lý luận cơ bản về ngân sách nhà nước

04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
1
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
CHUYÊN ĐỀ CAO HỌC
CHUYÊN ĐỀ 1
LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ
LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
2
CHUYEÂN ÑEÀ CAO HOÏC 1
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
3


CHỦ ĐỀ THUYẾT TRÌNH
CHỦ ĐỀ THUYẾT TRÌNH
1.
1.


Chính sách tài khóa của Việt nam đến
Chính sách tài khóa của Việt nam đến
năm 2010
năm 2010
2.
2.

Phân cấp quản lý ngân sách nhà
Phân cấp quản lý ngân sách nhà
nước ở Việt nam theo luật quy đònh
nước ở Việt nam theo luật quy đònh
3.
3.


Cân đối ngân sách nhà nước trong
Cân đối ngân sách nhà nước trong
nền kinh tế thò trường ở Việt nam
nền kinh tế thò trường ở Việt nam
4.
4.


Tự chủ tài chính tại các đơn vò sự
Tự chủ tài chính tại các đơn vò sự
nghiệp công lập có thu
nghiệp công lập có thu
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
4
LÝ LUẬN CƠ BẢN
LÝ LUẬN CƠ BẢN
VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
I. BẢN CHẤT VÀ CHỨC NĂNG CỦA NSNN

I. BẢN CHẤT VÀ CHỨC NĂNG CỦA NSNN
II. CÁC NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ NGÂN
II. CÁC NGUYÊN TẮC QUẢN LÝ NGÂN
SÁCH NHÀ NƯỚC.
SÁCH NHÀ NƯỚC.
III. VAI TRÒ CỦA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
III. VAI TRÒ CỦA NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG.
TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG.
IV. CHÍNH SÁCH NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC .
IV. CHÍNH SÁCH NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC .
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
5
I. Bản chất và chức năng của NSNN
I. Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước


Đối với ngân sách nhà nước các hiện
Đối với ngân sách nhà nước các hiện
tượng biểu hiện bên ngoài của nó rất đa
tượng biểu hiện bên ngoài của nó rất đa
dạng, phong phú nhưng cũng rất rời rạc:
dạng, phong phú nhưng cũng rất rời rạc:


+ Bảng tổng hợp các khoản thu, chi của
+ Bảng tổng hợp các khoản thu, chi của

nhà nước,
nhà nước,


+ Mức động viên các nguồn tài chính
+ Mức động viên các nguồn tài chính
vào tay nhà nước,
vào tay nhà nước,


+ Các khoản cấp phát của nhà nước cho
+ Các khoản cấp phát của nhà nước cho
các nhu cầu đầu tư và tiêu dùng
các nhu cầu đầu tư và tiêu dùng
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
6
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
Khi phân tích các hiện tượng nêu
Khi phân tích các hiện tượng nêu
trên, chúng luôn bò ràng buộc bởi những
trên, chúng luôn bò ràng buộc bởi những
nội dung bên trong hết sức chặt chẽ, cụ
nội dung bên trong hết sức chặt chẽ, cụ
thể là:
thể là:
•

Các khoản thu của ngân sách nhà
Các khoản thu của ngân sách nhà
nước phần lớn mang tính chất cưỡng
nước phần lớn mang tính chất cưỡng
chế.
chế.
•


Các khoản chi chủ yếu mang tính chất
Các khoản chi chủ yếu mang tính chất
cấp phát.
cấp phát.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
7
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước


Đây là nội dung quan trọng có vai trò
Đây là nội dung quan trọng có vai trò
quyết đònh tới sự tồn tại của ngân sách
quyết đònh tới sự tồn tại của ngân sách
nhà nước.
nhà nước.

Nội dung này xuất phát từ quyền lực
Nội dung này xuất phát từ quyền lực
của nhà nước và nhu cầu về tài chính để
của nhà nước và nhu cầu về tài chính để
thực hiện các chức năng quản lý và điều
thực hiện các chức năng quản lý và điều
tiết nền kinh tế xã hội của nhà nước.
tiết nền kinh tế xã hội của nhà nước.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
8
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
Bất kỳ một nhà nước nào cũng đều có
Bất kỳ một nhà nước nào cũng đều có
quyền lập pháp. Do nhu cầu chi tiêu của
quyền lập pháp. Do nhu cầu chi tiêu của
mình nhà nước đã sử dụng quyền đó để
mình nhà nước đã sử dụng quyền đó để
quy đònh hệ thống luật pháp tài chính và
quy đònh hệ thống luật pháp tài chính và
thuế khóa buộc mọi pháp nhân và thể
thuế khóa buộc mọi pháp nhân và thể
nhân phải nộp một phần thu nhập của
nhân phải nộp một phần thu nhập của
mình cho nhà nước.

mình cho nhà nước.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
9
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước


Tính chất cưỡng chế của các khoản thu
Tính chất cưỡng chế của các khoản thu
ngân sách là hoàn toàn cần thiết. Những
ngân sách là hoàn toàn cần thiết. Những
người nộp thuế đều ý thức được nghóa vụ
người nộp thuế đều ý thức được nghóa vụ
của mình trong việc bảo đảm sự tồn tại và
của mình trong việc bảo đảm sự tồn tại và
phát triển của nhà nước.
phát triển của nhà nước.


Đồng thời họ cũng ý thức được vai trò
Đồng thời họ cũng ý thức được vai trò
quan trọng của nhà nước trong quá trình
quan trọng của nhà nước trong quá trình
sử dụng các nguồn tài chính nhằm thực
sử dụng các nguồn tài chính nhằm thực
hiện các chức năng về kinh tế xã hội được
hiện các chức năng về kinh tế xã hội được

giao phó.
giao phó.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
10
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
•


Mọi hoạt động của ngân sách nhà nước
Mọi hoạt động của ngân sách nhà nước
phản ánh hoạt động phân phối các
phản ánh hoạt động phân phối các
nguồn tài chính, vì vậy ngân sách nhà
nguồn tài chính, vì vậy ngân sách nhà
nước thể hiện các mối quan hệ kinh tế
nước thể hiện các mối quan hệ kinh tế
trong phân phối.
trong phân phối.




Đó là những mối quan hệ giữa một bên
Đó là những mối quan hệ giữa một bên
là nhà nước và một bên là xã hội.
là nhà nước và một bên là xã hội.

Việc coi ngân sách nhà nước là hoạt
Việc coi ngân sách nhà nước là hoạt
động phân phối, thể hiện các mối quan hệ
động phân phối, thể hiện các mối quan hệ
trong phân phối có ý nghóa quan trọng
trong phân phối có ý nghóa quan trọng
trong quá trình nhận thức về bản chất của
trong quá trình nhận thức về bản chất của
ngân sách nhà nước.
ngân sách nhà nước.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
11
I. Bản chất và chức năng của NSNN
I. Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
Các mối quan hệ kinh tế phát sinh
Các mối quan hệ kinh tế phát sinh
trong quá trình phân phối các nguồn tài
trong quá trình phân phối các nguồn tài
chính để hình thành và sử dụng quỹ tiền
chính để hình thành và sử dụng quỹ tiền
tệ của nhà nước bao gồm:
tệ của nhà nước bao gồm:
♦

Thứ nhất
Thứ nhất
: Quan hệ kinh tế giữa ngân
: Quan hệ kinh tế giữa ngân
sách nhà nước với các doanh nghiệp sản
sách nhà nước với các doanh nghiệp sản
xuất và kinh doanh.
xuất và kinh doanh.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
12
I. Bản chất và chức năng của NSNN
I. Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Nhóm quan hệ kinh tế này phát sinh
Nhóm quan hệ kinh tế này phát sinh
trong quá trình hình thành thu của quỹ
trong quá trình hình thành thu của quỹ
ngân sách nhà nước bằng hình thức thuế
ngân sách nhà nước bằng hình thức thuế
của tất cả các doanh nghiệp (
của tất cả các doanh nghiệp (
kể cả doanh
kể cả doanh
nghiệp nằm ở khâu các tổ chức tài chính
nghiệp nằm ở khâu các tổ chức tài chính

trung gian
trung gian
) thuộc mọi thành phần kinh tế.
) thuộc mọi thành phần kinh tế.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
13
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Trong quá trình sử dụng quỹ ngân sách
Trong quá trình sử dụng quỹ ngân sách
nhà nước, nhà nước còn cấp phát các
nhà nước, nhà nước còn cấp phát các
khoản chi về phát triển kinh tế cho các
khoản chi về phát triển kinh tế cho các
doanh nghiệp nhà nước, tài trợ vốn cho
doanh nghiệp nhà nước, tài trợ vốn cho
các doanh nghiệp trong một số ngành
các doanh nghiệp trong một số ngành
hoạt động nếu xét thấy cần thiết.
hoạt động nếu xét thấy cần thiết.
Bằng các quan hệ kinh tế giữa ngân
Bằng các quan hệ kinh tế giữa ngân
sách nhà nước với các doanh nghiệp, nhà
sách nhà nước với các doanh nghiệp, nhà

nước có thể tiến hành kiểm tra thường
nước có thể tiến hành kiểm tra thường
xuyên, toàn diện về mặt tài chính đối với
xuyên, toàn diện về mặt tài chính đối với
doanh nghiệp theo chính sách và pháp luật
doanh nghiệp theo chính sách và pháp luật
tài chính.
tài chính.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
14
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
♦


Thứ hai
Thứ hai
: Quan hệ kinh tế giữa ngân
: Quan hệ kinh tế giữa ngân
sách nhà nước với các đơn vò hành chính
sách nhà nước với các đơn vò hành chính
sự nghiệp
sự nghiệp
Đơn vò hành chính, sự nghiệp là
Đơn vò hành chính, sự nghiệp là
những đơn vò quản lý nhà nước nằm
những đơn vò quản lý nhà nước nằm

trong các lónh vực sự nghiệp văn hóa xã
trong các lónh vực sự nghiệp văn hóa xã
hội, hành chính và an ninh quốc phòng.
hội, hành chính và an ninh quốc phòng.


Những đơn vò này cung cấp các dòch vụ
Những đơn vò này cung cấp các dòch vụ
công, hoạt động của nó rất cần thiết cho
công, hoạt động của nó rất cần thiết cho
xã hội.
xã hội.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
15
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Quan hệ kinh tế giữa ngân sách nhà nước
Quan hệ kinh tế giữa ngân sách nhà nước
với những đơn vò này được phát sinh trong
với những đơn vò này được phát sinh trong
quá trình phân phối lại các khoản thu nhập
quá trình phân phối lại các khoản thu nhập
bằng việc ngân sách nhà nước cấp kinh
bằng việc ngân sách nhà nước cấp kinh

phí cho các đơn vò quản lý nhà nước theo
phí cho các đơn vò quản lý nhà nước theo
các dự toán kinh phí.
các dự toán kinh phí.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
16
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Trong cơ chế kinh tế thò trường hiện nay
Trong cơ chế kinh tế thò trường hiện nay
các đơn vò thuộc lónh vực sự nghiệp văn
các đơn vò thuộc lónh vực sự nghiệp văn
hóa, giáo dục, y tế bằng hoạt động của
hóa, giáo dục, y tế bằng hoạt động của
mình họ có nguồn thu dưới hình thức phí, lệ
mình họ có nguồn thu dưới hình thức phí, lệ
phí.
phí.


Nguồn thu này một phần các đơn vò văn
Nguồn thu này một phần các đơn vò văn
hóa, giáo dục, y tế làm nghóa vụ tài chính
hóa, giáo dục, y tế làm nghóa vụ tài chính

đối với ngân sách (thuế), một phần trang
đối với ngân sách (thuế), một phần trang
trải các khoản chi tiêu của mình để giảm
trải các khoản chi tiêu của mình để giảm
bớt gánh nặng cho ngân sách.
bớt gánh nặng cho ngân sách.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
17
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước


Đây là xu hướng theo nguyên tắc tự cấp
Đây là xu hướng theo nguyên tắc tự cấp
tự phát và trang trải tài chính trong cơ chế
tự phát và trang trải tài chính trong cơ chế
thò trường của những đơn vò sự nghiệp.
thò trường của những đơn vò sự nghiệp.


Xu hướng này cho phép khai thác khả
Xu hướng này cho phép khai thác khả
năng tăng thu và sử dụng có hiệu quả số
năng tăng thu và sử dụng có hiệu quả số
tiền vốn mà các đơn vò sự nghiệp thu được.
tiền vốn mà các đơn vò sự nghiệp thu được.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ

ƠNG
18
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
♦


Thứ ba
Thứ ba
: Quan hệ kinh tế giữa ngân sách
: Quan hệ kinh tế giữa ngân sách
nhà nước với hộ gia đình và dân cư.
nhà nước với hộ gia đình và dân cư.



Một bộ phận dân cư làm nghóa vụ tài
Một bộ phận dân cư làm nghóa vụ tài
chính với nhà nước thông qua các khoản
chính với nhà nước thông qua các khoản
thuế, phí, lệ phí .
thuế, phí, lệ phí .



Một bộ phận dân cư khác nhận từ ngân
Một bộ phận dân cư khác nhận từ ngân
sách nhà nước các khoản trợ cấp xã hội

sách nhà nước các khoản trợ cấp xã hội
theo chính sách quy đònh.
theo chính sách quy đònh.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
19
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
♦


Thứ tư
Thứ tư
: Quan hệ kinh tế giữa ngân sách
: Quan hệ kinh tế giữa ngân sách
nhà nước với thò trường tài chính.
nhà nước với thò trường tài chính.
Nền kinh tế thò trường đòi hỏi không
Nền kinh tế thò trường đòi hỏi không
chỉ các nhà doanh nghiệp mà cả nhà nước,
chỉ các nhà doanh nghiệp mà cả nhà nước,
các đơn vò không sản xuất kinh doanh, các
các đơn vò không sản xuất kinh doanh, các
hiệp hội, tổ chức quần chúng và dân cư
hiệp hội, tổ chức quần chúng và dân cư
phải tiếp cận với thò trường tiền tệ, thò
phải tiếp cận với thò trường tiền tệ, thò
trường vốn

trường vốn
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
20
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Xuất phát từ chính sách tài chính - tiền
Xuất phát từ chính sách tài chính - tiền
tệ, từ cung cầu về vốn trên thò trường, nhà
tệ, từ cung cầu về vốn trên thò trường, nhà
nước có thể tham gia trên thò trường tài
nước có thể tham gia trên thò trường tài
chính bằng việc
chính bằng việc
phát hành các loại chứng
phát hành các loại chứng
khoán của kho bạc nhà nước (
khoán của kho bạc nhà nước (
tín phiếu, trái
tín phiếu, trái
phiếu, chứng từ đầu tư
phiếu, chứng từ đầu tư
) nhằm huy động vốn
) nhằm huy động vốn
của tất cả các chủ thể trong xã hội đáp

của tất cả các chủ thể trong xã hội đáp
ứng yêu cầu cân đối vốn của ngân sách
ứng yêu cầu cân đối vốn của ngân sách
nhà nước
nhà nước
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
21
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Nhà nước tham gia góp vốn cổ phần, góp
Nhà nước tham gia góp vốn cổ phần, góp
vốn liên doanh hoặc cho các đơn vò kinh tế
vốn liên doanh hoặc cho các đơn vò kinh tế
vay dưới hình thức tín dụng nhà nước.
vay dưới hình thức tín dụng nhà nước.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
22
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước

Quan hệ kinh tế giữa ngân sách nhà
Quan hệ kinh tế giữa ngân sách nhà
nước với thò trường tài chính sẽ phát triển
nước với thò trường tài chính sẽ phát triển
phong phú, đa dạng khi nền kinh tế nước ta
phong phú, đa dạng khi nền kinh tế nước ta
có được một thò trường tiền tệ, thò trường
có được một thò trường tiền tệ, thò trường
vốn phát triển toàn diện.
vốn phát triển toàn diện.


Mối quan hệ kinh tế này trong quá trình
Mối quan hệ kinh tế này trong quá trình
phân phối lại các nguồn vốn của xã hội
phân phối lại các nguồn vốn của xã hội
luôn luôn gắn liền với yêu cầu sinh lợi và
luôn luôn gắn liền với yêu cầu sinh lợi và
hiệu quả sử dụng vốn.
hiệu quả sử dụng vốn.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
23
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước


Bằng các quan hệ kinh tế trong quá
Bằng các quan hệ kinh tế trong quá
trình phân phối các nguồn tài chính của xã
trình phân phối các nguồn tài chính của xã
hội giữa những chủ thể nhất đònh đã hình
hội giữa những chủ thể nhất đònh đã hình
thành quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước
thành quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước
và quỹ đó được sử dụng vào mục đích phát
và quỹ đó được sử dụng vào mục đích phát
triển kinh tế - xã hội, thực hiện các chức
triển kinh tế - xã hội, thực hiện các chức
năng và nhiệm vụ của nhà nước.
năng và nhiệm vụ của nhà nước.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
24
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước



Hệ thống các quan hệ kinh tế này luôn
Hệ thống các quan hệ kinh tế này luôn
gắn liền với các lợi ích kinh tế của các chủ
gắn liền với các lợi ích kinh tế của các chủ
thể tham gia vào quá trình phân phối các
thể tham gia vào quá trình phân phối các

nguồn tài chính và chính chúng đã quy
nguồn tài chính và chính chúng đã quy
đònh bản chất kinh tế của ngân sách nhà
đònh bản chất kinh tế của ngân sách nhà
nước đồng thời, thể hiện ngân sách nhà
nước đồng thời, thể hiện ngân sách nhà
nước là một phạm trù kinh tế tài chính.
nước là một phạm trù kinh tế tài chính.
04/03/14 TS.NGUYEN THANH DƯ
ƠNG
25
I . Bản chất và chức năng của NSNN
I . Bản chất và chức năng của NSNN
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
1. Bản chất của ngân sách nhà nước
Tổng hợp sự phân tích nêu trên cho thấy:
Tổng hợp sự phân tích nêu trên cho thấy:



Ngân sách nhà nước là hệ thống các
Ngân sách nhà nước là hệ thống các
quan hệ kinh tế phát sinh trong quá
quan hệ kinh tế phát sinh trong quá
trình phân phối các nguồn tài chính
trình phân phối các nguồn tài chính
của xã hội để tạo lập và sử dụng quỹ
của xã hội để tạo lập và sử dụng quỹ
tiền tệ tập trung của nhà nước nhằm
tiền tệ tập trung của nhà nước nhằm

thực hiện các chức năng của nhà nước.
thực hiện các chức năng của nhà nước.