Ngành công nghiệp hoá dầu non trẻ của việt nam trong tiến trình hội nhập

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG

KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
NGÀNH CƠNG NGHIỆP HỐ DẦU NON TRẺ CỦA VIỆT NAM
TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP
Giáo viên hướng dẫn: Th.S Đào
Ngọc Tiến
Sinh viên

: Tạ Băng

Thanh
Lớp
38 A

: Anh 2 Khoá


HÀ NỘI - 2003


LỜI CẢM ƠN

Để có thể hồn thành tốt khố luận tốt nghiệp này, trước hết, em xin
gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới Giảng viên, Thạc sĩ Đào Ngọc Tiến
của Khoa Kinh tế Ngoại thương, người đã rất tận tình hướng dẫn và
đóng góp nhiều ý kiến đáng q cho em trong suốt thời gian qua. Em
cũng xin bày tỏ lịng biết ơn của mình tới tất cả các thầy cô giáo trường
Đại Học Ngoại Thương đã trang bị cho em rất nhiều kiến thức quý báu
trong hơn 4 năm em học tập và trưởng thành dưới mái trường thân

thương này. Cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của cơng ty hố dầu LG VINA
Chemical. Cuối cùng, em xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã quan tâm
chăm sóc và tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp em có thể chun tâm
nghiên cứu và hồn thành khố luận.


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
Trong bài viết đã sử dụng những từ viết tắt sau:
DANH MỤC CÁC TÊN KHOA HỌC
ABR
ABS
AN
BR
BTX
CPL
DOP
EG
EPS
HDPE
LAB
LDPE
LLDPE
LPG
MMA
NCC
PA
PE
PET
PP
PS

PTA
PVC
QTA
SM
TPA
VCM

Acrylonitrile Butadiene Rubber
Acrylonitrile Butadiene Styrene
Acrylonitrile
Butadiene Rubber
Benzene Toluene Xylene
Caprolactam
Di-octhyl Phthalate
Ethylene Glycol
Expendable Polystyrene
High Density Polyethylene
Linear Alkyl Benzene
Low Density Polyethylene
Linear Low Density Polyethylene
Liquefied Petroleum Gas
Methyl Methacrylate
Naphtha Cracking Center
Phthalic Anhydride
Polyethylene
Polyethylene Terephthalate
Polypropylene
Polystyrene
Pure Terephthalic Acid
Poly-vinyl Chloride

Qualified Terephthalic Acid
Styrene Monomer
Terephthalic Acid
Vinyl Chloride Monomer
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT KHÁC

AD

Anti-Dumping

Chống bán phá giá


AFTA
ASEAN
BPE
CEPTS
CIF
CNOOC
CNPC
CP-Group
DNNN
DOC
ESDC
ESDP
FDI
FTI
GDP
IMF
ITC

MCI
NAIC
NIC
NPC

Asean Free Trade Area

Khu vực mậu dịch tự do
ASEAN
Association of Southeast Hiệp hội các quốc gia Đông
Asian Nations
Nam Á
Bangkok Polyethylene Co.
Ltd.
Common
Effective Chương trình thuế quan ưu
Preferential tariff Scheme đãi có hiệu lực chung
Cost,
Insurance
and Chi phí, bảo hiểm và cước phí
Freight
China National Offshore Doanh nghiệp dầu ngoài khơi
Oil Corporation
quốc gia Trung Quốc
China National Petroleum Doanh nghiệp dầu khí quốc
Corporation
gia Trung Quốc
Charoen Pokhand Group
Tập đoàn Charoen Pokhand
Doanh nghiệp Nhà nước

Derpartment of Commerce Bộ Thương mại Hoa kỳ
(USA)
Eastern
Seaboard Uỷ ban phát triển Bờ biển
Development Committee Đông
Eastern
Seaboard Kế hoạch phát triển Bờ biển
Development Plan
Đông
Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài
Federation
of
Thai Hiệp hội các ngành công
Industries
nghiệp Thái Lan
Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm quốc nội
International
Monetary Quỹ tiền tệ quốc tế
Fund
International
Trade Uỷ ban thương mại quốc tế
Commission
Mitsubishi
Chemicals Ngành hố chất Mitsubishi
Industry
Newly Agroindustrialised Nước nơng- cơng nghiệp mới
Country
Newly
Industrialising Nước công nghiệp mới

Country
National
Petrochemical Công ty TNHH Cổ phần hoá
Public Co. Ltd.
dầu quốc gia


NPC_1 (_2 National
Petrochemical
&_3)
Complex 1, 2, 3
ODA
Official
Development
Assistance
PETRONA Petroliam Nasional Berhad
S
PTIT
Petroleum Institute of
Thailand
PTT
Petroleum Authority of
Thailand
PVGC
Petrovietnam Gas
R&D
SCC
SCG
SINOPEC
SPCL

TAC
TOC
TPC

Khu liên hợp hoá dầu quốc
gia 1, 2, 3
Hỗ trợ phát triển chính thức

Viện dầu khí Thái Lan
Cơng ty dầu khí Thái Lan

Cơng ty khí tự nhiên của
Petrovietnam
and Nghiên cứu và phát triển

Research
Development
Siam Cement Company
Siam Cement Group
China
Petro-Chemical
Corporation
Siam
Polyethylene
Company
Thai Aromatics Co. Ltd.

Cơng ty xi-măng Siam
Tập đồn xi-măng Siam
Doanh nghiệp dầu- hố chất

Trung Quốc
Cơng ty polyethylene Siam
Cơng
ty
TNHH
Thái
Aromatics
Cơng ty TNHH Thái Olefins
Cơng ty TNHH Cổ phần nhựa
và hố chất Thái
Cơng
ty
TNHH
Thái
Polyethylene
Cơng ty TNHH Cổ phần
ngành Hoá dầu Thái
Hiệp hội ngành Hoá dầu Thái
Lan
Công
ty
TNHH
Thái
Polypropylene
Công ty Thái Polycarbonate
Công ty Trans- Pacific
Petrochemical Indotama

Thai Olefins Co. Ltd.
Thai Plastic and Chemical

Public Co. Ltd.
TPE
Thai Polyethylene Co.
Ltd.
TPI
Thai
Petrochemical
Industry Public Co. Ltd
TPIA
Thai
Petrochemical
Industry Association
TPP
Thai Polypropylene Co.
Ltd
TPPC
Thai Polycarbonate Co.
TPPI
TransPacific
Petrochemical Indotama
Co.
TRAMASU Import – Export Technical Công ty mua bán và cung ứng


CO
VINATEX
WB
WTO

Raw Material Trading and

Suppling Co.
Vietnam
Textile
and
Garment Corporation
World Bank
World Trade Organisation

vật liệu kỹ thuật xuất nhập
khẩu
Tổng công ty dệt may Việt
Nam
Ngân hàng Thế giới
Tổ chức thương mại thế giới


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU

CHƯƠNG I: THỰC TRẠNG NGÀNH CÔNG NGHIỆP HỐ DẦU
CỦA VIỆT NAM......................................................................................1
I.

Tổng quan về Ngành cơng nghiệp Hố dầu...................................1
1. Giới thiệu chung về Ngành cơng nghiệp Hố dầu.....................1
2. Các sản phẩm chính của Ngành hố dầu và tầm quan trọng
của chúng..........................................................................................2
2.1...........................................................Polyethylene _ PE
2
2.2.........................................................Polypropylene _ PP

3
2.3.............................................................Polystyrene _ PS
3
2.4...............................................Polyvinyl Chloride _ PVC
4
2.5Acrylonitrile Butadiene Styrene/ Styrene Acrylonitrile _
ABS/SAN.............................................................................5
2.6..............................Styrene Butadiene Latex _ SB Latex
5
2.7.................................................Dioctyl Phthalate _ DOP
6
2.8................................................Terephthalic Acid _ TPA
6


2.9.............................................................................EPOXY
7
II.

Vai trị của ngành cơng nghiệp Hố dầu :................................. 7
1. Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nhiều ngành
kinh tế khác......................................................................................8
2. Tiết kiệm ngoại tệ.......................................................................10
3. Tăng hàm lượng giá trị nội địa của sản phẩm.........................10
4. Tạo thêm công ăn việc làm........................................................11
5. Tiết kiệm và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên thiên
nhiên................................................................................................11

III.

Thực trạng ngành công nghiệp Hố dầu Việt Nam................12
1. Thuận lợi:....................................................................................12
1.1................Tình hình Kinh tế- Chính trị- Xã hội ổn định
12
1.2........................................Tài nguyên thiên nhiên sẵn có
14
1.3......................................................Chi phí lao động thấp
17
1.4..................................Thị trường tiêu thụ đầy tiềm năng
18
2. Khó khăn.....................................................................................19
2.1..........................Cơ sở hạ tầng phát triển chưa đồng bộ
19
2.2.....................................Trình độ khoa học kỹ thuật thấp
21


2.3........................................................Chi phí sản xuất cao
22
2.4......................Mơi trường đầu tư chưa thực sự hấp dẫn
24
3. Cung và cầu nội địa trên thực tế...............................................25
3.1................................................................Cầu trong nước
25
3.2..............................................................Cung trong nước
26
3.3........................................................................Nhập khẩu
28
CHƯƠNG II: KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NGÀNH HOÁ DẦU Ở
MỘT SỐ NƯỚC.....................................................................................30

TRONG KHU VỰC CHÂU Á...............................................................30
I.

Kinh nghiệm của Thái Lan...........................................................31
1. Sự hình thành Ngành cơng nghiệp Hoá dầu Thái Lan...........31
2. Ngành Hoá dầu Thái Lan những năm đầu thập niên 90........35
2.1...........................................................................Sản xuất
35
2.2Đặc điểm về kinh tế và cơng nghệ của ngành Hố dầu giai
đoạn đầu thập niên 90......................................................36
2.3. Các hình thức sở hữu trong ngành hoá dầu Thái Lan
37
2.4................................Các hiệp hội trong ngành Hoá dầu
39


3. Thái Lan tái cơ cấu ngành Hoá dầu trước thách thức hội
nhập.................................................................................................39
3.1...............................................Lý do thực hiện tái cơ cấu
39
3.2.....................................Tự do hố hoạt động nhập khẩu
40
3.3..........................................................Định giá sản phẩm
43
3.4.............................Chính sách gia nhập ngành Hố dầu
44
3.5Các doanh nghiệp Nhà nước với chính sách mới về Olefin
45
3.6Tổng kết về việc thực thi chính sách mới và sự xuất hiện của
mơ hình cơng nghiệp hoá mới trong ngành Hoá dầu....45

4. Ngành Hoá dầu Thái Lan đương đầu với khủng hoảng tài
chính tiền tệ Châu Á..........................................................................
47
II.

Kinh nghiệm của Trung Quốc.................................................. 52
1. Ngành Hoá dầu Trung Quốc trước khi gia nhập WTO.........52
1.1........................................................Tình hình cung- cầu
53
1.2.............Tính chất của thị trường hố dầu Trung Quốc
54
1.3......................................................Các hình thức sở hữu
54


2. Ảnh hưởng của việc Trung Quốc gia nhập WTO tới ngành
Hoá dầu...........................................................................................58
2.1Những cam kết Trung Quốc phải thực hiện khi gia nhập
WTO..................................................................................58
2.2 Thách thức đối với ngành Hoá dầu khi gia nhập WTO
58
3. Các biện pháp bảo hộ ngành Hoá dầu của Trung Quốc........64
3.1.......................................................................Thuế quan:
64
3.2...............................................................Quyền mậu dịch
64
3.3.....................................................Hạn ngạch nhập khẩu
64
3.4.....................................................Giấy phép nhập khẩu:
65

3.5..................Thuế chống bán phá giá và thuế trừng phạt
65
III.

Kinh nghiệm của Hàn Quốc......................................................67
1. Hàn Quốc- nước đi sau nhưng về trước...................................67
2. Ngành Hoá dầu Hàn Quốc thực hiện tái cơ cấu......................71
2.1......................Tăng cường đầu tư cho các trang thiết bị
71
2.2....................................Tái cơ cấu các tập đồn hố dầu
71

IV.

Bài học về các công cụ bảo hộ cho các quốc gia có ngành Hố

dầu non trẻ.............................................................................................74


1. Thuế quan:..................................................................................74
2. Quyền mậu dịch.........................................................................74
3. Hạn ngạch nhập khẩu................................................................75
4. Giấy phép nhập khẩu.................................................................75
5. Hạn ngạch thuế quan.................................................................76
6. Trợ giá.........................................................................................76
7. Thuế chống bán phá giá và thuế trừng phạt...........................77
CHƯƠNG III: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ TRONG VIỆC XÂY DỰNG,
PHÁT TRIỂN.........................................................................................78
KẾT HỢP VỚI BẢO HỘ NGÀNH CƠNG NGHIỆP HỐ DẦU CỦA
VIỆT NAM.............................................................................................78

TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP.......................................................78
I.

Định hướng phát triển của ngành cơng nghiệp Hố dầu Việt

Nam........................................................................................................ 78
II.

Dự đốn tình hình cung cầu của một số sản phẩm hoá dầu

trong tương lai.......................................................................................82
1. Cung cầu về bột nhựa tổng hợp................................................82
2. Cung cầu về sợi tổng hợp..........................................................83
3. Cung cầu về cao su tổng hợp.....................................................85
III.

Kiến nghị.....................................................................................85
1. Nhanh chóng xác định mơ hình phát triển phù hợp cho ngành
Hoá dầu...........................................................................................85
2. Cần phải tạo điều kiện để các doanh nghiệp Nhà nước
(DNNN) phát huy nội lực..............................................................87


3. Phát huy sức mạnh tổng hợp của các thành phần kinh tế
trong phát triển ngành Hoá dầu...................................................89
4. Cải thiện mơi trường đầu tư.....................................................91
5. Bảo hộ tích cực sản xuất trong nước........................................94
6. Hoạch định các chính sách cơng nghệ, R&D và đào tạo có lợi
cho ngành Hố dầu........................................................................95
KẾT LUẬN

TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Bảng 1: Sản lượng khai thác dầu............................................................14
Biểu 1: Sản lượng dầu và khí của Việt Nam từ năm 1989 đến năm 2001
................................................................................................................16
Bảng 2: Sản lượng khí, etan từ các bể dầu khí
(dự kiến khai thác từ 2005 đến 2025).........................................16
Bảng 3: Chỉ số chất dẻo bình quân đầu người........................................18
Bảng 4: Cầu về sản phẩm “hạ nguồn” của khu vực ASEAN.................25
Bảng 5: Nhu cầu nhựa PVC qua các năm...............................................25
Bảng 6: Tình hình cung cấp PVC của các doanh nghiệp ......................26
Bảng 7: Tình hình nhập khẩu xơ và sợi Polyester năm 1998~2000.......28
Bảng 8: Tình hình nhập khẩu phân Ure và chất dẻo..............................28
Bảng 9: Cung và cầu về sản phẩm hoá dầu của Trung Quốc năm 2000 53
Bảng 10: Phân phối sản xuất đối với các sản phẩm hố dầu chính
ở Trung Quốc năm 2000...........................................................56
Bảng 10.1: Phân phối sản xuất đối với nhựa tổng hợp và cao su tổng hợp
................................................................................................................56
Bảng 10.2: Phân phối sản xuất đối với nguyên liệu sợi tổng hợp..........56
Bảng 10.3: Phân phối sản xuất đối với sợi tổng hợp..............................56
Bảng 11: Thuế suất nhập khẩu sản phẩm hoá dầu ở Trung Quốc áp dụng
đối với Hoa Kỳ trước và sau khi gia nhập WTO......................63
Bảng 12: Mức thuế chống bán phá giá do Bộ Thương mại Trung Quốc
đưa ra vào ngày 12/05/2003.....................................................65
Bảng 13: Tình hình sản xuất và nhu cầu về ethylene của Hàn Quốc ....68
Bảng 14: Tình hình sản xuất Polyolefin của Hàn Quốc ........................69

Bảng 15: Xu hướng phát triển của ngành hoá dầu Hàn Quốc ...............69
Bảng 16: Đầu tư cho các trang thiết bị trong ngành Hoá dầu Hàn Quốc
................................................................................................................70
Bảng 17: Các trường hợp tái cơ cấu điển hình trong ngành Hố dầu Hàn
Quốc .......................................................................................................71
Bảng 18: Dự kiến sản xuất và tiêu thụ PVC giai đoạn 2002~2010........82
Bảng 19: Dự báo sản xuất và tiêu thụ sợi Polyester giai đoạn 2005~2010
................................................................................................................83


LỜI MỞ ĐẦU
Tự chủ về nguyên liệu để nâng cao hàm lượng giá trị nội địa hoá
của sản phẩm, giảm bớt sự phụ thuộc vào bên ngoài và từng bước thực
hiện chiến lược thay thế nhập khẩu có hiệu quả, tận dụng tối đa các
nguồn tài nguyên thiên nhiên là những mục tiêu mà nhiều quốc gia đang
phát triển, trong đó có Việt Nam, đang hướng tới. Chắc hẳn nhiều người
sẽ nghĩ đến việc xây dựng các ngành công nghiệp quen thuộc như sản
xuất xi măng, sắt thép những sẽ ít người nghĩ đến ngành công nghiệp cơ
bản “quen” mà “lạ” đối với mỗi người Việt Nam chúng ta. Đó là ngành
cơng nghiệp Hố dầu. Nói rằng “lạ” là vì khái niệm “ngành cơng nghiệp
Hố dầu” rất ít khi xuất hiện trên các phương tiện thông tin đại chúng
hay trong các kế hoạch phát triển kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, trên thực
tế, ngành cơng nghiệp Hố dầu đang âm thầm cống hiến để đem lại cho
mọi người một cuộc sống tiện nghi hơn, hiện đại hơn. Các sản phẩm của
ngành Hoá dầu đang dần “bao phủ” cuộc sống hàng ngày của chúng ta.
Thật vậy, nếu ngành Hoá dầu biến mất thì chúng ta sẽ khơng cịn thấy sự
tồn tại của vô số các vật dụng quen thuộc hàng ngày làm từ nhựa tổng
hợp, cao su tổng hợp và sợi tổng hợp nữa vì đây đều là những sản phẩm
của ngành Hố dầu. Vì thế, xây dựng ngành Hố dầu là một mục tiêu rất

quan trọng để phát triển kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới chứ
không chỉ riêng Việt Nam.
Xây dựng một ngành công nghiệp cơ bản chưa bao giờ là dễ dàng
nhưng xây dựng một ngành công nghiệp cơ bản trong điều kiện thời
điểm hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế đang đến gần lại càng khó
khăn gấp bội. Có rất nhiều việc cần phải làm trong một thời gian rất


ngắn như huy động vốn, xây dựng, phát triển đi đôi với bảo hộ sản xuất
trong nước trước khi thực sự mở toang cửa và hồ mình vào dịng chảy
mãnh liệt của nền kinh tế thế giới.
Khoá luận này sẽ đưa ra câu trả lời cho các vấn đề sau: Ngành cơng
nghiệp Hố dầu thực chất là gì? Liệu Việt Nam có khả năng xây dựng
thành cơng ngành cơng nghiệp Hố dầu hay khơng? Những khó khăn
nào đang cản bước của Việt Nam? Các quốc gia đi trước đã làm thế nào
để có được những thành cơng như ngày hơm nay? Từ bài học của các
quốc gia đó, Việt Nam có thể và nên làm gì để tiếp tục xây dựng, phát
triển và bảo vệ ngành Hố dầu cịn đang non trẻ của mình trong tiến
trình hội nhập?
Khố luận được chia làm 3 phần:
 Chương I: Thực trạng ngành công nghiệp Hoá dầu của Việt Nam
Chương I sẽ đem đến một cái nhìn tổng quan về ngành Hố dầu, về
tầm quan trọng của nó đối với nền kinh tế Việt Nam nói riêng và đối với
Xã hội Việt Nam nói chung, về thực trạng của ngành Hoá dầu Việt Nam
bao gồm những thuận lợi, khó khăn trong q trình phát triển và tình
hình cung cầu trong nước.
 Chương II: Kinh nghiệm phát triển ngành Hoá dầu ở một số nước
trong khu vực Châu Á
Chương II là những kinh nghiệm phát triển ngành Hoá dầu của 3
quốc gia Châu Á bao gồm Thái Lan, Trung Quốc và Hàn Quốc. Thái

Lan là một quốc gia cũng thuộc khối ASEAN như Việt Nam nhưng phải
hồn tất lộ trình hội nhập AFTA sớm hơn Việt Nam. Trung Quốc gần
đây đã đạt được mục tiêu mà Việt Nam hiện vẫn đang cố gắng vươn tới,
đó là gia nhập WTO. Hàn Quốc nổi lên như một quốc gia công nghiệp


mới rất thành cơng. Do đó, kinh nghiệm của các quốc gia này sẽ đem lại
những bài học rất bổ ích cho Việt Nam, đặc biệt là bài học về bảo hộ sản
xuất trong nước đối với ngành Hoá dầu.
 Chương III: Một số kiến nghị trong việc xây dựng, phát triển kết
hợp với bảo hộ ngành cơng nghiệp Hố dầu trong tiến trình hội
nhập
Chương III bao gồm những nét cơ bản trong định hướng phát triển
ngành Hoá dầu của Việt Nam đến năm 2020 và những kiến nghị của cá
nhân tác giả về xây dựng, phát triển và bảo hộ ngành Hố dầu cịn non
trẻ trong tiến trình hội nhập.
Bài viết này sẽ tập trung vào những nội dung mang tính kinh tế chứ
khơng đi sâu phân tích đặc trưng kỹ thuật của ngành Hố dầu. Ngồi ra,
do phạm vi các sản phẩm của ngành Hoá dầu rất rộng, số liệu thống kê
chưa đầy đủ nên khoá luận sẽ chỉ tập trung vào những sản phẩm cơ bản
có ứng dụng rộng rãi ở Việt Nam như PVC, sợi tổng hợp. Các phương
pháp nghiên cứu được sử dụng trong quá trình viết bài bao gồm phương
pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp logic theo trình tự thời gian,
phương pháp thống kê…
Do đây là một đề tài mới và do những số liệu thống kê của Việt
Nam về thị trường hoá dầu trong nước cịn lẻ tẻ, thiếu tính tổng qt nên
bài viết khơng thể tránh khỏi sai sót. Tác giả rất mong nhận được những
ý kiến đóng góp chân thành của thầy cô, bạn bè và những người quan
tâm đến đề tài này để có thể hồn thiện và tiếp tục đi sâu nghiên cứu hơn
nữa.

Hà Nội, ngày 15 tháng 11 năm 2003