Báo cáo " Quyền của lao động nữ theo quan điểm của tổ chức lao động quốc tế trong những công ước Việt Nam chưa phê chuẩn" docx

Nghiên cứu - tra0 đổi
tạp chí luật học - đặc san phụ nữ 63






m bo quyn cho ph n núi chung v
lao ng n núi riờng l vn c c
cng ng quc t quan tõm v ú l mt
trong nhng tiờu chun ỏnh giỏ trỡnh
vn minh v tin b ca xó hi, ca nhõn loi.
Ngay t khi mi thnh lp, T chc lao ng
quc t (ILO) ó dnh nhng cụng c u
tiờn m bo quyn cho lao ng n (Cụng
c s 3 v s 4 nm 1919). Vit Nam l mt
trong nhng nc sm nhn thc c iu
ú v luụn c ỏnh giỏ l nc tiờn tin
trong vic m bo cỏc quyn cho ph n v
tr em. Phỏp lut hin hnh ca nc ta ó
chỳ trng n quyn ca lao ng n trờn tt
c cỏc phng din:
- Bỡnh ng v vic lm, o to ngh,
trong tuyn dng v tr cụng lao ng;
- m bo iu kin lm vic, ch lm
vic phự hp vi sc kho v chc nng gia
ỡnh ca lao ng n;
- Bo him xó hi khi thai sn, nuụi con

v gii quyt ch hu trớ hp lớ;
- u ói i vi n v s dng nhiu lao
ng n m bo thc t cỏc quyn ca lao
ng n
(1)

ú cng l nhng ni dung c bn m
ILO cp trong hng chc cụng c v
quyn ca lao ng n. Vit Nam cng ó phờ
chun v thc hin mt s trong cỏc cụng c
trờn ca ILO nh Cụng c s 45 (1935) v
s dng ph n vo nhng cụng vic di
mt t v trong hm m, Cụng c s 100
(1951) v tr cụng bỡnh ng gia lao ng nam
v lao ng n trong mt s cụng vic cú giỏ tr
ngang nhau, Cụng c s 111 (1958) v phõn
bit i x trong vic lm v ngh nghip.
Tuy nhiờn, trong nhng iu kin kinh t
xó hi khỏc nhau thỡ mc m bo quyn
cho lao ng n tt yu phi khỏc nhau. ú
cng l mt trong nhng lớ do m Vit Nam,
mc dự ó rt quan tõm v n lc trong vn
m bo quyn ca ph n nhng vn cha
th phờ chun tt c cỏc cụng c ca ILO v
vn ny. Vỡ vy, trong phm vi bi vit
ny, chỳng tụi mun cp ni dung nhng
cụng c ca ILO v quyn ca lao ng n
m Vit Nam cha phờ chun, cú so sỏnh vi
nhng ni dung tng ng trong phỏp lut
lao ng Vit Nam. ú l cỏc cụng c v

cỏc vn sau:
1. Cỏc cụng c v vic lm ờm ca
lao ng n
Hin nay, ILO cú 4 cụng c v vn
lm ờm ca ph n. ú l Cụng c s 4
(nm 1919) v cỏc Cụng c xột li s 41
(nm 1934), s 89 (nm 1948), s 121 (nm
1964). Trong cỏc cụng c ny thỡ Cụng
c s 89 c thụng qua ngy 17/6/1948
ti San Franxisco l rừ rng v gn gi vi


* Ging viờn chớnh Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc lut H Ni
T
h
S. Nguyễn Thị Kim PHụng
*


Nghiên cứu - tra0 đổi
64 tạp chí luật học -
đặc san phụ nữ
Vit Nam nht. Ni dung ch yu ca Cụng
c ny quy nh: Khụng c s dng ph
n, dự tui no, lm vic ban ờm trong
mi c s cụng nghip, cụng cng hoc t
nhõn, k c trong mi b phn thuc nhng
c s y, tr trong nhng c s ch s dng
nhng thnh viờn ca cựng mt gia ỡnh

(iu 3). Nh vy, Cụng c ny nhm gii
phúng ph n mt cỏch tng i trit
khi cỏc quy nh v lm ờm. Nu gia nhp
Cụng c, lao ng n ca nc thnh viờn
khụng b b trớ v khụng th tham gia lm
ờm, ch tr nhng trng hp bt kh khỏng,
khc phc ngng vic; gi cỏc nguyờn
vt liu khi tn tht do thi gian hay do yờu
cu ca cụng ngh (iu 4); m bo li
ớch quc gia trong tỡnh trng khn trng,
nghiờm trng (iu 5); i vi ph n gi cỏc
cng v qun lớ hay lm trong cỏc ngnh dch
v y t, xó hi (iu 8). Cú th thy nhng
ni dung ny cha phự hp vi iu kin kinh
t xó hi Vit Nam, khụng ch xột t khớa
cnh qun lớ nh nc hay li ớch ca ngi
s dng lao ng m cũn c t li ớch ca
ngi lao ng n. Khụng th ph nhn rng
trong xó hi, phn ln s lao ng thớch lm
ngy hn lm ờm nhng nhu cu quan trng
hn i vi h l cú vic lm n nh v thu
nhp cao Nu ó t c yờu cu c bn
ú thỡ vn lm ngy hay lm ờm mt cỏch
hp lớ cng khụng phi l iu quan trng i
vi a s ngi lao ng. i vi lao ng
n, cú c vic lm tt v gi c vic lm
ú dự sao vn khú khn hn lao ng nam,
nht l trong tng quan cung - cu lao ng
cũn chờnh lch mt cỏch bt li nh hin nay.
Vỡ vy, nu Nh nc m bo quyn cho h

mc cao hn iu kin thc t thỡ s gõy
ra hu qu ngc li, ú l: Nu ngi s
dng lao ng khụng th b trớ cụng vic
hon ton vo ban ngy thỡ s khụng tuyn lao
ng n lm nhng cụng vic ú v nhng c
may v vic lm ca lao ng n b thu hp
hn; ngi lao ng n cha cú vic lm nu
cú nhu cu lm vic, k c lm ờm cng
khụng cú iu kin ỏp ng Mt khỏc,
nhng quy nh nh vy cũn cú kh nng to
ra nhng nguyờn c t chi tuyn hoc cho
thụi vic i vi lao ng n m Nh nc
hay i din ca ngi lao ng cng khú cú
th qun lớ, giỏm sỏt. Trong iu kin ca
mỡnh, Nh nc Vit Nam ch bo v lao
ng n mc quy nh: Ngi s dng
lao ng khụng c s dng ngi lao ng
n cú thai t thỏng th by hoc ang nuụi
con di 12 thỏng tui lm thờm gi, lm vic
ban ờm v i cụng tỏc xa (khon 1 iu 115
BLL). Quy nh ny ó ỏp ng c yờu
cu bo v lao ng n mc phự hp vi
iu kin kinh t xó hi Vit Nam núi chung
v nhu cu ca lao ng n núi riờng nờn c
chp nhn v thc hin tng i y . Vỡ
vy, vic cha phờ chun Cụng c s 89 v
lm vic ban ờm ca ph n l phự hp vi
iu kin thc ti Vit Nam. Thc t, Cụng
c ny ch yu cng ch c phờ chun
nhng nc cú nn kinh t, xó hi phỏt trin.

2. Cỏc cụng c v quyn ca lao ng
n trong thi kỡ thai sn
Cú th núi hu ht cỏc cụng c ca ILO
v m bo quyn cho lao ng n u ớt
nhiu liờn quan n vn thai sn ca h.
Trc tip bo v cho lao ng n trong thi kỡ
thai sn cú Cụng c s 3 nm 1919, Cụng
c s 103 nm 1952 (xột li) v Cụng c s
102 nm 1952 v an ton xó hi núi chung.


Nghiên cứu - tra0 đổi
tạp chí luật học - đặc san phụ nữ 65

Trong ú, cú th coi Cụng c s 103 l Cụng
c tiờu biu nht v vn ny. Ni dung
ch yu ca Cụng c s 103 quy nh 4
quyn c bn cho lao ng n:
- c ngh thai sn ớt nht l 12 tun,
trong ú cú mt phn bt buc phi ngh sau
khi sinh (iu 3);
- Trong thi kỡ thai sn, lao ng n c
hng tr cp bng tin v tr giỳp v y t.
Nhng khon ny do qu bo him bt buc
hoc qu cụng cng chi tr, ngi s dng lao
ng khụng phi chu trỏch nhim cỏ nhõn, trc
tip. Khon tr cp bng tin khụng thp hn 2/3
ca mc thu nhp dựng tớnh tr cp (iu 4);
- Nu lao ng n cho con bỳ thỡ c
phộp ngng vic trong mt hoc nhiu thi

gian ca ngy lm vic (do phỏp lut quc gia
quy nh) nhng vn hng lng (iu 5);
- Trong thi gian ngh thai sn, nu ngi
s dng lao ng cho ngi lao ng n thụi
vic hoc cho thụi vic vo lỳc m thi hn
bỏo trc s ht trong thi gian ngh thỡ vic
cho thụi vic ú l bt hp phỏp (iu 7).
Nhng quy nh trờn cng ó c th
hin y trong phỏp lut Vit Nam. V
nhng ni dung ny, phỏp lut nc ta quy
nh: Thi gian ngh thai sn ca lao ng n
ti thiu l 4 thỏng, c bo him 100%
lng, thi gian ngh cho con bỳ hng
nguyờn lng 1h/ngy cho n khi con nh
12 thỏng tui; ngi s dng lao ng
khụng c n phng chm dt hp ng
lao ng khi lao ng n ang mang thai hoc
ang nuụi con nh di 12 thỏng tui. Ngoi
ra, phỏp lut nc ta cũn quy nh nhiu
quyn khỏc cho lao ng n trong thi gian
ny nh c khỏm thai, nu ang lm cụng
vic nng nhc c chuyn lm cụng vic
nh
(2)
Nh vy, cú th thy rng phỏp lut
nc ta cũn m bo quyn cho lao ng n
mc cao hn mc c quy nh trong
Cụng c s 103.
Tuy nhiờn, cng cú mt vi im nh ca
Cụng c s 103 cha c th hin hoc

cha c th hin c th trong phỏp lut Vit
Nam. Mt trong nhng vn ú l trng
hp lao ng n m au cú xỏc nhn ca y t
vỡ nguyờn nhõn mang thai hay sinh thỡ
c ngh theo ch thai sn; cũn Vit
Nam khụng cú quy nh riờng. Do ú, nc
ta, trong trng hp ny, lao ng n ch
c ngh theo ch m au thụng thng.
iu ú khụng cú ngha l Vit Nam, quyn
ca lao ng n v thai sn thp hn chun
mc quc t, bi vỡ, khi ngh hng tr cp
bo him m au, h vn c hng 75%
mc lng. Trong khi ú, mc ti thiu ca
bo him thai sn theo Cụng c s 103 ch l
2/3 mc thu nhp dựng tớnh tr cp. Cụng
c s 103 cng quy nh di ti a ca loi
thi gian ngh ny (m au vỡ thai sn) do nh
chc trỏch cú thm quyn n nh (khon 5, 6
iu 3). iu ú cú ngha l cỏc nc thnh
viờn cng cú th khng ch thi gian ú nh
trng hp Vit Nam ó quy nh trong ch
bo him m au.
(3)
Nh vy, riờng vi vn
ny, Vit Nam vn cú th phờ chun Cụng c
s 103 m khụng cn thit phi iu chnh li
phỏp lut trong nc. Song, nu Vit Nam xem
xột ú l trng hp c ngh theo ch thai
sn thỡ lao ng n s c m bo quyn li
cao hn mc hin hnh.

iu ú s l u vit
nu vic qun lớ giy xỏc nhn trong ngnh y
t m bo khỏch quan, cụng bng, ỳng tỡnh
trng thc t ca ngi bnh. Trong iu kin
hin nay, cú th ỏnh giỏ l cha t c


Nghiên cứu - tra0 đổi
66 tạp chí luật học -
đặc san phụ nữ
iu kin ú nờn cng cha thc s cn thit
phi sa i phỏp lut trong trng hp phờ
chun Cụng c s 103.
Mt ni dung khỏc ca Cụng c s 103
cha c th hin trong phỏp lut Vit Nam
l ch tr giỳp y t cho lao ng n trong
thi kỡ thai sn. Theo Cụng c s 103 thỡ lao
ng n cú quyn c t do la chn thy
thuc v t do la chn bnh vin cụng cng
hay t nhõn (khon 3 iu 4). Vit Nam,
lao ng n cng cú quyn c tr giỳp y t
thụng qua h thng bo him y t nhng hot
ng ca bo him y t khụng theo nguyờn
tc trờn. Nờn chng, Vit Nam cng cn xỳc
tin xem xột, quy nh v vn ny trong
Lut bo him xó hi to ra tớnh cnh tranh
trong ngnh y t nhm phc v tt hn cho
cỏc lao ng n. iu ú cng cú ngha l tt
cho cỏc gia ỡnh v ton xó hi núi chung.

3. Cỏc cụng c v bỡnh ng gii trong
lao ng
Vn bỡnh ng gii trong lao ng
c Nh nc Vit Nam c bit quan tõm
nờn Chớnh ph ó phờ chun 2 trong s 3
cụng c ca ILO v vn ny (Cụng c
s 100 nm 1951 v Cụng c s 111 nm
1958). Cụng c cha c phờ chun l
Cụng c s 156 v bỡnh ng c may v i
x vi lao ng nam v n: nhng ngi lao
ng cú trỏch nhim gia ỡnh c thụng qua
ngy 23/6/1981 ti Ginev. Mc ớch chớnh
ca Cụng c ny cng mt phn ging vi
Cụng c s 111 m Vit Nam ó phờ chun
l: Nhm to cho cỏc lao ng khụng b phõn
bit i x, c bit l s phõn bit trờn c s
gii tớnh v vỡ trỏch nhim gia ỡnh.
Lnh vc cn cú s bỡnh ng c may v
i x (cm phõn bit i x) cng ch yu
trong vic lm v ngh nghip (bao gm c
vn o to ngh v iu kin tuyn chn,
s dng lao ng) nh Cụng c s 111. Tuy
nhiờn, do i tng c bo v ca Cụng
c s 156 tp trung vo nhng lao ng cú
trỏch nhim gia ỡnh nờn cỏc ni dung ca
Cụng c ny u hng vo i tng ú
mt cỏch c th. Vớ d, iu 3 Cụng c s
156 quy nh: Mi nc thnh viờn phi
to iu kin cho nhng ngi cú trỏch nhim
gia ỡnh ang lm vic hoc mun lm vic

u c thc thi quyn lm vic ca mỡnh
m khụng b phõn bit i x v trong chng
mc cú th, khụng mõu thun gia trỏch
nhim ngh nghip v trỏch nhim gia ỡnh
ca h. Cụng c s 156 cũn quy nh cỏc
quc gia thnh viờn phi ỏp dng cỏc bin
phỏp thớch hp vi iu kin v kh nng ca
mỡnh, k c cỏc bin phỏp giỏo dc cụng chỳng,
nh hng d lun, hng nghip v dy
ngh to iu kin cho nhng ngi cú
trỏch nhim gia ỡnh c ho nhp vo lc
lng lao ng, cng nh c tr li lm vic
sau mt thi gian vng mt vỡ nhng trỏch
nhim ú (iu 6 v iu 7). Nhng trỏch
nhim gia ỡnh cng khụng c ly lm cn c
hp phỏp chm dt quan h lao ng (iu
8) Cú th thy cỏc quy nh trờn trong Cụng
c s 156 ó c th hin trong phỏp lut ca
Vit Nam, c th trong cỏc quy nh v m
bo quyn ca lao ng n, ch bo him
cho trng hp chm súc con nh m au
(4)

Ngoi ra, Cụng c s 156 cũn cp c
iu kin bo m s bỡnh ng cho cỏc lao
ng cú trỏch nhim gia ỡnh trong vic thc
hin an sinh xó hi v h tr bng cỏc dch v
cng ng xó hi (iu 4 v iu 5). khớa
cnh ny, Vit Nam cng ang xõy dng Lut

Nghiên cứu - tra0 đổi
tạp chí luật học - đặc san phụ nữ 67

bo him, bao gm c bo him t nguyn v
h thng dch v xó hi, trng lp cho vic
chm súc, giỏo dc tr em cng ang ngy
cng hon thin. Nh vy, Vit Nam ó tng
i iu kin phờ chun Cụng c s
156 ca ILO nhng n nay Vit Nam vn
cha phờ chun Cụng c ny.
iu chỳng tụi tõm c trong Cụng c s
156 l vn trỏch nhim gia ỡnh khụng ch
hn hp trong gii hn i vi nhng trng
hp thai sn hoc vi i tng l con cỏi
cũn ph thuc m c tớnh n c nhng
thnh viờn khỏc ca gia ỡnh trc tip ca h
m rừ rng l cn cú s chm súc hoc giỳp
(iu 1). Nhng i tng ny ch yu
l b, m, v, chng, anh ch em rut chung
vi ngi lao ng. Nu ngi lao ng trong
hon cnh cn phi cú trỏch nhim vi nhng
ngi thõn ú thỡ phỏp lut cng nờn cú
nhng quy nh (vớ d, quyn ng nhiờn
c hoón hp ng lao ng nu cn thit )
to iu kin cho h thc hin trỏch nhim
ca mỡnh. Vn ny cng phự hp vi o lớ
ca ngi Vit Nam v l cn thit trong xó
hi khi m Nh nc ang thc hin chớnh
sỏch hn ch tng dõn s bng cỏch khuyn

khớch gia ỡnh ớt con. im tin b nht trong
Cụng c s 156 l i tng bo v khụng
ch l lao ng n m bao gm c lao ng
nam v lao ng n: nhng ngi cú trỏch
nhim gia ỡnh. Chớnh t tng ny ó gúp
phn gii phúng ph n mt cỏch trit nht
vỡ nú l mt trong nhng yu t to ra nhn
thc v s bỡnh ng: Trỏch nhim gia ỡnh
khụng ch thuc v lao ng n. iu ú rt
cn thit i vi vic thay i tõm lớ ca
ngi Vit Nam nhng cng khụng cũn l
hon ton xa l trong phỏp lut nc ta. Nú ó
bc u c th hin trong ch bo
him chm súc con nh m au: trng hp
con m m cú c b v m u tham gia bo
him xó hi thỡ ch mt ngi c hng tr
cp bo him trong thi gian ngh vic
chm súc con m au (khon 2 iu 8
BLL). im ny, Vit Nam cng ó th
hin nhn thc v vic chm súc con nh
khụng ch l trỏch nhim ca ngi m. Nu
phờ chun Cụng c ny v chuyn hoỏ y
vo h thng phỏp lut quc gia (khụng ch u
ói hay to iu kin cho lao ng n m ỏp
dng chung i vi cỏc lao ng cú trỏch
nhim gia ỡnh) thỡ t tng tin b ú s cú
tỏc dng tớch cc trong i sng xó hi. ú l
nhng lớ do chỳng tụi cho rng Nh nc
nờn sm xem xột v xỳc tin hon thin cỏc
iu kin phờ chun Cụng c ny.

Qua nhng ni dung ó phõn tớch trờn cú
th kt lun rng vic m bo quyn cho lao
ng n Vit Nam ó gn t ti mt bng
chung theo cỏc tiờu chun quc t. Nu t
iu ú trong bi cnh kinh t xó hi ca mt
nc cha phỏt trin mi ỏnh giỏ ỳng c
tớnh u vit trong chớnh sỏch lao ng n
Vit Nam. Tuy nhiờn, Nh nc cng nờn
chun b cỏc iu kin cn thit sm xem
xột, phờ chun nhng cụng c phự hp nh
Cụng c s 103, Cụng c s 156 m
bo tt hn cỏc quyn cho lao ng n./.

(1).Xem: Chng X B lut lao ng v Ngh nh s
23/CP ngy 18/4/1996.
(2).Xem: Chng X v iu 144 B lut lao ng.
(3).Xem: iu 7 iu l bo him xó hi.
(4).Xem: Chng X B lut lao ng, Ngh nh s 23/CP
ngy 18/4/1996 v iu 8 iu l bo him xó hi.


Nghiªn cøu - tra0 ®æi
68 t¹p chÝ luËt häc -
®Æc san phô n÷