chơng
trình học. Mỗi câu hỏi có 3 câu trả lời (a, b
và c). Trong đó có thể không có, có một
hoặc nhiều câu trả lời đúng và các câu khác
là câu trả lời sai. Trên cơ sở bộ đề thi này

có thể tạo ra nhiều đề thi khác nhau. Mỗi
đề thi gồm 20 câu hỏi. Trong trờng hợp có
câu hỏi trùng nhau giữa các đề thì có thể
đảo vị trí ba câu trả lời để tạo ra sự khác
nhau. Thí sinh trả lời bằng cách đánh dấu
vào các ô in sẵn (đánh dấu (+) vào ô của
câu mà mình cho là câu trả lời đúng và
đánh dấu (0) vào ô của câu mà mình cho là
câu trả lời sai). Câu trả lời của thí sinh chỉ
đợc coi là đúng khi đánh dấu vào cả ba ô
đều đúng theo đáp án. Mỗi câu hỏi trả lời
đúng đợc 1/2 điểm. Với yêu cầu nh vậy
chúng ta gần nh đ loại trừ khả năng trả
lời đúng do đánh dấu theo kiểu ăn may.
Để có thể tự động hoá quá trình tạo đề
thi, tổ chức thi cũng nh chấm thi tác giả
đ cùng các chuyên viên lập trình hoàn
thành chơng trình đề thi. Với phần mềm
này, chúng ta có thể tổ chức thi, có thể tạo
đề thi theo yêu cầu cũng nh có thể chấm
thi tự động trên máy vi tính./.
(5)


(1). Xem: TS. Trần Kiều, Đổi mới đánh giá - Đòi
hỏi bức thiết của đổi mới phơng pháp dạy học, Tạp
chí Giáo dục số 11/1995, tr. 18.
(2). Theo quan niệm của nhiều nhà s phạm hiện
nay thì chơng trình bao gồm cả phơng pháp giảng
dạy và cách thức đánh giá. Đổi mới chơng trình

bao gồm cả đổi mới phơng pháp giảng dạy và cách
thức đánh giá Xem: XAVIER ROEGIERS Khoa
s phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các
năng lực ở nhà trờng, Nxb. Giáo dục 1996, tr.120.
(3). Các yêu cầu này đ đợc các bộ môn của
Trờng đại học luật Hà Nội bắt đầu thực hiện trong
kì thi gần đây. Thực tiễn của kì thi này đ khẳng
định tính đúng đắn của các yêu cầu trên đây. Tuy
nhiên, nội dung và hình thức của biên bản thống
nhất điểm cần phải tiếp tục đợc xem xét để đa ra
đợc chuẩn thống nhất.
(4). Bộ đề thi trắc nghiệm môn luật hình sự đ đợc
tác giả hoàn thành và cho tổ chức thi ở nhiều khóa.
Đồng thời tác giả đ hớng dẫn một số bộ môn
khác hoàn thành bộ đề thi trắc nghiệm nhng cha
đợc đa vào áp dụng.
(5). Xem thêm: Đề tài khoa học cấp trờng: Đổi
mới phơng pháp giảng dạy môn luật hình sự trong
Trờng đại học luật Hà Nội.