Báo cáo thực tập chẩn đoán hình ảnh bệnh viện bình dân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HƠ CHÍ MINH

BỘ Y TẾ

---oOo---

BÁO CÁO THỰC TẬP
CHẨN ĐỐN HÌNH ẢNH
ĐƠN VỊ THỰC TẬP:

BỆNH VIỆN BÌNH DÂN
GVHD:

BS. Võ Thị Thúy Hằng

Sinh viên thực hiện:
Đặng Văn Hoàng

311204053

Mai Hoàng

311204054

Giang Gia Huy

311204056

Lớp: YHCT20

TP. HỒ CHÍ MINH NĂM 2022


i


MỤC LỤC
MỤC LỤC............................................................................................................... ii
CHƯƠNG 1. X QUANG NGỰC .......................................................................... 1
1.1. KỸ THUẬT ...................................................................................................... 1
1.2. Hình X quang lồng ngực bình thường.............................................................. 2
1.2.1. Xương lồng ngực ....................................................................................... 2
1.2.2. Cơ và phần mềm thành ngực .................................................................... 2
1.2.3. Nhu mô phổi và rốn phổi........................................................................... 2
1.2.4. Bóng tim và trung thất .............................................................................. 2
1.2.5. Khí quản và phế quản gốc ........................................................................ 2
1.2.6. Vịm hồnh................................................................................................. 2
1.3. GIẢI PHẪU HÌNH ẢNH X QUANG NGỰC................................................. 3
1.3.1. Cấu trúc thành ngực.................................................................................. 3
1.3.2. Cấu trúc nhu mô phổi................................................................................ 4
1.3.3. Trung thất .................................................................................................. 5
1.4. CÁC TỔN THƯƠNG Ở KHUNG XƯƠNG VÀ MÔ MỂM Ở LỒNG NGỰC
...................................................................................................................................... 7
1.4.1. Tổn thương ở phần mềm thành ngực ........................................................ 7
1.4.2. Tồn tại sườn cổ 7: ..................................................................................... 7
1.4.3. Dị dạng xương sườn: ................................................................................ 8
1.4.4. U xương sườn và sụn sườn: ...................................................................... 8
1.4.5. Các tổn thương cơ bản ở phổi .................................................................. 8
1.5. MỘT SỐ CA LÂM SÀNG Ở BỆNH VIỆN .................................................. 13
1.5.1. Case 1 ...................................................................................................... 13

1.5.2. Case 2 ...................................................................................................... 14
1.5.3. Case 3 ...................................................................................................... 15
1.5.4. Case 4 ...................................................................................................... 16
1.5.5. Case 5 ...................................................................................................... 18
1.5.6. Case 6 ...................................................................................................... 19
1.5.7. Case 7 ...................................................................................................... 20
1.5.8. Case 8 ...................................................................................................... 21
1.5.9. Case 9 ...................................................................................................... 22
CHƯƠNG 2. X QUANG BỤNG KHÔNG CHUẨN BỊ .................................. 23
2.1. X quang bụng là gì? ........................................................................................ 23
2.2. Mục đích chính của chụp X – quang bụng..................................................... 23
2.3. Giải phẫu và các hình ảnh bình thường trên phim bụng khơng chuẩn bị ..... 24
2.3.1. Các tạng rỗng .......................................................................................... 24
ii


2.3.2. Các tạng đặc............................................................................................ 24
2.3.3. Các đóng vội bình thường ....................................................................... 24
2.3.4. Các đường mỡ ......................................................................................... 24
2.3.5. Cấu trúc cơ xương................................................................................... 27
2.3.6. Khung chậu.............................................................................................. 28
2.3.7. Ruột.......................................................................................................... 29
2.4. Kỹ thuật chụp phim X – quang bụng ............................................................. 29
2.4.1. Tư thế thẳng đứng ................................................................................... 29
2.4.2. Tư thế nằm ngửa...................................................................................... 30
2.5. Chỉ định và chống chỉ định của chụp X – Quang (Theo ACR và RCR 2017 –
2018) ........................................................................................................................... 30
2.5.1. Chỉ định ................................................................................................... 30
2.5.2. Chống chỉ định ........................................................................................ 30
2.6. Cách đọc X Quang bụng................................................................................. 31

2.7. Các ca lâm sàng gặp ở bệnh viện ................................................................... 32
2.7.1. Ca 1.......................................................................................................... 32
2.7.2. Ca 2.......................................................................................................... 33
2.7.3. Ca 3 - Chụp đường mật qua KEHR ........................................................ 34
2.7.4. Ca 4.......................................................................................................... 35
2.7.5. Ca 5.......................................................................................................... 36
2.7.6. Ca 6 - Chụp bụng đứng KSS ................................................................... 37
2.7.7. Ca 7.......................................................................................................... 39
CHƯƠNG 3. X QUANG XƯƠNG..................................................................... 40
3.1. Các phương pháp chụp X quang cột sống: .................................................... 40
3.2. Tạo ảnh bằng cộng hưởng từ:......................................................................... 41
3.3. Đặc điểm giải phẫu cột sống thắt lưng ........................................................... 41
3.3.1. Quá trình cốt hoá của đốt sống: ............................................................. 41
3.3.2. Đường cong sinh lý: ................................................................................ 42
3.3.3. Thân đốt sống và các mấu sống: ............................................................ 43
3.3.4. Đĩa đệm: .................................................................................................. 44
3.3.5. Các khớp ở cột sống: .............................................................................. 44
3.3.6. Đường kính của ống sống: ...................................................................... 45
3.3.7. Lỗ tiếp hợp (intervertebral foramens) .................................................... 45
3.4. Cách đọc phim X quang cột sống................................................................... 46
3.4.1. Chẩn đoán các bệnh thường gặp ở cột sống .......................................... 46
3.4.2. Hình ảnh bất thường ở cột sống thắt lưng.............................................. 47
3.5. Các ca lâm sàng gặp ở bệnh viện ................................................................... 52
3.5.1. Ca 1.......................................................................................................... 52

iii


3.5.2. Ca 2.......................................................................................................... 53
3.5.3. Ca 3.......................................................................................................... 54

3.5.4. Ca 4.......................................................................................................... 55
3.5.5. Ca 5.......................................................................................................... 56
3.5.6. Ca 6.......................................................................................................... 57
3.5.7. Ca 7.......................................................................................................... 58
CHƯƠNG 4. SIÊU ÂM BỤNG TỔNG QUÁT ................................................ 59
4.1. SIÊU ÂM Ổ BỤNG LÀ GÌ? .......................................................................... 59
4.2. SIÊU ÂM Ổ BỤNG ĐỂ LÀM GÌ? ................................................................ 59
4.3. SIÊU ÂM Ổ BỤNG TỔNG QUÁT KIỂM TRA NHỮNG PHẦN NÀO? ... 59
4.4. ƯU NHƯỢC ĐIỂM CỦA SIÊU ÂM Ổ BỤNG TỔNG QUÁT ................... 60
4.4.1. Ưu điểm của kỹ thuật siêu âm bụng: ...................................................... 60
4.4.2. Nhược điểm của kỹ thuật siêu âm bụng: ................................................ 60
4.5. QUY TRÌNH SIÊU ÂM Ổ BỤNG TỔNG QUÁT ........................................ 61
4.6. LƯU Ý KHI THỰC HIỆN SIÊU ÂM Ổ BỤNG TỔNG QUÁT .................. 61
4.7. HÌNH ẢNH CÁC CƠ QUAN BÌNH THƯỜNG GHI NHẬN TRÊN SIÊU ÂM
.................................................................................................................................... 62
4.7.1. Đường cắt dọc vùng thượng vị................................................................ 62
4.7.2. Đường cắt ngang vùng thượng vị ........................................................... 65
4.7.3. Đường cắt dưới bờ sườn bên phải .......................................................... 66
4.7.4. Đường cắt liên sườn (P).......................................................................... 67
4.7.5. Đường cắt bên trái .................................................................................. 70
4.7.6. Mô tả: (khi chưa ghi nhận bất thường) .................................................. 73
4.8. Các Ca lâm sàng ở Bệnh viện......................................................................... 74
4.8.1. Ca 1: ........................................................................................................ 74
4.8.2. Ca 2.......................................................................................................... 76
4.8.3. Ca 3: ........................................................................................................ 77
4.8.4. Ca 4: ........................................................................................................ 78
4.8.5. Ca 5: ........................................................................................................ 79
4.8.6. Ca 6: ........................................................................................................ 80
4.8.7. Ca 7: ........................................................................................................ 80
4.8.8. Ca 8.......................................................................................................... 81

4.8.9. Ca 9: ........................................................................................................ 82
4.8.10. Ca 10: .................................................................................................... 83
4.8.11. Ca 11: .................................................................................................... 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 86

iv


CHƯƠNG 1. X QUANG NGỰC
Hiện nay, có nhiều phương pháp khảo sát hình ảnh bệnh lý lồng ngực: X quang qui
ước, chụp mạch máu, CT, MRI, y học hạt nhân. Tuy nhiên, X quang qui ước vẫn còn
vai trò cơ bản trong đánh giá bệnh lý lồng ngực. Trong các trường hợp X quang qui ước
nghi ngờ, thường có chỉ định khảo sát thêm các phương pháp khác (chất là CT).
1.1. KỸ THUẬT
Kỹ thuật chụp
Có nhiều chiều thế khảo sát X quang ngực:
- Thắng đứng (sau - trước) là chiều thế thường được khảo sát nhất
- Thẳng nằm (trước - sau): dùng cho các bệnh nhân yếu, nằm tại giường.
- Nghiêng: để định vị các bất thường trên phim thẳng.
- Chếch: đánh giá các bất thường thành ngực, màng phổi.
- Nằm nghiêng (lateral decubitus): Phát hiện toàn dịch màng phổi lượng í.
- Đình ưỡn (apicolordotic view): Khảo sát tổn thương bị che lấp ở vùng đỉnh phổi
- Chụp phim ở thì thờ ra để phát liên trận khi màng phổi lượng ít, khi thũng khu trú.

H1: Hình X quang tim phổi thẳng đứng

H2: Hình X quang tim phổi

nghiêng

1


1.2. Hình X quang lồng ngực bình thường
1.2.1. Xương lồng ngực
– Xương ức và xương cột sống ngực thường không thấy được trên phim thẳng, chỉ
thấy rõ trên phim chụp nghiêng.
– Xương sườn: Xác định trên phim chụp thẳng.
+ Cung sau: Đi từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài.
+ Cung trước: Đi từ trên xuống dưới, từ ngoài vào trong. Phần sụn không cản quang
nên không xác định được tổn thương.
+ Các xương sườn 11, 12 chỉ thấy được trên phim chụp tiết niệu.
1.2.2. Cơ và phần mềm thành ngực
– Cơ ngực lớn, cơ ức địn chũm.
– Bóng vú và núm vú của phụ nữ. Những bộ phận này chồng hình lên vùng nền và
ngoại vi hai phế trường, làm giảm độ sáng của phổi.
1.2.3. Nhu mô phổi và rốn phổi
– Hai phế trường có màu đen trên phim chụp được gọi là hình sáng.
– Rốn phổi có màu trắng, gọi là hình mờ, xuất phát từ hai bên của bờ tim, hình rễ cây.
Rốn phổi được tạo thành bởi động mạch phổi và các phế quản. Rốn phổi trái thường cao
hơn rốn phổi phải khoảng 1 – 2 cm. Rốn phổi chia nhánh nhỏ dần ra ngoại vi thành vân
phổi. Khi cách thành ngực khoảng 1 cm thì vân phổi khơng cịn thấy rõ.
1.2.4. Bóng tim và trung thất
Bình thường ở vị trí lệch trái và có đường kính ngang < ½ đường kính ngang lồng
ngực.
1.2.5. Khí quản và phế quản gốc
Thấy rõ được trên phim chụp điện áp cao.
1.2.6. Vịm hồnh
Vịm hồnh phải cao hơn vịm hồnh trái khoảng 1 – 2 cm. Ngay dưới vịm hồnh
trái là túi hơi dạ dày.

* Tiêu chuẩn một phim X quang phổi đẹp

2


– Tiêu chuẩn chụp phù hợp: Điện áp KV, mA đặt vào bóng X quang phù hợp sẽ sinh
ra dịng tia X có cường độ vừa phải, khơng non q hoặc già quá. Biểu hiện là phim
chụp có độ tương phản tốt, không đen quá hoặc trắng quá. Thấy được bóng 3, 4 đốt sống
ngực.
– Phim lấy hết được trường phổi, khơng hụt lệch: Phía trên lấy hết đốt sống cổ C6,
phía dưới lấy hết hai vịm hồnh, hai bên lấy hết khung xương sườn và phần mềm ở
thành ngực.
– Tư thế bệnh nhân phù hợp: Bệnh nhân đứng cân đối, không lệch, vẹo. Biểu hiện
trên phim là khớp ức đòn hai bên cân đối, hai xương bả vai ra ngồi trường phổi. Chụp
khi bệnh nhân hít vào sâu.

H3: Hình giải phẫu hình ảnh X quang ngực
1.3. GIẢI PHẪU HÌNH ẢNH X QUANG NGỰC
1.3.1. Cấu trúc thành ngực
Thành ngực cấu tạo bởi xương và phần mềm. Khung xương lồng ngực gồm có xương
sống, sườn, địn, ức, bà vai. Xương tạo hình mở, đậm độ cao trên phim X quang. Phần
mềm làm tăng thêm đâm độ của nhu mô phổi trên phim.

3


1.3.2. Cấu trúc nhu mơ phổi
Khí quản và phế quản gốc có hình dài sáng ở giữa trung thất. Khí quản chia đôi
khoảng ngang D5. Thể quản gốc ( P ) dốc hơn ( T ). Theo sự phân chia phế quản , phổi
được chia thành các thủy và phân thủy. Phổi ( P ) có 3 thuỷ: trên , giữa và dưới . Phổi (

T ) có 2 thuỳ: trên và dưới. Phổi ( P ) có 10 phân thủy, được đánh số từ B1 đến B10. Ở
phổi ( T ), có sự góp chung phản thủy B1–2, B7–8.
Từng phế quản phân thủy phân chia tiếp tục đến các tiểu phế quản tận. Nhiều tiểu phế
quân tân dẫn khi cho một tiểu thủy phổi thứ cấp, là các cấu trúc đã giác, kích thước # 5–
2cm, gồm khoảng 3-5 chùm phế nang ( acinus ). Đây là đơn vị phổi cơ bản thấy được
trên hình ảnh cắt lớp phân giải cao (HRCT). Chùm phế nang là các cấu trúc nằm sau
tiểu phế quân tận, kích thước # 5–6mm, chứa khoảng 400 phế nang ( aveoli ). Các phế
nang thông nhau nhờ các lỗ Kohn và thông với các tiểu phế quản xã nhờ ống Lambert.
Phần nhu mô phổi xung quanh phế nang là khoảng kẽ.
Các cấu trúc như mô phổi, màu và khí trong phối tạo hình sáng tương đối cao của hai
trường phổi. Các thủy phổi được phân chia bởi các rãnh liên thủy. Rãnh liên thùy lớn
chạy chéo, phân chia thủy trên – giữa với thùy dưới bên (P) và thùy trên với thùy dưới
bên (T). Rinh liên thủy bé chạy ngang, phân chia thủy trên với thủy giữa ở bên (P).
Ngồi ra cịn có các rãnh phụ như rãnh tĩnh mạch đơn, rãnh phụ trên và dưới Rãnh
liền thủy tao các hình mở, dạng đường, rõ nét nằm ở các vị trí giải phẫu tương ứng trên
phim X quang phổi.
Đồng mạch phổi gồm động mạch phổi (P) và (T) tách ra từ thân động mạch phổi.
Động mạch phổi (T) nằm cao hơn so với động mạch phổi (P). Động mạch phổi phân
nhánh nhỏ dẫn khi ra phía ngoại biên, đi kèm với phế quản. Tĩnh mạch phổi từ các vách
liên thùy, gồm 3–8 nhánh chạy và đổ về nhĩ (T). Các mạch máu phải tạo hình một dạng
đường, phân nhánh trên phim X quang phổi.

4


Hình cấu tạo nhu mơ phổi

1.3.3. Trung thất
Trung thất là khoang giữa của lồng ngực. Trung thất chứa các cơ quan như: tim ,
mạch máu lớn, khí quản, phế quản gốc, thực quản, thần kinh, hạch, tuyến ức... Bờ trung

thất bên ( T ) có 4 cung: quai động mạch chủ, cung đồng mạch phổi , cùng tiểu nhĩ ( T
) (ít thấy) và bờ thất ( T ). Bờ bên ( P ) có ba cung là cũng tĩnh mạch chủ trên, nhĩ ( P )
và tĩnh mạch chủ dưới ( ít thấy ). Một số đường trung thất khác cần chú ý như đường
trung thất trước và sau, đường cạnh sống, đường cạnh động mạch chủ, quai tĩnh mạch
đơn, đường cạnh thực quản, cạnh khí quản.

5


Hình trung thất và các khối bất thường thường gặp ở trung thất

6


1.4. CÁC TỔN THƯƠNG Ở KHUNG XƯƠNG VÀ MÔ MỂM Ở LỒNG NGỰC
1.4.1. Tổn thương ở phần mềm thành ngực
Thường gặp là hình tràn khí dưới da, hình nang sán, hình các dị vật kim loại ở thành
ngực.
1.4.2. Tồn tại sườn cổ 7:
Có thể gặp ở một bên hay hai bên, là một trong những nguyên nhân gây chèn ép rễ
thần kinh cánh tay.
7


1.4.3. Dị dạng xương sườn:
Thường gặp là hình cung trước xương sườn chẻ đôi.
1.4.4. U xương sườn và sụn sườn:
Thông thường là lành tính. Hình ác tính phá huỷ xương thường là thứ phát do di căn
ung thư.
1.4.5. Các tổn thương cơ bản ở phổi

Căn cứ vào mức độ cản tia X của tổn thương, các tổn thương ở phổi được chia làm
ba dạng:
- hình mờ
- hình sáng
- hình mờ – sáng kết hợp
1.4.5.1. Hình mờ (U xương sườn và sụn sườn):
Tuỳ theo kích thước, tổn thương hình mờ được chia thành:
- mờ toàn bộ một phế trường
- đám mờ
- đốm mờ
- nốt mờ.
a). Mờ toàn bộ một phế trường:
Thường gặp ở các bệnh sau:
– Tràn dịch toàn bộ một bên khoang màng phổi:
Nguyên nhân có thể là do lao, do ung thư phổi hoặc do chấn thương…
Hình mờ thuần nhất toàn bộ một bên phổi gây đẩy các cơ quan liên quan. Khe gian
sườn bên tổn thương giãn rộng, trung thất bị đẩy về phía phổi lành,…
– Dày dính toàn bộ một bên phế mạc:
Thường do di chứng của tràn dịch màng phổi điều trị không tốt, tràn máu màng phổi
do chấn thương,.. Hình mờ thuần nhất tồn bộ một bên phổi gây hiệu ứng co kéo rất
mạnh. Kéo trung thất về phía tổn thương, khoang gian sườn bên tổn thương bị co hẹp.
Có thể có vơi hóa khoang phế mạc.
– Xẹp toàn bộ một bên phổi.
8


Do chèn tắc phế quản gốc (xẹp phổi chủ động). Nguyên nhân thường gặp do ung thư
phếquản thể trung tâm hoặc dị vật phế quản gốc.
Hình mờ thuần nhất tồn bộ một bên phổi gây hiệu ứng co kéo. Tuy nhiên mức độ co
kéo thường nhẹ hơn nhiều so với dày dính.

b). Đám mờ:
Dùng chỉ những hình mờ có kích thước khoảng từ 3- 10cm. Có thể chiếm một phân
thuỳ hoặc một thuỳ phổi. Các tổn thương dạng đám mờ thường gặp trong các bệnh sau:
– Tràn dịch màng phổi: Đám mờ thuần nhất ở nền phổi và góc sườn hồnh, ranh giới
phía trên khơng rõ, tạo thành đường cong Damoiseau. Tràn dịch màng phổi gây hiệu
ứng chèn đẩy tùy mức độ: đẩy trung thất sang phía đối diện, giãn khoang gian sườn,…
– Viêm phổi thuỳ (viêm phổi do phế cầu khuẩn – pneumonie): Hay gặp nhất là ở thuỳ
giữa phổi phải. Ở giai đoạn điển hình tổn thương là đám mờ thuần nhất ở nửa dưới phổi
phải, góc sườn hoành phải sáng, ranh giới bờ trên rõ, là rãnh liên thuỳ bé. Trên phim
nghiêng đám mờ có hình tam giác chiếm toàn bộ thùy giữa phổi phải, cạnh thẳng hoặc
lồi, đỉnh quay vào rốn phổi. Hai cạnh là hai rãnh liên thùy.
– Xẹp phổi: Đám mờ tương đối thuần nhất dạng tam giác cạnh lõm. Nếu xẹp một
thuỳ hoặc phân thuỳ cạnh của đám mờ là rãnh liên thuỳ. Thường gặp trong K phế quản.
– Dày dính màng phổi: Là hậu quả sau tràn dịch màng phổi. Đám mờ thuần nhất hoặc
tương đối thuần nhất, ranh giới thường rõ. Gây co kéo các cơ quan liên quan (vịm
hồnh, trung thất, khoang gian sườn,..).
– U phổi:
Thường là các khối mờ trịn, ranh giới có thể rõ hoặc khơng rõ, cản quang thuần nhất
và nằm ở bất kỳ vị trí nào của phổi. Các u lành ở phổi hiếm gặp (chỉ khoảng 2%). Khoảng
98% u phổi là u phế quản, vì vậy đa số u phổi là u ác tính. Căn cứ vào vị trí của u, u
phổi được chia làm hai loại u phổi trung tâm và u phổi ngoại vi. U phổi trung tâm là u
các phế quản lớn vùng rốn phổi. U phổi ngoại vi là u các phế quản nhỏ không phải rốn
phổi.
+ U phổi trung tâm còn được gọi là ung thư phế quản trung tâm. Trên phim X quang
là hình mờ vùng rốn phổi, chồng hình lên bờ trung thất, bờ nham nhở nhiều tua gai dạng
tia nắng mặt trời, ranh giới khơng rõ. Vì u xuất phát từ các phế quản gốc nên có thể gây
9


xẹp phổi ở thuỳ hoặc phân thuỳ tương ứng (xẹp phổi chủ động). Cần chẩn đoán phân

biệt với các khối u trung thất.
+ Ung thư phế quản ngoại vi nằm ở ngoại vi phổi. Do độ ác tính của u phổi ngoại vi
thường thấp nên u có vẻ giống như khối lành tính. Hình trịn hoặc bầu dục, bờ nhẵn,
ranh giới thường rõ.
– Lao phổi: Đám mờ không thuần nhất, ranh giới không rõ. Tổn thương ở nhiều giai
đoạn phát triển khác nhau: thâm nhiễm, xơ, vơi hóa,..
c). Đốm mờ:
Là những hình mờ có kích thước từ 1- 3cm. Tổn thương dạng đốm mờ hay gặp trong
các bệnh sau:
– Di căn ung thư vào phổi: Các đốm mờ tròn, hoặc bầu dục, to nhỏ khơng đều nhau,
có dạng thả bóng bay rải rác khắp hai trường phổi.
– Các tổn thương lao:
+ Nốt thâm nhiễm lao: Đốm mờ không thuần nhất thường ở vùng đỉnh, dưới địn,
ranh giới khơng rõ, ở nhiều giai đoạn khác nhau.
+ U lao: Đốm mờ đơn độc ở ngoại vi phổi, thường tròn, bờ nhẵn, ranh giới rõ, có thể
có vơi hố.
d). Nốt mờ:
Là những hình mờ có kích thước từ 1 đến 10 mm, thường gặp trong các bệnh sau:
– Lao kê: Các nốt mờ nhỏ li ti, có kích thước bằng nhau khoảng 1mm, rải đều khắp
hai
trường phổi.
– Di căn ung thư thể kê: Các nốt mờ to nhỏ không đều như trong lao kê, tập trung chủ
yếu ở vùng rốn và nền phổi.
1.4.5.2. Hình sáng
a). Hình tràn khí màng phổi:
Hình sáng thường ở ngoại vi và trên cao của phế trường, không thấy vân phổi, có giới
hạn với nhu mơ phổi là đường bờ của phế mạc tạng. Nhu mô phổi bị đẩy về phía rốn

10

phổi (xẹp phổi bị động). Gây hiệu ứng đẩy tùy mức độ (đẩy trung thất sang bên phổi
lành, giãn khoang gian sườn,…).
b). Kén khí:
Hình sáng thường trịn hoặc bầu dục, thành mỏng, bờ nhẵn, ranh giới rõ. Kén khí
thường đơn độc ở một bên phổi, kích thước to nhỏ khác nhau. Bản chất của kén khí là
mất vân phổi. Tuy nhiên do phim X quang là kết quả của hiện tượng chồng hình theo
chiều sau trước nên chỉ những kén khí to, chiếm tồn bộ chiều dày trước sau của thành
ngực bị mất vân phổi. Những kén khí nhỏ hơn bị nhu mơ phổi lành trước và sau nó
chồng lên nên vẫn thấy vân phổi.
c). Hang lao:
Là hình sáng nằm trên một vùng phổi có các tổn thương lao xung quanh. Hang lao
mới thành hang thường dày, bờ không rõ, có nhiều tổn thương thâm nhiễm ở xung
quanh. Hang lao cũ thường thành mỏng, bờ nhẵn, ranh giới rõ. Xung quanh có nhiều dải
xơ, nốt vơi hóa. Do tổn thương lao cũ nên thường có hiệu ứng co kéo do dày dính màng
phổi.
1.4.5.3. Hình mờ – sáng kết hợp
a). Áp xe phổi:
Hình trịn hoặc bầu dục, ranh giới rõ, thường đơn độc trong áp xe phổi lan truyền theo
đường trực tiếp hoặc nhiều ổ nhỏ trong trường hợp áp xe phổi gây nên do tụ cầu khuẩn.
Ở giai đoạn khái mủ tạo thành hình hang có mức khí, mức nước. Đó là những khối nằm
ở nhu mơ phổi, có vỏ dày và có ranh giới rõ với tổ chức phổi lành. Hình sáng nằm trên,
mất vân phổi. Hình mờ thuần nhất ở phía dưới. Ranh giới hình sáng, mờ là mức ngang.
Cần phân biệt hình này với kén khí nhiễm khuẩn. Thành kén khí thường mỏng, mức
dịch ít. Thành ổ áp xe dày, mức dịch nhiều.
Tràn khí, tràn dịch khoang màng phổi:
Tổn thương nằm ở ngoại vi phổi, vị trí khoang màng phổi. Hình sáng mất vân phổi ở
trên, đẩy nhu mơ vào vùng rốn phổi. Hình mờ thuần nhất ở dưới tạo mức ngang.

11

1.4.5.4. U trung thất
Hình mờ chồng hình lên bóng trung thất trên phim phổi thẳng, nghiêng. Do được phế
mạc tạng bao bọc nên thường có hình trịn hoặc bầu dục, bờ nhẵn, ranh giới rõ. Tuỳ theo
vị trí, ta thường gặp các khối u sau:
a). U tuyến ức
Khối mờ thuần nhất hình trịn hoặc bầu dục, bờ nhẵn, ranh giới rõ, nằm ở tầng trên
hoặc tầng giữa trung thất trước. Khối thường phát triển về một bên bờ trung thất và hay
bị vơi hóa dạng vỏ trứng gà. Khoảng 1/3 trường hợp có kèm theo biểu hiện nhược cơ.
Các trường hợp khác thường khơng có triệu chứng lâm sàng và được phát hiện một cách
tình cờ.
b). U thần kinh
Khối mờ tròn, bờ nhẵn, ranh giới rõ. Trên phim chụp thẳng khối bám vào một bên bờ
cột sống. Trên phim chụp nghiêng, khối nằm ở trung thất sau và thường chồng hình lên
một lỗ ghép. Chụp cắt lớp vi tính thấy khối u phát triển từ trong lỗ ghép đi ra.
1.4.5.5. Nguyên lý bóng bờ Felson
a). Ý nghĩa
– Là nguyên lý cơ bản nhất trong chẩn đốn vị trí các hình mờ ở phổi
– Là cơ sở hình thành nên các dấu hiệu ở phổi: cổ ngực, ngực bụng, quy tụ rốn phổi,
che phủ rốn phổi,…
– Trong một số trường hợp sử dụng ngun lý bóng bờ Felsol có thể khơng cần chụp
phim phổi nghiêng.
b). Nội dung
Hai hình mờ tiếp xúc nhau. Nếu:
– Hai hình mờ có ranh giới rõ với nhau thì nằm trên hai mặt phẳng khác nhau.
– Hai hình mờ khơng có ranh giới với nhau (cịn gọi là xóa bờ) thì nằm trên cùng một
mặt phẳng.
c). Ứng dụng lâm sàng
– Chẩn đoán phân biệt u phổi trung tâm và u trung thất.

12


– Chẩn đoán phân biệt khối u ở phổi hay ở bụng
– Chẩn đoán phân biệt khối u ở phổi hay ở cổ.
1.5. MỘT SỐ CA LÂM SÀNG Ở BỆNH VIỆN
1.5.1. Ca 1

13


Mô tả:
- Nốt mờ d # 2*1cm vùng rốn phổi (T)
- Nghĩ máy tạo nhịp vùng ngực (T)
- Bóng tim không to
- Không tràn dịch màng phổi 2 bên
- Không ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Nốt mờ d # 2*1cm vùng rốn phổi (T)
- Nghĩ máy tạo nhịp vùng ngực (T)

1.5.2. Ca 2

14


Mô tả:
- Vài nốt xơ vôi rải rác 1/2 dưới 2 phồi
- Xơ rải rác 2 phế trường
- Bóng tim không to

- Không tràn dịch màng phổi 2 bên
- Không ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Vài nốt xơ vôi rải rác 1/2 dưới 2 phồi
- Xơ rải rác 2 phế trường

1.5.3. Ca 3

15


Mô tả:
- Không tổn thương đông đặc nhu mô 2 phổi
- Bóng tim to
- Tràn dịch màng phổi (P) nhiều
- Khơng ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Bóng tim to
- Tràn dịch màng phổi (P) nhiều

1.5.4. Ca 4

16


Mô tả:
- Nghĩ xơ thâm nhiễm, dãn phế quản rải rác 2/3 dưới phổi (P)
- Khí quản lệch (P)
- Xơ rải rác 2 phề trường
- Bóng tim to

- Tăng tuần hồn phổi
- Khơng tràn dịch màng phổi 2 bên
- Khơng ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Nghĩ xơ thâm nhiễm, dãn phế quản rải rác 2/3 dưới phổi (P)
- Xơ rải rác 2 phề trường
- Bóng tim to
- Tăng tuần hoàn phổi

17


1.5.5. Ca 5

Mô tả:
- Mảng mờ nhỏ vùng nách phổi (T), theo dõi mảng xơ hóa hoặc đơng đặc nhỏ
- Xơ rải rác 2 phế trường
18


- Bóng tim nhỏ
- Khơng tràn dịch màng phổi 2 bên
- Không ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Mảng mờ nhỏ vùng nách phổi (T), theo dõi mảng xơ hóa hoặc đơng đặc nhỏ
- Xơ rải rác 2 phế trường
- Bóng tim nhỏ

1.5.6. Ca 6

Mơ tả:
- Khơng tổn thương đông đặc nhu mô 2 phổi
19


- Theo dõi bóng tim to (hít khơng đủ sâu)
- Không tràn dịch màng phổi 2 bên
- Không ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Theo dõi bóng tim to (hít khơng đủ sâu)

1.5.7. Ca 7

Mơ tả:
- Khơng tổn thương đơng đặc nhu mơ 2 phổi
- Bóng tim khơng to, phình động mạch chủ ngực
- Khơng tràn dịch màng phổi 2 bên
- Không ghi nhận bất thường trên xương
Kết luận:
- Bóng tim khơng to, phình động mạch chủ ngực
20