Những khía cạnh thương mại liên quan đến bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp và khả năng khai thác đối với các doanh nghiệp Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

2BBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
4BTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG





NGUYỄN THỊ THU HIỀN





0BNHỮNG KHÍA CẠNH THƯƠNG MẠI LIÊN QUAN ĐẾN
BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP VÀ KHẢ
NĂNG KHAI THÁC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT
NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ



Chuyên ngành: Kinh tế thế giới và Quan hệ Kinh tế Quốc tế




LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ



NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS. NGUYỄN THỊ MƠ

HÀ NỘI - 2007
3BBỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
5BTRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG




NGUYỄN THỊ THU HIỀN





1BNHỮNG KHÍA CẠNH THƯƠNG MẠI LIÊN QUAN ĐẾN
BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP VÀ KHẢ
NĂNG KHAI THÁC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT
NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ





LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2007


1
MỤC LỤC
MỤC LỤC 1
LỜI MỞ ĐẦU 4
CHƢƠNG I………………………………………… ……………… ……………7
TỔNG QUAN VỀ NHỮNG KHÍA CẠNH THƢƠNG MẠI LIÊN QUAN ĐẾN BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 9
1.1. KHÁI NIỆM VỀ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP VÀ BẢO HỘ QUYỀN
SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 9
1.1.1. KHÁI NIỆM VỀ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 9
1.1.2. BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 22
1.2. NHỮNG KHÍA CẠNH THƢƠNG MẠI LIÊN QUAN ĐẾN BẢO HỘ QUYỀN
SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 25
1.2.1. QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP TRONG THƢƠNG MẠI, THƢƠNG
MẠI QUỐC TẾ VÀ CÁC QUY ĐỊNH CỦA WTO VỀ BẢO VỆ QUYỀN SỞ
HỮU CÔNG NGHIỆP 25
1.2.2. BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP TỪ GÓC ĐỘ THƢƠNG
MẠI 33
1.3. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG
NGHIỆP DƢỚI GÓC ĐỘ THƢƠNG
MẠI… ………………………………………………………………….40

CHƢƠNG II 49
THỰC TRẠNG BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP DƢỚI GÓC ĐỘ
THƢƠNG MẠI Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA 49
2.1. THỰC TRẠNG CHÍNH SÁCH VÀ PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 49
2.1.1. NHÀ NƢỚC ĐÃ BAN HÀNH CHÍNH SÁCH CỤ THỂ VỀ BẢO HỘ
QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP THEO HƢỚNG TẠO SỰ PHÙ HỢP VỚI
CÁC CAM KẾT CỦA VIỆT NAM TRONG WTO 49


2
2.1.2. NHÀ NƢỚC ĐÃ TỪNG BƢỚC HOÀN THIỆN HỆ THỐNG PHÁP
LUẬT VỀ BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG
NGHIỆP……………………………………………………… ………48
2.2. THỰC TRẠNG VI PHẠM QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP TỪ PHÍA
CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 58
2.2.1. NHẬN XÉT CHUNG 58
2.2.2. ĐÁNH GIÁ TÁ HẠI CỦA VIỆC VI PHẠM QUYỀN SỞ HỮU CÔNG
NGHIỆP 63
2.3. THỰC TRẠNG BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM67
2.3.1. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KẾT QUẢ BƢỚC ĐẦU 67
2.3.2. NHỮNG KHÓ KHĂN, YẾU KÉM CỦA VIỆC BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU
CÔNG NGHIỆP LIÊN QUAN ĐẾN THƢƠNG MẠI VÀ NGUYÊN NHÂN 72
2.4. THỰC TRẠNG THỰC THI BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP TỪ
PHÍA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM 74
2.4.1. NHỮNG KẾT QUẢ ĐẠT ĐƢỢC 74
2.4.2. NHỮNG TỒN TẠI VÀ NGUYÊN NHÂN 80
CHƢƠNG III 85
GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG VIỆC BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI
CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI 85

3.1. CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC TRONG VIỆC BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU
CÔNG NGHIỆP ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM SAU KHI LÀ
THÀNH VIÊN WTO 85
3.1.1. GIA NHẬP WTO: CƠ HỘI ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM
TRONG BẢO HỘ VÀ KHAI THÁC QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 85
3.1.2. GIA NHẬP WTO: THÁCH THỨC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT
NAM TRONG VẤN ĐỀ BẢO HỘ VÀ THỰC THI BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU
CÔNG NGHIỆP 86
3.2. TÌM HIỂU KINH NGHIỆM MỘT SỐ NƢỚC VỀ BẢO HỘ QUYỀN SỞ
HỮU CÔNG NGHIỆP 90
3.2.1. KINH NGHIỆM CỦA TRUNG QUỐC 90
3.2.2. KINH NGHIỆM CỦA NHẬT BẢN 99
3.3. GIẢI PHÁP ĐỂ CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM TĂNG CƢỜNG BẢO
HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP VÀ NÂNG CAO KHẢ NĂNG KHAI


3
THÁC VIỆC BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP DƢỚI GÓC ĐỘ
THƢƠNG MẠI 105
3.3.1. TÍCH CỰC CHỐNG NẠN HÀNG GIẢ, SAO CHÉP THƢƠNG HIỆU 105
3.3.2. CHỦ ĐỘNG ÁP DỤNG CÁC BIỆN PHÁP BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU
CÔNG NGHIỆP 106
3.3.3. PHỔ BIẾN NHỮNG KIẾN THỨC LIÊN QUAN ĐẾN BẢO HỘ QUYỀN
SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP. 107
3.3.4. TÍCH CỰC TÌM KIẾM CÁC KÊNH THÔNG TIN TRONG NƢỚC VÀ
QUỐC TẾ 108
3.3.5. THÀNH LẬP ỦY BAN CHUYÊN TRÁCH 109
3.3.6. TĂNG CƢỜNG HỢP TÁC VỚI CÁC ĐỐI TÁC NƢỚC NGOÀI TRONG
LĨNH VỰC BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP 109
3.3.7. KHAI THÁC TRIỆT ĐỂ CƠ SỞ DỮ LIỆU SẴN CÓ VỀ SỞ HỮU CÔNG

NGHIỆP 110
3.3.8. TÍCH CỰC HỢP TÁC VỚI HẢI QUAN CỬA KHẨU
…………………… ……… 103
KẾT LUẬN 112



4
LỜI MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết phải nghiên cứu đề tài
Trở thành thành viên chính thức của Tổ chức Thƣơng mại Thế giới (WTO)
từ ngày 11 tháng 1 năm 2007, Việt Nam hiện đã và đang thực hiện những cam kết
nói chung và các cam kết về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp nói riêng.
Quyền sở hữu công nghiệp và việc bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp dƣới
góc độ thƣơng mại là một vấn đề khá rộng và có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Thật vậy,
một khi các doanh nghiệp có khuynh hƣớng phát triển dựa trên cơ sở khoa học công
nghệ tiên tiến, dựa trên sự hợp tác và khai thác các nguồn tri thức bên ngoài, các
doanh nghiệp sẽ thu đƣợc càng nhiều lợi nhuận từ quyền sở hữu trí tuệ, nhất là từ
các sáng chế. Điều đó thể hiện không chỉ bởi đóng góp của sáng chế trong việc
nâng cao giá trị sản phẩm mà lợi nhuận còn đƣợc thu về thông qua việc cho phép
các doanh nghiệp khác khai thác sáng chế, hay sử dụng quyền sở hữu công nghiệp
nhƣ một phƣơng tiện để thƣơng lƣợng với các doanh nghiệp khác hoặc phƣơng tiện
để tiếp nhận thêm những nguồn vốn từ các tổ chức tài chính… Bên cạnh đó những
biểu hiện tiêu cực trong vấn đề bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp nhƣ nạn ăn cắp dễ
dàng thƣơng hiệu, nạn làm hàng giả, hàng nhái… đang ngày càng bộc lộ ở mức độ
tinh vi hơn. Bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp dƣới góc độ thƣơng mại là một trong
những nội dung đã đƣợc WTO điều chỉnh. Việt Nam đã cam kết tuân thủ một trong
những qui định của WTO về vấn đề này. Yêu cầu đặt ra là làm sao để Việt Nam có
thể thực hiện đầy đủ các cam kết của mình trong khi chúng ta đƣợc thế giới đánh
giá là một trong những nƣớc vi phạm vấn đề bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nhiều nhất.

Làm thế nào để doanh nghiệp Việt Nam khai thác đƣợc những qui định của WTO
có lợi cho doanh nghiệp mình. Điều này đòi hỏi phải có sự nghiên cứu vấn đề một
cách đầy đủ và cụ thể. Đó là lý do để tác giả chọn vấn đề “Những khía cạnh thƣơng
mại liên quan đến bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp và khả năng khai thác đối với
các doanh nghiệp Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” làm đề tài cho
luận văn thạc sỹ quản trị kinh doanh, chuyên ngành kinh doanh quốc tế của mình.



5
2. Tình hình nghiên cứu
2.1. Ở nƣớc ngoài
Nhƣ trên đã trình bày, việc nghiên cứu về quyền sở hữu công nghiệp và bảo
hộ quyền sở hữu công nghiệp cũng nhƣ tác động của việc thực thi quyền sở hữu
công nghiệp với nền kinh tế không phải là một vấn đề mới trên thế giới. Chúng ta
có thể tìm thấy một số các công trình của các tác giả nƣớc ngoài nhƣ:
- ‘’How Small and medium enterprises can benefit from industrial property
information’’ – của tác giả Donald Bollella, Trƣởng cố vấn về sáng chế, Burstein
Technologies, Inc.,Irvine, California tại Hội thảo khu vực Châu á của Tổ chức Sở
hữu trí tuệ thế giới- WIPO về một chiến lƣợc sở hữu trí tuệ đối với các doanh
nghiệp vừa và nhỏ; đƣợc tổ chức bởi WIPO, Học viện đào tạo sở hữu trí tuệ thế giới
IIPTI và Văn phòng sở hữu trí tuệ Hàn Quốc tại Daeduk, Daejeon, Republic of
Korea, từ 26 đến 28 tháng 11 năm 2002).
- „‟Valuation and exploitation of intellectual property’’ - của các tác giả
Shigeki Kamiyama, Jerry Sheehan, Catalina Martinez, STI working paper 5/2006.
(STI - Statistical Analysis of Science, Technology and Industry).
- „‟Economic value of industrial property rights„‟- WIPO, Hội thảo về sở hữu
công nghiệp tại Geneve, từ ngày 3 đến 5 tháng 9 năm 1997.
- „‟Strengthening Protection of Intellectual Property in Developing
Countries„‟, Wolfgang E. Siebeck, editor with Robert E. Evenson, William Lesser,

and Carlos A. Primo Braga, World Bank Discussion Papers.
2.2. Ở Việt Nam
Đối với các nhà nghiên cứu Việt Nam, vấn đề sở hữu công nghiệp và bảo hộ
quyền sở hữu công nghiệp tại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế
hiện đƣợc xem nhƣ một chủ đề khá hấp dẫn. Liên quan đến sở hữu công nghiệp và
bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp, chúng ta có thể tìm thấy công trình nghiên cứu
nhƣ: “Chống hàng giả ở Việt Nam và bài học kinh nghiệm từ một số nước”, Khóa
luận của Mai Thị Thanh Thuỷ- A4-K39B Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng; “Chống


6
hàng giả và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ tại công ty Unilever Việt Nam” Khóa luận
của Phan Thu Hằng – Lớp A13 - K39D; “Tiếp tục hoàn thiện pháp luật Việt Nam về
sở hữu trí tuệ đáp ứng yêu cầu Việt Nam hội nhập kinh tế quốc tế”, Luận văn Thạc
sỹ của Đỗ Việt Dũng, học viên cao học Khóa 6 (1999 - 2002) Trƣờng Đại học
Ngoại Thƣơng; “Chống hàng giả và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong thương mại
quốc tế và thực trạng ở Việt Nam”, Luận văn Thạc sỹ của Trần Quỳnh Anh, học
viên cao học Khóa 7 (2002- 2005) Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng; “Xây dựng và
phát triển thương hiệu hàng Việt Nam trong quá trình hội nhập”, Luận văn Thạc sỹ
của Phạm Thị Thu Hiền, học viên cao học Khóa 9 (2002- 2005) Trƣờng Đại học
Ngoại Thƣơng; “Xây dựng và bảo hộ thương hiệu ở một số nước và kinh nghiệm đối
với các doanh nghiệp Việt Nam”, Luận văn Thạc sỹ của Tống Phƣơng Lan, học viên
cao học Khóa 9 (2002- 2005) Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng; “Hiệp định về khía
cạnh thương mại liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ - TRIPs và những vấn đề đặt ra
trước thềm WTO” Luận văn Thạc sỹ của Triệu Quang Vinh, học viên cao học Khóa
10 (2002- 2005), Trƣờng Đại học Ngoại Thƣơng.
Tuy nhiên, những bài viết, công trình, luận văn nói trên chỉ phân tích những
vấn đề về quyền sở hữu trí tuệ nói chung hoặc đi sâu phân tích một số đối tƣợng
đƣợc bảo hộ của quyền sở hữu trí tuệ. Chƣa có công trình nào phân tích những khía
cạnh thƣơng mại liên quan đến bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp từ góc độ của

doanh nghiệp Việt Nam. Đây là luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản trị kinh doanh
đầu tiên nghiên cứu về vấn đề này.
3. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề chung về quyền sở hữu công nghiệp và
bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp, luận văn đi sâu phân tích những khía cạnh
thƣơng mại liên quan đến bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp và thực trạng bảo hộ
quyền sở hữu công nghiệp dƣới góc độ thƣơng mại ở Việt nam cũng nhƣ tình hình
thực thi bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp từ phía các doanh nghiệp Việt nam, từ đó
đề xuất giải pháp để các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao khả năng khai thác việc


7
bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp liên quan đến thƣơng mại trong điều kiện Việt
Nam đã gia nhập WTO và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tƣợng nghiên cứu:
Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là quyền sở hữu công nghiệp và những
khía cạnh thƣơng mại liên quan đến việc bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp. Các qui
định của WTO, của pháp luật Việt Nam về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp cũng
là đối tƣợng nghiên cứu của Luận văn.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Phạm vi nghiên cứu của luận văn là việc khai thác việc bảo hộ quyền sở hữu
công nghiệp trong cả nƣớc, tình hình thực thi bảo hộ sở hữu công nghiệp của các
doanh nghiệp Việt Nam; các qui định quốc tế về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ nói
chung và sở hữu công nghiệp nói riêng, kinh nghiệm từ một số nƣớc trong khu vực
nhƣ Trung Quốc, Nhật Bản…
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Ngoài các phƣơng pháp nghiên cứu truyền thống nhƣ phƣơng pháp duy vật
biện chứng, phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, đánh giá…., luận văn sử
dụng phƣơng pháp nghiên cứu tại chỗ, phƣơng pháp chuyên gia và đặc biệt áp dụng

việc phân tích thông tin khai thác từ các phƣơng tiện truyền thông hiện đại nhƣ
internet, truyền hình để thống kê dữ liệu nhằm làm rõ vấn đề cần nghiên cứu.
6. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, Nội dung Luận văn gồm 3
chƣơng:
Chƣơng 1: Tổng quan về những khía cạnh thƣơng mại liên quan đến bảo hộ
quyền sở hữu công nghiệp
Chƣơng 2: Thực trạng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp dƣới góc độ thƣơng
mại ở Việt Nam trong thời gian qua


8
Chƣơng 3: Giải pháp tăng cƣờng việc bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đối với các
doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian tới
.


9
CHƢƠNG I
TỔNG QUAN VỀ NHỮNG KHÍA CẠNH THƢƠNG MẠI LIÊN QUAN ĐẾN
BẢO HỘ QUYỀN SỞ HỮU CÔNG NGHIỆP
1.1. Khái niệm về quyền sở hữu công nghiệp và bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp
1.1.1. Khái niệm về quyền sở hữu công nghiệp
1.1.1.1. Quyền sở hữu công nghiệp
Theo điều 4, Luật Sở hữu Trí tuệ của Việt Nam năm 2005, quyền sở hữu công
nghiệp là quyền của tổ chức, cá nhân đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế
bố trí mạch tích hợp bán dẫn, nhãn hiệu, tên thƣơng mại, chỉ dẫn địa lý, bí mật kinh
doanh do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu và quyền chống cạnh tranh không lành mạnh.
Theo điều 751, Bộ luật Dân sự của Việt Nam năm 2005, quyền sở hữu công
nghiệp đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán

dẫn bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản.
- Quyền sở hữu công nghiệp đối với bí mật kinh doanh bao gồm quyền khai
thác, sử dụng bí mật kinh doanh; cho phép hoặc cấm ngƣời khác tiếp cận sử dụng,
tiết lộ bí mật kinh doanh.
- Quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu hàng hóa, tên thƣơng mại bao
gồm: sử dụng nhãn hiệu, tên thƣơng mại trong kinh doanh; Cho phép hoặc cấm
ngƣời khác sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tƣơng tự đến mức gây nhầm lẫn với nhãn
hiệu của mình; cấm ngƣời khác sử dụng tên thƣơng mại gây nhầm lẫn với hoạt động
kinh doanh của mình.
- Quyền sở hữu chỉ dẫn địa lý thuộc về nhà nƣớc
- Quyền chống cạnh tranh không lành mạnh thuộc về cá nhân, tổ chức hoạt
động kinh doanh trong điều kiện cạnh tranh.
Theo công ước Paris về bảo hộ sở hữu công nghiệp được ký kết năm 1883,
(Điều 1(3)), “Sở hữu công nghiệp phải đƣợc hiểu theo nghĩa rộng nhất, không
những chỉ áp dụng cho công nghiệp và thƣơng mại theo đúng nghĩa của chúng mà


10
cho cả các ngành sản xuất nông nghiệp, công nghiệp khai thác, và tất cả các sản
phẩm chế biến hoặc sản phẩm tự nhiên nhƣ rƣợu vang, ngũ cốc, lá thuốc lá, hoa
quả, gia súc, khoáng sản, bia, hoa và bột”.
1.1.1.2. Các đối tượng của quyền sở hữu công nghiệp
Theo Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, điều 3, khoản 2, đối tƣợng của
quyền sở hữu công nghiệp bao gồm sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí
mạch tích hợp bán dẫn, bí mật kinh doanh, nhãn hiệu, tên thƣơng mại và chỉ dẫn địa lý.
Sáng chế:
Theo Điều 4 khoản 12- Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, sáng chế là
giải pháp kỹ thuật dƣới dạng sản phẩm hoặc quy trình nhằm giải quyết một vấn đề
xác định bằng việc ứng dụng các quy luật tự nhiên.
Quyền sở hữu công nghiệp bảo vệ cho sáng chế hiểu theo nghĩa rộng nhất là

bảo vệ quyền của nhà phát minh. Một sáng chế đƣợc công nhận cho ngƣời sáng tạo
ra nó cấp bởi cục sáng chế, nó đồng thời xác định ranh giới không cho phép bất kỳ
ai khai thác, sử dụng mang tính thƣơng mại sáng chế đó trong một giai đoạn nhất
định mà chƣa đƣợc sự đồng ý của ngƣời phát minh ra nó. Giai đoạn bảo hộ này
thƣờng là 20 năm, khi hết thời hạn bảo hộ, sáng chế này đƣợc phép sử dụng và khai
thác rộng rãi bởi tất cả các cá nhân quan tâm. Điều 124, khoản 1, Luật sở hữu trí tuệ
Việt Nam năm 2005 qui định trong thời hạn hiệu lực của bảo hộ sáng chế, việc sử
dụng sáng chế đó là thực hiện các hành vi sau: “Sản xuất sản phẩm đƣợc bảo hộ; áp
dụng qui trình đƣợc bảo hộ; khai thác công dụng của sản phẩm đƣợc bảo hộ hoặc
sản phẩm đƣợc sản xuất theo qui trình đƣợc bảo hộ; lƣu thông, quảng cáo, chào
hàng, tàng trữ để lƣu thông sản phẩm; nhập khẩu sản phẩm ”. Đồng thời đối tƣợng
sở hữu sáng chế có quyền sử dụng, cho phép ngƣời khác sử dụng, có quyền ngăn
cấm ngƣời khác sử dụng mà chƣa có sự đồng ý của mình, có quyền định đoạt sáng
chế của mình.
Bằng việc công nhận và bảo hộ sáng chế, phần thƣởng đó (sáng chế) nhà
nƣớc công nhận thành quả làm việc của các nhà phát minh, khuyến khích họ tìm tòi


11
nghiên cứu hơn nữa để đóng góp cho bản thân nói riêng và cho xã hội nói chung.
Khi đệ trình sáng chế, ngƣời sáng chế phải công khai công trình của mình, thông
qua sự công khai này, các cá nhân hoặc tổ chức quan tâm có thể tìm hiểu công trình
đó từ đó nâng cấp, phát triển công nghệ cao hơn. Nhƣ vậy ta thấy nó có thể cân
bằng lợi ích của cả ngƣời sáng chế và lợi ích của xã hội.
Theo điều 60, khoản 1, Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, sáng chế để
đƣợc bảo hộ phải đáp ứng các điều kiện nhƣ sau:
- Có tính mới: Sáng chế đƣợc coi là có tính mới nếu chƣa bị bộc lộ công
khai dƣới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc dƣới bất kỳ hình
thức nào khác ở trong nƣớc hay ở nƣớc ngoài trƣớc ngày nộp đơn đăng
ký sáng chế hoặc trƣớc ngày ƣu tiên trong trƣờng hợp sáng chế đƣợc

hƣởng quyền ƣu tiên
- Có tính sáng tạo: Sáng chế đƣợc coi là có tính sáng tạo nếu nó thể hiện
tính đột phá mà không thể đƣợc tạo ra bởi ngƣời có kiến thức trung
bình trong cùng lĩnh vực của sáng chế đó.
- Có khả năng áp dụng vào trong công nghiệp: Sáng chế phải đƣợc sử dụng
trong thực tế và có thể đƣợc áp dụng trong một vài ngành công nghiệp.
Điều 59, Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005 qui định những đối tƣợng
không đƣợc bảo hộ với danh nghĩa sáng chế nhƣ phát minh, lý thuyết khoa học,
phƣơng pháp toán học; Sơ đồ, kế hoạch, quy tắc và phƣơng pháp để thực hiện các
hoạt động trí óc, huấn luyện vật nuôi, thực hiện trò chơi, kinh doanh, chƣơng trình
máy tính; Cách thức thể hiện thông tin; Giải pháp chỉ mang tính thẩm mỹ; Giống
thực vât, giống động vật; Quy trình sản xuất thực vật, động vật chủ yếu mang bản
chất sinh học mà không phải là quy trình vi sinh; Phƣơng pháp phòng ngừa, chuẩn
đoán và chữa bệnh cho ngƣời và động vật.
Kiểu dáng công nghiệp


12
Theo điều 3 khoản 13- Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, kiểu dáng công nghiệp
là hình dáng bên ngoài của sản phẩm đƣợc thể hiện bằng hình khối, đƣờng nét, mầu
sắc hoặc sự kết hợp những yếu tố này.
Điều căn bản cho các thiết kế công nghiệp là kiểu dáng phải hữu hình và hoạt động
hiệu quả theo đúng chức năng đã định. Ngoài ra, nó phải có khả năng tái sản xuất
bằng các máy móc công nghiệp. Các nhà sản xuất xuất phải bảo vệ kiểu dáng của
sản phẩm (kiểu dáng công nghiệp) vì hình dáng hữu hình của kiểu dáng công
nghiệp là một nhân tố chính ảnh hƣởng đến sở thích của khách hàng đối với sản
phẩm trong khi tính năng sử dụng của sản phẩm là tƣơng đối nhƣ nhau giữa các nhà
sản xuất khác nhau. Thông thƣờng ngƣời tiêu dùng sẽ lựa chọn dựa theo giá cả và
hình dáng thẩm mỹ của sản phẩm. Thời hạn bảo hộ thông thƣờng của thiết kế công
nghiệp thƣờng là từ 10 đến 25 năm, thƣờng đã bao gồm cả thời gian gia hạn những

thiết kế công nghiệp đó. Tuy nhiên, đối với hàng dệt may thời trang thì thời hạn bảo
hộ thƣờng là ngắn do đặc thù kinh doanh của ngành này. Để đƣợc bảo hộ kiểu dáng
công nghiệp phải đáp ứng những điều kiện sau:
- Có tính mới: Kiểu dáng công nghiệp đƣợc coi là có tính mới nếu chƣa
bị bộc lộ công khai dƣới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc
dƣới bất kỳ hình thức nào khác ở trong nƣớc hay ở nƣớc ngoài trƣớc
ngày nộp đơn hoặc trƣớc ngày ƣu tiên nếu đơn đăng ký kiểu dáng công
nghiệp đƣợc hƣởng quyền ƣu tiên (Trích điều 65, khoản 1- Luật sở hữu
trí tuệ năm 2005).
- Có tính sáng tạo: Kiểu dáng công nghiệp đƣợc coi là có tính sáng tạo
nếu nó thể hiện tính đột phá mà không thể đƣợc tạo ra bởi ngƣời có
kiến thức trung bình trong cùng lĩnh vực đó.
- Có khả năng áp dụng công nghiệp: Kiểu dáng công nghiệp đƣợc coi là
có khả năng áp dụng công nghiệp nếu có thể dùng làm mẫu để chế tạo
hàng loạt sản phẩm có hình dáng bên ngoài là kiểu dáng công nghiệp đó


13
bằng phƣơng pháp công nghiệp hoặc thủ công nghiệp (điều 67- Luật sở
hữu trí tuệ năm 2005).
Theo điều 64 -Luật sở hữu trí tuệ năm 2005, nằm ngoài đối tƣợng đƣợc bảo
hộ với danh nghĩa kiểu dáng công nghiệp gồm: “Hình dáng bên ngoài của sản phẩm
do đặc tính kỹ thuật của sản phẩm bắt buộc phải có; Hình dáng bên ngoài của công
trình xây dựng dân dụng hoặc công nghiệp; Hình dáng của sản phẩm không nhìn
thấy đƣợc trong quá trình sử dụng sản phẩm”.
Thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn
Theo điều 4, khoản 14 và 15 Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, “thiết
kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn (sau đây gọi là thiết kế bố trí) là cấu trúc không
gian của các phần tử mạch và mối liên kết các phần tử đó trong mạch tích hợp bán
dẫn”.

“Mạch tích hợp bán dẫn là sản phẩm dƣới dạng thành phẩm hoặc bán thành
phẩm, trong đó các phần tử với ít nhất một phần tử tích cực và một số hoặc tất cả
các mối liên kết đƣợc gắn liền bên trong hoặc bên trên tấm vật liệu bán dẫn nhằm
thực hiện chức năng điện tử. Mạch tích hợp bán dẫn đồng nghĩa với IC, chip và các
vi mạch điện tử”.
Thiết kế bố trí mạch tích hợp cũng là sự sáng tạo của trí óc con ngƣời. Các
nhà nghiên cứu luôn mong muốn giảm kích thƣớc của sản phẩm đồng thời muốn đa
dạng chức năng của sản phẩm. Để đầu tƣ nghiên cứu tạo ra các sản phẩm này rất
tốn kém cả về nguồn tài chính lẫn con ngƣời. Tuy nhiên các sản phẩm thiết kế bố trí
mạch tích hợp bán dẫn này lại đƣợc sử dụng rất đa dạng trong nhiều loại sản phẩm
điện tử khác nhau nhƣ máy vi tính, đồng hồ, ôtô… Do đó, trong khi việc đầu tƣ ra
sản phẩm này rất tốn kém thì việc copy chúng lại không khó, ít chi phí vì vậy các
sản phẩm này rất cần đƣợc bảo hộ.
Ta thấy rằng, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn khác với thiết kế công
nghiệp (kiểu dáng công nghiệp) do cấu trúc ở bên trong của chúng. Ngoài ra, thiết


14
kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn cũng khác sáng chế. Do thiết kế bố trí mạch tích
hợp bán dẫn đủ điều kiện để đƣợc bảo hộ là:
- Có tính nguyên gốc: “là kết quả lao động sáng tạo của chính tác giả,
chƣa đƣợc những ngƣời sáng tạo thiết kế bố trí và những nhà sản xuất
mạch tích hợp bán dẫn biết đến một cách rộng rãi tại thời điểm tạo ra
thiết kế bố trí đó”. (Trích Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, Điều
70, khoản 1).
- Có tính mới thương mại: Khi thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn đó
chƣa đƣợc khai thác mang tính thƣơng mại tại bất kỳ đâu.
Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, điều 69 xác định đối tƣợng không
đƣợc bảo hộ với danh nghĩa thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn nhƣ “nguyên lý,
quy trình, hệ thống, phƣơng pháp đƣợc thực hiện bởi mạch tích hợp bán dẫn, thông

tin phần mềm chứa trong mạch tích hợp bán dẫn”.
Bí mật kinh doanh:
Có một loại sở hữu đặc biệt tuy không hoàn toàn giống với sáng chế hay bản
quyền, chỉ quan hệ đến lĩnh vực kinh doanh nhƣng lại chƣa đƣợc bảo hộ thích đáng,
đó là sở hữu bí mật thƣơng mại. Một phƣơng thức hay công thức có thể đƣợc giữ bí
mật trong một hãng hoặc một cơ sở sản xuất kinh doanh. Nhƣng nếu đối thủ cạnh
tranh có đƣợc những thông tin về bí mật đó thông qua thiết kế, tham chiếu một cách
hợp thức thì nguời sáng tạo ban đầu không có quyền loại trừ sự ứng dụng này. Sự
cạnh tranh không lành mạnh dẫn đến những hoạt động nhƣ tình báo công nghiệp,
mua chuộc lôi kéo nhân viên của đối thủ tiết lộ bí mật thƣơng mại. Thậm chí có
trƣờng hợp nhân viên kỹ thuật tự ý bỏ hãng để ra ngoài sản xuất hoặc kinh doanh
bằng chính công thức đã thu nhận đƣợc.
Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, điều 4, khoản 23 qui định: “bí mật
kinh doanh là thông tin thu đƣợc từ hoạt động đầu tƣ tài chính, trí tuệ, chƣa đƣợc
bộc lộ và có khả năng sử dụng trong kinh doanh”. Mọi thông tin có thể sử dụng
trong hoạt động kinh doanh mà mang lại giá trị lớn trong việc tạo ra lợi ích kinh tế


15
trong thời điểm hiện tại hoặc tƣơng lai đƣợc coi là bí mật kinh doanh. Tính bí mật ở
đây có nghĩa là ngƣời thƣơng xuyên xử lý thông tin đó không biết đến hay dễ dàng
tiếp cận thông tin đó một cách toàn bộ hay ghép nối chúng với nhau theo đúng trật
tự, chuẩn xác mọi chi tiết của thông tin đó. Khác với sáng chế, bí mật kinh doanh
đƣợc bảo hộ vô thời hạn và không cần thủ tục đang ký với cơ quan có thẩm quyền.
Để bí mật kinh doanh đƣợc bảo hộ, thì bí mật đó phải đáp ứng đủ những điều
kiện nhƣ: Không phải hiểu biết thông thƣờng có thể có đƣợc; khi sử dụng trong
kinh doanh sẽ tạo cho ngƣời năm giữ bí mật kinh doanh lợi thế so với ngƣời không
nắm giữ hoặc không sử dụng bí mật kinh doanh đó; cuối cùng, đƣợc chủ sở hữu bảo
mật bằng các biện pháp cần thiết để bí mật kinh doanh đó không bị bộc lộ và không
dễ dàng tiếp cận đƣợc (Theo điều 84 Luật sở hữu trí tuệ 2005). Tuy nhiên, các

thông tin về bí mật thân nhân, về quản lý nhà nƣớc, quốc phòng an ninh và các
thông tin khác mà không liên quan đến kinh doanh thi không đƣợc bảo hộ.
Bí mật kinh doanh có thể liên quan đến các loại thông tin nhƣ sau:
* Bí mật về thƣơng mại:
- Danh sách các nhà cung cấp và khách hàng
- Các sở thích và yêu cầu của khách hàng
- Hồ sơ khách hàng
- Các hợp đồng với nhà cung cấp
- Các chiến lƣợc quảng cáo
- Các kết quả đánh giá đạt đƣợc khi nghiên cứu thị trƣờng
* Bí mật Khoa học và Kỹ thuật:
- Các công thức sản xuất sản phẩm
- Cấu tạo kỹ thuật của sản phẩm
- Các kiểu dáng, bản vẽ, các đồ án kiến trúc, bản thiết kế và bản đồ …
*Bí mật về các thông tin phủ định


16
- Các báo cáo về chiến lƣợc không thành công trong việc kéo khách
hàng mua một loại sản phẩm nào đó.
- Tình trạng bế tắc trong nghiên cứu…
Nhãn hiệu
Nhãn hiệu hàng hóa là cầu nối giữa khách hàng và sản phẩm của doanh
nghiệp. Trƣớc hết, Nhãn hiệu tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng khi lựa chọn
mua các sản phẩm hay sử dụng các dịch vụ. Khi công ty nổi tiếng với mặt hàng nào
đó, một khách hàng khi mua sản phẩm đó, họ không chỉ mua giá trị của hàng hóa đó
mà còn mua cả tên nhãn hiệu của hàng hóa đó. Bởi vì, nhãn hiệu hàng hóa nhiều khi
còn thể hiện cả chất lƣợng và uy tín của sản phẩm hàng hóa trên thị trƣờng. Ví dụ
nhƣ với sản phẩm dệt may của Việt Nam, mang tên nhãn hiệu của một số các công
ty may Việt Nam giá bán hàng hóa rõ ràng là thấp hơn giá bán sản phẩm dệt may

của một hãng nổi tiếng trên thế giới mà cũng vẫn công ty Việt Nam đó làm hàng gia
công cho chính hãng tên tuổi đó. Điều này một phần cho thấy giá trị to lớn của
thƣơng hiệu, nhãn hiệu hàng hoá. Nó thuộc một loại là tài sản vô hình của doanh
nghiệp. Đồng thời nhãn hiệu còn giúp doanh nghiệp bán hàng và phát triển sản
phẩm, thông qua đó sẽ giúp nâng cao sự tín nhiệm của khách hàng đối với nhãn
hiệu của doanh nghiệp.
Mục đích cơ bản của nhãn hiệu là để phân biệt hàng hóa hoặc dịch vụ của
một doanh nghiệp kinh doanh này với doanh nghiệp kinh doanh khác, nên luật các
nƣớc qui định bất kỳ nhãn hiệu nào đƣợc bảo hộ phải có thể phân biệt đƣợc. Nhƣ
vậy, cốt yếu là ở chỗ khả năng phân biệt, tuy nhiên để đo lƣờng hay xác định nhƣ
thế nào là khả năng phân biệt hoặc xác định đƣợc mức độ trùng hoặc tƣơng tự tới
mức gây nhầm lẫn chƣa đƣợc qui định cụ thể trong các văn bản pháp luật của Việt
Nam. Việc xem xét một nhãn hiệu xin đăng ký có tƣơng tự tới mức gây nhầm lẫn
hay không hoàn toàn phụ thuộc vào sự xem xét của cục sở hữu trí tuệ.
Hiệp định TRIPS (khoản 1 điều 15) qui định: “Bất kỳ một dấu hiệu, hoặc tổ
hợp các dấu hiệu nào, có khả năng phân biệt hàng hóa hoặc dịch vụ của một doanh


17
nghiệp với hàng hóa hoặc dịch vụ của các doanh nghiệp khác, đều có thể làm nhãn
hiệu hàng hóa. Các dấu hiệu đó, đặc biệt là các từ, kể cả tên riêng, các chữ cái, chữ
số, các yếu tố hình họa và tổ hợp các mầu sắc cũng nhƣ tổ hợp của bất kỳ dấu hiệu
đó, phải có khả năng đƣợc đăng ký là nhãn hiệu hàng hóa”.
Theo luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005 điều 4, khoản 16và điều 72 thì
nhãn hiệu là dấu hiệu dùng để phân biệt hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, các cá
nhân khác nhau. Nhãn hiệu đƣợc bảo hộ nếu là dấu hiệu đƣợc nhìn thấy dƣới dạng
chữ cái, từ ngữ, hình vẽ, hình ảnh, kể cả hình ảnh ba chiều hoặc là sự kết hợp các
yếu tố, đƣợc thể hiện bằng một hoặc nhiều mầu sắc; có khả năng phân biệt hàng hóa
dịch vụ của chủ sở hữu nhãn hiệu với hàng hóa, dịch vụ của chủ thể khác.
Tuy vậy, ngày nay do nhu cầu phát triển đa dạng của nền kinh tế thì các

doanh nghiệp cũng nhận thấy rằng âm thanh, mùi vị cũng có khả năng làm cho
ngƣời tiêu dùng nhận ra sự khác biệt của hàng hóa. Cụ thể nhƣ, nhà sản xuất kem và
bán lẻ kem hàng đầu của Mỹ- Wall- đã đăng ký giai điệu âm nhạc đặc trƣng làm âm
thanh cho sản phẩm kem của mình trên các xe bán kem lƣu động [2].
Về các dấu hiệu không đƣợc bảo hộ với danh nghĩa nhãn hiệu. Theo điều 73
Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, các dấu hiệu sau đây không đƣợc bảo hộ với
danh nghĩa nhãn hiệu:
1. Dấu hiệu trùng hoặc tƣơng tự đến mức gây nhầm lẫn với hình quốc kỳ,
quốc huy của các nƣớc;
2. Dấu hiệu trùng hoặc tƣơng tự đến mức gây nhầm lẫn với biểu tƣợng, cờ,
huy hiệu, tên viết tắt, tên đầy đủ của cơ quan nhà nƣớc, tổ chức chính trị, tổ chức
chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã
hội - nghề nghiệp của Việt Nam và tổ chức quốc tế, nếu không đƣợc cơ quan, tổ
chức đó cho phép;
3. Dấu hiệu trùng hoặc tƣơng tự đến mức gây nhầm lẫn với tên thật, biệt
hiệu, bút danh, hình ảnh của lãnh tụ, anh hùng dân tộc, danh nhân của Việt Nam,
của nƣớc ngoài;


18
4. Dấu hiệu trùng hoặc tƣơng tự đến mức gây nhầm lẫn với dấu chứng nhận,
dấu kiểm tra, dấu bảo hành của tổ chức quốc tế mà tổ chức đó có yêu cầu không
đƣợc sử dụng, trừ trƣờng hợp chính tổ chức này đăng ký các dấu đó làm nhãn hiệu
chứng nhận;
5. Dấu hiệu làm hiểu sai lệch, gây nhầm lẫn hoặc có tính chất lừa dối ngƣời
tiêu dùng về nguồn gốc xuất xứ, tính năng, công dụng, chất lƣợng, giá trị hoặc các
đặc tính khác của hàng hoá, dịch vụ.
Tên thƣơng mại.
Theo điều 4, khoản 21 luật sở hữu trí tuệ năm 2005, tên thƣơng mại là tên
gọi của tổ chức, cá nhân dùng trong hoạt động kinh doanh để phân biệt chủ thể kinh

doanh mang tên gọi đó với chủ thể kinh doanh khác trong cùng lĩnh vực và khu vực
kinh doanh. Khu vực kinh doanh quy định tại khoản này là khu vực địa lý nơi chủ
thể kinh doanh có bạn hàng, khách hàng hoặc có danh tiếng. Tên thƣơng mại đƣợc
bảo hộ nếu có khả năng phân biệt chủ thể kinh doanh mang tên thƣơng mại đó với
chủ thể kinh doanh khác trong cùng lĩnh vực và khu vực kinh doanh (Điều 76 Luật
sở hữu trí tuệ năm 2005).
Tuy vậy, đối tƣợng sở hữu trí tuệ không đƣợc bảo hộ với danh nghĩa là tên
thƣơng mại là “Tên của cơ quan nhà nƣớc, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã
hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề
nghiệp hoặc chủ thể khác không liên quan đến hoạt động kinh doanh thì không
đƣợc bảo hộ với danh nghĩa tên thƣơng mại”
Chỉ dẫn địa lý
Chỉ dẫn địa lý đƣợc sử dụng trên hàng, là dấu hiệu dùng để chỉ sản phẩm có
nguồn gốc từ khu vực, địa phƣơng, vùng lãnh thổ hay quốc gia cụ thể và chất lƣợng
của hàng hóa hay danh tiếng của chúng do nguồn gốc từ khu vực địa lý đó sinh ra mà
có.


19
Việc sử dụng chỉ dẫn địa lý là không giới hạn với các sản phẩm nông nghiệp
với các nhân tố tự nhiên nhƣ khí hậu và đất. Ngoài ra, còn có những sản phẩm mang
chỉ dẫn địa lý mà không có dinh dáng đến nông nghiệp, đó là do nhân tố con ngƣời
làm ra chúng với kỹ năng và truyền thống, ví dụ nhƣ đồng hồ Thụy Sỹ, chè Thái
Nguyên, nƣớc mắm Phú Quốc, rƣợu vang Bóoc Đô….
Ngoài ra, có thể thấy tên gọi xuất xứ hàng hoá là một dạng chỉ dẫn địa lý
đặc biệt. Nếu chỉ dẫn địa lý chỉ là tên gọi (địa danh) và uy tín, danh tiếng của sản
phẩm đạt đến mức đặc thù gắn liền với vùng địa lý đó thì chỉ dẫn nhƣ vậy đƣợc gọi
là “Tên gọi xuất xứ hàng hoá”.
Theo điều 79, Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam năm 2005, Để đƣợc bảo hộ thì
chỉ dẫn địa lý phải đáp ứng các điều kiện dƣới đây:

- Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý có nguồn gốc địa lý từ khu vực, địa phƣơng,
vùng lãnh thổ hoặc nƣớc tƣơng ứng với chỉ dẫn địa lý;
- Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý có danh tiếng, chất lƣợng hoặc đặc tính chủ
yếu do điều kiện địa lý của khu vực, địa phƣơng, vùng lãnh thổ hoặc nƣớc tƣơng
ứng với chỉ dẫn địa lý đó quyết định
Nhƣ vậy, câu hỏi đặt ra là nhƣ thế nào là sản phẩm có danh tiếng, chất
lƣợng? Sản phẩm có danh tiếng là sản phẩm đƣợc nhiều ngƣời biết đến với sự tín
nhiệm và lựa chọn dùng sản phẩm đó. Còn chất lƣợng và đặc tính của sản phẩm thì
đƣợc xác định bằng một số các chỉ tiêu định tính, định lƣợng hoặc cảm quan về vật
lý, hóa học và vi sinh. Các chỉ tiêu này phải có khả năng kiểm tra đƣợc bằng
phƣơng tiện kỹ thuật hoặc chuyên gia với phƣơng pháp kiểm tra phù hợp.
Điều quan trọng để xác định sản phẩm đƣợc gắn với chỉ dẫn địa lý ở đây là
sản phẩm phải có chất lƣợng tốt và chỉ có vùng miền đó với đặc tính tự nhiên hoặc
yếu tố con ngƣời mới có thể tạo ra sản phẩm đó và đại đa số sản phẩm đó phải ngon
hơn, tốt hơn sản phẩm tƣơng tự đƣợc làm ra ở vùng đất khác.
Ngoài ra, theo Điều 80, Luật sở hữu trí tuệ, sản phẩm không đƣợc nằm trong
đối tƣợng đƣợc bảo hộ với danh nghĩa của chỉ dẫn địa lý nhƣ sau:


20
- Tên gọi, chỉ dẫn đã trở thành tên gọi chung của hàng hoá ở Việt Nam;
- Chỉ dẫn địa lý của nƣớc ngoài mà tại nƣớc đó chỉ dẫn địa lý không đƣợc
bảo hộ, đã bị chấm dứt bảo hộ hoặc không còn đƣợc sử dụng;
- Chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tƣơng tự với một nhãn hiệu đang đƣợc bảo hộ,
nếu việc sử dụng chỉ dẫn địa lý đó đƣợc thực hiện thì sẽ gây nhầm lẫn về nguồn gốc
của sản phẩm;
- Chỉ dẫn địa lý gây hiểu sai lệch cho ngƣời tiêu dùng về nguồn gốc địa lý
thực của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đó.
1.1.1.2. Nội dung của quyền sở hữu công nghiệp
Theo Điều 751, Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005, Quyền sở hữu công

nghiệp đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán
dẫn, quyền đối với giống cây trồng, bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản
đƣợc quy định nhƣ sau:
+ Quyền nhân thân đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí
mạch tích hợp bán dẫn, giống cây trồng thuộc về ngƣời đã trực tiếp tạo ra sáng chế,
kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, giống cây trồng bằng
lao động sáng tạo của mình, bao gồm quyền đƣợc đứng tên tác giả trong văn bằng
bảo hộ do Nhà nƣớc cấp, trong các tài liệu công bố, giới thiệu về sáng chế, kiểu
dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, giống cây trồng đó;
+ Quyền tài sản đối với sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí mạch
tích hợp bán dẫn, giống cây trồng thuộc về chủ sở hữu các đối tƣợng đó, bao gồm
quyền sử dụng, cho phép hoặc cấm ngƣời khác sử dụng sáng chế, kiểu dáng công
nghiệp, thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, giống cây trồng đó.
Quyền nhân thân sẽ đƣợc trao cho ngƣời chủ trực tiếp tạo ra sáng chế, kiểu
dáng công nghiệp và thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn, nó đƣợc thể hiện bằng
việc ngƣời sáng tạo đƣợc quyền đứng tên là tác giả của các sản phẩm do mình tạo
ra. Còn quyền tài sản thì thuộc về ngƣời chủ sở hữu các đối tƣợng đã nêu ở trên.
Quyền tài sản cho phép ngƣời chủ sở hữu đƣợc quyền sử dụng, quyền cho phép


21
hoặc cấm ngƣời khác sử dụng đối tƣợng sở hữu nói trên. Có thể suy luận rằng,
quyền nhân thân mạnh hơn quyền tài sản. Khi có quyền nhân thân ngƣời ta có
quyền sử dụng, bán, chuyển nhƣợng đồng thời cấm ngƣời khác sử dụng chính tài
sản đó của mình đến khi hết quyền sở hữu.
Điều 751, Bộ luật Dân sự Việt Nam cũng qui định về quyền sở hữu công
nghiệp đối với bí mật kinh doanh thuộc về tổ chức, cá nhân có đƣợc thông tin tạo
thành bí mật kinh doanh một cách hợp pháp và thực hiện việc bảo mật thông tin đó,
bao gồm:
+ Khai thác, sử dụng bí mật kinh doanh;

+ Cho phép hoặc cấm ngƣời khác tiếp cận, sử dụng, tiết lộ bí mật kinh
doanh.
Nội dung quyền sở hữu công nghiệp đối với nhãn hiệu, tên thƣơng mại thuộc
về chủ sở hữu nhãn hiệu, tên thƣơng mại đó, bao gồm:
+ Sử dụng nhãn hiệu, tên thƣơng mại trong kinh doanh;
+ Cho phép hoặc cấm ngƣời khác sử dụng nhãn hiệu trùng hoặc tƣơng tự đến
mức gây nhầm lẫn với nhãn hiệu của mình; cấm ngƣời khác sử dụng tên thƣơng mại
gây nhầm lẫn với hoạt động kinh doanh của mình.
Đối với quyền sở hữu chỉ dẫn địa lý thuộc về Nhà nƣớc. Quyền sử dụng chỉ
dẫn địa lý nhằm chỉ dẫn xuất xứ, nguồn gốc của sản phẩm thuộc về tổ chức, cá nhân
đáp ứng các điều kiện do pháp luật về sở hữu trí tuệ quy định.
Quyền chống cạnh tranh không lành mạnh thuộc về tổ chức, cá nhân hoạt
động kinh doanh trong điều kiện cạnh tranh. Mặc dù trong đối tƣợng của quyền sở
hữu công nghiệp không có chống cạnh tranh không lành mạnh, nhƣng nội dung
quyền sở hữu trí tuệ lại đề cập đến quyền chống cạnh tranh không lành mạnh. Do tất
cả các doanh nghiệp kinh doanh đều vì mục đích lợi nhuận trên thị trƣờng cạnh
tranh rất khốc liệt. Vậy để bảo vệ các doanh nghiệp làm ăn chân chính và để tránh
tình trạng cá lớn nuốt cá bé, ăn cắp ý tƣởng kinh doanh của ngƣời khác, làm hàng
nhái dùng các thủ đoạn không tốt với đối thủ cạnh tranh nói riêng và để hoàn


22
thiện hơn nữa về quyền sở hữu công nghiệp, nên điều này đã đƣợc đƣa vào. Quyền
chống cạnh tranh không lành mạnh đƣợc trao cho các tổ chức, cá nhân hoạt động
trong lĩnh vực kinh doanh.
1.1.2. Bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp
1.1.2.1. Vì sao phải bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp?
Những thập kỷ vừa qua đã chứng kiến nhiều sự thay đổi kinh tế của rất nhiều
nƣớc trên thế giới. Những nƣớc đang phát triển, cụ thể, đã trải qua sự chuyển dịch
kinh tế to lớn. Những chính sách hạn chế về kiểm soát thƣơng mại, công nghiệp,

đầu tƣ nƣớc ngoài và hợp tác kỹ thuật đã bị loại bỏ dần và chuyển sang nền kinh tế
mở mà áp lực cạnh tranh đóng vai trò chính. Giai đoạn này cũng đã chỉ ra sự thành
công của GATT trong vòng đàm phám Uruguay mà đã đƣợc mở rộng từ năm 1986
đến 1994 và cũng là lần đầu tiên mà Hiệp định về những khía cạnh thƣơng mại về
quyền sở hữu trí tuệ (TRIPS) đƣợc thông qua bởi chữ ký của 116 nƣớc thành viên.
Theo trang 3, tài liệu: economic value of industrial property rights, Hội thảo giới
thiệuvề quyền sở hữu công nghiệp, tại Genever, tháng 9 năm 1997.
Thậm chí, tất cả chúng ta đều biết rằng, sức mạnh của khoa học công nghệ
đã đƣa thế giới phát triển trong 2 thế kỷ nay gấp rất nhiều lần so với mấy chục thế
kỷ trƣớc, tất cả là do sự phát triển của khoa học kỹ thuật, của sức lao động con
ngƣời. Sở hữu trí tuệ là sở hữu về tri thức, trí lực của con ngƣời. Các nƣớc trên thế
giới nhìn chung đều có luật để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ vì hai lý do chính. Thứ
nhất là bảo hộ quyền lợi về mặt đạo đức và kinh tế của ngƣời chủ các sáng tạo và
quyền tiếp cận của công chúng về những thành quả của lao động trí óc con ngƣời.
Thứ hai là để khuyến khích tính sáng tạo và sự truyền thông cũng nhƣ sự áp dụng
những kết quả của hoạt động trí não con ngƣời và khuyến khích thƣơng mại công
bằng để đóng góp vào sự phát triển kinh tế và xã hội.
Ngoài ra, ngày nay, bƣớc vào thế kỷ XXI, tài sản trí tuệ đang tiến dần tới chỗ
là thƣớc đo khả năng tồn tại và thành đạt trong tƣơng lai của các công ty. Năm 1982
khoảng 62% tài sản của các công ty ở Hoa kỳ là tài sản vật chất, nhƣng đến năm


23
2000 con số này giảm xuống chỉ còn 30%. Ngoài ra, một nghiên cứu gần đây cho
thấy tính trung bình 40% giá trị của một công ty tích tụ đƣợc trong tài sản vô hình
của công ty không thể hiện trong bảng cân đối tài sản của công ty theo bất kỳ cách
thức nào [4, trang 7]. Tuy nhiên, con ngƣời có khả năng học tập và bắt chƣớc thật
kỳ diệu. Ví dụ, khi con ngƣời suy nghĩ để phát minh ra một loại thuốc chữa bệnh
thế kỷ và công bố kết quả đó ra toàn thế giới và phân phối loại thuốc đó thì chỉ
trong một thời gian ngắn sau, rất nhiều công ty kinh doanh loại thuốc mà nhà

nghiên cứu đó đã rất mất thời gian, trí tuệ, công sức và vật chất để tạo ra chúng mà
chƣa có sự đồng ý của ngƣời này. Nghiêm trọng hơn nữa vì chạy theo lợi nhuận mà
nhiều nơi sản xuất thuốc giả hay làm hàng giả, gây nên tác hại vô cùng to lớn. Theo
bài viết “Fake medicin terro method” của tác giả Naira MARTIROSYAN đăng trên
trang ngày 10 tháng 12 năm 2006, 52% thuốc bị làm giả là
thuốc kháng sinh; thuốc bị làm giả do yếu tố nhu cầu và giá thành và năm 2005
doanh thu của thuốc trên thị trƣờng thƣơng mại quốc tế là 450-600 triệu đô la Mỹ.
Hành vi bắt chƣớc, làm nhái, làm giả hàng hóa gây ảnh hƣởng rất xấu đến tình
hình phát triển kinh tế của một đất nƣớc, đặc biệt lại làm đối với hàng hóa đã đƣợc
bảo hộ, đó là một hành vi ăn cắp. Nó làm thui chột tính sáng tạo của con ngƣời, kìm
hãm nền kinh tế, không thu hút đầu tƣ nƣớc ngoài nhất là với các công ty có sản
phẩm đã đăng ký bảo hộ… Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã dự báo
rằng sự làm hàng giả, làm nhái và chi phí truyền phát thanh bất hợp pháp mỗi năm
của các công ty là khoảng 638 tỉ đô la Mỹ mỗi năm, thiệt hại lớn hơn tổng GDP của
12 nƣớc. Trên thế giới khoảng 35 - 40% thƣơng mại, sản phẩm phần mềm, tác phẩm
âm nhạc đƣợc bán mỗi năm là hàng giả, nhái. Những sản phẩm đƣợc cấp bằng sáng
chế khó bị làm giả hơn nhƣ thuốc, đồ điện và chất bán dẫn, tỷ lệ làm giả thấp hơn
nhƣng cũng đáng kể. Tổ chức y tế thế giới (WHO) dự đoán rằng ít nhất 6% dƣợc
phẩm đƣợc bán trên toàn thế giới hàng năm là hàng giả, trị giá hơn 30 triệu USD [16,
trang 4].
Do vậy, một xã hội ngày càng văn minh là một xã hội phải biết tôn trọng giá
trị sức lao động của từng cá nhân, từng tập thể. Mỗi ngƣời phải đấu tranh loại trừ