tiểu luận ứng dụng của 40 nguyên lý sáng tạo trong công nghệ phần mềm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐH KHOA HỌC TỰ NHIÊN TP.HCM
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN
–––––––––––––––




BÀI THU HOẠCH
ỨNG DỤNG CỦA 40 NGUYÊN LÝ
SÁNG TẠO TRONG CÔNG NGHỆ
PHẦN MỀM



GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN:
GS. TS. HOÀNG VĂN KIẾM
SINH VIÊN THỰC HIỆN:
MAI HỮU THIỆN 12 11 072


TP.HỒ CHÍ MINH – 2012

1

MỤC LỤC
I. GIỚI THIỆU 3
II. 40 NGUYÊN LÝ SÁNG TẠO VÀ CÔNG NGHỆ PHẦN MỀM 4
1. Phân nhỏ (Segmentation) 4
2. Tách khỏi (Extraction) 4
3. Phẩm chất cục bộ (Local Quality) 5

4. Bất đối xứng (Asymmetry) 6
5. Kết hợp (Consolidation) 7
6. Vạn năng (Universality) 8
7. Chứa trong (Nesting) 8
8. Phản trọng lượng (Counterweight) 9
9. Gây ứng suất sơ bộ (Prior counteraction) 10
10. Thực hiện trước sơ bộ (Prior action) 10
11. Đề phòng (Cushion in advance) 11
12. Đẳng thế (Equipotentiality) 12
13. Đảo ngược (Do it in reverse) 12
14. Cầu tròn hóa (Spheroidality) 13
15. Linh động (Dynamicity) 14
16. Tác động thiếu hoặc thừa (Partial or excessive action) 15
17. Chuyển sang chiều khác (Transition into new dimension) 16
18. Dao động cơ học (Mechanical Vibration) 16
19. Tác động theo chu kỳ (Periodic Action) 17
20. Liên tục tác động có ích (Continuity of useful action) 18
21. Vượt nhanh (Rushing through) 19
22. Biến hại thành lợi (Convert harm into benefit) 19
23. Phản hồi (Feedback) 20
24. Sử dụng trung gian (Mediator) 20
25. Tự phục vụ (Self-service) 21
26. Sao chép (Copying) 22
27. Rẻ thay cho đắt (Inexpensive short-lived objects) 22
2

28. Thay thế hệ cơ học (Replacement of Mechanical System) 23
29. Sử dụng kết cấu thủy hoặc khí (Pneumatic or hydraulic construction) ** 23
30. Sử dụng vỏ dẻo hoặc màng mỏng (Flexile films or thin membranes) 24
31. Sử dụng vật liệu nhiều lỗ (Porous materials) ** 24

32. Đổi màu (Changing the color) 25
33. Đồng nhất (Homogeneity) 26
34. Loại bỏ và tái sinh từng phần (Rejecting and regenerating parts) 26
35. Thay đổi thông số hóa lý của đối tượng (Transformation properties) 26
36. Chuyển pha (Phase transition) ** 27
37. Sử dụng sự nở nhiệt (Thermal expansion) ** 27
38. Sử dụng các chất oxy hóa (Accelerated oxidation) ** 28
39. Sử dụng môi trường trơ (Inert Environment) ** 29
40. Sử dụng vật liệu tổng hợp (Composite materials) 30
III. KẾT LUẬN 31
IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO 32

3

I. GIỚI THIỆU
40 nguyên tắc sáng tạo cơ bản đã được Altshuller tìm ra bằng cách phân tích một
lượng lớn các bằng sáng chế nhằm mục đích xây dựng các công cụ giải quyết những
mâu thuẫn kỹ thuật, thường nảy sinh trong quá trình thực hiện sáng tạo và đổi mới.
Đây có thể được xem như sự tổng hợp kiến thức của nhân loại.
Vào năm 2001, Kevin C. Rea đã cho đăng bài viết của mình gồm 2 phần, mang tên
“TRIZ and Software – 40 Principle Analogies, Part I and II” để trình bày những sự
tương đồng trong lĩnh vực công nghệ phần mềm (CNPM) với 40 nguyên lý sáng tạo
của Altshuller. Tuy nhiên, Rea đã không liệt kê ra sự tương đồng cũng như ví dụ cụ
thể đối với một số nguyên lý. Cụ thể là các nguyên lý: 29 (sử dụng kết cấu thủy hoặc
khí), 31 (sử dụng vật liệu nhiều lỗ), 36 (chuyển pha), 37 (sử dụng sự nở nhiệt), 38 (sử
dụng các chất oxy hóa) và 39 (sử dụng môi trường trơ). Bài viết này cố gắng hoàn
thiện danh sách của Rea thông qua việc đưa ra sự tương đồng trong công nghệ phần
mềm đối với sáu nguyên lý này, đồng thời bổ sung các ví dụ cụ thể cho những nguyên
lý khác. Do bố cục của Rea trong bài viết của ông khá là hữu ích, nên tôi sẽ sử dụng
lại bố cục này, như vậy các ví dụ mới và sự tương đồng có thể được so sánh cũng như

kết hợp lại dễ dàng hơn. Những nguyên lý bị bỏ sót trong bài viết của Rea sẽ được
đánh dấu **.

4

II. 40 NGUYÊN LÝ SÁNG TẠO VÀ CÔNG NGHỆ PHẦN MỀM
1. Phân nhỏ (Segmentation)
a. Chia một đối tượng thành nhiều phần độc lập.
b. Làm cho một đối tượng dễ dàng tháo rời.
c. Tăng mức độ chia nhỏ.
Liên hệ CNPM:
Phân chia một hệ thống, thiết kế, một đối tượng hoặc luồng dữ liệu thành các phần
độc lập. Chẳng hạn như trong phương pháp thiết kế module hoặc hướng đối tượng.
Tăng độ chi tiết cho đến khi tìm được giải pháp. Các bit có thể được xem như nguyên
tử trong ngữ cảnh mã hóa.
Ví dụ CNPM:
Ví dụ thấy rõ nhất là hướng tiếp cận thiết kế ứng dụng từ trên xuống (top down).
Khi thiết kế ta sẽ chia hệ thống thành từng khúc nhỏ, nhờ đó giúp chia hệ thống
phức tạp ra thành các module nhỏ hơn và đỡ phức tạp hơn. Quá trình này có thể
được lặp lại với mỗi module đến khi khối chức năng không còn phức tạp nữa.
Người ta có thể xây dựng ứng dụng dựa trên các dịch vụ độc lập có sẵn trong tổ
chức hoặc thông qua Internet như các Web-service. Ta cũng có thể xây dựng ứng
dụng bằng các component thương mại có sẵn.
2. Tách khỏi (Extraction)
a. Tách thành phần (đặc tính) gây cản trở khỏi đối tượng, hoặc chỉ lấy thành phần
(đặc tính) cần thiết của đối tượng.
Liên hệ CNPM:
Cho một ngôn ngữ, định nghĩa biểu diễn văn phạm của nó cùng với trình thông dịch
sẽ sử dụng cách biểu diễn này để rút ra các câu trong ngôn ngữ.
Loại bỏ những phần vô giá trị trong luồng thông tin.

5

Ví dụ CNPM:
Trong xử lý tín hiệu có nhiều cách để giảm nhiễu. Ví dụ ta có thể tính toán hoặc
đo độ nhiễu trong phông nền của ảnh, khử nó khỏi ảnh để tăng độ tương phản của
tín hiệu thực.
Phương pháp nén âm thanh MP3 loại bỏ những phần tín hiệu âm thanh mà hầu hết
mọi người không thể nghe được do các đặc điểm thính giác ở người.
Phương pháp nén ảnh mất thông tin, chẳng hạn như JPEG, loại bỏ thông tin để có
tỉ lệ nén tốt hơn mà không làm biến dạng ảnh quá mức.
Bộ tạo token trong parser thay thế mọi từ khóa bằng mã gọn hơn để chuyển mã
người đọc được thành mã xử lý được bởi máy. Bộ tạo token đơn giản nhất là các
parser đối số dòng lệnh (command line argument) sẽ đổi một đối số dòng lệnh
(một chuỗi) thành kiểu dữ liệu cơ sở hơn như integer hay boolean.
3. Phẩm chất cục bộ (Local Quality)
a. Đổi cấu trúc của đối tượng từ đồng nhất sang không đồng nhất, đổi môi trường
bên ngoài (hoặc tác động bên ngoài) từ đồng nhất sang không đồng nhất.
b. Đặt mỗi thành phần của đối tượng dưới điều kiện hoạt động tối ưu.
c. Cho mỗi thành phần của đối tượng thực hiện một chức năng hữu ích khác nhau.
Liên hệ CNPM:
Đổi phân loại của đối tượng trong hệ thống kỹ thuật từ hệ phân cấp đồng nhất thành
không đồng nhất.
Ví dụ CNPM:
Trong ứng dụng trí thông minh nhân tạo sử dụng mô hình bảng đen (blackboard),
nhiều người cùng cố gắng giải quyết vấn đề hoặc một phần của vấn đề theo nhiều
cách, chẳng hạn như một số người sẽ theo hướng tiếp cận từ trên xuống (top
down), số khác theo hướng từ dưới lên (bottom up).
6

Thay thế danh sách liên kết các đối tượng “Sư tử” bằng danh sách liên kết các đối

tượng “Động vật”. Mức trừu tượng cao hơn cho phép các đối tượng không đồng
nhất được lưu trong cùng một lớp container hoặc ngược lại.
4. Bất đối xứng (Asymmetry)
a. Đổi hình dạng của đối tượng từ đối xứng sang bất đối xứng.
b. Nếu một đối tượng đã bất đối xứng, tăng mức độ bất đối xứng của nó.
Liên hệ CNPM:
Đưa sự bất đối xứng vào trong ứng dụng. Thay đổi tính bất đối xứng của hệ thống kỹ
thuật để tác động không đều lên kết quả tính toán mong muốn.
Ví dụ CNPM:
Cho chương trình có bộ lọc để xử lý các định dạng đầu vào khác nhau mà không
phải tăng số lượng định dạng đầu ra hoặc là một định dạng đầu vào, nhiều định
dạng đầu ra.
Giả sử cần tính trung bình của một danh sách dài. Thông thường ta phải đếm tất cả
giá trị và chia tổng cho kích thước danh sách. Nếu như đáp án không cần phải
chính xác ta có thể làm như vậy với một tập nhỏ hơn được chọn ngẫu nhiên. Cách
xấp xỉ này thường đủ tốt và nhanh hơn.
Giải thuật quicksort kinh điển lấy phần tử chính giữa làm điểm chốt (pivot). Bằng
cách sử dụng trung vị ba (median of three) ta thường đạt được hiệu suất tốt hơn.
Thay thế tìm kiếm nhị phân kiểm tra phần tử chính giữa của mảng con thành tìm
kiếm nhị phân có trọng số bằng cách sử dụng tri thức thống kê về độ phân bố của
các phần tử. Ví dụ như tận dụng đặc điểm phân bố của các ký tự trong bảng chữ
cái khi tìm kiếm trên một loại từ điển nào đó.
7

5. Kết hợp (Consolidation)
a. Đặt các đối tượng tương đồng hoặc tương tự lại gần nhau (hoặc kết hợp chúng);
lắp ghép các thành phần tương đồng hoặc tương tự để thực hiện các tác vụ song
song.
b. Cho các tác vụ nối tiếp hoặc song song với nhau; đặt chúng gần nhau về mặt thời
gian.

Liên hệ CNPM:
Cho các quá trình chạy song song.
Ví dụ CNPM:
Các hệ điều hành đa nhiệm, các ứng dụng đa luồng, đa bộ xử lý.
Seti@home là một dự án điện toán song song khổng lồ phân phối trên hàng triệu
máy tính trên thế giới. Các máy tính này sẽ yêu cầu một phần dữ liệu để phân tích
và gửi kết quả của mình về cho server. Dự án boinc.org là một sản phẩm phụ của
Seti@home nhằm cung cấp framework cho dạng xử lý song song này.
Một mạng chuyển gói (packet switching network) cho phép nhiều luồng dữ liệu
chạy song hành trên một dây. Trên thực tế chúng không thực sự song song mà là
xen kẽ nhau.
Một dây cáp quang có thể thực sự truyền tin song song khi nhiều sóng tần số khác
nhau được gửi qua sợi quang đồng thời.
Một trang web có thể được xây dựng từ nhiều frame. Mỗi frame có thể đến từ một
server khác nhau. Đẩy dữ liệu cho trang web loại này nhanh hơn khi nhiều kết nối
có thể được sử dụng song song.
In nhiều bản sao của một tài liệu có thể được thực hiện nhanh hơn khi in nó song
song trên nhiều máy.
Hệ thống đĩa cứng raid-5 chia tập tin ra nhiều đĩa có thể truy xuất và lưu tập tin
nhanh hơn do nó được truy xuất/lưu trữ song song.
8

Một số ứng dụng chia sẻ tập tin peer-to-peer thấy rằng tập tin cần lấy có trên nhiều
máy tính truy cập từ xa. Những khúc khác nhau của tập tin có thể được tải về từ
nhiều máy tính khác nhau và ghép chúng lại tại chỗ. Kết quả là lưu lượng cao hơn.
6. Vạn năng (Universality)
a. Cho một thành phần hoặc một đối tượng thực hiện nhiều chức năng; loại bỏ các
thành phần khác.
Liên hệ CNPM:
Làm cho hệ thống kỹ thuật hỗ trợ nhiều phân loại và phân loại động dựa trên ngữ

cảnh.
Ví dụ CNPM:
Trình Norton commander nhúng nhiều chức năng khác nhau trong một ứng dụng
duy nhất.
Một hàm tìm kiếm giá trị lớn nhất cũng có thể được dễ dàng mở rộng để tìm giá trị
nhỏ nhất. Đặc biệt khi có nhiều I/O trong việc đọc dữ liệu từ tập tin.
7. Chứa trong (Nesting)
a. Đặt một đối tượng vào trong đối tượng khác; đặt mỗi đối tượng lần lượt vào trong
nhau.
b. Cho một thành phần đi qua khoảng trống của thành phần khác.
Liên hệ CNPM:
Kế thừa tính năng của các đối tượng khác bằng cách lồng lớp tương ứng vào trong
một lớp nền.
Sử dụng nhiều mức trừu tượng.
Sử dụng các cấu trúc dữ liệu và giải thuật đệ quy.
Ví dụ CNPM:
Các kiến trúc phần mềm phân tầng như mô hình OSI cho giao tiếp mạng.
9

Hướng tiếp cận phân tích và thiết kế từ trên xuống (top down): thiết kế các
component ở cấp cao trước, sau đó mỗi component trở thành một dự án độc lập
với interface đã được định nghĩa.
Ma trận là một mảng các mảng. Ta có thể định nghĩa mảng nhiều chiều.
Các cấu trúc dữ liệu đệ quy: cây, danh sách liên kết, kể cả cấu trúc thư mục quen
thuộc với nhiều thư mục con.
Các giải thuật đệ quy: quicksort, giải thuật duyệt cây, quay lui.
8. Phản trọng lượng (Counterweight)
a. Để bù đắp trọng lượng của đối tượng, kết hợp nó với các đối tượng khác cung cấp
lực nâng.
b. Để bù đắp trọng lượng của đối tượng, cho nó tương tác với môi trường sử dụng

khí động lực, thủy động lực và các lực khác.
Liên hệ CNPM:
Chia sẻ để hỗ trợ hiệu quả các đối tượng được phân hạt tốt với số lượng lớn nhằm
giảm tải động trên hệ thống kỹ thuật.
Sử dụng hàm băm để phân bố đều tải trọng.
Ví dụ CNPM:
Để cải thiện hiệu suất của web server ta có thể chia một trang ra nhiều frame và
lưu các frame trên nhiều đĩa cứng hoặc thậm chí nhiều server. Ta có thể phân bố
các ảnh hoặc các data-blob (lớn) ra nhiều đĩa thay vì đặt chúng vào một đĩa. Hiệu
suất sẽ tăng lên.
Với hàm băm ta có thể phân bố đối tượng ra nhiều bucket trong khi vẫn giữ số
lượng đối tượng ở mỗi bucket gần như bằng nhau.
10

9. Gây ứng suất sơ bộ (Prior counteraction)
a. Nếu cần thiết phải thực hiện một hành động với tác động có hại lẫn có ích, hành
động này nên được thay thế bằng hành động ngược lại để kiểm soát tác động có
hại.
b. Tạo một áp lực ban đầu lên đối tượng để phản lại áp lực không mong muốn khi
hoạt động.
Liên hệ CNPM:
Thực hiện xử lý sơ bộ trong hệ thống để cải thiện tính toán phía sau.
Ví dụ CNPM:
Giả sử người dùng phải chờ một hành động tốn thời gian nào đó. Nếu ta thông báo
người dùng rằng hành động này tốn 10 giây nhưng lại lâu hơn thì sẽ gây khó chịu.
Nếu ta nói rằng nó tốn 30 giây nhưng lại nhanh hơn thì người dùng sẽ thích hơn.
Cứ thử tưởng tượng những chương trình install (hoặc uninstall) báo rằng bạn chỉ
phải chờ 2 giây, nhưng 2 giây đó đôi khi có thể mất 2 phút hoặc hơn.
Khi một ứng dụng khởi động cần đọc từ cơ sở dữ liệu ta có thể load những bảng
hoặc chỉ mục quan trọng nhất trước.

10. Thực hiện trước sơ bộ (Prior action)
a. Thực hiện trước thay đổi cần thiết trên đối tượng (toàn bộ hoặc một phần).
b. Sắp xếp trước các đối tượng để chúng có thể đi vào hoạt động từ vị trí thuận tiện
nhất và không mất thời gian chờ.
Liên hệ CNPM: Như trên.
Ví dụ CNPM:
Bộ nhớ cache đọc trước trong ổ đĩa cứng.
Trình duyệt web có thể lấy tất cả tham chiếu đến các trang web khác xuất hiện trên
trang hiện tại trong khi người dùng đọc trang hiện tại.
11

Thử tưởng tượng một ứng dụng cơ sở dữ liệu chuẩn bị sẵn dữ liệu trước khi được
truy vấn khi nó nhận ra khuôn mẫu trong quá trình sử dụng ứng dụng.
Driver máy in kiểm tra có máy in hay không trước khi người dùng hoàn tất các
thiết lập của mình.
11. Đề phòng (Cushion in advance)
a. Chuẩn bị trước các phương án khẩn cấp để bù đắp cho độ thiếu tin cậy của đối
tượng.
Liên hệ CNPM:
Sử dụng giải thuật xử lý các tác động có hại trong trường hợp tệ nhất và duy trì các
bất biến toàn cục. Đừng giả định điều gì khi bạn không kiểm soát được hết mọi
trường hợp.
Ví dụ CNPM:
Một hệ điều hành tạo backup cho các tập tin thiết yếu trước khi nó được sử dụng.
Điều này giúp ngăn ngừa việc cài lại khi có gì đó bị trục trặc.
Đặt timeout cho tác vụ có thể làm đứng hệ thống, chẳng hạn như một truy vấn đến
cơ sở dữ liệu hoặc kết nối đến dịch vụ mạng.
Việc sử dụng các transaction trong cơ sở dữ liệu có thể được roll-back cũng là một
dạng đề phòng.
Một bộ xử lý đầu vào giúp nhận biết và sàng lọc hoặc bỏ qua dữ liệu đầu vào có

định dạng xấu.
Một bộ lập lộ trình tính toán các lộ trình thay thế trong khi chạy xe. Dựa vào
history nó biết rằng vài chỗ trên lộ trình thường bị kẹt xe. Theo cách này các lộ
trình thay thế sẽ có ngay khi cần.
Một trình xử lý văn bản tạo các bản chụp (snapshot) khi gõ tài liệu để ngăn mất
mát dữ liệu trong trường hợp hệ điều hành gặp sự cố. Công việc này cũng bao
gồm tạo bản sao tài liệu trước khi chỉnh sửa.
Recycle bin trên hầu hết máy tính hiện nay.
12

12. Đẳng thế (Equipotentiality)
a. Trong trường thế năng, hạn chế thay đổi vị trí; thay đổi điều kiện hoạt động để loại
bỏ việc nâng lên hay hạ xuống trong điều kiện trọng lực.
Liên hệ CNPM:
Thay đổi điều kiện hoạt động của giải thuật để kiểm soát luồng dữ liệu vào và ra của
quá trình.
Một sự tương đồng với trường thế năng là thời gian tiêu tốn để tạo đối tượng trong bộ
nhớ. Những đối tượng tiêu tốn nhiều thời gian cần phải được giữ lâu nhất có thể.
Ví dụ CNPM:
Giải thuật hoán đổi bộ nhớ thông minh tính toán khả năng cần dùng đến một đối
tượng trong bộ nhớ chính. Nó sẽ hoán đổi các đối tượng có tỉ lệ sử dụng thấp nhất.
Giữ lại những kết quả trung gian mất nhiều thời gian để tính chừng nào chúng còn
hợp lệ.
Nói chung nguyên lý này có thể được dùng khi ứng dụng sử dụng dữ liệu theo
cách bất định. Cố gắng giữ những phần tử có nhiều khả năng được dùng lại.
Trong giải thuật di truyền ta thường làm việc với tập đáp án khả thi dưới dạng
nhiễm sắc thể. Giải thuật di truyền giữ lại những đáp án khả thi nhất để “nhân
giống”. Các đáp án ít tiềm năng hơn sẽ bị loại bỏ.
Thiết lập trật tự lại cho cơ sở dữ liệu hoặc tập tin chỉ khi thực sự cần. Thông
thường dữ liệu được đánh dấu là đã xóa bằng cách bật cờ lên. Các record trong cơ

sở dữ liệu không bị dời đi mặc dù có vẻ như chúng nằm ở vị trí mới trong cơ sở dữ
liệu.
13. Đảo ngược (Do it in reverse)
a. Đảo ngược hành động dùng để giải quyết vấn đề
b. Cho các thành phần (hoặc môi trường bên ngoài) di chuyển được thành cố định, và
các thành phần cố định thành di chuyển được.
13

c. Lật ngược đối tượng (hoặc quá trình).
Liên hệ CNPM:
Lưu các transaction theo thứ tự ngược để quay lui.
Ví dụ CNPM:
Mọi giải thuật lập thời biểu đều làm công việc này do đảo ngược thời biểu có thể
nhanh hơn.
Trong một số giải thuật ta làm việc với nhiều tập kết quả trung gian. Kiểm tra các
điều kiện giới hạn mạnh nhất trên các tập này ngay khi có thể để giữ cho tập trung
gian nhỏ và quá trình xử lý nhanh hơn, ví dụ, khi join hai bảng trong cơ sở dữ liệu
trước tiên ta giới hạn mỗi bảng về một tập nhỏ nhất trước khi tính tích Descartes.
Một vài tính toán có thể gây tràn trên (overflow) hoặc tràn dưới (underflow). Bằng
cách thay đổi thứ tự tính toán ta có thể ngăn chặn điều này. Một công thức tính số
dấu phẩy động đơn giản có thể được viết thành hay
; ta có thể chọn lựa giữa các công thức này tùy thuộc vào giá trị tương
đối của biến , và .
Với những bài thơ ta đảo ngược các chuỗi trong từ điển. Điều này sẽ giúp cho việc
tìm những từ kết thúc giống nhau dễ hơn.
14. Cầu tròn hóa (Spheroidality)
a. Thay vì dùng các thành phần, bề mặt hay hình dạng phẳng thì sử dụng dạng cong;
chuyển từ bề mặt phẳng sang cầu; từ thành phần có dạng khối lập phương (hình
hộp) sang các cấu trúc dạng tròn.
b. Sử dụng con lăn, vật dạng bóng tròn, xoắn ốc, dạng vòm.

c. Đi từ chuyển động thẳng sang chuyển động xoay, sử dụng lực ly tâm.
Liên hệ CNPM:
Thay thế các kiểu dữ liệu thẳng bằng những kiểu dữ liệu trừu tượng dạng vòng. Ngoài
ra cũng nên xét các kiểu dữ liệu dạng cây hoặc dạng đồ thị. Nguyên lý này cũng áp
14

dụng được với các giải thuật: thay thế các giải thuật tuyến tính bằng những giải thuật
phi tuyến.
Nói chung thay thế giải pháp đơn giản nhất bằng giải pháp phức tạp hơn mà có thể có
thêm nhiều lợi ích.
Ví dụ CNPM:
Thay thế tìm kiếm tuyến tính bằng phương pháp tìm kiếm phức tạp hơn như tìm
kiếm nhị phân.
Thay thế tìm kiếm nhị phân bằng tìm kiếm nhị phân có trọng số.
Đổi hệ tọa độ từ Descartes sang hệ tọa độ cực để dễ dàng tính toán.
Thay thế quá trình in từ máy tính đến thẳng máy in bằng cách thông qua server
giúp kiểm soát tốt hơn luồng in ấn. Không đi theo đường ngắn nhất lại có lợi hơn.
15. Linh động (Dynamicity)
a. Cho phép (hoặc thiết kế) các đặc tính của đối tượng, môi trường bên ngoài hay quá
trình có thể chuyển sang chế độ tối ưu hoặc tìm ra điều kiện hoạt động tối ưu.
b. Chia đối tượng thành các thành phần có thể chuyển động tương đối với nhau.
c. Nếu một đối tượng (hoặc quá trình) cố định hay thiếu linh động thì làm cho nó di
chuyển hoặc tự thích nghi được.
Liên hệ CNPM: Như trên.
Ví dụ CNPM:
Thử tưởng tượng bộ nhớ cache thông minh tự điều chỉnh kích thước của nó dựa
trên tần suất sử dụng trong 10 phút vừa qua.
Giao diện người dùng động của ứng dụng có thể giấu bớt đi những tính năng ít
dùng và thậm chí có thể tập trung vào bước được trông đợi kế tiếp.
Một parser toán học có thể rút gọn công thức trước khi tính toán nó, ví dụ

.
15

Khi xử lý ảnh, ta có thể thay đổi ngưỡng cục bộ một cách linh động giúp đạt được
độ tương phản tối ưu để nhận dạng ký tự.
Một trình biên dịch sắp xếp lại cây phân tích cú pháp để tối ưu mã sinh ra.
Thay đổi khung nhìn trong ứng dụng như PowerPoint. Chỉnh sửa văn bản trong
chế độ phác thảo (outline) dễ hơn và cho cái nhìn tổng thể tốt hơn chế độ trình bày
(presentation).
Một số chương trình đồ họa cho phép hình ảnh tự điều chỉnh tỉ lệ.
16. Tác động thiếu hoặc thừa (Partial or excessive action)
a. Nếu 100 phần trăm của đối tượng khó đạt được bằng phương pháp đã biết, vấn đề
có thể dễ giải quyết hơn đáng kể nếu thêm hoặc bớt một chút với cùng phương
pháp đó.
Liên hệ CNPM:
Tăng hiệu suất bằng phân tích nhiễu loạn (perturbation analysis) đối với những tính
toán đo lường và xác định được.
Ví dụ CNPM:
Bộ tối ưu Heuristic cho các bài toán có độ phức tạp NP như bài toán TSP sẽ dừng
khi đạt được 95% của lộ trình tối ưu. Để đạt được 5% cuối sẽ tốn một khoảng thời
gian lâu hơn rất nhiều.
Để sắp xếp các mảng lớn thông thường quicksort sẽ được dùng do giải thuật này
thực thi khá tốt. Tuy nhiên khi các mảng con cần sắp xếp trở nên nhỏ hơn, giả sử ít
hơn 10 phần tử, các giải thuật sắp xếp khác sẽ được dùng do chúng thực thi tốt
hơn.
Để tăng độ tin cậy của tàu vũ trụ nhiều bộ xử lý sẽ tính toán cùng một giá trị với
các thuật toán khác nhau. Nếu các kết quả là như nhau thì nhiều khả năng kết quả
đó đúng.
16

17. Chuyển sang chiều khác (Transition into new dimension)
a. Di chuyển một đối tượng trong không gian hai hoặc ba chiều.
b. Sắp xếp các đối tượng theo nhiều tầng thay vì một tầng.
c. Nghiêng hoặc đổi hướng đối tượng, đặt nó lên mặt bên của nó.
d. Dùng mặt khác của diện tích đã cho.
Liên hệ CNPM:
Dùng mô hình đối tượng đa tầng thay vì đơn tầng.
Ví dụ CNPM:
Một hàng đợi khi tăng kích thước không đủ bộ nhớ để chứa có thể đặt các phần tử
mới lên đĩa cứng đến khi lại có chỗ trong bộ nhớ chính.
Trong một giao diện người dùng với cửa sổ 2D thêm vào chiều thứ 3 để đặt phần
màn hình ít dùng ra phông nền phía sau. Cho cửa sổ xoay trong chiều thứ 3.
Dùng hệ thập lục phân (hexadecimal) để biểu diễn giá trị giúp các tác vụ trên bit
dễ hiểu hơn.
18. Dao động cơ học (Mechanical Vibration)
a. Làm cho đối tượng dao động hoặc rung.
b. Tăng tần số (thậm chí đến tần số siêu âm).
c. Sử dụng tần số cộng hưởng của đối tượng.
d. Sử dụng rung áp điện thay cho rung cơ học.
e. Sử dụng kết hợp dao động siêu âm và trường điện từ.
Liên hệ CNPM:
Thay đổi tỉ lệ thời gian thực thi giải thuật đến khi đạt được kết quả mong muốn.
Một từ đồng nghĩa khác với dao động trong máy tính là thay phiên (alternating).
Ví dụ CNPM:
17

Trong kiến trúc xử lý liên hợp pipeline nhiều bộ lọc xử lý dữ liệu nối tiếp nhau thì
thời gian được phân cho mỗi bộ lọc liên quan đến thời gian xử lý một phần tử và
chiều dài của hàng đợi.
Cũng trong kiến trúc pipeline ta có thể lập thời biểu cho các quá trình theo cùng

trật tự để có dạng “sóng” đi qua pipeline. Trong chế độ “cộng hưởng” này dữ liệu
cho bộ lọc kế tiếp có sẵn trên bộ nhớ. Hiệu suất sẽ tốt hơn nhiều so với lập thời
biểu đối phó ngẫu nhiên.
Refresh màn hình không theo đồng hồ hệ thống mà theo thời gian đến hoặc đi của
dữ liệu trong GUI.
Việc sử dụng thay phiên các giải thuật MIN-MAX trong trò chơi và trong trí thông
minh nhân tạo cũng là một dạng dao động.
Một hiệu ứng thay phiên khác là giải thuật xử lý đọc thay phiên từ nhiều hàng đợi,
chẳng hạn như theo phương pháp vòng tròn round-robin.
Để giảm thiểu thời gian tìm kiếm trung bình trên đĩa cứng ta cho đầu đọc dao động
qua lại từ giá (rack) đầu đến giá cuối, phục vụ tất cả yêu cầu sector khi đầu đọc đi
qua chúng.
Công nghệ đĩa cứng mới sử dụng hai ô dao động, một ô chỉ toàn đầu đọc, thay vì
nhiều đĩa xoay với một đầu đọc di chuyển.
19. Tác động theo chu kỳ (Periodic Action)
a. Thay vì hành động liên tục thì hành động theo chu kỳ hoặc theo nhịp.
b. Nếu một hành động đã có tính chu kỳ thì tăng mức độ hoặc tần số của nó.
c. Dùng khoảng nghỉ giữa các xung để thực hiện hành động khác.
Liên hệ CNPM:
Thay vì thực hiện một tác vụ liên tục, xác định khung thời gian và thực hiện tác vụ đó
theo chu kỳ.
Ví dụ CNPM:
18

Cập nhật bảng người dùng trong cơ sở dữ liệu và tính lại chỉ mục sắp xếp chỉ một
lần trong ngày thay vì thực hiện với mỗi lần cập nhật. Tương tự loại bỏ các entry
đã đánh dấu xóa chỉ một lần trong ngày.
Chuẩn bị trộn thư (mail merge) trên đĩa cứng trước khi gửi đến máy in. Đặc biệt
khi việc tính toán một trang mất nhiều thời gian hơn in nó.
Bộ thu dọn rác chỉ thực thi khi “rác” vượt quá ngưỡng nào đó.

20. Liên tục tác động có ích (Continuity of useful action)
a. Cho công việc diễn ra liên tục, tất cả thành phần của đối tượng luôn hoạt động hết
công suất.
b. Loại bỏ tất cả hành động, công việc đứng yên hoặc đứt đoạn.
Liên hệ CNPM:
Phát triển một giải pháp được phân chi tiết tốt để tận dụng bộ xử lý tối đa.
Ví dụ CNPM:
Hệ điều hành đa nhiệm. Mọi loại quá trình đều có thể chạy nền, như truy vấn, in
ấn, chống phân mảnh đĩa cứng, quét virus…
Trong khi chỉnh sửa văn bản ta có thể cho kiểm tra ngữ pháp và chính tả đồng
thời.
Tự động chèn từ trong khi gõ, gợi ý các tham số cho công thức trong bảng tính.
Liên tục biên dịch code trong phần mềm soạn thảo cho người lập trình.
Liên tục kiểm tra các URL trong bookmarks của trình duyệt xem còn hợp lệ
không.
Kiểm tra tính hợp lệ của địa chỉ email trong ứng dụng email.
Trong máy scan phẳng, thanh đèn quét di chuyển qua ảnh hai lần. Dùng lần quét
thứ nhất để chuẩn bị tối ưu nhất cho lần quét cuối (như hiệu chỉnh phông nền).
Hoặc ta có thể kết hợp hai ảnh để có độ phân giải cao hơn.
Giải nén trước trong khi đang đọc một luồng được nén.
19

21. Vượt nhanh (Rushing through)
a. Thực hiện quá trình, giai đoạn có hại hoặc nguy hiểm với tốc độ cao.
Liên hệ CNPM:
Cho truyền dữ liệu trong chế độ truyền từng khối (burst mode) ngay trước khi gặp
tình huống xấu nhất.
Ví dụ CNPM:
Cố gắng viết lại các vòng lặp trong phần mềm sao cho vừa với bộ nhớ cache của
bộ xử lý chính. Như vậy bộ xử lý sẽ không cần phải chờ I/O của bộ nhớ.

Ngắt truy cập đến cơ sở dữ liệu khi backup dữ liệu. Việc backup có thể được thực
hiện nhanh hơn và sau đó người dùng có thể sử dụng cơ sở dữ liệu.
Khi phát hiện mất điện thì cho dump bộ nhớ ra đĩa cứng để cứu tất cả dữ liệu.
Khi tần suất lỗi đĩa cứng tăng lên thì sao chép toàn bộ ra đĩa cứng khác càng sớm
càng tốt.
22. Biến hại thành lợi (Convert harm into benefit)
a. Sử dụng các nhân tố có hại, đặc biệt các tác động có hại với môi trường hoặc điều
kiện xung quanh để đạt được tác động tích cực.
b. Loại bỏ hành động chính gây hại bằng cách kết hợp nó với hành động gây hại
khác để giải quyết vấn đề.
c. Khuếch đại nhân tố có hại đến khi không còn gây hại nữa.
Liên hệ CNPM:
Đảo ngược vai trò của quá trình có hại và cho nó trở lại.
Ví dụ CNPM:
Nếu phần mềm biết một số tính toán hoặc truy vấn nào đó tốn nhiều thời gian, cho
hiển thị thông điệp rằng người dùng có thể đi uống café hoặc tập thể dục co giãn
gân cốt. Công việc này thậm chí có thể tốn nhiều thời gian hơn nhưng ít ra người
dùng không phải ở trong trạng thái chờ.
20

Dùng nhiều bộ cảm biến để đọc (= thêm công việc) và lấy trung bình để khử nhiễu
(= chất lượng tốt hơn).
Nếu một chương trình quá chậm để có thể tương tác, biến nó thành chương trình
xử lý theo bó (batch), như vậy mong đợi của người dùng sẽ khác hẳn.
Nếu một chương trình phát hiện đường truyền có chất lượng tồi thì giảm tốc độ
giao tiếp xuống. Mặc dù chậm hơn nhưng kết quả cuối cùng có thể có đầu ra tốt
hơn do ít lỗi hơn.
Nếu chất lượng của thiết bị lưu trữ thấp thì thêm một số byte dư vào dữ liệu sao
cho dữ liệu sẽ được sửa lỗi.
23. Phản hồi (Feedback)

a. Đưa vào thông tin phản hồi (tham chiếu ngược, kiểm tra chéo) để cải thiện quá
trình hoặc hành động.
b. Nếu thông tin phản hồi đã được dùng thì thay đổi mức độ hoặc ảnh hưởng của nó.
Liên hệ CNPM:
Đưa biến phản hồi vào trong vòng lặp để cải thiện các lần lặp phía sau.
Ví dụ CNPM:
Khi một số tính toán hoặc truy vấn tốn nhiều thời gian thì cho hiển thị thanh tiến
độ (progress bar).
Một bộ lập lộ trình có thể cho hiển thị kết quả đầu tiên trong khi nó cố gắng tối ưu
lộ trình này.
Một giải thuật xấp xỉ có thể tính toán giá trị đến độ chính xác nào đó và các giá trị
trung gian được hiển thị trên màn hình.
Giải thuật di truyền có thể cho hiển thị những kết quả tốt nhất tìm được tính đến
thời điểm hiện tại trong khi lặp tiếp qua nhiều thế hệ đáp án về sau.
24. Sử dụng trung gian (Mediator)
a. Sử dụng vật thể truyền tải trung gian hoặc quá trình trung gian.
21

b. Tạm thời kết hợp đối tượng với một đối tượng khác mà có thể dễ dàng tháo bỏ.
Liên hệ CNPM:
Sử dụng một lớp trung gian để cung cấp khung nhìn dữ liệu cho quá trình trong phạm
vi ứng dụng.
Ví dụ CNPM:
Phương pháp thiết kế trung gian thực hiện điều này một cách rõ ràng. Thay vì phải
biết trạng thái của một loạt đối tượng và giữ cho chúng đồng bộ với trạng thái thay
đổi của ta, ta chỉ phải báo cho lớp trung gian hoặc hỏi lớp trung gian. Điều này
giúp giảm giao tiếp giữa các đối tượng và giảm độ phức tạp. Ví dụ, tạo một đối
tượng riêng để xử lý tất cả vấn đề cấu hình.
Không cho đối tượng trong bộ nhớ giao tiếp trực tiếp với các bảng cơ sở dữ liệu,
mà cho chúng truy cập thông qua một lớp trung gian để nếu cơ sở dữ liệu thay đổi

thì thay đổi này không lan truyền ra toàn bộ phần mềm.
Sử dụng một server in ấn để giữ công việc tạm thời khi máy in bị ngắt mạng.
25. Tự phục vụ (Self-service)
a. Làm cho đối tượng tự phục vụ nó bằng cách thực hiện các chức năng có ích bổ trợ.
b. Sử dụng tài nguyên, năng lượng hoặc chất thải bỏ đi.
Liên hệ CNPM: Như trên.
Ví dụ CNPM:
Một ứng dụng an ninh, chẳng hạn như firewall hay chương trình quét virus sẽ tự
kiểm tra chính nó trước khi chạy.
Một cơ sở dữ liệu có thể tự tu sửa nội dung của nó do nó nắm các thông tin
transaction.
Một trình duyệt web có thể chuyển hướng bạn đến web site khác khi server được
yêu cầu không có. Ví dụ, nếu Google tạm thời ngưng hoạt động nó sẽ chuyển
hướng bạn đến Yahoo.
22

Một trình duyệt web gợi ý những hoán vị/dẫn xuất hợp lý các hostname khác nhau
và hiển thị các lựa chọn thay thế này nếu không tìm thấy hostname.
Một đối tượng đồng hồ tự đồng bộ hóa bằng giao thức NTP.
Một chương trình backup tự bao hàm chương trình khôi phục khi backup; ví dụ,
các tập tin zip tự giải nén.
Các virus hay sâu máy tính có thể tự sao chép qua internet.
26. Sao chép (Copying)
a. Thay vì sử dụng đối tượng hiếm, đắt tiền, dễ vỡ thì dùng bản sao đơn giản và rẻ
tiền hơn.
b. Thay thế đối tượng hoặc quá trình bằng bản sao quang học.
c. Nếu bản sao quang học đã được dùng thì chuyển sang bản sao hồng ngoại hoặc
cực tím.
Liên hệ CNPM:
Thay vì tạo đối tượng mới tiêu tốn tài nguyên không cần thiết thì chỉ thực hiện sao

chép sơ bộ.
Ví dụ CNPM:
Thay vì xây dựng ứng dụng từ đầu (= đắt tiền) thì tái sử dụng các component có
sẵn (= rẻ hơn).
27. Rẻ thay cho đắt (Inexpensive short-lived objects)
a. Thay thế đối tượng đắt tiền bằng nhiều đối tượng rẻ tiền với ít ưu điểm hơn (chẳng
hạn như tuổi thọ ngắn).
Liên hệ CNPM: Như trên.
Ví dụ CNPM:
Thay vì sử dụng nhiều bộ nhớ tốc độ cao thì sử dụng đĩa cứng. Chi phí lưu trữ
được đánh đổi với thời gian truy xuất.
23

Hiển thị một trang phức tạp với không đủ chi tiết, do để hiển thị chính xác toàn bộ
cần rất nhiều thời gian tính toán hơn.
Sử dụng độ phân giải thấp cho ảnh nếu có thể.
Tính toán với số nguyên thay vì số dấu phẩy động. Nó nhanh hơn nhiều và có thể
đủ chính xác với ứng dụng của bạn.
Thay thế một hàm tốn nhiều thời gian bằng bảng tra, chẳng hạn như thay thế
và bằng bảng ánh xạ trên mảng [0 45].
Xây dựng một siêu máy tính từ nhiều máy tính cũ.
28. Thay thế hệ cơ học (Replacement of Mechanical System)
a. Thay thế hệ cơ học bằng hệ tri giác (thị giác, thính giác, vị giác hay khứu giác).
b. Sử dụng điện, từ trường và điện từ trường để tương tác với đối tượng.
c. Đổi trường tĩnh thành động, trường không cấu trúc thành có cấu trúc.
d. Kết hợp các trường với các hạt sắt từ.
Liên hệ CNPM: Như trên?
Bản thân phần mềm không có ý nghĩa cơ học. Nhưng với những hệ thống bao gồm cả
thành phần cơ học lẫn phần mềm thì sẽ có nhiều ví dụ.
Ví dụ CNPM:

Ống nghe của bác sĩ có thể được thay thế bằng micro và headphone. Ưu điểm ở
đây là có thể ghi âm lại, có thể thực hiện xử lý tín hiệu phức tạp, chẳng hạn như
phân tích tần suất, đếm nhịp tim…
29. Sử dụng kết cấu thủy hoặc khí (Pneumatic or hydraulic construction) **
a. Sử dụng thành phần khí hoặc chất lỏng của đối tượng thay vì thành phần rắn.
Liên hệ CNPM:
Sử dụng các kiểu dữ liệu linh động hoặc tổng quát hơn thay cho những kiểu dữ liệu cố
định hay hằng số.
Ví dụ CNPM:
24

Lớp container với dung lượng thay đổi chính là cấu trúc dữ liệu cấp phát động.
Thông thường vào thời điểm biên dịch ta không biết chương trình cần phải xử lý
bao nhiêu dữ liệu. Với các cấu trúc dữ liệu cấp phát động, khi cần thêm nhiều
phần tử, vùng bộ nhớ của cấu trúc dữ liệu sẽ nở rộng ra và co lại khi các phần tử bị
xóa đi.
Dùng biến thay vì dùng hằng cứng trong code. Khởi tạo các biến này vào lúc khởi
động với giá trị thích hợp. Khi hằng số thay đổi thì hệ thống chỉ phải thay đổi ở
một chỗ.
30. Sử dụng vỏ dẻo hoặc màng mỏng (Flexile films or thin membranes)
a. Sử dụng vỏ dẻo và màng mỏng thay cho các cấu trúc ba chiều.
b. Cô lập đối tượng khỏi môi trường bên ngoài bằng vỏ dẻo và màng mỏng.
Liên hệ CNPM: Như trên.
Ví dụ CNPM:
Các lớp hướng đối tượng với public interface đã định nghĩa (cố định) có thể thay
đổi cách trình bày bên trong.
Proxy có thể đóng vai trò lá chắn cho nhiều đối tượng.
31. Sử dụng vật liệu nhiều lỗ (Porous materials) **
a. Làm cho đối tượng có nhiều lỗ hoặc thêm vào thành phần nhiều lỗ.
b. Nếu đối tượng đã có lỗ thì dùng những lỗ đó để đưa chức năng hoặc chất có ích

vào.
Liên hệ CNPM:
Thay đổi interface của lớp để thể hiện nhiều hơn hay giấu bớt đi cấu trúc bên trong
của nó.
Ví dụ CNPM:
“Vật liệu nhiều lỗ” ở đây có thể được hiểu là cố tình làm cho ứng dụng phần mềm
kém hoàn hảo. Ví dụ như hệ thống dạy kèm thông minh (Intelligent Tutoring