Nhân vật trong tiểu thuyết “Chốn xưa”

MỞ ĐẦU
1.Lí do chọn đề tài
Lịch sử phát triển của văn học Trung Hoa vận động cùng với sự
phát triển của xã hội.Việt Nam chúng ta là nước chịu ảnh hưởng rất lớn của
nền văn hóa Trung Hoa điều này chúng ta không thể phủ nhận, đặc biệt là về
văn học chúng ta đã tiếp thu trên tình thần chọn lọc. Văn học Trung Hoa đã
sớm được bạn đọc Việt Nam yêu thích từ Đường thi, tiểu thuyết chương
hồi…
Vườn văn Trung Quốc đương đại đang rực rỡ khoe sắc với các tên tuổi
tiêu biểu như : Vương Mông, Mạc Ngôn, Trương Hiền Lượng, Giả Bình Ao,
Phùng Ký Tài, Trương Khiết, Thẩm Dung… Có một người tự nhận mình
không hợp với cái ồn ã của văn đàn Trung Quốc hiện nay, nhưng dường như
khi lạnh lùng với ánh hào quang của vòng nguyệt quế, ông lại được các văn
sỹ kính phục hơn cả. Đó là nhà văn Lý Nhuệ - một trong những cột trụ lớn
nhất của văn học Trung Quốc đương đại.
Sinh năm 1950 tại Bắc Kinh, Lý Nhuệ bắt đầu sự nghiệp viết văn từ năm
1970. Văn Lý Nhuệ sâu lắng, gần gũi với đời với người. Dù đề tài có khác
nhau nhưng các tác phẩm của ông đều xoay quanh một chủ đề duy nhất: khám
phá bản chất đời sống con người.
Năm 1998 Lý Nhuệ được bầu làm Phó chủ tịch hội nhà văn tỉnh Sơn
Tây. Năm 2003 ông từ chức và cũng xin rút khỏi hội nhà văn Trung Quốc,
làm một người viết văn tự do
Viết về đề tài lịch sử, Lý Nhuệ đã thổi vào đó cảm hứng hiện đại. Triết lí
mới về lịch sử, về con người được Lý Nhuệ thể hiện qua nghệ thuật tự sự vừa
truyền thống vừa hiện đại.
Hiện nay, việc tìm hiểu và nghiên cứu tác phẩm của Lý Nhuệ chưa được
giới nghiên cứu Việt Nam chú ý nhiều. Chúng tôi chọn tiểu thuyết “Chốn
xưa” làm đề tài nghiên cứu cho niên luận của mình.
1
2.Lịch sử vấn đề
Chỉ trong 347 trang, Chốn xưa đã phản ánh chiều dài lịch sử Trung Hoa

cận đại đầy khốc liệt. Bằng cách biểu tượng hóa các giá trị và lực lượng xã
hội thành những con người và sự việc cụ thể, với lối viết không gian đồng
hiện, thời gian lịch đại xếp chồng, lịch sử đã được dồn nén tối đa, có khi chỉ
trong một trang ông đã nén lại cả chiều dài nhiều thập kỷ. Đồng thời , kỹ
thuật thể hiện tương phản giúp chuyển tải được đầy đủ tính khốc liệt của lịch
sử, qua đó cho thấy thái độ quyết liệt không khoan nhượng của tác giả , chính
những điều này đã làm nên thành công lớn của tác phẩm.
Đọc Chốn xưa người đọc có cảm tưởng như có hai nước Trung Hoa,
một Trung Hoa đầy tính nhân văn đáng kính và một Trung Hoa bạo liệt, thổ
phỉ. Phải chăng đất nước rộng lớn này kết hợp cả hai nền văn minh lúa nước
và du mục nên đã sản sinh ra một Trung Hoa đầy mâu thuẫn.
Ấn tượng lớn nhất sau khi đọc Chốn xưa, không phải là bi kịch của từng
cá nhân mà là bức tranh toàn cảnh – LỊCH SỬ – lịch sử vô lý là nhân vật
chính trong tiểu thuyết của ông.
Nói như Vương Trí Nhàn, trong khi miêu tả lịch sử, Lý Nhuệ đã mang
lại cho nó một “bộ mặt người”.
Chốn xưa giúp người đọc hiểu rỏ về một thời đại lịch sử đã qua, từ đó
giúp chúng ta tránh lập lại những sai lầm của lịch sử. Chúng ta hiểu quá khứ
để sống cho hiện tại và hướng đến tương lai
3.Đối tượng nghiên cứu
Sở dĩ người viết chọn nghiên cứu về thế giới nhân vật, bởi tìm hiểu về
nhân vật chính là công cụ tốt nhất để người đọc thấu hiểu và đồng cảm được
với tác giả . Nhân vật là thành quả lao động nghệ thuật thiết thực nhất của
người nghệ sĩ. Mỗi tác giả bao giờ cũng tạo dựng cho mình một thế giới nhân
vật riêng biệt, nhận diện những gương mặt ấy là nhiệm vụ của bạn đọc trước
khi bước vào thế giới nghệ thuật riêng của nhà văn.Chính vì vậy niên luận này
2
xin nghiên cứu về khía cạnh nhân vật trong tác phẩm “Chốn xưa” của nhà văn
Lý Nhuệ.
4.Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện Niên luận này người viết sử dụng phương pháp tiếp cận,
phân tích văn bản, phương pháp nghiên cứu tài liệu thống kê, tổng hợp cùng
các phương pháp khác.
Ngoài phần mở đầu và kết luận công trình này gồm có 3 chương:
Chương 1:Nhân vật trong tác phẩm nghệ thuật
Chương 2:Nhân vật trong tiểu thuyết “Chốn xưa”
Chương 3:Bút pháp nghệ thuật và quan niệm sáng tác của tác giả
3
Nội dung
Chương 1:Nhân vật trong tác phẩm nghệ thuật
1.1.Khái niệm nhân vật văn học
Nói đến văn học nhân vật là nói đến con người được miêu tả,thể hiện
trong tác phẩm bằng phương tiện văn học.Nhân vật đó chính là phương tiện
cơ bản để nhà văn khái quát hiện thực một cách hình tượng.Miêu tả con
người, đó chính là việc xây dưng nhân vật của nhà văn.Ở đây cần chú ý rằng,
nhân vật trong văn học là một hiện tượng nghệ thuật mang tính ước lệ,đó
không phải là sự sao chụp đầy đủ mọi chi tiết biểu hiện của con người mà chỉ
là sự thể hiện con người qua những đặc điểm điển hình về tiểu sử, nghề
nghiệp, tính cách…
Giáo trình Lý luận văn học(Hà Minh Đức chủ biên) định nghĩa về nhân
vật “Nhân vật chính là người dẫn dắt người đọc vào một thế giới riêng của đời
sống trong một thời kì lịch sử nhất định”
Trong 150 thuật ngữ văn học Lại Nguyên Ân,cho rằng: “Nhân vật văn
học là sự thể hiện quan niệm nghệ thuật của nhà văn về con người, nó có thể
được xây dựng chỉ dựa trên cơ sở quan niệm ấy”.
Có thể thấy nhân vật là một phương diên quan trọng nhất để thể hiện tư
tưởng của tác phẩm. Nó được đặt ở phương diện hàng đầu trong hình thức của
tác phẩm, quyết định phần lớn cốt truyện, ngôn ngữ. Các nhân vât liên kết
với nhau tạo thành một hệ thống hoàn chỉnh. Hệ thống nhân vật bộc lộ nội
dung tác phẩm nhưng có khi tự nó lại là một trong các phương diện kết cấu

tác phẩm
1.2.Nhân vật từ tiểu thuyết truyền thống đến tiểu thuyết
hiện đại
Nhân vật trong tiểu thuyết từ truyền thống tới hiện đại là cả một quá trình
phát triển, có sự cách tân, có sự đổi mới. Sự đổi mới chỉ có thể hiểu được
trong mối liên hệ với truyền thống. Nói như vậy có nghĩa là nhân vật trong
4
tiểu thuyết truyền thống và nhân vật trong tiểu thuyết hiện đại-giữa chúng
không phải chỉ có sự đối lập và khác biệt mà có thể có sự tồn tại song song
của những yếu tố truyền thống bên cạnh yếu tố hiện đại, yếu tố mới.
Chương 2:Nhân vật trong tiểu thuyết “Chốn xưa”
2.1.Vài nét về tác giả Lý Nhuệ và cuốn tiểu thuyết
Tác phẩm Chốn xưa được dịch sang tiếng Việt đầu năm 2007, từ khi
xuất bản Chốn xưa của Lý Nhuệ đã được nhiều nhà nghiên cứu trong nước
giới thiệu. Chốn xưa” Dữ dội, bi thảm đó là những ấn tượng đầu tiên mà
Chốn xưa -”một trong những cuốn sách đáng kinh ngạc nhất về Trung Quốc”
với độc giả Việt Nam trong thời gian gần đây
Lấy bối cảnh tại Ngân Thành, một vùng tỉnh lẻ chuyên nghề làm muối
mỏ, Chốn xưa xoay quanh số phận chìm nổi của hai dòng họ thanh thế Lý và
Bạch trong dòng xoáy thảm khốc của lịch sử Trung Hoa thế kỷ hai mươi. Qua
hơn ba trăm trang truyện, Lý Nhuệ đã đưa người đọc trở lại chốn xưa và thuở
xưa, từ những ngày danh gia vọng tộc với ghế kiệu, phòng trà, Cửu Tư đường
thâm nghiêm và Bạch viên xa hoa lộng lẫy cho đến buổi thời thế đổi thay,
những cuộc binh biến, bạo loạn rồi Đại cách mạng Văn hóa, và câu chuyện
dừng lại ở những tháng ngày hiện tại. Hiện lên trên phông nền lịch sử đầy
sóng gió ấy là thân phận bất hạnh của các nhân vật. Từ người trung hậu tiết
nghĩa đến kẻ bất nhân phải loạn, bậc vương tôn công tử cho đến người gánh
nước thuê…tất cả cuối cùng đều trở thành vật hiến sinh cho những cuộc cách
mạng, những cuộc thảm sát và tắm máu. Câu chuyện khép lại bằng hình ảnh
Lý Kính Sinh, người con trai duy nhất còn lại của dòng họ Lý nhận được tin

người bác ruột Lý Tử Vân đã chết trong một chung cư dành cho người già
trên đất Mỹ.
2.2.Cuộc đời các nhân vật trong tiểu thuyết “Chốn xưa”
Lý Nãi Chi sinh năm 1910 thời Tuyên Thống – vị hoàng đế cuối cùng.
Lý Nãi Chi có hai người chị là Lý Tử Hận và Lý Tử Vân. Cha mẹ chết sớm,
chị em Nãi Chi ở cùng với Lý Nãi Kính tộc trưởng họ Lý của Cửu Tư Đường.
5
Năm 17 tuổi, Lý Nãi Chi chứng kiến cái chết của người thầy Triệu Bá Nho bị
hành hình sau cuộc bạo động Thu Thu của nông dân, anh bị chấn động. Vậy
là, cuộc thảm sát tháng 12 năm 1927 ở Ngân Thành đã tạo nên một thanh niên
bi phẫn. Trong nhật ký anh viết: “….Tôi làm thế nào để thoát khỏi cái thế giới
này?…Có cần thiết phải thay đổi cái thế giới bị tê liệt này không?…Sống như
thế này không chút hứng thú, buồn thảm vô cùng! Đọc lại “Gào thét” của Lỗ
Tấn, lẽ nào mọi người đều như kẻ ăn thịt người trong “Nhật ký người điên” cả
hay sao?… Nghe chị Vân nói, tin tức trên tỉnh và ở các tỉnh khác, càng cảm
thấy Trung Quốc thật sự vô vọng.” Rời Ngân Thành lên tỉnh học, Nãi Chi
tham gia phong trào sinh viên biểu tình, diễn thuyết trên đường phố, rải
truyền đơn chống Nhật. Cuối cùng, chỉ còn một tháng nữa tốt nghiệp, anh bị
đuổi học. Nãi Chi bình thản từ chối tấm bằng đại học. Được Cách mạng móc
nối anh tham gia hoạt động bí mật, lợi dụng là người nhà với dòng họ Cửu Tư
Đường làm vỏ bọc, anh trở về Ngân Thành trà trộn với những người công
nhân đào muối. Vì lý tưởng anh hiến dâng cả sự sống và tình yêu của mình.
Nãi Chi từ chối mối tình của Bạch Thu Vân, đi hoạt động cách mạng cho đến
khi bị Quốc dân đảng bắt giam kết án tử hình năm 1939. Nhờ người chị thứ
hai: Lý Tử Vân – vợ của tướng Dương Sở Hùng (một vị tướng của Quốc dân
đảng) can thiệp, trên pháp trường xử bắn, “ theo mật lệnh của Dương Sở
Hùng, viên đạn lẽ ra phải xuyên tim anh thỉ chỉ bắn gãy xương sườn”, Nãi Chi
được hai người chị cứu sống. Trốn thoát, anh được Bạch Thu Vân chăm sóc,
nàng cùng anh tham gia cách mạng đến ngày thắng lợi. Nãi Chi sống ở Bắc
Kinh và sau đó từ Cục trưởng anh lên Thứ trưởng, đúng lúc thời “Đại cách

mạng văn hóa” loại bỏ những phần tử có lý lịch “tư sản tự do”. Vậy là, Lý
Nãi Chi chỉ trong một đêm biến thành kẻ phản bội, gián điệp nằm vùng cùng
mấy thứ trưởng được đưa lên Trường cán bộ 7/5, cải tạo lao động. Nãi Chi
được phân công chăn bò trên nông trường giá lạnh. Vào một đêm giá rét,
trong chuồng bò ở tỉnh Giang Tây, Lý Nãi Chi bị thổ huyết và chết lặng lẽ khi
ngoài trời tuyết bay trắng xóa. Đến lúc chết Nãi Chi vẫn còn thảng thốt viết
6
chi chít trên tờ Nhân dân nhật báo một từ: “…cách mạng, cách mạng, cách
mạng, cách mạng… chữ dày ken, chữ nọ nối tiếp chữ kia. Không ai hiểu ông
viết thế để làm gì, không ai hiểu tâm trạng ông khi viết những chữ ấy lên trang
báo”. Nó vẫn còn là một dấu hỏi?
Bạch Thu Vân là con gái của Bạch Thụy Đức, một nhà doanh nghiệp có
thực lực tài chính hùng hậu ở Ngân Thành. Bạch Thụy Đức du học từ Mỹ về
đem theo những kiến thức khoa học kỹ thuật làm thay đổi phương thức sản
xuất lạc hậu. Ông là người đầu tiên đưa cơ giới vào khai thác muối, sản xuất
muối theo phương thức hóa học, cũng là người đầu tiên ở Ngân Thành mua ô
tô Ford bốn máy, xây biệt thự tráng lệ kiểu Tây phương. Gia đình Bạch Thu
Vân và biệt thự Bạch Viên trở thành cảnh Tây trong con mắt người Ngân
Thành. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình thương gia giàu có nhưng Bạch
Thu Vân là một tiểu thư khuê các có đầu óc cấp tiến, nàng được gia đình cho
lên tỉnh học cùng trường với Lý Tử Vân chị của Lý Nãi Chi. Biết Nãi Chi yêu
mình nhưng từ chối, Thu Vân đau khổ. Về sau, khi Lý Nãi Chi bị án tử hình
vượt thoát, nàng lén trốn gia đình, bỏ học quyết tâm theo người yêu, không sợ
gian khổ, hiểm nguy. Bạch Thu Vân và Lý Nãi Chi sinh được ba người con
Lý Kinh Sinh, Lý Diên An và Lý Tiểu Nhược. Ngày chồng bị bắt cải tạo, họ
để lại cho nàng một tờ “Mệnh lệnh”, bắt nàng phải “triệt để phân rõ ranh giới
với tên phản bội, gián điệp, phải tố giác tội trạng, đồng thời trong một ngày
gần đây sẽ phải tham gia đội lao động cải tạo lũ tà ma quỷ quái, nếu không sẽ
chung số phận không đáng bãi cứt chó như Lý Nãi Chi”. Trương Tài, viên
quản lý đội cải tạo lao động là một công nhân nông nghiệp, rất thô khỏe.

Được làm đội trưởng đội cải tạo anh vui lắm, vì ngày nào cũng nắm trong tay
các quan ông, quan bà. Trong đội, hắn đặc biệt rất khoái Thu Vân, đơn giản vì
nàng là quan to nhất. Vợ thứ trưởng. Ngày đầu tiên, hắn phân công nàng đảo
phân ở hai cái bể lớn để múc phân tưới rau, hành hạ nàng như một thú vui.
“Hôm nay đội ta có thêm một nhân vật cỡ bự, bà phu nhân thứ trưởng, hãy
nhìn đôi găng tay này, trắng qúa! Tôi nghe nói, hiện tại y không được phát
7
lương nữa, tiền tiết kiệm cũng bị tổ chuyên án giữ, bây giờ thì chúng ta bình
đẳng như nhau. Tôi làm lụng cả đời mà cũng không có nổi đôi găng tay này,
vậy bà nghĩ bà là thứ của quý gì? Bà còn tỏ ra là lá ngọc cành vàng ở đây hay
sao, bà cũng như những người kia, mẹ kiếp bà, bà cũng chỉ là đồ cứt chó!”.
Bạch Thu Vân trải qua hai năm cải tạo lao động, trở thành một công nhân
nông nghiệp đúng tiêu chuẩn, làm cỏ, cắt lúa, gánh nước, quạt thóc, hái bông,
phun thuốc trừ sâu… việc gì cũng thạo. Đến một ngày mệt mỏi tận xương tủy,
không chịu đựng được nữa nàng uống thuốc ngủ tự tử, mong lấy cái chết để
chấm dứt cuộc sống tù túng, mòn mỏi và khốn khổ.
Bé Lý Chi Sinh cháu trai của tộc trưởng Lý Nãi Kính khi vừa chào đời
mẹ chết, lại đúng vào lúc cả gia tộc 32 người đàn ông nhà Cửu Tư Đường bị
đem xử bắn “vì là bọn địa chủ phản cách mạng”. Mồ côi cha mẹ, Chi Sinh
được Lý Tử Hận đem về nuôi. Cuộc “Đại cách mạng văn hóa” 1966 Chi Sinh
mới là cậu bé vừa lên trung học, em bị lũ bạn cùng lớp đánh hội đồng vì là
“chó con của nhà Cửu Tư Đường”. Hai hôm sau, lũ bạn học của Chi Sinh,
tràn vào bắt “chó con” Chi Sinh lên cầu “Hồng Vệ” để “tẩy não”. Tất cả
những ai bị gọi là “yêu ma quỷ quái”(từ của Mao chủ tịch viết trong cuốn cẩm
nang) đều bị dẫn lên cầu, ném xuống sông Ngân Khê. Những ngày ấy, quần
chúng cách mạng trống giong cờ mở đứng chật hai bờ sông. Bé Chi Sinh khóc
lóc, kêu la thảm thiết cũng chẳng ích gì, em cũng bị lôi lên cầu và ném xuống
sông.
Ông Đông đầu bạc trắng – người gánh nước thuê cho gia đình Cửu Tư
Đường – là tên nô lệ trung thành - vì nhảy xuống sông cứu Chi Sinh, nên bị

đòn hội chợ máu me đầm đìa, ngất xỉu. Cả hai một trẻ một già đều bị ném trở
lại dòng sông cuộn xiết, trong tiếng hò reo rầm trời.
Lý Tử Hận chị cả của Lý Nãi Chi và Lý Tử Vân là một người đàn bà
mang đầy đủ vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ phương Đông. Người con
gái xinh đẹp, mảnh mai nhưng lại có một nghị lực phi thường. Nhẫn nhục hy
sinh suốt cuộc đời vì người thân. Từ năm lên bảy, đã nhận trách nhiệm của
8