Báo cáo " Hiến pháp Việt Nam và quyền bình đẳng của phụ nữ" ppt

Nghiên cứu - tra0 đổi
Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ
73




ThS. Phạm Thị Tình *
uyn con ngi v quyn cụng dõn l
yu t quan trng trong mc tiờu v
ng lc ca s phỏt trin kinh t - xó hi.
Do ú, nú c khng nh l ch nh c
bn nht trong mi hin phỏp. S phỏt trin
ca lch s loi ngi ó chng minh sc
mnh to ln ca nhu cu v quyn t do.
Quyn c xem xột di gúc l nhu cu
c lp, ó to ra ng lc mnh m cho con
ngi, c bit lnh vc chng ỏp bc, búc
lt, xõy dng xó hi cụng bng, dõn ch, t
do. Trong nh nc XHCN nhng tin ,
iu kin gii phúng con ngi gn lin
vi s thay i v quan h s hu t liu sn
xut, c bit l vic thit lp ch chớnh
tr vi bn cht tt c quyn lc nh nc
thuc v nhõn dõn.
Xut phỏt t vai trũ, giỏ tr ca quyn m
trong t duy chớnh tr ca nhõn loi, vn

quyn cụng dõn trong ú cú quyn bỡnh ng
nam n ó tr thnh ni dung chớnh ca lch
s lp hin. Trong hin phỏp ca tt c cỏc
nc dự thuc ch xó hi no vn
quyn con ngi, quyn cụng dõn u c
xỏc nh l ch nh quan trng, l ni dung
c bn nht ca mi bn hin phỏp. Ni
dung ny chi phi n c kt cu ca bn
hin phỏp, thng ch nh quyn cụng dõn
c t lờn hng u trong cỏc hin phỏp
ca nhiu quc gia.
(1)
õy c xem l nn
tng phỏp lớ quan trng cho mi cụng dõn
núi chung v n cụng dõn núi riờng thc
hin cỏc quyn t do, dõn ch ca mỡnh trờn
c s bo m ca nh nc v phỏp lut.
Lch s Vit Nam ó tri qua hng ngn
nm sng di ch phong kin, gn mt
trm nm di ỏch thng tr ca thc dõn
Phỏp, ph n Vit Nam va b ỏp bc v giai
cp, va b trúi buc bi l giỏo phong kin
h khc. Cỏch mng thỏng Tỏm thnh cụng,
Nh nc Vit Nam dõn ch cng hũa ra i
ỏnh du s ra i ca bn Hin phỏp dõn
ch nhõn dõn u tiờn - Hin phỏp 1946. Vi
7 chng v 70 iu, ln u tiờn trong lch
s Vit Nam, nhõn dõn ta c thc hin cỏc
quyn t do, dõn ch v cng l ln u tiờn
trong lch s dõn tc, ph n Vit Nam c

ngang quyn vi nam gii trong mi phng
din. Nhng quy nh ca bn hin phỏp ny
l c s phỏp lớ vng chc to iu kin cho
ph n tham gia cng hin vo s nghip
chung gii phúng dõn tc ng thi gii
phúng chớnh mỡnh.
ng ta ngay t khi mi ra i ó nhn
thc y vai trũ to ln ca mi tng lp
nhõn dõn trong ú cú 51% ph n nu
qung i qun chỳng khụng th tham gia
Q

* Ging viờn chớnh Khoa hnh chớnh - nh nc
Trng i hc lut H Ni


Nghiên cứu - trao đổi
74

Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ

cỏch mng thỡ cỏch mng khụng th thnh
cụng c. Trong lun cng chớnh tr
u tiờn ng cng xỏc nh nam n bỡnh
ng l mt trong mi mc tiờu hnh
ng. Quan im ca ng, chớnh sỏch ca
Nh nc luụn th hin tớnh c lp cho
dõn tc, t do, dõn ch cho nhõn dõn, phự

hp vi nguyn vng qun chỳng v xu th
thi i.
Nh nc ta l nh nc ca dõn, do dõn
v vỡ dõn, khỏi nim quyn cụng dõn trong
Hin phỏp luụn gn lin vi dõn ch. Hn
na th k ca lch s lp hin, Vit Nam cú
4 bn hin phỏp, ỏnh du 4 giai on phỏt
trin quan trng. Cựng vi s phỏt trin ca
cỏc ch nh khỏc, ch nh quyn v ngha
v c bn ca cụng dõn trong ú cú quyn
bỡnh ng ca ph n cng ngy cng c
phỏt trin v hon thin, phự hp vi iu
kin thc t ca t nc. Ngoi cỏc quyn
v ngha v c bn cụng dõn núi chung m
ph n cng c hng, c 4 bn hin phỏp
u cú nhng iu khon riờng quy nh v
quyn bỡnh ng ca ph n.
Ngay t nhng ngy u tiờn ginh c
chớnh quyn, Nh nc ta ó bt tay vo
cụng vic cp thit - xõy dng Hin phỏp.
Cng trong bn Hin phỏp ny a v phỏp lớ
ca cụng dõn c bit c chỳ trng. Trong
s cỏc ch nh c bn ca Hin phỏp thỡ ch
nh ngha v v quyn li cụng dõn c
quy nh ti chng II. Hin phỏp khng
nh: n b ngang quyn vi n ụng v
mi phng din (iu 9). Cú th núi, õy
l ln u tiờn trong lch s Vit Nam quyn
bỡnh ng nam n c ghi nhn trong o
lut c bn ca nh nc - vn bn cú hiu

lc phỏp lớ cao nht. Khng nh ý ngha ln
lao v cỏc quyn t do dõn ch, trong ú cú
quyn bỡnh ng ca ph n, H Ch Tch
ó tng nhn nh: Hin phỏp ó tuyờn b
vi th gii bit, dõn tc Vit Nam ó cú
mi quyn t do, Hin phỏp ó tuyờn b vi
th gii ph n Vit Nam ó c ng
ngang hng vi n ụng c hng
chung mi quyn t do dõn ch ca mt
cụng dõn.
(2)
Dự ch vi cỏch th hin ngn
gn, c th trong mt iu khon nhng
Hin phỏp 1946 khụng ch th hin thỏi
trõn trng, ỏnh giỏ ỳng nhng úng gúp
ỏng khớch l ca ph n m cũn th hin
quan im kiờn quyt bo v quyn li ph
n ca Nh nc, ca ch dõn ch rng
rói. iu ny cng cú ý ngha hn khi chỳng
ta bit rng Hin phỏp 1946 ra i trong iu
kin Nh nc Vit Nam cũn quỏ non tr, li
phi ng u vi nhiu th lc thự trong
v gic ngoi v muụn vn khú khn v tt
c cỏc mt.
Ra i trong mt iu kin hon cnh
mi, Hin phỏp 1959 ó k tha t tng v
quyn bỡnh ng ph n iu 24. Mc dự
cng ch ghi nhn ti mt iu trong s 21
iu ca ch nh quyn v ngha v c bn
ca cụng dõn, song Hin phỏp 1959 ó quy

nh khỏ c th, chi tit hn v quyn bỡnh
ng ph n. Khụng nhng ch khng nh
Ph n nc Vit Nam dõn ch cng hũa
cú quyn bỡnh ng vi nam gii v cỏc mt
sinh hot chớnh tr, kinh t, vn húa, xó hi
v gia ỡnh m hn th ph n cú iu
kin thc hin quyn bỡnh ng ca mỡnh,


Nghiên cứu - tra0 đổi
Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ
75

Hin phỏp cũn quy nh rừ trỏch nhim ca
Nh nc trong vic m bo quyn bỡnh
ng v vic lm, bo v quyn li ca b
m v tr em, bo v hụn nhõn v gia ỡnh.
Vi quan im k tha v phỏt trin quy
nh ca Hin phỏp 1959, Hin phỏp 1980
ó cú hai iu (63 v 64) quy nh v quyn
bỡnh ng ca ph n. Bờn cnh vic tha
nhn quan im ph n v nam gii cú
quyn ngang nhau v mi mt nh cỏc Hin
phỏp trc, Hin phỏp 1980 cũn khng nh
Nh nc v xó hi chm lo nõng cao trỡnh
chớnh tr, vn húa, khoa hc, k thut v
ngh nghip ca ph n, khụng ngng phỏt
huy vai trũ ca ph n trong xó hi ng

thi Nh nc v xó hi cú chớnh sỏch
chm lo phỏt trin cỏc nh h sinh, nh tr,
lp mu giỏo, nh n cụng cng v nhng
c s phỳc li khỏc, to iu kin thun li
cho ph n sn xut, cụng tỏc, hc tp v
ngh ngi. c bit vi vn bo h hụn
nhõn v gia ỡnh ó c Hin phỏp 1980
tỏch ra thnh mt iu khon riờng (iu 64)
nhm quy nh c th hn vai trũ ca gia
ỡnh trong xó hi, ghi nhn nguyờn tc hụn
nhõn tin b mt v mt chng, v chng
bỡnh ng, trỏch nhim ca cỏc thnh viờn
trong gia ỡnh, quan im nhõn o ca Nh
nc v xó hi trong vic tha nhn bỡnh
ng gia cỏc con.
Hin phỏp nm 1992 ra i trong cụng
cuc i mi t nc vi quan im m
rng t do dõn ch cho cụng dõn, chỳ ý n
tớnh kh thi ca cỏc quyn v ngha v, vỡ
vy, quyn bỡnh ng ca ph n cú nhiu
im c b sung cho phự hp vi yờu cu
thc t ca xó hi v m bo quyn con
ngi. C th Hin phỏp quy nh: Lao ng
n v nam lm vic nh nhau thỡ tin lng
ngang nhau, quy nh ny khụng ch c ỏp
dng i vi n cụng nhõn viờn chc m cũn
c khng nh vi tt c ngi lao ng
thuc cỏc thnh phn kinh t khỏc nhau
trong nn kinh t th trng. iu ú, th
hin s trõn trng ca Nh nc i vi mi

lao ng to ra sn phm cho xó hi. ng
thi Nh nc cũn quy nh ch ngh bo
him i vi lao ng n núi chung.
Xut phỏt t quan im cho rng s bỡnh
ng vi ph n trc ht phi c th hin
trong nhn thc, ỏnh giỏ ỳng v v trớ vai
trũ ca ph n, tụn trng ph n, do ú Hin
phỏp nm 1992 cũn quy nh thờm vic
nghiờm cm mi hnh vi phõn bit i x
vi ph n, xỳc phm nhõn phm ph n,
c bit l trong quan h v chng. Ngoi ra
Hin phỏp cũn quy nh mt lot bin phỏp
nhm to iu kin ph n khụng ngng
nõng cao trỡnh v phỏt huy vai trũ ca
mỡnh trong xó hi, gúp phn gim gỏnh nng
gia ỡnh, to iu kin cho ph n sn xut,
cụng tỏc, hc tp, ngh ngi v lm trũn bn
phn ca ngi m.
Nhng quy nh ca Hin phỏp nm
1992 v quyn bỡnh ng ca ph n l mt
trong nhng im ni bt phn ỏnh bn cht
u vit, c th hin nht quỏn trong Hin
phỏp nc ta. a v ca ph n c coi l
mt tiờu chớ ca trỡnh vn minh, mt
trong nhng tiờu chớ c bn nht ca s
nghip gii phúng con ngi. Chớnh Liờn
hp quc, trong mt ti liu ca mỡnh ó xỏc


Nghiên cứu - trao đổi

76

Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ

nhn: Ch cú cỏc nc xó hi ch ngha
Hin phỏp v lut phỏp t vn quyn
bỡnh ng ca ph n thnh mt quc sỏch
thõm nhp vo cuc sng hng ngy ca
ton dõn v l mi quan tõm chung ca ton
xó hi, ch khụng phi l vn riờng ca
n gii.
(3)
Gii phúng ph n, thc hin nam
n bỡnh ng l c mt quỏ trỡnh u tranh
lõu di mang tớnh cỏch mng sõu sc trong
i sng thc tin. nc ta s nghip ú
cng phc tp, khú khn hn nhiu bi do s
chi phi ca nhng quan im thiu tớnh
ton din v c im truyn thng. Xó hi
phong kin, c bit phng ụng vi t
tng trng nam khinh n ó l mt tr ngi
ln. Thc t ú ũi hi Nh nc v ton xó
hi phi quan tõm nhiu hn i vi s nghip
gii phúng ph n, s tin b ca ph n.
Thc t lch s lp hin th gii ó
khng nh: Hin phỏp ra i gn lin vi
cuc cỏch mng dõn ch t sn lt ch
quõn ch chuyờn ch, l sn phm v

phng din chớnh tr - phỏp lớ, ỏnh du
bc chuyn mỡnh t xó hi thn dõn sang
xó hi cụng dõn. Hin phỏp ra i do ỏp lc
ca nhu cu t do, dõn ch, tr thnh thit
ch ghi nhn v m bo v mt phỏp lớ cỏc
quyn c bn ca cụng dõn trong ú cú
quyn bỡnh ng ca ph n.
Nghiờn cu nhng quy nh ca Hin
phỏp Vit Nam v quyn bỡnh ng ca ph
n chỳng tụi nhn thy:
- Cỏc quyn v ngha v c bn ca cụng
dõn núi chung v quyn bỡnh ng ca ph
n núi riờng gn lin vi ch quyn dõn tc.
Lch s dõn tc ta ó khng nh, c lp
dõn tc, ch quyn quc gia l nhõn t quyt
nh mi ngi dõn núi chung trong ú cú
ph n cú c a v lm ch t nc.
Thc t ny c phn ỏnh rừ nột trong lch
s lp hin Vit Nam, ch nh quyn v
ngha v ca cụng dõn trong ú cú quyn
bỡnh ng ca ph n luụn gn lin vi ch
quyn quc gia v nn c lp dõn tc.
- Trong cỏc Hin phỏp Vit Nam, vn
quyn v ngha v c bn ca cụng dõn núi
chung v quyn bỡnh ng ca ph n núi
riờng luụn c th hin nht quỏn, l mt
trong nhng ni dung c bn ca Hin phỏp.
iu ny xut phỏt t s nht quỏn trong
quan im xõy dng Hin phỏp ca Nh
nc: nc ta ton b quyn lc nh nc

thuc v nhõn dõn m nn tng l liờn minh
giai cp cụng nhõn, nụng dõn v tng lp trớ
thc. Xut phỏt t quan im ny a v lm
ch ca mi cụng dõn trong ú cú ph n ó
c cỏc bn hin phỏp th ch húa thnh
cỏc quyn t do dõn ch ca cụng dõn.
- Quyn bỡnh ng ca ph n ngy cng
c quy nh m rng v hon thin hn
trong cỏc bn Hin phỏp nc ta. Khụng ch
k tha t tng v quyn bỡnh ng nam n
trong Hin phỏp nm 1946, 1959, 1980,
quyn bỡnh ng ca ph n trong Hin phỏp
nm 1992 quy nh c th hn, mang tớnh
kh thi cao, th hin quỏ trỡnh phỏt trin liờn
tc v phng din chớnh tr - phỏp lớ cng
nh k thut lp phỏp. S k tha v phỏt
trin ny khụng ch khng nh rừ bn cht
nh nc m cũn phn ỏnh c nhng thay
i ln ca i sng t nc ng thi th
hin s hũa nhp nhng giỏ tr vn minh ca


Nghiên cứu - tra0 đổi
Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ
77

nhõn loi v quyn con ngi.
Quy nh v quyn bỡnh ng ca ph n

trong Hin phỏp ó c nhiu vn bn phỏp
lut khỏc c th húa nh: B lut dõn s, B
lut lao ng, Lut hụn nhõn v gia ỡnh
Chng hn nh to iu kin cho ph n
tham gia vo hot ng ca cỏc c quan nh
nc, Lut sa i, b sung mt s iu ca
Lut bu c i biu Quc hi nm 2001 ó
b sung quy nh: S i biu Quc hi l
ph n do U ban thng v Quc hi d
kin trờn c s ngh ca on ch tch
Ban chp hnh trung ng Hi liờn hip ph
n Vit Nam, bo m ph n cú s i
biu thớch ỏng (iu 10). õy c xem l
c s phỏp lớ quan trng ph n vn lờn
khng nh vai trũ ca mỡnh trong hot ng
xó hi. Cú th núi, s lng i biu ph n
tham gia vo c quan quyn lc nh nc
cao nht (Quc hi) tuy cha nhiu nhng
nú ó phn no khng nh s c gng ca
ch em trong hot ng xó hi m cao hn
na nú cũn khng nh c giỏ tr ca cỏc
quy nh phỏp lut v quyn bỡnh ng ca
ph n. Nu Quc hi u tiờn (Quc hi
khúa I nm 1946) t l i biu n ch chim
2,5%, thỡ Quc hi trong giai on i mi
t nc khụng ngng tng lờn v s i
biu n: Quc hi khúa VIII (1987) l 18%,
Quc hi khúa IX (1992) l 18,8%, Quc hi
khúa X (1997) l 26,22%, Quc hi khúa XI
(2002) l 27,31%.

Hin phỏp Vit Nam luụn phự hp vi
s phỏt trin kinh t - xó hi. Hin phỏp cng
khng nh nhu cu, nguyn vng c bn ca
qun chỳng nhõn dõn, hng ti mt tng
lai tt p hn vi nhng iu kin sng
bỡnh ng, t do, dõn ch. S phỏt trin
nhng quy nh v quyn bỡnh ng ca ph
n trong lch s lp hin cng tuõn th bn
cht nờu trờn. Thng li ca Cỏch mng Vit
Nam cựng nhng quy nh v quyn bỡnh
ng ca ph n trong vn bn cú hiu lc
phỏp lớ cao nht ó a ngi ph n lờn a
v lm ch trong xó hi. iu ny i vi
chỳng ta tng chng nh l mt s tt yu
nhng nú ó, ang v s cũn l mc tiờu u
tranh, l m c ca nhiu ph n mt s
quc gia trờn th gii.
Ngy nay trờn phm vi ton th gii,
mc dự phong tro ph n ó cú nhiu im
tin b nht nh nhng ti mt s nc vn
ph n bỡnh ng trc phỏp lut vn cũn
nhiu im quy nh cha phự hp. Mt s
nc a ra nguyờn tc ngi chng l ch
gia ỡnh ó iu chnh mt cỏch hp phỏp
quan h bt bỡnh ng gia v v chng,
cng nh gia cha m v con cỏi. Ti mt s
nc theo o Hi, ngi ph n khụng
c hnh ngh lut phỏp, mt s nc khỏc
thỡ lut phỏp cm sinh cú k hoch, cm li
d ngay c trong tỡnh trng hụn nhõn khụng

th kộo di. Thm chớ cú ni lut hỡnh s cũn
trng pht c nhng ph n gúa chng i ly
ngi khỏc. Ngay c vi quyn bu c - mt
quyn chớnh tr quan trng song lỳc u lut
bu c t sn ch l lut bu c dnh cho n
ụng. Trong mt thi gian di ph n khụng
cú quyn bu c. Nm 1983, iu kin v
gii tớnh ó b xúa b New Zealand, sau ú


Nghiên cứu - trao đổi
78

Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ

v c bit l sau Chin tranh th gii ln
th II ó b xúa b a s cỏc nc t sn.
M ph n cú quyn bu c t nm 1920,
Anh - nm 1928, Phỏp - nm 1944,
Italia - nm 1945, Hi Lp - nm 1956, Thy
S - nm 1971.
(4)

Mc dự cũn cú nhng hn ch nht nh
nờu trờn song thc t bng n lc ca bn
thõn cựng vi nhng quy nh phỏp lut tin
b ca nhiu quc gia, cỏc t chc quc t,
ph n th gii ó v ang khng nh vai

trũ ca mỡnh trờn tt c cỏc lnh vc, c bit
l lnh vc chớnh tr. Tiờu biu l ph n
Phn Lan, trong cuc ci cỏch Ngh vin
nm 1906, ph n ó c trao quyn b
phiu v tham gia ng c. Phn Lan l nc
u tiờn trờn th gii cho phộp ph n tham
gia hot ng chớnh tr v ph n Phn Lan
s dng quyn hot ng chớnh tr ca mỡnh
rt tớch cc, Trong s 200 ngh s hin cú 77
l n, trong s 17 thnh viờn ca Hi ng
nh nc cú ti 6 b trng l n, c bit
cú n B trng quc phũng.
(5)
Theo bỏo
cỏo ca Liờn hp quc v ton cnh ph n
ti 5 chõu lc thỡ cú 10 quc gia ng u v
s ph n tham gia vo cỏc lnh vc kinh t
v chớnh tr bao gm: Thy in, Na Uy,
Phn Lan, an Mch, Canada, New Zealand,
H lan, M, o, í. Cú 50% ph n trong
Chớnh ph Thy in, Chớnh ph nc ny
c xem l chớnh ph u tiờn trờn th gii
t c s cõn bng gia nam v n. K lc
th gii v s ph n l dõn biu thuc v
Phn Lan vi 39%, tip theo l Na Uy 35%,
Thy in 34%. Hin cú 12 quc gia trong
ú ph n l tng thng hay th tng.
(6)

Cú th núi nhng quy nh trong Hin

phỏp Vit Nam v trong cỏc vn bn c th
hng dn cụng tỏc ph n hin nay hon
ton phự hp vi CEDAW (c i hi
ng Liờn hp quc thụng qua ngy
18/12/1979 v chớnh thc cú hiu lc t
ngy 3/9/1981) - Vn kin phỏp lớ quc t
u tiờn cú tớnh cht bt buc nhm xúa b
mi hỡnh thc phõn bit i x vi ph n
v thc hin nam n bỡnh ng. Cụng c
ny ó c Nh nc Vit Nam phờ chun
ngy 27/11/1981. Dự cũn nhng hn ch v
gii tớnh, v t tng nhn thc trong mt b
phn xó hi, v s thiu ng b trong chớnh
sỏch c th nhng v c bn, nhng quy
nh trong Hin phỏp ó v ang giỳp cho
ph n Vit Nam cú y iu kin tt
nht sng, lm vic v mu cu hnh
phỳc, thc hin thiờn chc v thc hin
quyn bỡnh ng./.

(1).Xem: "Hin phỏp nm 1946 v s k tha, phỏt
trin trong cỏc hin phỏp Vit Nam", Vn phũng
Quc hi, Nxb. Chớnh tr quc gia, H. 1998, tr. 221.
(2).Xem: H Chớ Minh Ton tp, Nxb. Chớnh tr quc
gia, H. 1995, tr.440.
(3).Xem: "Hin phỏp nc Cng hũa xó hi ch
ngha Vit Nam" (Bỡnh lun), U ban khoa hc xó hi
Vit Nam, Vin lut hc, Nxb. Khoa hc xó hi, H.
1985, tr. 234.
(4).Xem Thuyt tam quyn phõn lp v b mỏy nh

nc t sn hin i, Vin thụng tin khoa hc xó hi,
H. 1992, tr.45.
(5).Xem: "U ban i ngoi Quc hi, Ngh vin cỏc
nc trờn th gii", H. 1995.
(6).Xem: "V th ph n trờn th gii thi nay", Bỏo
Giao thụng vn ti ngy 7/3/2003, tr.11.