Siêu âm trong chẩn đoán khối u phần phụ, BS.Lăng Thị Hữu Hiệp, khoa chẩn đoán hình ảnh bệnh viện phụ sản Từ Dũ

1
SIÊU ÂM TRONG CHẨN
SIÊU ÂM TRONG CHẨN
ĐOÁN KHỐI U PHẦN PHỤ
ĐOÁN KHỐI U PHẦN PHỤ
Bs. Lăng Thò Hữu Hiệp
Bs. Lăng Thò Hữu Hiệp
Khoa chẩn đoán hình ảnh
Khoa chẩn đoán hình ảnh
Bệnh viện Phụ Sản Từ Dũ
Bệnh viện Phụ Sản Từ Dũ
2
I. SIÊU ÂM HÌNH THỂ BUỒNG TRỨNG
I. SIÊU ÂM HÌNH THỂ BUỒNG TRỨNG
•
•
Là 2 khối echo kém, hình ellipse, với trục dài
Là 2 khối echo kém, hình ellipse, với trục dài
nằm ngang khi bàng quang trống.
nằm ngang khi bàng quang trống.
•
•
Sẽ có thay đổi vò trí nhất là khi có thai.
Sẽ có thay đổi vò trí nhất là khi có thai.
•
•
Buồng trứng nằm ở hố buồng trứng, ở 2 bên tử
Buồng trứng nằm ở hố buồng trứng, ở 2 bên tử
cung.
cung.
3

•
•
Kích thước thay đổi tùy theo tuổi, hậu mãn kinh,
Kích thước thay đổi tùy theo tuổi, hậu mãn kinh,
có thai, những giai đoạn khác nhau trong chu kỳ
có thai, những giai đoạn khác nhau trong chu kỳ
kinh nguyệt.
kinh nguyệt.
•
•
Kích thước buồng trứng bình thường:
Kích thước buồng trứng bình thường:

Người còn kinh: # 2 – 3,5cm
Người còn kinh: # 2 – 3,5cm

Người chưa dậy thì: # 1cm
Người chưa dậy thì: # 1cm

Người mãn kinh: kích thước giảm dần.
Người mãn kinh: kích thước giảm dần.
4
II. KHỐI U PHẦN PHỤ
II. KHỐI U PHẦN PHỤ
1.
1.
Vấn đề lâm sàng
Vấn đề lâm sàng
:
:


Khối u phần phụ hay là 1 buồng trứng bình thường.
Khối u phần phụ hay là 1 buồng trứng bình thường.

Khối u tử cung hay phần phụ hay của cơ quan khác.
Khối u tử cung hay phần phụ hay của cơ quan khác.

Đặc tính u: thể dòch, hổn hợp, cứng chắc, có vách
Đặc tính u: thể dòch, hổn hợp, cứng chắc, có vách
hay không?
hay không?

Khối u có liên quan hay không với cấu trúc vùng
Khối u có liên quan hay không với cấu trúc vùng
chậu.
chậu.

Các triệu chứng liên quan khác: ascite, di căn, thận
Các triệu chứng liên quan khác: ascite, di căn, thận
trướng nước, …
trướng nước, …
5
2.
2.
Khối u buồng trứng
Khối u buồng trứng
:
:
MỤC TIÊU
MỤC TIÊU

: cần phân tích hình ảnh trên siêu âm
: cần phân tích hình ảnh trên siêu âm


•
Khi thấy 1 hình ảnh bất thường trong vùng chậu thì phải xác
Khi thấy 1 hình ảnh bất thường trong vùng chậu thì phải xác
đònh có liên quan các cơ quan khác không.
đònh có liên quan các cơ quan khác không.
•
Phải tìm xem khối u ở cơ quan nào? Đo khối u?
Phải tìm xem khối u ở cơ quan nào? Đo khối u?
•
Xem đường viền của khối u và giới hạn khối u như thế nào (tốt,
Xem đường viền của khối u và giới hạn khối u như thế nào (tốt,
xấu, không rõ, trung bình)
xấu, không rõ, trung bình)
•
Phải xem cấu trúc phản âm bên trong khối như thế nào (dạng
Phải xem cấu trúc phản âm bên trong khối như thế nào (dạng
dòch, không cản âm, vách ngăn, những ổ đặc bên trong). Nếu có
dòch, không cản âm, vách ngăn, những ổ đặc bên trong). Nếu có
cản âm hỗn hợp phải xem chủ yếu là đặc hay dòch (đồng nhất),
cản âm hỗn hợp phải xem chủ yếu là đặc hay dòch (đồng nhất),
phản
phản


âm tăng hay giảm.
âm tăng hay giảm.

6
BỆNH LÝ HỌC
BỆNH LÝ HỌC
:
:
Có 4 nhóm cơ bản:
Có 4 nhóm cơ bản:
1.
1.
U nang đơn độc
U nang đơn độc
: u cơ năng
: u cơ năng
(les kystes fonctionnels)
(les kystes fonctionnels)

Nang buồng trứng cơ năng (nang noãn)
Nang buồng trứng cơ năng (nang noãn)

Ở 1 bên, đường kính # 3-8cm.
Ở 1 bên, đường kính # 3-8cm.

Do có sự tăng hormon tăng trưởng của noãn mà
Do có sự tăng hormon tăng trưởng của noãn mà
không có rụng trứng.
không có rụng trứng.

Sẽ biến mất từ 1-3 tháng.
Sẽ biến mất từ 1-3 tháng.
7


Nang hoàng thể:
Nang hoàng thể:

Giống như nang noãn, ở 1 bên đường kính 5-10cm.
Giống như nang noãn, ở 1 bên đường kính 5-10cm.

Bờ đều, thành mỏng, chất chứa bên trong có phản âm
Bờ đều, thành mỏng, chất chứa bên trong có phản âm
trống.
trống.

Ít gặp hơn nang noãn, thường thấy ở 3 tháng đầu thai kỳ.
Ít gặp hơn nang noãn, thường thấy ở 3 tháng đầu thai kỳ.

Thường không có triệu chứng lâm sàng, khi xuất huyết
Thường không có triệu chứng lâm sàng, khi xuất huyết
thì làm nang lớn và gây đau.
thì làm nang lớn và gây đau.
8
b.
b.
U đa nang
U đa nang
:
:

Loạn dưỡng buồng trứng dạng đa nang.
Loạn dưỡng buồng trứng dạng đa nang.
(Les kystes d’hyperstimulation ovarienne)

(Les kystes d’hyperstimulation ovarienne)

Buồng trứng có nhiều nang nhỏ, có thể ở 2 bên.
Buồng trứng có nhiều nang nhỏ, có thể ở 2 bên.

Thường đường kính 20-25cm.
Thường đường kính 20-25cm.

Gặp ở:
Gặp ở:
- Thai trứng (NHT): có HCG tăng cao
- Thai trứng (NHT): có HCG tăng cao
- Kích thích buồng trứng gây phóng noãn: sẽ biến mất
- Kích thích buồng trứng gây phóng noãn: sẽ biến mất
khi ngưng kích thích buồng trứng.
khi ngưng kích thích buồng trứng.
9

Loạn dưỡng buồng trứng dạng đa nang
Loạn dưỡng buồng trứng dạng đa nang



Triệu chứng lâm sàng:
Triệu chứng lâm sàng:
* đau bụng vùng chậu, buồng trứng to,
* đau bụng vùng chậu, buồng trứng to,
* tràn dòch lồng ngực và ổ bụng,
* tràn dòch lồng ngực và ổ bụng,
* rối loạn chuyển hóa, thuyên tắc mạch, …

* rối loạn chuyển hóa, thuyên tắc mạch, …
10

Lạc nội mạc tử cung (les kystes endométreosiques):
Lạc nội mạc tử cung (les kystes endométreosiques):
bên trong không có vách, chứa chất phản âm đồng
bên trong không có vách, chứa chất phản âm đồng
nhất, thường là nguyên nhân gây vô sinh.
nhất, thường là nguyên nhân gây vô sinh.

U thanh dòch (les kystes sérux): echo trống, bờ rõ,
U thanh dòch (les kystes sérux): echo trống, bờ rõ,
thành mỏng < 3mm, đường kính > 5cm, có sự tăng âm
thành mỏng < 3mm, đường kính > 5cm, có sự tăng âm
phía sau.
phía sau.
11

U nhầy (les kystes mucoides): lớn, có dòch sánh, có
U nhầy (les kystes mucoides): lớn, có dòch sánh, có
phản âm trống, tăng âm nhẹ nhưng đồng nhất, có
phản âm trống, tăng âm nhẹ nhưng đồng nhất, có
nhiều thùy, vách ngăn trong màng dầy.
nhiều thùy, vách ngăn trong màng dầy.

Abcès ống dẫn trứng: bờ không đều, vách dầy,
Abcès ống dẫn trứng: bờ không đều, vách dầy,
thường ở 2 bên (hoặc 1 bên) chứa dòch có echo.
thường ở 2 bên (hoặc 1 bên) chứa dòch có echo.


Ứ nước vòi trứng: bờ đều, vách mỏng, thông nhau,
Ứ nước vòi trứng: bờ đều, vách mỏng, thông nhau,
thường ở 1 hay 2 bên, chứa dòch echo trống.
thường ở 1 hay 2 bên, chứa dòch echo trống.
12

c.
c.
Khối u phức tạp
Khối u phức tạp
:
:

U buồng trứng, u quái buồng trứng (les kystes
U buồng trứng, u quái buồng trứng (les kystes
dermoides, Teratomes): là khối u hỗn hợp, chứa
dermoides, Teratomes): là khối u hỗn hợp, chứa
dòch, có 1 thùy, vách mỏng hay dầy, có nhân, có
dòch, có 1 thùy, vách mỏng hay dầy, có nhân, có
thể có vách, có echo khu trú hay lan tỏa, thường
thể có vách, có echo khu trú hay lan tỏa, thường
có bóng lưng (shadow), mở và tóc có echo dầy
có bóng lưng (shadow), mở và tóc có echo dầy
sáng, có thể có răng (7%), xương (18%). Khi cắt
sáng, có thể có răng (7%), xương (18%). Khi cắt
CT sẽ thấy rõ. Cần phẫu thuật để tránh biến
CT sẽ thấy rõ. Cần phẫu thuật để tránh biến
chứng xoắn hay vỡ. Có thể chẩn đoán sót và âm
chứng xoắn hay vỡ. Có thể chẩn đoán sót và âm
đi qua kém trong khối u đặc.

đi qua kém trong khối u đặc.
13

U nhầy + thanh dòch (thanh dòch, nhầy hoặc u
U nhầy + thanh dòch (thanh dòch, nhầy hoặc u
nhú)
nhú)

U lành: vách đều, dễ thấy.
U lành: vách đều, dễ thấy.

U ác: u to, đặc, bờ dầy không đều, vách ngăn dầy không
U ác: u to, đặc, bờ dầy không đều, vách ngăn dầy không
đều có chồi sùi,
đều có chồi sùi,
±
±
dòch trong ổ bụng, di căn cơ quan
dòch trong ổ bụng, di căn cơ quan
khác.
khác.

Ung thư biểu mô tuyến dòch trong buồng trứng:
Ung thư biểu mô tuyến dòch trong buồng trứng:
vách không đều, mô đặc, trong có nang hỗn hợp,
vách không đều, mô đặc, trong có nang hỗn hợp,
ascites, ruột dính, di căn ổ bụng, ở 2 bên.
ascites, ruột dính, di căn ổ bụng, ở 2 bên.

U khác: choriocarcinome.

U khác: choriocarcinome.
14
d.
d.
Khối u cứng chắc
Khối u cứng chắc
:
:

Fibrome.
Fibrome.

K vỏ buồng trứng.
K vỏ buồng trứng.

Dysembryomes (matures, im matures):
Dysembryomes (matures, im matures):
thường khối u đặc ở người mãn kinh là K
thường khối u đặc ở người mãn kinh là K
buồng trứng.
buồng trứng.
15
BẢNG PHÂN LOẠI
BẢNG PHÂN LOẠI
Nang cơ năng
Nang cơ năng
(Kyste fonctionnel)
(Kyste fonctionnel)
Nang thực thể
Nang thực thể

(Kyste organique)
(Kyste organique)

Chất chứa bên trong đơn thuần
Chất chứa bên trong đơn thuần
là chất dòch
là chất dòch

Chất chứa bên trong có phản
Chất chứa bên trong có phản
âm hỗn hợp
âm hỗn hợp

Thành mỏng , có một khoang
Thành mỏng , có một khoang

Thành dày, có khoang nhiều
Thành dày, có khoang nhiều
thùy trong chứa vách ngăn và
thùy trong chứa vách ngăn và
chồi sùi trong khối u
chồi sùi trong khối u

Đường kính < 5cm
Đường kính < 5cm

Đường kính > 5cm
Đường kính > 5cm

Biến mất nhanh chóng

Biến mất nhanh chóng

Tồn tại, không biến mất
Tồn tại, không biến mất
16

ĐẶC ĐIỂM KHỐI U BUỒNG TRỨNG ÁC
ĐẶC ĐIỂM KHỐI U BUỒNG TRỨNG ÁC
TÍNH
TÍNH

Xuất hiện quanh tuổi mãn kinh hay mãn kinh.
Xuất hiện quanh tuổi mãn kinh hay mãn kinh.

Kích thước > 8-10cm.
Kích thước > 8-10cm.

Có chồi bên trong.
Có chồi bên trong.

Thành dầy.
Thành dầy.

Giới hạn trong không xác đònh rõ ràng.
Giới hạn trong không xác đònh rõ ràng.

Triệu chứng gián tiếp: nội mạc tử cung dầy.
Triệu chứng gián tiếp: nội mạc tử cung dầy.

Các triệu chứng kèm theo: ascite, ứ nước thận, di căn cơ

Các triệu chứng kèm theo: ascite, ứ nước thận, di căn cơ
quan khác.
quan khác.
17
Ở Pháp có phương pháp chọc hút khối u khi nghó
Ở Pháp có phương pháp chọc hút khối u khi nghó
nhiều là u cơ năng.
nhiều là u cơ năng.

Chỉ đònh:
Chỉ đònh:

U cơ năng: ở tuổi hoạt động sinh dục
U cơ năng: ở tuổi hoạt động sinh dục
→
→
chọc hút dòch sẽ phân tích được tính chất của
chọc hút dòch sẽ phân tích được tính chất của
dòch chọc hút và theo dõi sát
dòch chọc hút và theo dõi sát

Bệnh nhân đã mổ bụng nhiều lần, nên không
Bệnh nhân đã mổ bụng nhiều lần, nên không
muốn mổ nữa.
muốn mổ nữa.

Có thai / u nang của thai.
Có thai / u nang của thai.
18


Chất dòch chọc hút:
Chất dòch chọc hút:
phải làm các bước sau
phải làm các bước sau

Quan sát đại thể: màu sắc, loãng hay đặc.
Quan sát đại thể: màu sắc, loãng hay đặc.

Vi thể: khảo sát tế bào, vi trùng.
Vi thể: khảo sát tế bào, vi trùng.

Sinh hóa: CA 125, đònh lượng hormon (E và P)
Sinh hóa: CA 125, đònh lượng hormon (E và P)
19

Saùch tham khaûo:
Saùch tham khaûo:

Ultrasonography in obstetrics and gynecology
Ultrasonography in obstetrics and gynecology
Peter W.Callen, MD, 1994.
Peter W.Callen, MD, 1994.

Echographie en pratique obsteùtricale, 1991
Echographie en pratique obsteùtricale, 1991
B.guetrin
B.guetrin
du Masgeseât B.bailleux
du Masgeseât B.bailleux
Y.Ardaens d.Houzeù de l’Aulnoit.

Y.Ardaens d.Houzeù de l’Aulnoit.