Đổi mới việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở lớp 12 trung học phổ thông (chương trình chuẩn)

Khoá luận tốt nghiệp
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Cùng với các lĩnh vực khác của đời sống chính trị, xã hội, giáo dục và
đào tạo được xem là quốc sách hàng đầu, là “một động lực thúc đẩy và là
một điều kiện cơ bản bảo đảm việc thực hiện những mục tiêu kinh tế- xã hội,
xây dựng và bảo vệ đất nước” [17;tr.507]. Trong điều kiện đất nước ta hiện
nay, đổi mới nền giáo dục và đào tạo có ý nghĩa vô cùng lớn lao, là yếu tố
quan trọng hàng đầu nhằm “đào tạo bồi dưỡng và nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa”. Hội nghị lần thứ II Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã đề
ra “Định hướng chiến lược phát triển giáo dục- đào tạo trong thời kỳ CNH-
HĐH” chỉ rõ nhiệm vụ giáo dục nước ta đến năm 2010 là: “Nhằm xây dựng
những con người và thế hệ thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và
Chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc; công nghiệp hóa, hiện đại hóa; gìn giữ và phát huy các giá
trị văn hóa của dân tộc, có năng lục tiếp thu tinh hóa văn hóa nhân loại; phát
huy tiềm năng của dân tộc và con người Việt Nam, có ý thức cộng đồng và
phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ tri thức và khoa học công nghệ
hiện đại, có tư duy sáng tạo, có tính tổ chức kỷ luật cao; có sức khỏe là
những người thừa kế xây dựng Chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”
như lời căn dặn của Bác Hồ” [18;tr.27].
Để thực hiện tốt mục tiêu giáo dục mà Đảng đã đề ra ngoài việc hoàn
thiện một khối lượng tri thức khoa học, đổi mới nội dung thì cần thiết phải
không ngừng đổi mới phương pháp dạy học. Trong nhà trường Việt Nam
hiện nay “lĩnh vực phương pháp giáo dục trở thành lạc hậu nhất cản trở việc
thực hiện mục tiêu giáo dục tiên tiến” [47;tr.170]. Vấn đề đổi mới phương
pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học lịch sử nói riêng là một
trong những mặt mang tính chiến lược, cấp thiết trước những yêu cầu đổi
mới toàn diện của đất nước. Trong nghị quyết của Hội nghị Ban chấp hành
trung ương Đảng lần thứ II, khóa VIII đã nêu rõ “Đổi mới phương pháp giáo

Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều rèn luyện thành nếp tư duy
sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và
phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian
tự học, tự nghiên cứu cho học sinh nhất là sinh viên đại học”[18;tr.30]. Quan
điểm này đã được thể chế hóa trong Điều 28 của bộ Luật giáo dục 2005 như
sau: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác,
chủ động sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học,
môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn
luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem
lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh” [39].
Như vậy, vấn đề đổi mới giáo dục đào tạo nói chung và đổi mới
phương pháp dạy học nói riêng luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm và
được đặt ra một cách cấp thiết ở trường phổ thông. Đổi mới phương pháp
dạy học còn là một trong những biện pháp hữu hiệu để nhà trường và giáo
viên hoàn thành những mục tiêu giáo dục đào tạo thời kỳ đổi mới. Một cuộc
“cách mạng về phương pháp giáo dục sẽ đem lại một bộ mặt mới, sức sống
mới cho nhà trường ở thời đại mới” [47; tr.170]
Đổi mới phương pháp dạy học không thể tách rời đổi mới kiểm tra,
đánh giá. Bởi vì mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh
giá là những thành tố quan trọng của quá trình dạy học ở trường phổ thông,
chúng có quan hệ mật thiết và biện chứng với nhau. Do đó, trong Đại hội
Đại biểu toàn quốc lần thứ X, Đảng ta đã nêu rõ cần “tiếp tục đổi mới mạnh
mẽ phương pháp giáo dục, phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học,
khắc phục lối truyền thụ một chiều. Hoàn thiện hệ thống đáng giá và kiểm
định chất lượng giáo dục. Cải tiến nội dung và phương pháp thi cử nhằm
đánh giá đúng trình độ tiếp thu tri thức, khả năng học tập. Khắc phục những
mặt yếu kém và tiêu cực của giáo dục” [16; tr.97]. Kiểm tra- đánh giá có vai
trò vô cùng quan trọng là một biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học bộ

môn, đó là khâu mở đầu của quá trình dạy học, đồng thời cũng là khâu kết
thúc của quá trình dạy học này để mở ra một quá trình dạy học khác cao hơn
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
đồng thời nó cũng có tác động điều tiết trở lại quá trình đào tạo. Dạy học là
một quá trình khép kín, để điều chỉnh quá trình này một cách có hiệu quả cả
người dạy và người học đều phải tiếp thu được những thông tin ngược từ
việc kiểm tra, đánh giá tri thức. Việc kiểm tra, đánh giá có nhiệm vụ làm
sáng rõ tình hình lĩnh hội kiến thức của học sinh, sự hình thành kỹ năng, kỹ
xảo, góp phần phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập, tự giác trong mỗi
học sinh. Đồng thời thông qua kiểm tra đánh giá giáo viên có thể rút kinh
nghiệm quá trình dạy học của mình để từ đó có những điều chỉnh biện pháp
sư phạm hợp lý hơn. Song thực tiễn việc kiểm tra đánh giá trong dạy học
lịch sử ở trường phổ thông cho thấy: quan niệm về kiểm tra đánh giá của
giáo viên, học sinh và xã hội cũng có nhiều bất cập, kiểm tra đánh giá còn
nặng về ghi nhớ các sự kiện mà không kiểm tra được học sinh hiểu và vận
dụng sự kiện; kỹ năng kiểm tra đánh giá học sinh chưa thực sự được giáo
viên quan tâm; việc đánh giá còn nặng về hình thức, về điểm, độ chính xác
chưa cao. Chính vì vậy việc kiểm tra đánh giá chưa phát huy được đúng vai
trò và khả năng của nó.
Chương trình lịch sử lớp 12 (chuẩn) mới được đưa vào dạy ở trường
trung hoc phổ thông từ năm 2008. Cho đến nay, trong quá trình dạy học lịch
sử lớp 12 nhiều giáo viên còn khó khăn trong việc lựa chọn nội dung,
phương pháp giảng dạy và kiểm tra, đánh giá để phù hợp với chương trình
mới này. Hơn nữa phải thấy rằng, học sinh lớp 12 phải chuẩn bị cho những
kỳ thi quan trọng như thi tốt nghiệp, thi đại học mà lịch sử là một trong
những môn có thể có trong chương trình thi. Do đó, việc tăng cường kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh lớp 12 là hết sức cần thiết
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên chúng tôi thấy rằng thực hiện việc
kiểm tra đánh giá trong học tập lịch sử ở trường trung học phổ thông theo

yêu cầu đổi mới là hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng bộ môn. Vì vậy
chúng tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Đổi mới việc kiểm tra- đánh giá kết quả
học tập lịch sử của học sinh trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954
đến năm 1975 ở lớp 12 trung học phổ thông (chương trình chuẩn)”.
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
2. Lịch sử vấn đề.
Trong hoạt động dạy học, kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh được
coi là một bộ phận cấu thành của quá trình dạy học. Vì lý do đó, trong lịch
sử phát triển của nền giáo dục, ngay từ rất sớm đã xuất hiện các hình thức
kiểm tra, đánh giá và cũng sớm xuất hiện những công trình nghiên cứu về
quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
2.1. Tài liệu nước ngoài.
Trên cơ sở tiếp cận nguồn tài liệu dịch, chúng tôi thấy có một số công
trình đề cập đến vấn đề này như sau:
Theo như Nguyễn Hứu Chí trong cuốn “Bài học lịch sử và việc kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường trung học phổ thông” thì trên
thế giới từ những năm 70 của thế kỷ XX các nhà giáo dục học đã có những
quan niệm về kiểm tra, đánh giá khác nhau.
Năm 1977, Becbi nhìn nhận vấn đề kiểm tra theo khía cạnh khác khá
chính xác và đầy đủ. Theo ông “đánh giá giáo dục là sự thu thập và xử lý
một cách có bằng chứng một phần của quá trình dẫn tới sự phán xét về giá
trị theo quan niệm hành động” [11; tr.34].
Theo nhà giáo dục học nổi tiếng Hoa Kỳ RanTaylơ, nghiên cứu về
vấn đề đánh giá, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá giáo dục
và đưa ra định nghĩa như sau: “quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác
định mức độ thực hiện được của các mục tiêu trong chương trình giáo
dục”(19840 [11; tr.33].
Philip cho rằng “đánh giá là sự phân tích tác động của chương trình
vào cá nhân, vào hệ thống giáo dục và vào hệ thống phát triển kinh tế- xã hội

của cộng đồng” [11; tr.34].
Nhà nghiên cứu người Pháp R.F.Mager lại cho rằng: “Đánh giá là
việc miêu tả tình hình của học sinh và giáo viên để quyết định công việc cần
phải tiếp tục và giúp học sinh tiến bộ” [11; tr.34] (1993).
Ngoài ra, Savin trong cuốn Giáo dục học tập 1 ở chương X “Kiểm tra,
đánh giá tri thức kỹ năng, kỹ xảo của học sinh” ông nêu rõ quan niệm về
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
kiểm tra-đánh giá. Theo ông “kiểm tra là một phương tiện quan trọng không
chỉ để ngăn ngừa việc lãng quên mà còn để nắm được tri thức một cách vững
chắc hơn”[43; tr.231]. Đồng thời ông cũng nhận thấy “Đánh giá có thể trở
thành một phương tiện quan trọng để điều khiển sự học tập của học sinh, đẩy
mạnh sự phát triển về công tác giáo dục của các em. Đánh giá được thực
hiện trên cơ sở kiểm tra và đánh giá theo hệ thống 5 bậc: Xuất sắc (điểm 5),
Tốt (4 điểm), Trung bình (3 điểm), Xấu (điểm 2), Rất xấu (điểm 1)” [43;
tr.246]. Như vậy, Savin đã quan niệm kiểm tra, đánh giá là hai hoạt động
khác nhau nhưng có mối quan hệ biện chứng. Đặc biệt ông nhấn mạnh việc
kiểm tra không dừng lại ở việc kiểm tra tri thức mà còn kiểm tra kỹ năng, kỹ
xảo của học sinh.
Theo Ilina trong cuốn “Giáo dục học, tập II” đã nghiên cứu và nhấn
mạnh vai trò của kiểm tra- đánh giá, bà coi “việc kiểm tra và đánh giá kiến
thức, kỹ năng và kỹ xảo là rất quan trọng và là thành phần cấu tạo cần thiết
của quá trình dạy học” [26; tr.117]. Đồng thời bà cũng đưa ra hệ thống các
phương pháp kiểm tra, đánh giá kiến thức trong nhà trường Xô Viết với
những ưu điểm và nhược điểm của mỗi phương pháp. Còn về vấn đề đánh
giá thì Ilina cho rằng “đánh giá là một phương tiện kích thích mạnh mẽ và có
một ý nghĩa giáo dục to lớn trong điều kiện nếu như nó được giáo viên sử
dụng đúng đắn”[26; tr.147]
Hay theo P.E.Griffin (1996) “Đánh giá là đưa ra phán quyết về giá
trị của một sự kiện, nó bao hàm việc thu thập thông tin sử dụng trong việc

đánh giá của một chương trình, một sản phẩm, một tiến trình, mục tiêu hay
tiềm năng ứng dụng của một cách thức đưa ra nhằm mục đích nhất định”
[42; tr.8]
Còn N.G.Đairi trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?” đã
khẳng định tầm quan trọng, ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học
tập trong nhà trường. Theo ông “Kiểm tra không chỉ giới hạn ở chỗ phát hiện
và cho điểm kiến thức mà kiểm tra còn thúc đẩy học sinh học tập. Ngoài
những chức năng kiểm tra và giáo dục, kiểm tra còn có chức năng giáo
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
dưỡng và phát triển tư duy” [15; tr.64].
Như vậy, vấn đề kiểm tra- đánh giá được nhiều học giả nước ngoài
nghiên cứu và tìm hiểu. Mặc dù có những quan điểm và cách nhìn nhận
khác nhau nhưng các tác giả đều thống nhất trong việc khẳng định vai trò
của kiểm tra, đánh giá.
2.2. Tài liệu trong nước.
Cùng với các học giả nước ngoài, các học giả, các nhà nghiên cứu
giáo dục nước ta cũng tìm hiểu và nghiên cứu khá sâu sắc về vấn đề kiểm
tra, đánh giá. Đặc biệt trong những năm gần đây vấn đề đổi mới kiểm tra-
đánh giá đang rất được quan tâm.
Hà Thế Ngữ- Đặng Vũ Hoạt trong cuốn Giáo dục học” tập 1, NXB
Giáo Dục, 1987 đã quan niệm về kiểm tra- đánh giá như sau: “Kiểm tra và
đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo của học sinh là một khâu quan trọng của
quá trình dạy học. Xét theo các cách thức thực hiện hệ thống các khâu của
quá trình dạy học, kiểm tra và đánh giá có thể xem xét như là một nhóm
phương pháp dạy học”[41; tr.258]
Theo PTS Trần Kiều trong bài “Đổi mới đánh giá, đòi hỏi bức thiết của
phương pháp dạy học”, tạp chí Ngiên cứu giáo dục số 11/1995 thì “Kiểm tra-
đánh giá là một bộ phận hợp thành không thể thiếu của quá trình giáo dục. Các
yếu tố xác định mục tiêu giáo dục soạn thảo và thực hiện chương trình giáo dục.

Kiểm tra, đánh giá là một chỉnh thể tạo thành chu trình kín. Mối quan hệ chặt
chẽ giữa các yếu tố trên được đảm bảo sẽ tạo thành một quá trình giáo dục đạt
hiệu quả cao” [28; tr.18]. Tác giả coi “đổi mới phương pháp dạy học gắn liền
với đổi mới việc đánh giá nói chung và thi cử nói riêng”.
GS. Trần Bá Hoành trong cuốn “Đánh giá trong giáo dục” xuất bản
năm 1997 thì cho rằng “việc kiểm tra, đánh giá không thể chỉ dừng lại ở yêu
cầu tái hiện các kiến thức, rèn luyện các kỹ năng đã học mà phải khuyến
khích tư duy năng động sáng tạo, phát hiện sự chuyển biến về xu hướng hành
vi của học sinh trước các vấn đề của đời sống gia đình và cộng đồng, rèn
luyện khả năng phát hiện và giải quyết các vấn đề nảy sinh trong những tình
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
huống thực tế” [22;tr.12-13].
Trang Thị Lân trong bài “Về việc kiểm tra- đánh giá kết quả học tập
của học sinh”, tạp chí nghiên cứu giáo dục số 5/1998 có viết: “Trong lý luận
dạy học, kiểm tra là giai đoạn kết thúc của một quá trình dạy học, kiểm tra có
ba chức năng là: đánh giá, phát hiện lệch lạc và điều chỉnh, trong đó có chức
năng đánh giá là chủ đạo. Đánh giá trong dạy học là một vấn đề hết sức
phức tạp, luôn luôn chứa đựng nguy cơ không chính xác, dễ sai lầm. Vì thế
đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi phải đổi mới cách thức kiểm tra đánh
giá, sử dụng kỹ thuật ngày càng tiên tiến và có độ tin cậy cao để dễ thao tác
hơn.”[29; tr.24].
Theo Trần Thị Tuyết Oanh trong cuốn “Đánh giá và đo lường kết
quả học tập” thì cho rằng “Đánh giá kết quả học tập là quá trình thu thập
và xử lý thông tin về trình độ, khả năng mà người học thực hiện các mục
tiêu học tập đã xác định, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của
giáo viên, cho nhà trường và bản thân học sinh để giúp họ học tập tiến bộ
hơn” [42; tr.12].
Năm 1992, trong cuốn giáo trình phương pháp dạy học lịch sử do
Phan Ngọc Liên và Trần Văn Trị chủ biên, Nguyễn Hữu Chí đã viết “Kiểm

tra và đánh giá kết quả học tập là nhằm cho học sinh nắm vững nội dung và
kiểm soát mức độ nắm vững nội dung học tập (mức độ lĩnh hội kiến thức, rèn
luyện kỹ năng và bồi dưỡng đạo đức, tư tưởng chính trị) qua đó giúp giáo
viên hiểu kết quả công việc giảng dạy” [31; tr.223]
GS.TS Nguyễn Thị Côi, trong các công trình của mình đã đi sâu
nghiên cứu về vấn đề kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử như:
“chương XIII giáo trình phương pháp dạy học lịch sử- tập II, Nxb Đại học
sư phạm 2002”, “Tài liệu hội nghị đổi mới phương pháp giảng dạy và học
tập môn lịch sử ở trường PTTH 4/1999”, “Các con đường biện pháp nâng
cao hiệu quả bài học lịch sử ở trường phổ thông” (2006)...Trong các công
trình trên tác giả đã đề cập tới những lý luận cơ bản của kiểm tra- đánh giá
kết quả học tập lịch sử ở trường phổ thông. Theo tác giả “Kiểm tra- đánh giá
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
có nhiệm vụ làm rõ tình hình lĩnh hội tri thức, sự thành thạo về kỹ năng, kỹ
xảo của học sinh, bổ sung làm sâu sắc, củng cố, hệ thống hóa, khái quát hóa
kiến thức đã học...nó còn giúp giáo viên tự đánh giá về việc giảng dạy của
mình và học sinh tự đánh giá kết quả học tập của mình”. Do đó “Nếu thực
hiện tốt khâu kiểm tra- đánh giá sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ
môn”.
Vấn đề này còn được các nhà nghiên cứu viết bài và công bố trên các
tạp chí chuyên ngành. Trên tạp chí giáo dục số 155 (kỳ 1- tháng 2/2007)
PGS.TS Trịnh Đình Tùng đã có bài “ Để nâng cao chất lượng dạy và học bộ
môn lịch sử ở trường phổ thông”. Trong bài thầy đã viết “Vấn đề kiểm tra,
đánh giá trong quá trình dạy học lịch sử nói chung và trong các kỳ thi nói
riêng phải được giải quyết dứt điểm, phải được coi là khâu đột phá trong
việc nâng cao chất lượng dạy học bộ môn lịch sử hiện nay” [49; tr.24]
Đến tháng 2/2008 trên tạp chí giáo dục số 183, thầy lại có bài viết
“Trắc nghiệm hay tự luận trong môn lịch sử ở trường phổ thông”.
GS. TS Nguyễn Thị Côi- Nguyễn Thị Bích đã có bài “Kết hợp tự luận

với trắc nghiệm – biện pháp cần thiết để trong đổi mới phương pháp kiểm
tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử ở trường phổ thông” trên tạp chí giáo
dục số 191 (kỳ 1- tháng 6/2008).
Tạp chí giáo dục số 195 (kỳ 1- tháng 8/2008) cũng đăng bài của
Nguyễn Thị Bích với nhan đề “Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông”.
Nhìn chung các nhà giáo dục học và giáo dục lịch sử đều thống nhất
kiểm tra-đánh giá là một khâu quan trọng không thể thiếu được trong quá
trình dạy học, nó là một yếu tố cần phải được chú ý khi đổi mới phương
pháp dạy học.
Ngoài ra, vấn đề kiểm tra- đánh giá cũng được các học viên, sinh viên
tìm hiểu và nghiên cứu về mặt lý luận và thực tiễn qua một số luận văn,
khóa luận như: luận văn thạc sĩ “Sử dụng phương pháp trắc nghiệm khách
quan để kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử Việt nam giai đoạn 1945-
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
1975 lớp 12- Trung học phổ thông” của Nguyễn Thị Minh Ngọc 2003, “Đổi
mới việc kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học sinh trong dạy học lịch
sử ở trường Trung học phổ thông (qua ví dụ chương II, khái quát tiến trình
lịch sử Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX đến hết chiến tranh thế giới lần thứ
nhất ở lớp 11 trung học phổ thông)” của Nguyễn Thị Quỳnh Anh, 2004...
Đặc biệt gần đây trong luận án tiến sĩ của mình, Nguyễn Thị Bích đã
làm rõ vấn đề đổi mới kiểm tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử của học
sinh ở trường trung học cơ sở qua công trình “Đổi mới kiểm tra, đánh giá
kết quả học tập của học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THCS”.
Tóm lại, vấn đề kiểm tra, đánh giá đã được các nhà giáo dục học và
giáo dục lịch sử trong và ngoài nước nghiên cứu. Những lý luận trên là cơ
sở quý báu cho chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu đề tài “Đổi mới việc kiểm
tra- đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh trong dạy học Lịch sử
Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 ở lớp 12 trung học phổ thông

(chương trình chuẩn)”.
3. Giới hạn của đề tài.
Trong khuôn khổ khóa luận này chúng tôi xin đi sâu nghiên cứu về
các biện pháp nhằm đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập lịch sử ở
trường trung học phổ thông. Nội dung lịch sử vận dụng vào nghiên cứu
được giới hạn trong chương trình lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến 1975 ở
lớp 12 (chương trình chuẩn).
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu.
4.1. Mục đích.
Trên cơ sở tìm hiểu lý luận và thực tiễn việc kiểm tra, đánh giá trong
dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông, đề tài đi sâu nghiên cứu đề
xuất một số biện pháp đổi mới việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh trong dạy học lịch sử lớp 12 phần lịch sử Việt Nam từ năm 1954
đến năm 1975.
4.2. Nhiệm vụ.
Để đạt được mục đích trên đề tài phải giải quyết các nhiệm vụ sau:
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
- Tìm hiểu lý luận về kiểm tra, đánh giá (khái niệm, nội dung, vai trò,
ý nghĩa, biện pháp và hình thức, phương pháp yêu cầu kiểm tra, đánh giá).
- Điều tra, quan sát thực tế dạy học lịch sử ở trường trung học phổ
thông nói chung, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nói
riêng.
- Tìm hiểu chương trình lịch sử Việt Nam từ 1954 đến năm 1975 ở
lớp 12 trung học phổ thông.
- Đề xuất các biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để khẳng định tính khả thi của
những biện pháp mà đề tài đưa ra.
5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
5.1. Cơ sở lý luận.

Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng về giáo dục và những vấn đề liên
quan tới lý luận dạy học, phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông,
các tài liệu liên quan đến kiểm tra, đánh giá.
5.2. Phương pháp nghiên cứu.
- Nghiên cứu các tác phẩm của các tác giả kinh điển, chủ nghĩa Mác-
Lênnin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các văn bản nghị quyết của Đảng và Nhà
nước, Bộ giáo dục và đào tạo về giáo dục.
- Nghiên cứu các công trình của các nhà giáo dục học, giáo dục lịch
sử viết về kiểm tra- đánh giá và các tài liệu lịch sử có liên quan tới đề tài.
- Nghiên cứu nội dung chương trình SGK Lịch sử lớp 12 từ 1954 đến
1975 ở trường trung học phổ thông.
- Nghiên cứu, khảo sát điều tra tình hình kiểm tra, đánh giá trong dạy
học lịch sử thông qua phiếu điều tra, phỏng vấn để nắm được thực tiễn của
công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử của học sinh ở trường
THPT hiện nay.
- Soạn đề kiểm tra và tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm
các biện pháp về đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử Việt Nam
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
ở lớp 12 THPT mà đề tài đã đưa ra.
6. Ý nghĩa.
* Ý nghĩa khoa học: Nhằm giúp bản thân nắm chắc lý luận dạy học bộ
môn nói chung và vấn đề kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử nói riêng.
* Ý nghĩa thực tiễn: Qua nghiên cứu đề tài góp phần giúp bản thân
biết vận dụng những lý luận trên vào quá trình dạy học lịch sử sau này để có
thể nâng cao chất lượng bộ môn.
7. Cấu trúc của khóa luận.
Ngoài mở đầu, kết luận, các phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung của
khóa luận bao gồm 2 chương:

Chương 1: Vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh
trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông.
Chương 2: Một số biện pháp đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả
học tập lịch sử của học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam từ năm
1954 đến năm 1975 ở lớp 12 THPT (chương trình chuẩn).
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
CHƯƠNG 1
VẤN ĐỀ KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề
1.1.1. Cơ sở lý luận.
1.1.1.1. Xuất phát điểm của vấn đề.
a. Mục tiêu của bộ môn lịch sử.
Sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, sự thách thức trước
nguy cơ tụt hậu trên đường tiến vào thế kỷ XXI bằng cạnh tranh trí tuệ đang
đặt ra những mục tiêu mới cho ngành giáo dục đào tạo. Nhiệm vụ của dạy
học lúc này không chỉ là cung cấp cho học sinh hệ thống tri thức phổ thông
cơ bản về tự nhiên và xã hội hiện đại nhất mà còn phải góp phần phát triển
năng lực trí tuệ, tư duy và hoàn hiện nhân cách cho học sinh.
Từ mục tiêu chung của giáo dục phổ thông, mục tiêu của giáo dục
trung học phổ thông được cụ thể hóa như sau: “Giáo dục trung học phổ
thông nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục
trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết thông
thường về kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy năng lực cá nhân
để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học
nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” (Điều 27, mục 2, chương 2, luật giáo
dục 2005) [36]
Cùng với các môn học khác, bộ môn Lịch sử có vị trí, vai trò quan

trọng trong việc phát triển toàn diện học sinh. Mục tiêu của bộ môn lịch sử ở
trường trung học phổ thông được xây dựng trên cơ sở mục tiêu giáo dục của
cấp học, quan điểm đường lối của Đảng về sử học và giáo dục. Nó cũng
được căn cứ vào nội dung, đặc trưng của hiện thực lịch sử và nhận thức lịch
sử; yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ cách mạng hiện nay.
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
Mục tiêu của môn lịch sử ở trường phổ thông là phải thực hiện những
nhiệm vụ sau:
* Về kiến thức: Cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản của
khoa học lịch sử, bao gồm: sự kiện lịch sử cơ bản, các khái niệm thuật ngữ,
nhân vật, niên đại, những hiểu biết về quan điểm lý luận đơn giản, những
vấn đề về phương pháp nghiên cứu học tập phù hợp với yêu cầu và trình độ
của học sinh.
Ví dụ: Ở bậc trung học phổ thông.
- Học sinh được tìm hiểu những kiến thức chủ yếu về quá trình phát
triển của lịch sử Việt Nam với những sự kiện nổi bật. Trên cơ sở đó giúp
học sinh nắm được những quy luật chung và đặc thù của xã hội Việt Nam.
- Về lịch sử thế giới, học sinh được tìm hiểu những sự kiện chính của
lịch sử xã hội loài người từ nguyên thủy cho đến nay mà trọng tâm là thời kỳ
cận hiện đại. Qua đó học sinh hiểu rõ hơn quy luật phát triển của xã hội loài
người, những tác động của lịch sử thế giới tới lịch sử dân tộc, mối quan hệ
giữa lịch sử Việt Nam với lịch sử các nước láng giềng.
- Hơn nữa, học sinh còn được nâng cao và hoàn chỉnh hơn những
nhận thức mácxít- lênninnít về lịch sử. Đồng thời được cung cấp những kiến
thức sơ giản về phương pháp tìm hiểu nghiên cứu lịch sử, cải tiến phương
pháp học tập, phát huy tính tích cực trong học tập lịch sử.
* Về phát triển kỹ năng: Môn lịch sử ở trường phổ thông giúp cho
người học phát triển và rèn luyện năng lực tư duy như phân tích, so sánh,
tổng hợp... kỹ năng học tập và kỹ năng thực hành gồm cả kỹ năng thực hành

bộ môn và kỹ năng thực hành trong cuộc sống. Cụ thể là bồi dưỡng:
- Tư duy biện chứng trong nhận thức và hành động, biết phân tích
đánh giá liên hệ...
- Kỹ năng học tập và thực hành bộ môn: sử dụng SGK, các tài liệu
tham khảo khác, khả năng trình bày nói và viết, làm và sử dụng một số đồ
dùng trực quan, những hoạt động ngoại khóa của môn học.
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
- Vận dụng các kiến thức đã học vào cuộc sống hiện nay.
* Về tư tưởng tình cảm: Lịch sử có sở trường và ưu thế trong việc giáo
dục thế hệ trẻ, từ thời cổ đại người ta đã thấy rằng “lịch sử là cô giáo của
cuộc sống”, “là bó đuốc soi đường đi tới tương lai”. Do đó, giáo dục cho
học sinh quan điểm tư tưởng, lập trường, phẩm chất đạo đức, nhân cách,
tình cảm là một yêu cầu quan trọng cần chú ý thực hiện trong dạy học lịch
sử. Tri thức lịch sử không chỉ có tác dụng giáo dục trí tuệ mà còn giáo dục
cả tình cảm tư tưởng, góp phần đào tạo con người toàn diện.
Thông qua việc học tập lịch sử ở trường trung học phổ thông, những
phẩm chất, đạo đức, tư tưởng, tình cảm...được bồi dưỡng một cách hệ thống
ở những điểm chủ yếu sau:
- Trước hết học sinh được bồi dưỡng lòng yêu nước xã hội chủ nghĩa,
lòng yêu quê hương- một biểu hiện của lòng yêu nước, trong lao động sản
xuất cũng như trong đấu tranh giành độc lập dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.
- Thứ hai, cần bồi dưỡng cho học sinh tinh thần đoàn kết quốc tế, tình
hữu nghị với các dân tộc đấu tranh cho độc lập, tự do, văn minh, tiến bộ xã
hội, hòa bình, dân chủ.
- Đồng thời học sinh cũng cần có niềm tin vào sự phát triển hợp quy
luật của xã hội loài người và dân tộc, dù trong tiến trình lịch sử có những
bước quanh co, khúc khuỷu, tạm thời tụt lùi hay dừng lại.
- Thứ tư, học sinh có ý thức làm nghĩa vụ công dân, sẵn sàng thực
hiện nghĩa vụ quốc tế.

- Và đặc biệt người học cần có những phẩm chất cần thiết trong cuộc
sống cộng đồng...
Tóm lại, mục tiêu bộ môn lịch sử ở trường trung học phổ thông là
cung cấp kiến thức cơ bản có hệ thống về lịch sử phát triển hợp quy luật của
dân tộc và xã hội loài người. Trên cơ sở đó giáo dục lòng yêu nước tự hào
dân tộc, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, rèn luyện năng lực tư
duy và thực hành. Như vậy, để có thể thực hiện được tốt chức năng và
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
nhiệm vụ của bộ môn trong nhà trường người giáo viên phải sử dụng đa
dạng các phương pháp dạy học và không ngừng đổi mới cho phù hợp với sự
phát triển của xã hội trong đó việc cải tiến khâu kiểm tra, đánh giá là một
việc làm hết sức cần thiết.
b. Đặc trưng của bộ môn lịch sử ở trường phổ thông.
Tri thức lịch sử có những đặc điểm riêng nổi bật khác với tri thức của
các bộ môn khoa học khác. Nó mang tính quá khứ, tính không lặp lại, tính
cụ thể, tính hệ thống và tính thống nhất giữa sử và luận. Lịch sử là những gì
diễn ra trong quá khứ không lặp lại nên nhận thức lịch sử không thể quan sát
trực tiếp cũng không thể tiến hành trong phòng thí nghiệm. Những sự kiện,
hiện tượng lịch sử vốn là một hiện thực khách quan, tồn tại độc lập với ý
thức chủ quan của người nhận thức lịch sử, dù chúng ta có biết hay không,
thừa nhận nó hay không thì nó vẫn tồn tại, không thể nào thay đổi được.
Nhiệm vụ của giáo viên không chỉ cung cấp cho học sinh những sự kiện,
hiện tượng lịch sử đúng như nó tồn tại mà còn phải giúp học sinh hiểu
những sự kiện để so sánh đáng giá nhận xét... từ đó rút ra quy luật bài học
kinh nghiệm.
Trong đời sống xã hội, lịch sử vừa là phương tiện bồi dưỡng kiến thức
vừa có tác dụng giáo dục trí tuệ và tình cảm. Tri thức lịch sử là một trong
những bộ phận quan trọng nhất của nền văn hóa nhân loại, không hiểu biết
lịch sử thì không thể xem là người có văn hóa toàn diện và sâu sắc.

Tsecnưsépxki đã nhấn mạnh vai trò và tác dụng giáo dục của bộ môn lịch sử
như sau: “Có thể không biết không cảm thấy sau mê toán học, tiếng Hi Lạp
hoặc chữ Latinh, hóa học, có thể không biết hàng nghìn môn học khác nhưng
dù sao đã là người có giáo dục mà không yêu thích lịch sử thì chỉ có thể là
một con người không phát triển đầy đủ trí tuệ”[35; tr.96]. Học lịch sử không
chỉ để biết lịch sử nước mình mà còn để hiểu về lịch sử nước khác, từ đó
hiểu được rõ sự phát triển của xã hội nói chung. Sự nhận thức một cách tích
cực đúng đắn như vậy sẽ giúp chúng ta có hành động và thái độ đúng đắn
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
biết giữ gìn bản sắc dân tộc trong mối quan hệ với thế giới như nguyên Tổng
bí thư Đỗ Mười đã từng phát biểu “Cùng với quá trình quốc tế hóa ngày
càng mở rộng thì trở về nguồn cũng là một xu thế chung của các dân tộc trên
thế giới. Với chúng ta đó chính là sự tìm tòi, phát hiện ngày càng sâu sắc hơn
những đặc điểm của xã hội Việt Nam, những phẩm chất cao quý, những giá
trị truyền thống và những bài học lịch sử giúp chúng ta lựa chọn và tiến hành
bước đi thích hợp, hướng mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội công bằng
văn minh”[32; tr.226].
Bộ môn lịch sử cũng không đơn thuần chỉ đòi hỏi học sinh ghi nhớ
các sự kiện, niên đại, địa danh... mà còn yêu cầu học sinh phải có tư duy
sáng tạo trong học tập, nhận thức lịch sử. Bởi lịch sử luôn luôn xuất phát từ
những sự kiện cụ thể cho nên để có thể hiểu rõ những tri thức lịch sử người
học phải phát triển tư duy của mình. Ph. Engghen đã từng nói: “Lịch sử bắt
đầu từ đâu thì quá tình tư duy cũng bắt đầu từ đấy”[32; tr.269]. Trong quá
trình dạy học, các nhà giáo dục nước ta cũng như trên thế giới đều quan
niệm và cố gắng thực hiện việc phát triển tư duy của học sinh, hướng dẫn
học sinh nhận thức từ hiện vật, các bằng chứng khoa học về quá khứ để
nhận biết chính xác và hiểu sâu sắc hơn những sự kiện đã xảy ra. Đây là một
vấn đề khó bởi đặc trưng của bộ môn là xuất phát từ sự kiện cụ thể.
Như vậy, để có thể thực hiện được các yêu cầu trên, giáo viên lịch sử

cần vận dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau và không ngừng đổi mới
trong đó đổi mới kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng. Hoạt động kiểm
tra, đánh giá phải được thực hiện toàn diện cả về kiến thức, kỹ năng và thái độ,
toàn diện về mức độ nhận thức của học sinh từ biết đến hiểu và vận dụng.
c. Đặc điểm nhận thức của học sinh trong học tập lịch sử.
Quá trình nhận thức của học sinh về cơ bản cũng diễn ra theo quy luật
nhận thức chung của xã hội loài người. Quy luật này được Lê- Nin chỉ rõ đó
là: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
thực tiễn, đó là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, nhận thức
hiện thực khách quan”.
Quá trình nhận thức của học sinh được tiến hành trong quá trình dạy
học với những điều kiện sư phạm nhất định và nó có những điểm độc đáo
hơn so với quá trình nhận thức chung của xã hội loài người và của các nhà
khoa học. Nếu như quá trình nhận thức của các nhà khoa học diễn ra theo
con đường mò mẫm, thử và sai thì quá trình nhận thức của học sinh lại diễn
ra theo con đường đã được khám phá. Tức là, học sinh phổ thông trong quá
trình học tập không có nhiệm vụ tìm ra cái mới cho nhân loại mà trước hết
phải hoàn thành nhiệm vụ nắm cho được những tri thức mà loài người đã
tích lũy trong các khoa học. Nói cách khác, các em nhận thức được cái mới
đối với bản thân mình rút ra từ kho tàng hiểu biết chung của nhân loại.
Mặt khác, trong thời gian học ở trường phổ thông, học sinh không
phải nắm vững toàn bộ kho tàng hiểu biết của nhân loại mà chỉ nắm những
tri thức cơ bản phù hợp với thực tiễn đất nước được rút ra từ các nhà khoa
học và được gia công về mặt sư phạm.
Nét độc đáo trong quá trình nhận thức của học sinh còn biểu hiện ở
chỗ nó chứ đựng các khâu kiểm tra, củng cố, đánh giá các tri thức, kỹ năng,
kỹ xảo. Trong quá trình tự kiểm tra, đánh giá dưới sự hướng dẫn điều kiển ở
những mức độ khác nhau của giáo viên, học sinh sẽ tự phân tích, tự đánh giá

chỗ mạnh, chỗ yếu trong việc nắm trí thức, phát huy những yếu tố tích cực,
khắc phục những yếu tố tiêu cực nhằm hoàn thiện quá trình dạy học, mang
lại hiệu quả tối ưu. Đồng thời học sinh cũng tự mình trực tiếp trao đổi, nhận
xét hay đưa ra ý kiến về một vấn đề với tập thể hay cá nhân bạn bè trong lớp
từ đó các em có thể tự rút ra cho mình những kết luận cần thiết. Thông qua
kiểm tra, đánh giá và tự kiểm tra, đánh giá học sinh nắm vững kiến thức một
cách có hệ thống, biến tri thức của nhân loại thành kiến thức riêng của mình.
Do đó trong quá trình nhận thức của học sinh phải có khâu kiểm tra, đánh
giá để đảm bảo cho quá trình này hợp thành một chu trình kín.
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
Quá trình nhận thức của học sinh trong học tập lịch sử có nhiều điểm
khác biệt cũng một phần bởi tri thức lịch sử có những đặc trưng riêng của
nó. Lịch sử bao gồm những sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong quá khứ
mang tính trừu tượng cao do đó để nhận thức lịch sử thì người học buộc phải
có óc tưởng tượng phong phú để dựng lại một hình ảnh chân thực về sự kiện
đã xảy ra không tồn tại ở hiện thực. Ở trường phổ thông học sinh tri giác các
sự kiện hiện tượng lịch sử qua lời giảng của giáo viên, sách giáo khoa và đồ
dùng trực quan. Do đó học sinh phải thực hiện các thao tác đơn giản như
nghe, quan sát, tri giác tài liệu để từ đó hình dung tưởng tượng lại các sự
kiện đã diễn ra trong quá khứ. Sau đó để hoàn thành quá trình nhận thức lịch
sử, học sinh phải phân tích, tổng hợp, so sánh…tức là bước vào giai đoan
nhận thức lý tính để tìm ra bản chất của sự kiện, hiện tượng và đánh giá nhìn
nhận chúng một cách hợp lý. Do đó, việc kiểm tra, đánh giá trong dạy học
lịch sử không chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ mà phải xem xét cả mức độ hiểu
và vận dụng vào cuộc sống của học sinh.
d. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
Trong những năm gần đây, nền giáo dục nước ta có những bước phát
triển mới. Cuộc cải cách giáo dục của chúng ta được tiến hành đồng thời
trên cả ba mặt: hệ thống giáo dục, nội dung và phương pháp dạy học sao cho

phù hợp với những chuyển biến của hệ thống đào tạo quốc tế và khu vực.
Trong việc dạy học giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm tra đánh giá
có mối quan hệ trực tiếp hữu cơ với nhau. Không thể điều chỉnh mục tiêu
đào tạo, cải tiến chương trình, nội dung mà không đổi mới phương pháp dạy
học và hình thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học. Do đó đổi mới phương
pháp dạy học nói chung và vấn đề kiểm tra, đánh giá nói riêng là yêu cầu tất
yếu của thời đại. Chúng ta cần vận dụng tốt phương pháp dạy học phát huy
tính tích cực của học sinh tức là phát huy tính tích cực của người học chứ
không phải tập trung phát huy tính tích cực của người dạy.
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
Các biện pháp để tiến hành hoạt động dạy học phát huy tính tích cực
của học sinh là tránh việc dạy học theo lối đọc chép mà chuyển sang tổ chức
hướng dẫn quá trình tự học, tự khám phá, tìm hiểu kiến thức của học sinh.
Để đạt được mục tiêu đó thì một trong những biện pháp có hiệu quả là đổi
mới việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Việc kiểm tra,
đánh giá phải chuyển biến mạnh theo theo hướng phát triển trí thông minh
sáng tạo của học sinh, khuyến khích vận dụng linh hoạt các kỹ năng đã học
vào những tình huống thực tế.
1.1.1.2. Quan niệm về kiểm tra - đánh giá.
Hiện nay có rất nhiều quan niệm, ý kiến khác nhau về kiểm tra, đánh
giá tuy nhiên các nhà lý luận dạy học đều nhất trí rằng hai quá trình này có
mối quan hệ gắn bó khăng khít, chặt chẽ, thống nhất với nhau.
Kiểm tra là quá trình thu thập thông tin để có được nhận xét, để xác
định mức độ đạt được cả số lượng và chất lượng về kiến thức, kỹ năng, kỹ
xảo, hình thành thái độ của người học . Kiểm tra là để có dữ liệu thông tin
làm cơ sở cho việc đánh giá, là phương tiện, hình thức quan trọng để thực
hiện việc đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Đánh giá “là quá trình hình thành những nhận định phán đoán về kết
quả của công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu được, đối chiếu

với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định
thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh, nâng cao chất lượng và hiện
quả công việc” [23; tr.6].
Trong lĩnh vực giáo dục “đánh giá kết quả học tập là quá trình thu
thập xử lý thông tin về trình độ khả năng mà người học thực hiện các mục
tiêu học tập đã xác định, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của
giáo viên, cho nhà trường và cho bản thân để giúp họ học tập tiến bộ hơn”
[42; tr.12].
Kiểm tra, đánh giá là những hoạt động khác nhau nhưng có quan hệ
mật thiết với nhau, kiểm tra là hoạt động khởi đầu, là phương tiện cho quá
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
trình đánh giá. Trong giáo dục khái niệm kiểm tra là thu thập những dữ liệu,
những thông tin làm cơ sở cho việc đánh giá. Quá trình kiểm tra cho phép
làm rõ các đặc trưng về số lượng và chất lượng của thực trạng giáo dục,
“kiểm tra và đánh giá là hai hoạt động đan xen nhằm miêu tả và tập hợp
những bằng chứng về kết quả của quá trình giáo dục nhằm đối chiếu với mục
tiêu. Kiểm tra luôn gắn với đánh giá. ” [42; tr.22]. Trong thực tế có thể tiến
hành kiểm tra nhưng không đánh giá. Tuy nhiên để có thể đánh giá nhất
thiết phải tiến hành kiểm tra, tức thu thập thông tin.
Từ những quan niệm chung về kiểm tra, đánh giá trên ta có thể thấy:
kiểm tra, đánh giá trong dạy học lịch sử là quá trình thu thập và xử lý thông
tin về tình hình lĩnh hội kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng đạo đức, hình thành
kỹ năng, kỹ xảo của học sinh so với mục tiêu học tập. Qua sự hiểu biết các
nguyên nhân và ảnh hưởng tình hình học tập của học sinh giúp giáo viên có
những biện pháp sự phạm thích hợp nhằm nâng cao chất lượng bài học và
giúp các em học tập ngày một tiến bộ hơn [10; tr.161].
Hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học đang là vấn đề được đặt ra
cấp thiết trong đó việc đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá góp vai trò quan
trọng nhằm nâng cao chất lượng bộ môn. Đổi mới kiểm tra, đánh giá là phát

huy nhưng ưu điểm đã đạt được, khắc phục những hạn chế để việc kiểm tra,
đánh giá đạt được yêu cầu đặt ra, góp phần vào đổi mới phương pháp dạy
học lịch sử ở trường phổ thông theo hướng phát huy tính tích cực độc lập
của học sinh.
1.1.1.3. Vai trò, ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
lịch sử của học sinh.
a. Vai trò.
“Quá trình dạy học là một quá trình sư phạm đặc thù, nó tồn tại như là
một hệ thống được cấu trúc bởi các thành tố cơ bản như: mục đích, nhiệm vụ
dạy học; nội dung dạy học; phương pháp/phương tiện dạy học…kết quả học
tập” [20; tr.52]. Có thể thấy quá trình dạy học là một hệ thống mà trong đó
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
các thành tố có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Mục đích và nhiệm vụ dạy
học là nhân tố hàng đầu trong quá trình dạy học, nó có chức năng định
hướng cho sự vận động và phát triển của từng nhân tố khác trong quá trình
dạy học. Bị chi phối bởi mục đích, nhiệm vụ dạy học, nội dung dạy học bao
gồm hệ thống những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà học sinh cần nắm vững.
Nội dung dạy học này đồng thời lại quy định việc lựa chọn và vận dụng các
phương pháp, phương tiện dạy học cho phù hợp. Và khâu cuối cùng nhằm
biết được kết quả của quá trình dạy học là khâu kiểm tra, đánh giá. Tất cả
các nhân tố của quá trình dạy học trên có vị trí và vai trò khác nhau song lại
có mối quan hệ qua lại biện chứng với nhau. Quá trình dạy học không thể
hoàn thiện khi thiếu bất cứ một thành tố nào.
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập có một tầm quan trọng đặc biệt nó
là một khâu không thể thiếu trong quá trình dạy học. Đây là khởi đầu cho
một chu trình giáo dục đồng thời cũng là kết thúc của chu trình giáo dục này
để mở ra một chu trình giáo dục khác cao hơn. Kiểm tra, đánh giá “không
thể được xem như là việc báo cáo có tính chất hình thức về tình hình học tập
mà nó là một khâu quan trọng của quá trình trọn vẹn nắm tri thức, kỹ năng,

kỹ xảo” [43; tr.232]
Làm tốt khâu kiểm tra, đánh giá sẽ là một biện pháp thiết thực để
nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, nó “có thể trở thành một phương tiện
quan trọng để điều khiển sự học tập của học sinh, đẩy mạnh sự phát triển và
công tác giáo dục các em” [43; tr.232 -233]. Kiểm tra, đánh giá không chỉ là
công việc của giáo viên mà còn là công việc của học sinh. Giáo viên kiểm
tra, đánh giá học sinh còn học sinh tự kiểm tra, đánh giá mình và kiểm tra,
đánh giá lẫn nhau.
b. Ý nghĩa của việc kiểm tra, đánh giá.
Dạy học là quá trình dưới vai trò tổ chức, điều khiển của giáo viên,
học sinh chủ động tự tổ chức, điều khiển, tự thiết kế quy trình học tập của
mình nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học. Trong quá trình đó hoạt
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh không tách biệt
mà thống nhất biện chứng với nhau, thể hiện tính hai mặt của quá trình dạy
học. Người học sinh vừa là mục tiêu, vừa là động lực của quá trình dạy học,
do đó hoạt động giảng dạy của giáo viên phải hướng vào hoạt động của
người học, lấy người học làm trung tâm. Hoạt động của học sinh cũng bị chi
phối bởi vai trò tổ chức, điều khiển của giáo viên. Tuy nhiên những hoạt
động đó lại có những tín hiệu ngược phản ánh trở lại hoạt động dạy đòi hỏi
người giáo viên không ngừng nâng cao trình độ của mình. Kiểm tra, đánh
giá là một khâu trong quá trình dạy học mà ở đó mối quan hệ thầy- trò, xuôi-
ngược được biểu hiện một cách rõ nét. Quá trình kiểm tra, đánh giá học sinh
cung cấp cho giáo viên những thông tin “ liên hệ ngược ngoài” giúp giáo
viên điều chỉnh hoạt động dạy của mình. Đồng thời, việc kiểm tra, đánh giá
thường xuyên và có hệ thống cung cấp kịp thời những thông tin “liên hệ
ngược” giúp người học điều chỉnh hoạt động học. Có thể thấy, kiểm tra,
đánh giá có ý nghĩa to lớn về nhiều mặt:
* Về kiến thức:

Kiểm tra, đánh giá kết hợp với theo dõi thường xuyên tạo điều kiện
cho giáo viên nắm được một cách cụ thể và khá chính xác năng lực và trình
độ của mỗi học sinh trong lớp mình phụ trách. Kiểm tra, đánh giá làm sáng
tỏ mức độ đạt được và chưa đạt được về mục tiêu dạy học, tình trạng kiến
thức, kiểm soát được tình hình nắm vững nội dung học tập của học sinh,
phát hiện những nguyên nhân sai sót. Nhờ đó, giáo viên có những biện pháp
sư phạm thích hợp với từng đối tượng học sinh để giúp đỡ các em củng cố,
đào sâu và hoàn thiện những tri thức, kỹ năng cần thiết.
Đồng thời qua kiểm tra, đánh giá giáo viên có thể thấy được những ưu
điểm và nhược điểm trong nội dung tri thức truyền đạt, phương pháp và hình
thức tổ chức dạy học… để kịp thời điều chỉnh làm cho hoạt động đó ngày càng
có hiệu quả hơn. Giáo viên có thể tự đánh giá chất lượng giảng dạy của mình
qua những mối liên hệ ngược ngoài đó, nhận thấy được khâu tốt và khâu yếu
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
kém trong phương pháp giảng dạy của mình. Trên cơ sở đó, giáo viên tiến
hành tự điều chỉnh hoạt động của mình để nó ngày càng đạt hiệu quả cao.
Ví dụ: Sau khi học xong chương 2 “Việt Nam từ thế kỷ X đến thế kỷ
XV” trong chương trình lịch sử lớp 10giáo viên tiến hành kiểm tra một tiết.
Kết quả của bài kiểm tra giúp cho giáo viên nắm bắt được một cách
cụ thể về khả năng nắm kiến thức của học sinh. Nó phản ánh mức độ đạt
được của mục tiêu dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn thế kỷ X - XV. Nếu
như kết quả bài kiểm tra tốt, tức là các học sinh đều biết và hiểu những nội
dung cơ bản của phần lịch sử Việt Nam 1954 - 1975 thì có nghĩa là mục tiêu
dạy học mà của giáo viên đề ra đã đạt được. Kết quả của bài kiểm tra phải
thể hiện được mức độ hiểu kiến thức về quá trình xây dựng và hoàn thiện
nhà nước phong kiến Việt Nam trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa,
giáo dục…, đó là nhà nước được tổ chức chặt chẽ theo chế độ quân chủ
chuyên chế trung ương tập quyền với nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu và
nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Còn nếu như có những học sinh có kết

quả không tốt thì giáo viên cũng biết được và từ đó đề ra những biện pháp
hợp lý để củng cố lại kiến thức cho các em. Thông qua bài kiểm tra đó,
người giáo viên cũng thấy được những hạn chế trong phương pháp dạy học
của mình để có những điều chỉnh hợp lý.
* Về kỹ năng:
Không chỉ có vậy, kiểm tra, đánh giá còn có tác dụng lớn với việc
phát triển toàn diện học sinh. Kiểm tra, đánh giá tri thức giúp học sinh củng
cố, mở rộng, bổ sung và đào sâu vốn tri thức kỹ năng, kỹ xảo. Trên cơ sở đó
phát triển năng lực hoạt động trí tuệ nhất là năng lực tư duy độc lập sáng tạo
của học sinh. Thông qua kiểm tra, đánh giá, học sinh có điều kiện để tiến
hành các hoạt động trí tuệ như: nhớ, hình dung, tưởng tượng và tư duy, đặc
biệt là các thao tác tư duy: phân tích, so sánh… Nếu việc kiểm tra, đánh giá
chú trọng phát huy trí thông minh, học sinh sẽ có thuận lợi để phát triển
năng lực tư duy sáng tạo, hình thành các kỹ năng trong học tập như nhận
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
thức vấn đề đặt ra một cách đúng đắn, trình bày kiến thức rõ ràng, vận dụng
kiến thức đã học để tiếp thu kiến thức mới.
Ví dụ, cũng ví dụ trên, thông qua bài kiểm tra đó, giáo viên có thể
đánh giá được năng lực thực hành bộ môn của học sinh như vẽ sơ đồ bộ máy
nhà nước, lập bảng thông kê các thành tựu văn hóa… Ngoài ra qua đề kiểm
tra yêu cầu thông minh, người giáo viên cũng thấy được khả năng phân tích,
so snahs các sự kiện lịch sử, năng lực tư duy sáng tạo của học sinh. Kết quả
bài kiểm tra cho thấy khả năng của học sinh trong việc trình bày một vấn đề
lịch sử hay vận dụng kiến thức đã học để làm bài. Để có thể đánh giá được
những nội dung trên thì điều kiện là đề kiểm tra mà giáo viên ra cần toàn
diện về nội dung, phong phú về hình thức, phương pháp và có những câu
hỏi đòi hỏi tư duy của học sinh.
* Về thái độ:
Việc kiểm tra, đánh giá không chỉ có ý nghĩa về mặt bồi dưỡng nhận

thức, rèn luyện kỹ năng mà còn có tác dụng giáo dục tư tưởng đạo đức,
phẩm chất của học sinh. Nó giúp học sinh có nhu cầu và thói quen tự kiểm
tra, tự nhận xét, đánh giá khả năng lĩnh hội tri thức của mình. Qua đó nâng
cao ý thức trách nhiệm trong học tập, rèn luyện ý chí phấn đấu vươn lên đạt
kết quả cao. Đồng thời kiểm tra, đánh giá còn giúp học sinh nâng cao được
hứng thú học tập, phát huy tinh thần tập thể, giáo dục cho học sinh tính
trung thực và tính tự giác trong học tập, có ý thức đấu tranh chống những
biểu hiện tiêu cực trong học tập. Kiểm tra, đánh giá đúng đắn còn góp phần
tạo nên mối quan hệ tốt đẹp giữa giáo viên và học sinh.
Cũng với ví dụ trên, kết quả của bài kiểm tra sẽ giúp cho giáo viên
thấy được nhận thức của học sinh về ý thức độc lập dân tộc, bảo vệ sự thống
nhất nước nhà, lòng tự hào dân tộc, tinh thần lao động, ý thức tự hào và bảo
vệ các di sản văn hóa. Không khí và mức độ nghiêm túc của giờ kiểm tra sẽ
giúp cho học sinh có ý thức tự giác trong học tập, nâng cao hứng thú học tập
của học sinh.
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN
Khoá luận tốt nghiệp
Bên cạnh đó, đối với cán bộ quản lý, kiểm tra, đánh giá học sinh còn
cung cấp cho cán bộ quản lý giáo dục nắm được những thông tin cơ bản về
thực trạng dạy học để có những chỉ đạo kịp thời nhằm đảm bảo thực hiện tốt
mục tiêu giáo dục.
Tóm lại, có thể thấy, kiểm tra, đánh giá trong dạy học nói chung và
trong dạy học lịch sử nói riêng có ý nghĩa vô cùng to lớn. Nó “là phương
tiện quan trọng không những giúp cho giáo viên loại trừ những thiếu sót,
những “lỗ hổng” trong tri thức của học sinh, ngăn ngừa sự lãng quên…mà
còn là phương tiện quan trọng để học sinh nắm tri thức vững vàng hơn,
chuẩn bị một cách tốt nhất cho các em bước vào cuộc sống và học tập sau
này” [43; tr.163].
1.1.1.4. Nội dung kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh trong dạy học
lịch sử.

Việc kiểm tra, đánh giá học sinh phải được xem xét một cách tổng
hợp, nhằm nhận thấy sự phát triển và kết quả giáo dục của việc dạy học lịch
sử theo đúng yêu cầu nhiệm vụ và chức năng bộ môn. Xuất phát từ quan
niệm như vậy, nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập bao gồm những
yếu tố sau:
- Trước hết phải kiểm tra, đánh giá các kiến thức cơ bản mà học sinh
cần nắm trong đó bao gồm: sự kiện, niên đại, nhân vật, địa danh, nguyên
lý... cơ bản trong một bài học, một khóa trình.
- Thứ hai, kiểm tra, đánh giá các quan điểm sử học macxit - lêninnít,
tư tưởng Hồ Chí Minh phù hợp với yêu cầu và trình độ của học sinh.
- Giáo viên cũng phải thông qua phương pháp trình bày của học sinh
để xem xét học sinh biết đến mức độ nào việc tạo biểu tượng, hình thành
khái niệm...
- Ngoài ra cũng phải kiểm tra, đánh giá kỹ năng thực hành của học
sinh trong đó có kỹ năng thực hành bộ môn và thực hành trong cuộc sống.
- Đồng thời cần kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lịch sử trong cuộc
Nguyễn Thị Quỳnh Trang-K56TN