Sáng kiến kinh ngiệm cách sử dụng đồ dùng dạy học lớp 1

Sáng kiến kinh nghiệm:

SỬ DỤNG ĐỒ DÙNG DẠY HỌC LỚP 1

I.ĐẶT VẤN ĐỀ:
Qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy đối với học sinh tiểu học tư
duy trừu tượng của các em còn hạn chế đặc biệt là học sinh lớp 1. Nhận thức
của các em thường thông qua hình ảnh hoặc việc làm cụ thể. Chính vì vậy
việc sử dụng đồ dùng dạy học ở tiểu học, nhất là đối với dạy lớp 1 và với
học sinh chậm phát triển về nhận thức đã giúp cho các em biết quan sát, có
suy nghĩ, biết tư duy một cách độc lập, linh hoạt, sáng tạo. Từ đó các em có
thể tự phát hiện và giải quyết vấn đề của bài học, phát hiện kiến thức mới và
tự chiếm lĩnh kiến thức, biết thiết lập giữa kiến thức mới và cũ.
Việc sử dụng đồ dùng dạy học kích thích được hứng thú học tập của
học sinh, phát triển tư duy trí tuệ, năng lực sáng tạo của học sinh, phát huy
được tính tích cực của học sinh và giúp học sinh chiếm lĩnh tri thức khoa
học.
Sử dụng đồ dùng dạy học giáo viên có thể đưa ra được nhiều hình
thức dạy học và dạy học theo hướng tích cực hoá, cá thể người học trong
hoạt động học tập, rèn luyện phát huy hết mọi tài năng của giáo viên và học
sinh. Vì vậy ý thức được tầm quan trọng nên tôi đã thường xuyên sử dụng
đồ dùng trực quan trong giảng dạy hằng ngày để nâng cao hiệu quả giờ dạy.
Bởi học sinh lớp 1 luôn đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu
tượng. Vì lẽ đó mà giáo viên thường dùng đồ dùng trực quan để minh hoạ
cho bài giảng. Điều đó thật cần thiết đối với học sinh lớp 1, học sinh được
nghe – nhìn tích cực tham gia vào các hoạt động giúp các em tự phát hiện, tự
nêu vấn đề và tự giải quyết vấn đề trong bài học để chiếm lĩnh tri thức. Để
chất lượng giảng dạy đạt hiệu quả việc sử dụng đồ dùng dạy học là rất cần
thiết trong quá trình dạy học hiện nay. Xuất phát từ suy nghĩ trên tôi quyết
định chọn đề tài: “Sử dụng đồ dùng dạy học lớp 1”.

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1.Thực trạng về việc sử dụng đồ dùng dạy học hiện nay:
Đã nhiều năm qua, chúng ta đã đổi mới về nội dung, chương trình
cũng như phượng tiện dạy học. Hầu hết các trường học được trang bị đầy đủ
đồ dùng dạy học, trong các giờ dạy đồ dùng đã được sử dụng. Đơn vị
Trường Tiểu học Cái Đôi Vàm 1 nơi tôi đang công tác cũng đã được trang bị
nhiều đồ dùng dạy học, giáo viên và học sinh đã thường xuyên sử dụng đồ
dùng trong từng bài học. Ngoài ra nhà trường đã tổ chức các cuộc thi làm đồ
dùng phục vụ cho giảng dạy, toàn thể giáo viên đã nhiệt tình tham gia và đồ
dùng dạy học đã góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng của nhà
trường.
Song hiệu quả của việc sử dụng đồ dùng còn hạn chế, nhiều giáo viên
chưa thấy hết được vị trí tầm quan trọng và tác động qua lại của thiết bị dạy
học, thường xem nhẹ việc sử dụng các thiết bị dạy học nên khi sử dụng chưa
tạo hứng thú cho học sinh và thay vào đó là sự nhàm chán, đơn điệu, tuỳ
tiện. Việc sử dụng đồ dùng đôi lúc chưa đến nơi đến chốn còn sơ sài qua loa
đại khái vì thế hiệu quả của bài dạy chưa đạt hiệu quả cao. Còn học sinh lần
đầu tiên được thực hành với các đồ dùng này nên các em còn bỡ ngỡ, lúng
túng khi sử dụng nên đã ảnh hưởng đến thời gian, tiến trình của tiết dạy.
Với các bài học của chương trình lớp 1 hiện nay thì việc cung cấp
kiến thức mới cho học sinh hầu như bài nào cũng cần đến đồ dùng trực quan,
tranh ảnh, mô hình mà trong thực tế đồ dùng cung cấp còn quá ít, chủ yếu là
do giáo viên tự làm như khi dạy bài học vần thì tranh ảnh từ ứng dụng, câu
ứng dụng, tranh luyện nói chưa có tranh phóng to mà chủ yếu quan sát qua
sách giáo khoa, bộ chữ cái không đủ ghép cho một bài học. Các môn học
khác cũng không kém phần nan giải như vậy, nhiều đồ dùng kém chất lượng
vừa đưa ra sử dụng chẳng bao lâu đã bị hư hỏng không sử dụng được.
2. Biện pháp sử dụng đồ dùng dạy học:
Với mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học hiện nay các phương
pháp dạy học rất cần sự hỗ trợ của các thiết bị dạy học nhất định với các thủ

pháp hết sức phong phú đa dạng nên giáo viên cần có những biện pháp sử
dụng cụ thể khi sử dụng các loại đồ dùng dạy học.
a.Tranh ảnh:
Trước khi chuẩn bị bài dạy giáo viên cần lựa chọn những tranh ảnh có
kích thước vừa phải không quá to hoặc quá nhỏ vừa tầm mắt của đối tượng
quan sát tranh ảnh phải đúng về nội dung, đẹp về hình thức có tính hấp dẫn
nhưng không loè loẹt, đường nét rõ ràng. Để việc quan sát tranh có hiệu quả
thì giáo viên cần có hệ thống câu hỏi khai thác tranh rõ ràng, dễ hiểu đúng
với nội dung trọng tâm của bài không quá mở rộng làm loãng bài từ đó hình
thành kiến thức mới qua tranh ảnh.
Ví dụ:
Khi dạy bài học vần phần câu ứng dụng bài 46 “Ôn, Ơn” ta cần đặt hệ
thống câu hỏi như sau:
- Tranh vẽ cảnh gì?
- Trong tranh vẽ những gì?
Giáo viên nhận xét và từ đó giới thiệu câu ứng dụng: “Sau cơn mưa cả
nhà cá bơi đi bơi lại bận rộn”.
Qua việc quan sát tranh tìm hiểu nội dung tranh đã gây hứng thú, sự
chú ý, phát huy tính tích cực của học sinh. Nội dung tranh cũng chính là nội
dung của câu ứng dụng. Chính vì vậy mà học sinh sẽ luyện đọc trơn câu ứng
dụng một cách dễ dàng hơn.
Hay khi dạy ở môn toán bài “Số 8” giáo viên treo tranh và cần đặt hệ
thống câu hỏi để hình thành kiến thức.
- Có mấy bạn đang chơi trò chơi?
- Thêm một bạn đến cùng chơi.
- Hỏi có tất cả bao nhiêu bạn?
Giáo viên: Để chỉ nhóm người có số lượng là tám người ta biểu thị
bằng chữ số 8, đọc là tám. Từ tranh ảnh học sinh đã chủ động chiếm lĩnh
được kiến thức mới.
Đối với phân môn Đạo đức thì tranh ảnh cũng góp phần quan trọng đế

ý
thức hành vi của các em trong từng tiết học và trong cuộc sống hằng ngày
như
khi dạy bài đạo đức: “Trật tự trong trường học”.
- Hoạt động 1: Quan sát tranh và nhận xét về việc ra vào lớp của các
bạn trong tranh.
- Học sinh quan sát tranh và nhận xét
Học sinh liên hệ việc ra vào lớp của lớp mình hằng ngày.
Từ những hình ảnh bài học các em có thể tự ý thức được xếp hàng ra
vào
lớp hàng ngày được tốt hơn.
Tranh ảnh chọn lựa để dùng vào giảng dạy giáo viên cần hướng cho
học sinh quan sát theo nội dung bài học. Khi đã quan sát xong thì phải cất
tranh đi không để làm phân tán sự chú ý của học sinh trong một tiết học việc
sử dụng tranh cũng phải phù hợp với từng môn học tránh lạm dụng quá
nhiều vì sẽ biến giờ học thành giờ xem tranh và làm loãng nội dung tiết học.
b. Đồ vật:
Đối với học sinh tiểu học nhất là học sinh ở độ tuổi lớp 1các em còn
rất thích vui chơi, yêu thích các đồ vật, con vật như chim, bướm, hoa lá, quả,
cái quạt, mũ ca lô,… đây là các đồ vật mà giáo viên làm từ các miếng bìa,
miếng xốp, giấy màu có màu sắc đẹp, hấp dẫn dễ gây hứng thú học tập cho
học sinh. Qua thực tế dạy học tôi nhận thấy khi sử dụng các đồ vật này để
cung cấp kiến thức mới đến với học sinh đạt kết quả rất cao học sinh nắm
được nội dung của bài một cách chắc chắn có tác dụng tích cực hơn, nhẹ
nhàng hơn.
Ví dụ: Khi dạy bài thủ công “Gấp cái quạt”
Giáo viên cho học sinh quan sát cái quạt và học sinh nêu được: cái
quạt giống như nửa hình tròn, quạt được làm bằng giấy, từ các nếp gấp cách
đều đã xếp thành cái quạt, quạt được buộc một sợi dây cho chắc, có dán hồ ở
giữa,…Từ việc quan sát tìm hiểu cách làm cái quạt các em có thể tự làm một

các quạt một cách dễ dàng.
Hay khi dạy toán bài “lớn hơn, dấu >”
Giáo viên cho học sinh quan sát các nhóm đồ vật như bên phải có hai
con bướm, bên trái có một con bướm. Giáo viên hướng dẫn học sinh nhận
xét về các nhóm đồ vật hai con bướm nhiều hơn một con bướm, vậy 2 > 1.
Môn tự nhiên xã hội đồ vật càng được sử dụng thường xuyên hơn với
các cây rau, cây hoa, con cá,… thật gần gũi với các em trong cuộc sống.
Những đồ dùng này không khó kiếm với mỗi giáo viên chúng ta, song với
các đồ dùng trực quan sinh động này sẽ giúp các em tự tìm tòi và chiếm lĩnh
kiến thức một cách linh động và sáng tạo hơn.
Ví dụ : Dạy bài: “Cây hoa”.
Giáo viên chuẩn bị một số loại cây hoa khác nhau. Học sinh quan sát
từng cây hoa, được nhìn tận mắt, sờ tận tay các em sẽ chỉ ra được đâu là hoa,
lá, cành của cây hoa. Học sinh thấy được tác dụng của cây hoa và từ đó có ý
thức trồng, chăm sóc, bảo vệ cây.
c. Bộ chữ cái:
Bộ chữ cái của giáo viên và học sinh thuận tiện cho việc sử dụng, giáo
viên có thể thao tác nhanh, đúng mẫu chữ học sinh nhận diện một cách dễ
dàng. Học sinh nhận diện và được thực hành ghép từ đó các em nhớ một
cách chắc chắn.
Ví dụ: Khi dạy âm d
Giáo viên giới thiệu âm d bằng chữ cái trong bộ chữ, học sinh đồng
thời cũng tìm trong bộ chữ âm d để ghép vào thanh cài, học sinh tự ghép
thêm âm ê vào sau âm d để được tiếng dê, các em có thể ghép với một số âm
khác để tạo thành tiếng như vậy các em đã chủ động tự chiếm lĩnh kiến thức
mới, tự tìm tòi các em sẽ nhớ lâu.
d. Que tính và các thẻ que tính:
Với học sinh lớp 1 lời nói xuông sẽ không có hiệu quả nếu các em
được thực hành để phát hiện nội dung kiến thức thì giờ dạy học sẽ đạt được
kết quả cao hơn. Khi sử dụng đồ dùng học sinh sẽ mắt thấy, tai nghe, tay

thực hành giúp các em nhớ lâu hiểu bài tốt.
Ví dụ: Khi dạy làm bài tập 2 ở bài “Số 9”.
Khi giáo viên hỏi: Nhìn vào hình vẽ sách giáo khoa ta thấy 9 con tính
được tách thành mấy và mấy?
Nếu giáo viên cho học sinh quan sát các hình vẽ con tính để làm bài
tập này thì rất trừu tượng học sinh khó nhận biết nhưng khi giáo viên thay
thế các hình vẽ đó bằng cách các em được thực hành bằng que tính thì dễ
nhận ra, làm được nhanh chóng.
Học sinh sử dụng bằng que tính tách và nêu:
9 gồm 8 và 1 9 gồm 1 và 8
9 gồm 7 và 2 9 gồm 2 và 7
9 gồm 6 và 3 9 gồm 3 và 6
9 gồm 5 và 4 9 gồm 4 và 5
Hay khi dạy bài: “Mười ba, mười bốn, mười lăm”
Giáo viên yêu cầu học sinh lấy một thẻ 1 chục que tính và 3 que tính
rời.
? 1 chục còn được gọi là bao nhiêu? 10
Vậy có tất cả bao nhiêu que tính?
Học sinh nêu: mười ba que tính. Từ thực hành trên que tính học sinh
sẽ nắm được kiến thức mà giáo viên muốn truyền đạt tới.
e. Bộ hình học phẳng, thước đo độ dài, đồng hồ:
Trong bộ đồ dùng dạy học toán của giáo viên và học sinh đều có các
hình vuông, hình tròn, hình tam giác song muốn cho học sinh nhận diện hình
có hiệu quả người giáo viên hướng dẫn qua các bước:
- Bước 1: Giáo viên cần lựa chọn hình có màu sắc, kích thước, vị trí
đặt hình sao cho phù hợp để giới thiệu tên hình.
- Bước 2: Học sinh chọn hình đang học trong số nhiều hình đã cho.
- Bước 3: Học sinh tìm hình có trong thực tế.
- Bước 4: Học sinh tự tạo hình (tô theo nét đứt, tô màu vào hình, nối
các điểm đã có sẵn tạo thành hình, ghép hình).

Ví dụ: Dạy bài “Hình vuông, hình tròn” SGK trang7,8 cần theo các
bước trên hiệu quả cao và khắc sâu kiến thức trong óc trẻ.
Thước kẻ là đồ dùng học sinh được sử dụng hằng ngày nhưng học
sinh chưa hiểu rõ cách sử dụng mà thường là làm theo bắt chước để các em
biết sử dụng thước kẻ giáo viên cần cho học sinh quan sát thước để giới
thiệu về thước và độ dài khoảng cách từng vạch là 1cm, cách vẽ đoạn thẳng,
giới thiệu các thao tác đo độ dài và cách ghi số đo, sau đó học sinh thực
hành, nêu cách làm, giáo viên nhận xét.
Dạy bài “Đồng hồ” các phương pháp chủ yếu:
- Giáo viên giới thiệu: Mặt đồng hồ, kim ngắn, kim dài, các số từ 1
đến 12, hai kim quay được và quay từ số bé đến số lớn.
- Hướng dẫn học sinh xem giờ đúng.
- Học quan sát, trả lời và thực hành.
Đồ dùng dạy học tạo điều kiện cụ thể hoá kiến thức trừu tượng làm
cho học sinh dễ học, dễ nhớ. Đồng thời nhờ có thiết bị mà học sinh vừa vận
dụng các giác quan tai để nghe lời thầy cô giảng, mắt để nhìn, tay để thực
hành mà theo qui luật khi vận động nhiều các giác quan thì tri thức của con
người càng trở nên chuẩn xác. Sử dụng các thiết bị dạy học vào bài dạy sẽ
gây hứng thú cho học sinh, rèn cho học sinh kỹ năng quan sát, kĩ năng mô
tả, phân tích tổng hợp và tự tìm ra kiến thức. Bên cạnh còn rèn cho học sinh
kĩ năng trình bày ý kiến trước tập thể, rèn cho học sinh thói quen mạnh dạn,
tự tin.
III. HIỆU QUẢ:
Với học sinh tiểu học nhất là học sinh lớp 1 tư duy cụ thể của các em
chiếm ưu thế do đó sử dụng thiết bị dạy học giúp học sinh có biểu tượng cụ
thể về nội dung cần học, các em tiếp thu bài nhanh, nắm vững khái niệm, nội
dung của bài học cụ thể sâu sắc, ghi nhớ lâu. Đặc biệt các em có hứng thú
say mê học tâp và giáo viên tiết kiệm được lời giảng, tăng thực hành và giảm
được lí thuyết, học sinh chủ động hơn trong quá trình lĩnh hội kiến thức.
Từ thực tiễn cho thấy nếu sử dụng đồ dùng hợp lí thì đưa lại kết quả

rất cao: rèn luyện được khả năng diễn đạt, ứng xử, giải quyết được các tình
huống có vấn đề, phát triển các năng lực tư duy, giúp các em biết cách tự
học. Tích cực sử dụng các phương tiện dạy học hợp lí sẽ động viên 100%
học sinh được làm việc trong giờ học, học sinh sẽ học tập chủ động sáng tạo
tự phát hiện và giải quyết các vấn đề của bài học qua đó tự tìm ra và chiếm
lĩnh tri thức mới tránh được tình trạng dạy học thuyết trình, theo kiểu áp đặt
có sẵn.
Sau một năm học áp dụng các biện pháp trên vào thực tiễn giảng dạy
tại trường, tôi thấy kết quả học tập của các em đã được nâng lên dần. Các
giờ học đã được diễn ra nhẹ nhàng, gây được hứng thú cho học sinh.
Sau đây là kết quả cụ thể cuối năm trong năm học 2010 – 2011 của
lớp 1A do tôi chủ nhiệm so với lớp 1B cùng học trong trường.
Lớp
số
học
sinh
Chất lượng giáo dục
Giỏi Khá Trung bình Yếu
SL TL SL TL SL TL SL TL
Lớp 1A 35 10 28,57% 16 45,71% 9 25,71% 0 0%
Lớp 1B 34 7 20,58% 13 38,23% 11 32,35% 3 8,82%
Qua việc áp dụng sử dụng đồ dùng dạy học các em được học tập một
cách nhẹ nhàng, thoải mái, phát huy tốt trí lực của học sinh, học sinh chủ
động, sáng tạo trong học tập để chiếm lĩnh kiến thức. Sử dụng đồ dùng trong
giảng dạy phù hợp với tâm sinh lí lứa tuổi học sinh lớp 1 “Học mà vui – Vui
mà học” khơi dạy trong các em niềm vui học tập, những em rụt rè, ít nói dần
dần cũng tích cực học tập sôi nổi hẳn lên.
IV.BÀI HỌC RÚT RA:
Sử dụng đồ dùng dạy học ở tiểu học phải gây được hứng thú say mê
học tập của học sinh. Do đó trước khi dạy giáo viên phải nắm chắc biện

pháp sử dụng đồ dùng dạy học, chuẩn bị chu đáo các thiết bị đồ dùng dạy
học để cho giờ học đạt hiệu quả cao.
Khi sử dụng đồ dùng dạy học giáo viên cần nhắc lựa chọn hệ thống
câu hỏi, các tình huống sao cho phù hợp với đối tượng, gần gũi với thực tế,
không xa vời quá khó.
Người giáo viên phải biết kết hợp khéo léo giữa đồ dùng dạy học với
ngôn ngữ nói thì đem lại hiệu quả cao. Cần lựa chọn các thiết bị dạy học phù
hợp với nội dung, thực sự góp phần mạnh mẽ tới học sinh để học sinh luôn
yêu thích học tập tìm tòi và sáng tạo.
Thiết bị dạy học luôn phải đóng vai trò chính trongviệc cung cấp
thông tin để học sinh luyện tập thực hành.
Đây là một số kinh nghiệm của tôi trong quá trình giảng dạy khi sử
dụng thiết bị dạy học trong dạy học ở lớp 1. Rất mong sự đóng góp ý kiến
của các bạn đồng nghiệp để góp phần nâng cao hiệu quả dạy ở tiểu học nói
chung và ở lớp 1 nói riêng.
Đặng Thị Lựu