Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng của quá trình phát triển kinh tế xã hội tới môi trường sông thị vải và vùng lân cận đề xuất giải pháp bảo vệ môi trường

VIỆN KHOA HỌC THỦY LỢI MIỀN NAM

BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI:
NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA QUÁ TRÌNH
PHÁT TRIỂN KINH TẾ-XÃ HỘI TỚI MÔI TRƯỜNG
SÔNG THỊ VẢI VÀ VÙNG LÂN CẬN. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
CNĐT: TRỊNH THỊ LONG

8116
HÀ NỘI – 2010


M CL C
M CL C

............................................................................................................................1

DANH SÁCH CÁC CH

VI T T T..........................................................................................5

DANH SÁCH B NG .....................................................................................................................8
DANH SÁCH HÌNH....................................................................................................................11
CHƯƠNG 1:
M ð U..........................................................................................................16
1.1.
T NG QUAN VÀ TÍNH C P THI T C A ð TÀI .............................................16
1.2.
THƠNG TIN CHUNG V ð TÀI...........................................................................27
Tên đ tài ............................................................................................................................27

1.2.1.
1.2.2.
T ch c th c hi n ñ tài..................................................................................................27
1.2.3.
Th i gian th c hi n ..........................................................................................................27
1.2.4.
Kinh phí th c hi n............................................................................................................27
1.3.
Ý NGHĨA KHOA H C, TH C TI N VÀ TÁC ð NG ð I V I KINH T ,
XÃ H I VÀ MÔI TRƯ NG..................................................................................................27
1.4.
M C TIÊU C A ð TÀI ..........................................................................................30
1.5.
PH M VI NGHIÊN C U C A ð TÀI..................................................................30
1.6.
N I DUNG NGHIÊN C U .......................................................................................31
1.7.
CÁCH TI P C N VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U ......................................37
Cách ti p c n .....................................................................................................................37
1.7.1.
1.7.2.
Phương pháp nghiên c u, k thu t s d ng ...............................................................39
CHƯƠNG 2:
T NG QUAN HI N TR NG VÀ QUY HO CH PHÁT TRI N KINH
T - XÃ H I LƯU V C SÔNG TH V I VÀ VÙNG PH C N .........................................42
2.1.
ðI U KI N T NHIÊN.............................................................................................42
V trí đ a lý .........................................................................................................................42
2.1.1.
2.1.2.

ð c đi m khí tư ng c a vùng nghiên c u ..................................................................43
2.1.3.
K t qu ño ñ c th y văn .................................................................................................48
2.1.4.
K t qu đo đ c đ a hình ..................................................................................................55
2.2.
HI N TR NG PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I................................................57
Dân s .................................................................................................................................57
2.2.1.
2.2.2.
Hi n tr ng phát tri n kinh t - xã h i huy n Long Thành .......................................57
2.2.3.
Hi n tr ng phát tri n kinh t - xã h i huy n Nhơn Tr ch ....................................61
2.2.4.
Hi n tr ng phát tri n kinh t - xã h i huy n Tân Thành ..........................................65
2.2.5.
Hi n tr ng phát tri n kinh t - xã h i huy n C n Gi ..............................................70
2.3.
HI N TR NG CÁC HO T ð NG KT-XH D C SƠNG .....................................79
2.3.1.
Các ho t đ ng sinh ho t ..................................................................................................79
2.3.2.
Các ho t đ ng cơng nghi p ............................................................................................80
2.3.3.
Ho t ñ ng c a các c ng ..................................................................................................83
2.3.4.
Ho t đ ng s n xu t nơng nghi p ...................................................................................86
2.4.
HI N TR NG CH T LƯ NG MÔI TRƯ NG LƯU V C SÔNG TH V I....87
Hi n tr ng mơi trư ng đơ th .........................................................................................87

2.4.1.
2.4.2.
Hi n tr ng môi trư ng trong các khu công nghi p ...................................................89
2.4.3.
Di n bi n ch t lư ng môi trư ng nư c sông Th V i...............................................96

1


2.4.4.
Di n bi n ch t lư ng h sinh thái ...............................................................................116
2.5.
QUAN ðI M PHÁT TRI N KINH T XÃ H I C A T NH/VÙNG/LƯU
V C ð N NĂM 2010 VÀ T M NHÌN ð N NĂM 2020.................................................. 124
2.5.1.
T nh ð ng Nai ................................................................................................................124
2.5.2.
T nh Bà R a – Vũng Tàu...............................................................................................126
2.6.
M C TIÊU PHÁT TRI N KINH T XÃ H I C A T NH/VÙNG/LƯU V C
ð N NĂM 2010 VÀ T M NHÌN ð N NĂM 2020............................................................ 128
2.6.1.
T nh ð ng Nai ................................................................................................................128
2.6.2.
T nh Bà R a – Vũng Tàu...............................................................................................132
2.6.3.
Thành ph H Chí Minh ...............................................................................................138
2.7.
PHƯƠNG HƯ NG PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I VÀ B O V MÔI
TRƯ NG C A T NH/VÙNG/LƯU V C ð N NĂM 2010 VÀ T M NHÌN ð N

NĂM 2020 .............................................................................................................................. 139
T nh ð ng Nai ................................................................................................................139
2.7.1.
2.7.2.
T nh Bà R a – Vũng Tàu...............................................................................................145
2.7.3.
Thành ph H Chí Minh ...............................................................................................149
2.8.
ðÁNH GIÁ QUY HO CH S D NG ð T C A CÁC ð A PHƯƠNG
TRONG LƯU V C SÔNG TH V I.................................................................................. 154
2.9.
NH N XÉT ðÁNH GIÁ .......................................................................................... 156
CHƯƠNG 3:
ðÁNH GIÁ NH HƯ NG C A QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N KINH
T - XÃ H I T I MÔI TRƯ NG SÔNG TH V I VÀ VÙNG PH C N...................... 160
3.1.
ðÁNH GIÁ CÁC NGU N GÂY Ô NHI M, ðI U KI N TH Y ð NG L C
VÀ KH NĂNG T LÀM S CH C A SÔNG TH V I................................................. 160
ðánh giá các ñ c trưng th y l c, đ ng l c h c c a sơng r ch trong lưu v c và
3.1.1.
vùng ph c n ......................................................................................................................................160
3.1.2.
ðánh giá kh năng t làm s ch c a sông Th V i và các sông r ch trong lưu v c
và vùng ph c n .................................................................................................................................167
3.1.3.
Xác ñ nh các ngư ng gi i h n v t i lư ng các ch t ô nhi m cho phép th i vào
t ng đo n sơng ...................................................................................................................................171
3.2.
ðÁNH GIÁ VÀ D BÁO T I LƯ NG Ô NHI M VÀ CÁC V N ð V MÔI
TRƯ NG DƯ I TÁC ð NG C A S PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I TRONG

LƯU V C SÔNG TH V I VÀ VÙNG PH C N ð N NĂM 2010 VÀ 2020 ................ 173
Hi n tr ng và d báo t i lư ng ô nhi m t i các ñô th ...........................................173
3.2.1.
3.2.2.
Hi n tr ng và d báo t i lư ng ô nhi m công nghi p ............................................177
3.2.3.
Hi n tr ng và d báo t i lư ng ô nhi m nông nghi p ............................................183
3.2.4.
Hi n tr ng và d báo t i lư ng ô nhi m môi trư ng khu v c c ng/ven bi n ....185
3.2.5.
Xu th bi n đ i mơi trư ng trong lưu v c sông Th V i và vùng ph c n ........189
3.3.
NGHIÊN C U, XÂY D NG, TÍNH TỐN CÁC K CH B N PHÁT TRI N
VÀ TÁC ð NG C A CHÚNG ð I V I LƯU V C SÔNG TH V I VÀ VÙNG PH
C N V I S H TR C A MƠ HÌNH TH Y L C VÀ CH T LƯ NG NƯ C..... 199
3.3.1.
Thi t l p mơ hình ...........................................................................................................199
3.3.2.
ðánh giá ti m năng nư c m t c a lưu v c sông Th V i ......................................232
3.3.3.
Nghiên c u, phân tích, đánh giá ph n ng c a môi trư ng v i các ngu n ô
nhi m khác nhau ................................................................................................................................238
3.3.4.
Nghiên c u ñ xu t các k ch b n nh m qu n lý và b o v môi trư ng sông Th
V i tương ng v i các gi i pháp cơng trình và phi cơng trình ................................................255

2


3.4.

PHÂN TÍCH ðÁNH GIÁ CHI PHÍ – L I ÍCH, ðÁNH GIÁ THI T H I DO Ô
NHI M MÔI TRƯ NG GÂY RA ......................................................................................266
3.4.1.
Thu th p và ñi u tra s li u s d ng trong vi c ñánh giá ......................................266
3.4.2.
Xác ñ nh và lư ng hóa chi phí/l i ích các nh c a d án trên cơ s s d ng
phương pháp CBA và các phương pháp xác đ nh giá tr c a hàng hóa th trư ng và phi th
trư ng 267
3.4.3.
L a ch n phương án và ñ xu t các bi n pháp gi m nh thi t h i, nâng cao l i
............................................................................................................................................275
ích
3.5.
NGHIÊN C U ðÁNH GIÁ VAI TRỊ C A C NG ð NG TRONG VI C
B O V MÔI TRƯ NG SÔNG TH V I.........................................................................285
3.5.1.
Khái ni m v c ng ñ ng và c ng ñ ng dân cư lưu v c sông Th V i và vùng
ph c n 285
3.5.2.
Vai trò và nh n th c c a c ng ñ ng trong vi c b o v môi trư ng lưu v c sông
Th V i 287
3.6.
ðÁNH GIÁ NH HƯ NG C A QUÁ TRÌNH PHÁT TRI N KINH T - XÃ
H I T I MÔI TRƯ NG SÔNG TH V I VÀ VÙNG PH C N .................................295
3.6.1.
nh hư ng c a quá trình gia tăng dân s ..................................................................295
3.6.2.
nh hư ng c a q trình cơng nghi p hóa ...............................................................297
3.6.3.
nh hư ng c a các d ch v c ng và giao thông th y .............................................298

3.6.4.
nh hư ng c a ô nhi m môi trư ng t i s c kh e c ng ñ ng và c nh quan du
............................................................................................................................................299
l ch
3.6.5.
Các thi t h i do ô nhi m ngu n nư c ........................................................................300
CHƯƠNG 4:
XÂY D NG CÁC BI N PHÁP B O V MÔI TRƯ NG PH C V
PHÁT TRI N B N V NG ......................................................................................................321
4.1.
C I THI N CÔNG TÁC QU N LÝ LƯU V C SƠNG......................................321
Tình hình tn th lu t BVMT c a các doanh nghi p trong lưu v c .................321
4.1.1.
4.1.2.
Hi n tr ng công tác qu n lý môi trư ng lưu v c sông Th V i, công tác qu n
lý ơ nhi m đ i v i các ñ i tư ng gây ô nhi m. ðánh giá nh n xét ........................................324
4.1.3.
ð xu t c i ti n công tác qu n lý và ph i h p th c hi n gi a các t nh trên lưu
............................................................................................................................................335
v c
4.1.4.
Xây d ng cơ ch ph i h p qu n lý lưu v c gi a các ñ a phương .......................344
4.2.
XÂY D NG H TH NG QUAN TR C MƠI TRƯ NG ...................................345
Xây d ng chương trình quan tr c môi trư ng sông Th V i.................................345
4.2.1.
4.2.2.
Xây d ng cơ s d li u v môi trư ng ......................................................................360
4.2.3.
Xây d ng danh m c các ngu n th i và các cơ s gây ô nhi m nghiêm tr ng trên

lưu v c sông Th V i ........................................................................................................................372
4.2.4.
Xác ñ nh t i lư ng ô nhi m t i ña ngày (TMDL – Total Maximum Daily Load)
ñ i v i thông s BOD phù h p cho t ng đo n sơng..................................................................377
4.2.5.
ð xu t xây d ng m ng lư i giám sát t ñ ng – SCADA ....................................408
4.3.
CÁC GI I PHÁP V CHÍNH SÁCH NH M B O V MƠI TRƯ NG SƠNG
TH V I..................................................................................................................................421
Chính sách, lu t l b o v môi trư ng .......................................................................421
4.3.1.
4.3.2.
Tuyên truy n giáo d c nâng cao nh n th c ..............................................................427
4.3.3.
Qu n lý môi trư ng b ng pháp lu t và áp d ng các công c kinh t ..................429
4.3.4.
Ti p thu ng d ng m i và ñ y m nh xã h i hố trong cơng tác b o v môi
............................................................................................................................................433
trư ng
4.3.5.
Xây d ng qui ch ...........................................................................................................434

3


4.3.6.
ð xu t ñ nh hư ng phát tri n chính sách qu n lý mơi trư ng lưu v c sơng ...438
4.4.
CÁC GI I PHÁP CƠNG TRÌNH BVMT SƠNG TH V I................................. 440
4.4.1.

Áp d ng k thu t x lý nư c th i ...............................................................................440
4.4.2.
M r ng sông ð ng Môn – kênh Bà Ký ...................................................................448
4.4.3.
Chuy n ngu n x v phía h lưu.................................................................................449
CHƯƠNG 5:
XÂY D NG K HO CH HÀNH ð NG B O V MÔI TRƯ NG
ð N NĂM 2015 VÀ TI N T I NĂM 2020............................................................................ 450
5.1.
CƠ S VÀ CĂN C XÂY D NG .......................................................................... 450
5.1.1.
Cơ s pháp lý ..................................................................................................................450
5.1.2.
Căn c xây d ng .............................................................................................................452
5.2.
XÂY D NG CÁC NHI M V VÀ K HO CH HÀNH ð NG C TH QU N
LÝ VÀ X LÝ Ô NHI M, B O V MÔI TRƯ NG SÔNG TH V I V I CÁC M C
TIÊU C TH ....................................................................................................................... 452
Nhi m v và k ho ch hành ñ ng ph c v cho công tác qu n lý phi cơng trình 452
5.2.1.
5.2.2.
K ho ch hành đ ng c th và gi i pháp cơng trình ...............................................458
5.3.
L A CH N XÂY D NG CÁC D ÁN ƯU TIÊN ð TRI N KHAI ............... 458
5.3.1.
Cơ s l a ch n ................................................................................................................458
5.3.2.
M c tiêu d án ................................................................................................................458
5.3.3.
Các d án ưu tiên............................................................................................................459

5.4.
ð XU T L TRÌNH TRI N KHAI K HO CH.............................................. 471
5.4.1.
L trình tri n khai k ho ch giai đo n 2009 – 2015 ...............................................471
5.4.2.
L trình tri n khai giai đo n 2016 – 2020.................................................................479
5.5.
ð XU T CÁC GI I PHÁP VÀ KINH PHÍ TH C HI N K HO CH.......... 486
5.5.1.
Gi i pháp v k thu t công ngh .................................................................................486
5.5.2.
Gi i pháp v áp d ng công c kinh t ........................................................................486
5.5.3.
Gi i pháp v giáo d c, ñào t o, nâng cao nh n th c c ng ñ ng......................487
5.5.4.
Gi i pháp v tăng cư ng năng l c qu n lý ...............................................................487
5.5.5.
Xây d ng ngu n kinh phí đ tri n khai .....................................................................487
5.5.6.
T ch c th c hi n...........................................................................................................489
K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................................... 490
TÀI LI U THAM KH O......................................................................................................... 498
Tài li u ti ng Anh ...................................................................................................................... 498
Tài li u ti ng Vi t....................................................................................................................... 502
PH L C

........................................................................................................................ 509

4

DANH SÁCH CÁC CH

VI T T T

ADB

:

Ngân hàng phát tri n Châu Á

ANQP

:

An ninh qu c phòng

BOD

:

Nhu c u oxy sinh h c

BQL

:

Ban qu n lý

BR – VT

:

Bà R a – Vũng Tàu

BVMT

:

B o v môi trư ng

BVTV

:

B o v th c v t

BTNMT

:

B Tài nguyên và Môi trư ng

CCN

:

C m cơng nghi p

CN

:

Cơng nghi p

COD

:

Nhu c u oxy hóa h c

CPHH

:

C ph n h u h n

CP

:

Chính ph

CSDL

:

Cơ s d li u

CT

:

Ch th

CTNH

:

Ch t th i nguy h i

DO

:

Hàm lư ng oxy hịa tan

DV

:

D ch v

ðKðTCMT

:

ðăng ký đ t tiêu chu n mơi trư ng

ðTM

:

ðánh giá tác đ ng môi trư ng

ðVKXSCL

:

ð ng v t không xương s ng c l n

ðVPS

:

ð ng v t phiêu sinh

EA

:

Ki m toán môi trư ng (Environmental Audit)

GDP

:

T ng s n ph m n i đ a

GIS

:

H th ng thơng tin đ a lý

GTSX

:

Giá tr s n xu t

HTX

:

H p tác xã

5


HTXLNT

:

H th ng x lý nư c th i

IWWQ

:

Ch s ch t lư ng nư c th i

KCN

:

Khu công nghi p

KCX

:

Khu ch xu t

KH&CN

:

Khoa h c và công ngh

KHKT

:

Khoa h c k thu t

KT-XH

:

Kinh t - xã h i

LA

:

T ng t i lư ng ô nhi m t các ngu n phân tán và t i
lư ng ô nhi m n n (Load Allocation)

LVS

:

Lưu v c sơng

MOS

:

Biên an tồn (Margin of Safety)

Nð

:

Ngh ñ nh

NMXLNT

:

Nhà máy x lý nư c th i

NN

:

Nông nghi p

NSNN

:

Ngân sách nhà nư c

NT

:

Nư c th i

NTSH

:

Nư c th i sinh ho t

NTTS

:

Nuôi tr ng th y s n

ODA

:

H tr phát tri n chính th c

PP

:

Ngăn ng a ô nhi m (Pollution Prevention)

QCCP

:

Qui chu n cho phép

QCMT

:

Quy chu n môi trư ng

QCVN

:

Qui chu n Vi t Nam

QTMT

:

Quan tr c mơi trư ng

QT&PTMT

:

Quan tr c và phân tích mơi trư ng

Qð

:

Quy t đ nh

QLMT

:

Qu n lý mơi trư ng

SCADA

:

H th ng giám sát t ñ ng

SS

:

Ch t r n lơ l ng (Suspendid Solid)

STV

:

Sông Th V i
6


TCCP

:

Tiêu chu n cho phép

TCKT

:

Th y chu n k thu t

TCMT

:

Tiêu chu n môi trư ng

TCVN

:

Tiêu chu n Vi t Nam

TCXD

:

Tiêu chu n xây d ng

THCS

:

Trung h c cơ s

THPT

:

Trung h c ph thơng

TMDL

:

T i lư ng t i đa ngày

TM-SX

:

Thương m i - S n xu t

TNHH

:

Trách nhi m h u h n

TN&MT

:

Tài nguyên và Môi trư ng

TSS

:

T ng ch t r n lơ l ng

TTCN

:

Ti u th công nghi p

TVPS

:

Th c v t phiêu sinh

Tp.HCM

:

Thành ph H Chí Minh

TW

:

Trung ương

UASB

:

B l c k khí có dịng ch y ngư c qua l p bùn
(Upward-flow Anaerobic Sludge Blanket)

UBND

:

UNIDO

:

T ch c phát tri n công nghi p th gi i (United
Nation Industrial Development Organisation)

VILLAS

:

Quy chu n qu c gia và qu c t

VKTTðPN

:

Vùng kinh t tr ng đi m phía Nam

WA

:

Ki m toán ch t th i (Waste Audit)

WB

:

Ngân hàng th gi i (World Bank)

WHO

:

T ch c y t th gi i (World Health Organization)

WLA

:

T ng t i lư ng ch t th i c a các ngu n t p trung
(Waste Load Allocation)

y ban nhân dân

7


DANH SÁCH B NG
B ng 2.1: ð c trưng nhi t đ bình qn tháng m t s tr m quanh khu v c...................... 44
B ng 2.2: ð c trưng mưa bình quân tháng m t s tr m quanh khu v c............................ 45
B ng 2.3: Mơ hình mưa 1,3,5,7 ngày max v i P=10% t i các tr m quanh khu v c nghiên
c u ....................................................................................................................................... 45
B ng 2.4: Lư ng mưa th i ño n theo t n su t (tham kh o tr m Tân Sơn Nh t).................. 46
B ng 2.5: Các ñ c trưng Th y văn trong q trình đo đ c vào mùa khơ........................... 49

B ng 2.6: Các ñ c trưng th y văn trong q trình đo đ c vào mùa khơ............................ 53
B ng 2.7: Kh i lư ng công vi c kh o sát đ a hình ............................................................. 55
B ng 2.8: Li t kê cao ñ h ng IV........................................................................................ 55
B ng 2.9: Li t kê cao ñ m c xây d ng t i v trí đo thu văn............................................. 56
B ng 2.10: B ng li t kê cao ñ m c xây d ng t i các tr m thu văn................................. 56
B ng 2.11: Dân s (ngư i) LVS Th V i và vùng ph c n năm 2008................................. 57
B ng 2.12: Th ng kê di n tích cây nơng nghi p năm 2008 ................................................ 68
B ng 2.13: Giá tr s n xu t ngành nông – lâm – ngư nghi p năm 2008 ............................ 68
B ng 2.14: Tình hình đ u tư phát tri n các KCN trên lưu v c sơng Th V i (tính đ n
05/2009) .............................................................................................................................. 81
B ng 2.15: Di n tích đ t nơng nghi p (ha) trên lưu v c và vùng ph c n năm 2008 ........ 86
B ng 2.16: Hi n tr ng chăn ni các đ a phương năm 2008 ............................................. 86
B ng 2.17: Ch t lư ng nư c th i sinh ho t các ñ a phương trong lưu v c ....................... 88
B ng 2.18: V trí các đi m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn t nh ð ng
Nai ....................................................................................................................................... 96
B ng 2.19: V trí các đi m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn t nh Bà
R a – Vũng Tàu.................................................................................................................... 97
B ng 2.20: T m quan tr ng c a các thông s l a ch n ................................................... 113
B ng 2.21: M c phân h ng c a các thông s ................................................................... 113
B ng 2.22: Phân lo i ch t lư ng nư c theo giá tr ch s ................................................ 115
B ng 2.23: ð tương ñ ng TVPS sông Th V i ............................................................. 119
B ng 2.24: Ch s đa d ng TVPS sơng Th V i ............................................................. 119
B ng 2.25: Ch s Diatomeae sông Th V i................................................................... 119
B ng 3.1: M t s ñ c ñi m hình thái c a các ph lưu sơng Th V i ................................ 160
B ng 3.2: Lưu lư ng Tr An và Phư c Hịa trong mùa khơ ............................................. 168
B ng 3.3: Lưu lư ng và t i lư ng cho phép c a m t s ch t ô nhi m trên t ng đo n sơng
Th V i vào mùa khô.......................................................................................................... 172
B ng 3.4: Lưu lư ng và t i lư ng ô nhi m cho phép c a m t s ch t ô nhi m trên t ng
đo n sơng Th V i vào mùa mưa....................................................................................... 172
B ng 3.5: H s phát th i ch t ô nhi m tính theo đ u ngư i ........................................... 173

B ng 3.6: Hi u qu x lý ch t ô nhi m trên b t ho i ho c các cơng trình tương t ..... 174
B ng 3.7: Dân s các đ a phương trong lưu v c sơng Th V i năm 2008........................ 174

8


B ng 3.8: Lưu lư ng và t i lư ng ơ nhi m trong NTSH c a các đ a phương trong lưu v c
sông Th V i năm 2008 ......................................................................................................175
B ng 3.9: Dân s (ngư i) các xã trong lưu v c ñ n năm 2010 và 2020 ...........................176
B ng 3.10: Ư c tính t i lư ng ch t ô nhi m trong NTSH năm 2010 ................................176
B ng 3.11: Ư c tính t i lư ng ch t ô nhi m trong NTSH năm 2020 ................................177
B ng 3.12: N ng đ ch t ơ nhi m trong dòng nư c th i chung t các KCN-KCX................179
B ng 3.13: Lưu lư ng nư c th i và t i lư ng các ch t ô nhi m trong dòng nư c th i chung
t các KCN-KCX năm 2009...............................................................................................180
B ng 3.14: D báo lưu lư ng nư c th i và t i lư ng các ch t ô nhi m trong dòng nư c
th i chung t các KCN-KCX ñ n năm 2010 ......................................................................181
B ng 3.15: D báo lưu lư ng nư c th i và t i lư ng các ch t ơ nhi m trong dịng nư c
th i chung t các KCN-KCX ñ n năm 2020 ......................................................................182
B ng 3.16: T i lư ng các ch t dinh dư ng đ vào sơng Th V i và vùng ph c n hàng năm
............................................................................................................................................184
B ng 3.17: Lưu lư ng NT và t i lư ng ô nhi m trong chăn nuôi năm 2008.....................184
B ng 3.18: Di n tích (ha) và lư ng nư c th i (m3/ngày) NTTS trên lưu v c sông Th V i và
vùng ph c n ñ n năm 2010 và 2020.................................................................................185
B ng 3.19: Hi n tr ng phát tri n các c ng và lư ng nư c th i phát sinh t các c ng trên
lưu v c sông Th V i ..........................................................................................................186
B ng 3.20: D báo vi c phát tri n các c ng và lư ng nư c th i phát sinh t các c ng trên
lưu v c sơng Th V i đ n năm 2020...................................................................................188
B ng 3.21: Tác đ ng c a các KCN lên mơi trư ng t nhiên.............................................195
B ng 3.22: Tác ñ ng c a các KCN lên môi trư ng t nhiên.............................................197
B ng 3.23: Tác ñ ng c a các KCN lên ho t ñ ng phát tri n kinh t - xã h i ...................198

B ng 3.24: V trí các tr m đo lưu lư ng và th i gian quan tr c .......................................222
B ng 3.25: ð m n trung bình c c ñ i tháng (g/l) t i biên h lưu ...................................223
B ng 3.26: Giá tr các thông s ch t lư ng nư c t i biên h lưu .....................................224
B ng 3.27: V trí các tr m đo đ m n................................................................................228
B ng 3.28: ð c trưng dòng ch y t i m t s v trí trên sơng Th V i.................................231
B ng 3.29: ð c trưng lưu v c sông Th V i và các nhánh................................................233
B ng 3.30: Lưu lư ng dòng ch y t lưu v c Th V i ........................................................237
B ng 3.31: T i lư ng x th i c a nhà máy Vedan.............................................................251
B ng 3.32: N ng ñ BOD5 t i m t s v trí .......................................................................263
B ng 3.33: ðánh giá ph m vi ô nhi m sông Th V i .........................................................279
B ng 3.34: ðánh giá ph m vi ô nhi m n ng, ô nhi m nh trên sông Th V i ...................280
B ng 3.35: ðánh giá s nh hư ng sinh thái kênh r ch và thi t h i th y s n trong ph m vi
ô nhi m sông Th V i .........................................................................................................281
B ng 3.36: Dao đ ng oxy hịa tan (DO) theo chi u dài sơng Th V i...............................310
B ng 3.37: Thang đi m ñánh giá ch t lư ng nư c c a Henna & Rya Sunoko, 1995.......317
B ng 3.38: Ch t lư ng nư c sông Th V i qua ch s ña d ng (H’) c a th y sinh v t.....317
B ng 3.39: K t qu phân tích th y sinh v t trong các ñ t quan tr c năm 1995 ...............318
9


B ng 3.40: K t qu phân tích th y sinh v t trong các ñ t quan tr c 11/2007 và 11/2008
........................................................................................................................................... 319
B ng 4.1: Danh sách các ñi m quan tr c ch t lư ng nư c m t trong m ng lư i quan tr c
Qu c gia t i lưu v c sông Th V i .................................................................................... 347
B ng 4.2: V trí quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn t nh ð ng Nai .... 350
B ng 4.3: Th ng kê s lư ng, v trí, th i gian và t n su t quan tr c môi trư ng t nh Bà R a
– Vũng Tàu ........................................................................................................................ 351
B ng 4.4: V trí các đi m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a bàn t nh Bà R a
– Vũng Tàu ........................................................................................................................ 352
B ng 4.5: H th ng quan tr c môi trư ng trong lưu v c sông Th V i............................ 355

B ng 4.6: D tốn kinh phí QTMT sơng Th V i hàng năm............................................. 358
B ng 4.7: K t qu thu th p và phân tích phân tích s li u trong LVS Th V i................. 366
B ng 4.8: Chu n ñánh giá, x p lo i ngu n th i d a theo ch s IWWQ .......................... 374
B ng 4.9: Phân vùng m c đ ơ nhi m sơng Th V i......................................................... 381
B ng 4.10: TMDL khi tri u ki t trong mùa khô năm 2008 ............................................... 387
B ng 4.11: TMDL khi tri u ki t trong mùa mưa năm 2008.............................................. 388
B ng 4.12: N ng ñ và lưu lư ng x th i các KCN – K ch b n 1.................................... 390
B ng 4.13: N ng ñ và lưu lư ng x th i các khu dân cư – K ch b n 1 .......................... 391
B ng 4.14: N ng ñ DO trung bình t i m t s v trí trong tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 1
........................................................................................................................................... 392
B ng 4.15: N ng ñ và lưu lư ng x th i các KCN – K ch b n 2.................................... 396
B ng 4.16: N ng ñ DO trung bình t i m t s v trí trong tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 2
........................................................................................................................................... 399
B ng 4.17: N ng đ DO trung bình t i m t s v trí trong tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 3
........................................................................................................................................... 404
B ng 4.18: T i lư ng x th i các KCN phía h lưu sơng Th V i.................................... 406
B ng 4.19: T i lư ng x th i các KCN phía thư ng lưu sông Th V i ............................ 408
B ng 5.1: D trù sơ b kinh phí th c hi n........................................................................ 488

10


DANH SÁCH HÌNH
Hình 1.1: Vùng nghiên c u ..................................................................................................31
Hình 1.2: Mơ hình phát tri n b n v ng c a IUCN ..............................................................38
Hình 2.1: Lưu v c sơng Th V i..........................................................................................43
Hình 2.2: V trí các đi m đo đ c th y văn trên sơng Th V i ..............................................50
Hình 2.3: M c nư c và lưu lư ng th c đo t i tr m TV1 vào mùa khơ................................51
Hình 2.4: M c nư c và lưu lư ng th c đo t i tr m TV2 vào mùa khơ................................51
Hình 2.5: M c nư c và lưu lư ng th c đo t i tr m TV3 vào mùa khơ................................51

Hình 2.6: M c nư c và lưu lư ng th c đo t i tr m TV4 vào mùa khơ................................52
Hình 2.7: M c nư c và lưu lư ng th c đo t i tr m TV5 vào mùa khơ................................52
Hình 2.8: M c nư c và lưu lư ng th c ño t i tr m TV1 vào mùa mưa ..............................53
Hình 2.9: M c nư c và lưu lư ng th c ño t i tr m TV2 vào mùa mưa ..............................54
Hình 2.10: M c nư c và lưu lư ng th c ño t i tr m TV3 vào mùa mưa ............................54
Hình 2.11: M c nư c và lưu lư ng th c ño t i tr m TV4 vào mùa mưa ............................54
Hình 2.12: M c nư c và lưu lư ng th c ño t i tr m TV5 vào mùa mưa ............................55
Hình 2.13: V trí các khu cơng nghi p trên lưu v c sông Th V i .......................................83
Hình 2.14: Sơ đ h th ng c ng trên sơng Th V i (Ngu n: Portcoast) .............................84
Hình 2.15: Dao ñ ng pH các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn
t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 ..........................................................................................98
Hình 2.16: Dao đ ng pH các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn
t nh ð ng Nai t năm 2004 – 2008......................................................................................98
Hình 2.17: Giao đ ng giá tr DO các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên
đ a bàn t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 ...........................................................................100
Hình 2.18: Dao ñ ng DO các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn
t nh ð ng Nai t năm 2004 – 2008....................................................................................100
Hình 2.19: Dao đ ng COD các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a
bàn t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 .................................................................................101
Hình 2.20: Dao đ ng BOD5 các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a
bàn t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 .................................................................................101
Hình 2.21: Dao ñ ng BOD5 các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a
bàn t nh ð ng Nai t năm 2004 – 2008.............................................................................102
Hình 2.22: Dao đ ng NH4+ các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a bàn
t nh Bà R a – Vũng Tàu t năm 2002 – 2008.....................................................................104
Hình 2.23: Dao đ ng N – NH4+ các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên
đ a bàn t nh ð ng Nai t năm 2001 – 2005.......................................................................105
Hình 2.24: Dao đ ng NO2- các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a
bàn t nh Bà R a – Vũng Tàu t năm 2002 – 2008..............................................................105
Hình 2.25: Dao đ ng NO3- các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a

bàn t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 .................................................................................106
Hình 2.26: Dao đ ng Fe các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a bàn
t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 ........................................................................................106
11


Hình 2.27: Dao đ ng Zn các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i trên ñ a bàn
t nh BR-VT t năm 2002 – 2008........................................................................................ 107
Hình 2.28: Dao đ ng Cd các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a bàn
t nh BR-VT t năm 2002 – 2008........................................................................................ 107
Hình 2.29: Dao đ ng Pb các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên đ a bàn
t nh BR-VT t năm 2002 – 2008........................................................................................ 108
Hình 2.30: Dao ñ ng d u t ng s
các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i trên
đ a bàn t nh Bà R a – Vũng Tàu t năm 2002 – 2008....................................................... 109
Hình 2.31: Dao đ ng t ng coliform các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sơng Th V i
trên đ a bàn t nh BR-VT t năm 2002 – 2008 ................................................................... 109
Hình 2.32: Dao đ ng t ng coliform các tr m quan tr c ch t lư ng nư c sông Th V i
trên ñ a bàn t nh ð ng Nai t năm 2001 – 2005 .............................................................. 110
Hình 2.33: Dao đ ng WQI sơng Th V i trên đ a bàn t nh BR-VT t năm 2002 – 2008.. 116
Hình 2.34: C u trúc các nhóm lồi TVPS sơng Th V i ................................................ 117
Hình 2.35: C u trúc các nhóm lồi đ ng v t phiêu sinh sơng Th V i.......................... 120
Hình 2.36: S lư ng đ ng v t phiêu sinh sơng Th V i ................................................. 121
Hình 2.37: B n đ quy ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a các ñ a phương trong lưu v c
sơng Th V i đ n năm 2020............................................................................................... 155
Hình 3.1: Oxy trong mơi trư ng nư c .............................................................................. 208
Hình 3.2: Dao đ ng c a oxy hịa tan trong ngày.............................................................. 208
Hình 3.3: Nhu c u oxy sinh hóa là hàm c a th i gian...................................................... 210
Hình 3.4: Các quá trình ch t lư ng nư c trong mơ hình MIKE ...................................... 210
Hình 3.5: Khái ni m c a MIKE BASIN v l p mơ hình phân b nư c............................ 213

Hình 3.6: B trí phác h a mơ hình lưu v c sơng ............................................................. 214
Hình 3.7: Sơ đ tính tốn thu l c – ch t lư ng nư c sông Th V i và vùng ph c n b ng
mô hình MIKE 11 .............................................................................................................. 217
Hình 3.8: Sơ đ tính tốn thu l c – ch t lư ng nư c sông Th V i và vùng ph c n b ng
mơ hình MIKE 21 ECOlab ................................................................................................ 218
Hình 3.9: ði hình m t c t ngang sơng ............................................................................ 220
Hình 3.10: B n ñ cao ñ s DEM vùng nghiên c u ....................................................... 221
Hình 3.11: V trí đo đ c th y văn – ch t lư ng nư c sông Th V i năm 2008 ................. 225
Hình 3.12: V trí hi u ch nh và ki m ñ nh lưu lư ng ........................................................ 226
Hình 3.13: V trí hi u ch nh m c nư c.............................................................................. 227
Hình 3.14: N ng đ BOD5 trung bình trong tháng 4 năm 2008....................................... 230
Hình 3.15: N ng ñ BOD5 l n nh t trong tháng 4 năm 2008 .......................................... 230
Hình 3.16: Lưu lư ng dịng ch y trung bình tháng 3 năm 2005 ...................................... 232
Hình 3.17: Phân khu lưu v c sơng Th V i....................................................................... 234
Hình 3.18: B c hơi – ETo theo tr m Tân Sơn Nh t......................................................... 235
Hình 3.19: Mưa các tr m trong khu v c t 2000-2007 ................................................... 235
Hình 3.20: ðóng góp lưu lư ng t ph lưu và h lưu v c Th V i t 2000-2007 ........... 236
Hình 3.21: N ng ñ BOD5 l n nh t tháng 3 năm 2005 .................................................... 242
12


Hình 3.22: N ng đ BOD5 l n nh t d c theo sông Th V i tháng 3 năm 2005.................242
Hình 3.23: N ng đ BOD5 tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i t i m t s v trí .............243
Hình 3.24: N ng đ BOD5 l n nh t tháng 3 năm 2005 – K ch b n HT2005-NT..............244
Hình 3.25: N ng đ BOD5 l n nh t d c theo sông Th V i tháng 3 năm 2005 - K ch b n
HT2005-NT ........................................................................................................................244
Hình 3.26: N ng ñ BOD5 tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i t i m t s v trí - K ch b n
HT2005-NT ........................................................................................................................245
Hình 3.27: N ng ñ BOD5 l n nh t tháng 3 năm 2005 – K ch b n HT2005-GD ...............246
Hình 3.28: N ng ñ BOD5 l n nh t d c theo sông Th V i tháng 3 năm 2005 - K ch b n

HT2005-GD .......................................................................................................................247
Hình 3.29: N ng đ BOD5 tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i t i m t s v trí - K ch b n
HT2005-GD .......................................................................................................................247
Hình 3.30: N ng đ BOD5 tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i t i m t s v trí - K ch b n
HT2005-MX .......................................................................................................................248
Hình 3.31: N ng ñ BOD5 tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i t i m t s v trí - K ch b n
HT2005-PM-CM ................................................................................................................248
Hình 3.32: N ng ñ BOD5 l n nh t tháng 3 – K ch b n NT năm 2020 ñã ñư c x lý .....250
Hình 3.33: N ng đ BOD5 l n nh t tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i t t c các k ch b n
............................................................................................................................................250
Hình 3.34: N ng ñ BOD5 l n nh t tháng 3 – K ch b n Vedan x th i chưa qua x lý ...252
Hình 3.35: N ng đ BOD5 l n nh t tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i – K ch b n Vedan
x th i chưa qua x lý........................................................................................................252
Hình 3.36: N ng đ DO l n nh t tháng 3 năm 2005 d c sông Th V i – K ch b n Vedan x
th i chưa qua x lý.............................................................................................................253
Hình 3.37: N ng đ BOD5 t i m t s v trí d c sông Th V i – K ch b n Vedan x th i
chưa qua x lý....................................................................................................................253
Hình 3.38: N ng đ DO t i m t s v trí trên sơng Th V i và sơng Gị Gia - K ch b n
Vedan x th i chưa qua x lý.............................................................................................253
Hình 3.39: Kênh Bà Ký thư ng và h lưu c ng Bà Ký......................................................257
Hình 3.40: M t c t sơng ð ng Môn – Bà Ký và c ng Bà Ký d ki n m r ng ................260
Hình 3.41: N ng đ BOD5 l n nh t trong kho ng th i gian t ngày 11/3 ñ n 30/4 – K ch
b n 1: m r ng sông ð ng Môn – Bà Ký v i b r ng ñáy B = 80,0 m .............................261
Hình 3.42: N ng đ BOD5 trung bình trong kho ng th i gian t ngày 11/3 ñ n 30/4 – K ch
b n 1: m r ng sông ð ng Môn – Bà Ký v i b r ng đáy B = 80,0 m .............................262
Hình 3.43: N ng ñ BOD5 l n nh t d c theo sơng Th V i tháng 3 năm 2005.................262
Hình 3.44: N ng ñ BOD5 tháng 3 và tháng 4 d c sông Th V i t i m t s v trí (tính t
th i đi m cơng trình m r ng sông ð ng Môn – Bà Ký b t ñ u ñi vào ho t ñ ng) .........263
Hình 3.45: N ng ñ BOD5 l n nh t tháng 3 – K ch b n: Chuy n ngu n x th i v phía h
lưu. .....................................................................................................................................265

Hình 3.46: N ng đ BOD5 t i m t s v trí – K ch b n 2: Chuy n ngu n x th i v phía h
lưu ......................................................................................................................................265
Hình 3.47: Phân b hàm lư ngDO d c theo sông Th V i theo s li u tháng 05/2006 và
tháng 08/2008. ...................................................................................................................276
13


Hình 3.48: Phân b COD d c sơng Th V i (theo tài li u c a Trung tâm Quan tr c MT
tháng 08/2008) .................................................................................................................. 277
Hình 3.49: Phân b COD d c sông Th V i (Theo báo cáo nhi m v c a B TN-MT,
06/2007) ............................................................................................................................ 277
Hình 3.50: Dao đ ng c a oxy hịa tan d c sơng Th V i (tháng 4/2008) ......................... 310
Hình 3.51: Di n bi n ô nhi m Nitơ trên sông Th V i t i C ng Gò D u t năm 1989 .... 311
Hình 3.52: Thành ph n lồi c a h sinh thái sông Th V i – tháng 5/2006..................... 313
Hình 3.53: Thành Vng tơm b hoang, ghe đánh b t cá n m ch do b nh hư ng nư c ô
nhi m t i p 3, xã Long Th , Huy n Nhơn Tr ch ............................................................ 316
Hình 4.1: Sơ đ t ch c Phịng qu n lý lưu v c sơng Th V i.......................................... 337
Hình 4.2: Các thành ph n cơ b n c a m t h th ng thơng tin đ a lý ............................... 362
Hình 4.3: T p h p t t c các s li u ñ u vào c a cơ s d li u....................................... 367
Hình 4.4: Giao di n cơ s d li u..................................................................................... 368
Hình 4.5: CSDL trong ph n m m Microsoft Access ......................................................... 369
Hình 4.6: B n đ phân vùng hi n tr ng ô nhi m sông Th V i......................................... 380
Hình 4.7: N ng đ DO trung bình tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 1................................ 392
Hình 4.8: N ng ñ DO nh nh t d c sông Th V i tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 1 ...... 393
Hình 4.9: N ng ñ DO tháng 2 và tháng 3 t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n 1
........................................................................................................................................... 393
Hình 4.10: N ng ñ DO trung bình ngày t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n 1
........................................................................................................................................... 393
Hình 4.11: N ng đ BOD5 trung bình tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 1 .......................... 394
Hình 4.12: N ng đ BOD5 l n nh t d c theo sông Th V i tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 1

........................................................................................................................................... 394
Hình 4.13: N ng đ BOD5 tháng 2 và tháng 3 t i m t s v trí d c sông Th V i – K ch b n
1......................................................................................................................................... 395
Hình 4.14: N ng đ DO trung bình tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 2.............................. 398
Hình 4.15: N ng đ DO nh nh t d c theo sông Th V i tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 2
........................................................................................................................................... 398
Hình 4.16: N ng ñ DO tháng 2 và tháng 3 t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n 2
........................................................................................................................................... 399
Hình 4.17: N ng đ DO trung bình ngày t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n 2
........................................................................................................................................... 399
Hình 4.18: N ng đ BOD5 trung bình tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 2 .......................... 400
Hình 4.19: N ng đ BOD5 l n nh t d c theo sông Th V i tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 2
........................................................................................................................................... 400
Hình 4.20: N ng đ BOD5 tháng 2 và tháng 3 t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n
2......................................................................................................................................... 401
Hình 4.21: N ng đ BOD5 trung bình trong tháng 2 và tháng 3...................................... 401
Hình 4.22: N ng ñ BOD5 l n nh t trong tháng 2 và tháng 3 ......................................... 401
Hình 4.23: N ng đ DO trung bình tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 3.............................. 403

14


Hình 4.24: N ng đ DO nh nh t d c theo sông Th V i tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 3
............................................................................................................................................403
Hình 4.25: N ng ñ DO tháng 2 và tháng 3 t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n 3
............................................................................................................................................404
Hình 4.26: N ng đ DO trung bình ngày t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n 3
............................................................................................................................................404
Hình 4.27: N ng đ BOD5 trung bình tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 3...........................405
Hình 4.28: N ng đ BOD5 l n nh t d c theo sông Th V i tháng 2 và tháng 3 – K ch b n 3

............................................................................................................................................405
Hình 4.29: N ng ñ BOD5 tháng 2 và tháng 3 t i m t s v trí d c sơng Th V i – K ch b n
3..........................................................................................................................................406
Hình 4.30: H th ng giám sát ơ nhi m tích h p ................................................................410
Hình 4.31: Sơ ñ th y l c h th ng kênh sông lưu v c Th V i và vùng ph c n................412
Hình 4.32: Ki n trúc H th ng qu n lý và d báo ô nhi m tr c tuy n WebGIS ...............414
Hình 4.33: C u trúc m t tr m đo t đ ng .........................................................................419
Hình 4.34: C u hình m t h th ng giám sát và ki m sốt ơ nhi m trong lưu v c sơng Th
V i ......................................................................................................................................420
Hình 4.35: Giao di n c a Mơ ñun SCADA .......................................................................421
Hình 4.36: Sơ ñ c u t o c a b t ho i 3 ngăn ...............................................................442
Hình 4.37: Sơ đ b BASTAF ............................................................................................443
Hình 4.38: Các cơng trình trong công ngh x lý nư c th i sinh ho t c m dân cư 8.000 –
10.000 dân..........................................................................................................................443
Hình 4.39: Sơ ñ công ngh nhà máy x lý nư c th i sinh ho t và đơ th ........................444
Hình 4.40: Sơ ñ công ngh h th ng x lý nư c th i t p trung c a KCN .......................445
Hình 4.41: Sơ đ cơng ngh x lý nư c th i ch bi n th y s n.........................................446
Hình 4.42: Sơ đ x lý nư c th i tinh b t khoai mì...........................................................447
Hình 4.43: H th ng x lý nư c th i ch bi n hóa ch t ....................................................448

15


CHƯƠNG 1:

M

ð U

1.1. T NG QUAN VÀ TÍNH C P THI T C A ð TÀI

Th k 21 theo d báo c a các nhà khoa h c, loài ngư i ngồi vi c ph i đ i
phó v i nhi u m i đe d a khác, cịn ph i đ i phó v i hi m h a thi u nư c và
ô nhi m nư c. Nư c, ngu n tài nguyên tư ng như vô t n trong th k t i s
tr thành m t th nhu y u ph m q giá khơng kém gì d u l a và có th là
ngun nhân d n ñ n xung ñ t gi a nhi u nư c. H i ngh v môi trư ng c a
LHQ vào tháng 3/1977 ñã c nh báo: “sau nguy cơ v d u m thì con ngư i
ph i ñương ñ u v i nguy cơ v nư c”. C u t ng thư ký LHQ Boutros Ghali
ñã t ng nói: “các cu c chi n tranh t i đây s khơng ph i là cu c chi n tranh
giành d u m mà là cu c chi n tranh giành ngu n nư c”. Theo LHQ thì hi n
nay có hơn 1 t ngư i trên th gi i khơng có nư c s ch đ dùng. Theo ơng
Klaus Toepfer, Ch t ch chương trình Mơi trư ng LHQ thì trong 10 năm t i,
tr Canada vàc các nư c vùng B c Âu, t t c các nư c trên hành tinh này ñ u
b thi u ngu n nư c s ch. ðó là do gia tăng dân s , đơ th hóa, vi c s d ng
nư c lãng phí, s bi n đ i c a khí h u…Do nh hư ng c a hi u ng nhà
kính, các vùng khơ h n s càng khô h n hơn, các vùng v n nhi u mưa nay
lư ng mưa l i càng l n hơn.
ðơ th hóa và cơng nghi p hóa là xu th t t y u trong quá trình phát tri n kinh
t xã h i trên th gi i. Tuy nhiên, đơ th hóa - cơng nghi p hóa và nh hư ng
c a nó đang là v n ñ nghiêm tr ng ñ i v i c các nư c phát tri n và ñang
phát tri n [2], [29]. Môi trư ng, ch t lư ng cu c s ng và ngu n tài nguyên
thiên nhiên ñang b ñe d a và ñang bên b v c th m c a phát tri n không b n
v ng n u khơng có các gi i pháp “đáp ng” k p th i và tương x ng.

16


Tài nguyên nư c hi n nay ñư c coi là ngu n tài nguyên chi n lư c c a nhi u
qu c gia và vi c s d ng nư c b n v ng

các lưu v c sơng (LVS) đư c ưu

tiên hàng đ u. Nh ng dịng sơng khơng có biên gi i nên ơ nhi m

vùng này

s ñ n vùng khác ho c t qu c gia này có th tác đ ng đ i v i qu c gia khác
và gây nên các cu c xung đ t v ngu n nư c. Ngồi ra cịn có nh ng tác đ ng
khác đ n lưu v c như khơ h n, lũ, xói mịn, b i l ng, ô nhi m, s xu ng c p
c a môi trư ng và h sinh thái cũng như nh ng áp l c t s gia tăng dân s và
phát tri n KT-XH, nhu c u v lương th c, s gia tăng nhu c u s d ng nư c
cho dân d ng và công nghi p... đã làm ơ nhi m nghiêm tr ng ngu n tài
nguyên nư c trong lưu v c.
Theo báo cáo c a H i ñ ng th gi i v nư c (thu c Ngân hàng Th gi i) cho
th k 21 thì hi n nay có hơn m t n a các con sông c a th gi i đã b c n ki t
và ơ nhi m nghiêm tr ng, l n ñ u tiên trong l ch s sau chi n tranh th gi i có
hơn 25 tri u ngư i ñã r i b nhà c a trong năm 1998 ñ t n n b i các lưu v c
sơng đã b c n ki t, ô nhi m, xu ng c p và b nhi m ñ c nghiêm tr ng. Cũng
theo d báo này ñ n năm 2025 con s ngư i t n n vì v n đ mơi trư ng s
tăng g p 4 l n [25].
Nhi u lưu v c sông l n
sông H ng

trên th gi i như sông Hồng Hà

n ð , sơng Nile

Châu Phi, sơng Citarum

Trung Qu c,

Indonesia... đã b

ơ nhi m tr m tr ng do s gia tăng dân s và các nhà máy ven sơng… Chính
vì v y, t nhi u th p niên qua, các t ch c, các nhà khoa h c trên tồn th
gi i đã n l c r t l n trong vi c nghiên c u gi i quy t v n đ ơ nhi m ngu n
nư c c a các dịng sơng do q trình phát tri n KT-XH.
Ngân Hàng Phát Tri n Châu Á t nh ng năm 1996 ñã r t quan tâm t i v n đ
chính sách qu n lý hi u qu ngu n nư c

khu v c Châu Á – Thái Bình

Dương [28] và đã đưa ra 7 ngun t c v chính sách qu n lý nư c. T v n ñ
17


chính sách qu n lý ngu n nư c cho t i v n đ phí nư c và phí nư c th i v n
ñang là v n ñ c n quan tâm

các lưu v c sơng và đư c các nhà khoa h c

quan tâm bàn lu n và xem như là m t công c qu n lý [3], [23], [20], [26].
Các nư c trên th gi i cũng r t quan tâm t i v n ñ tham gia c a c ng ñ ng
vào vi c qu n lý và b o v ngu n nư c [5], [7], [11].
H i ngh chuyên ñ l n th 12 v nư c

Stockholm (t ngày 12 ñ n 15 tháng

8 năm 2002) [24] ñã dành riêng m t chuyên ñ v “T m quan tr ng c a tài
nguyên thiên nhiên ñ i v i vi c phát tri n kinh t xã h i – Nư c là m t ch t
xúc tác cho s phát tri n”. Tuy nhiên v n ñ x lý/gi m thi u ô nhi m c a

nư c th i cơng nghi p v n là v n đ nóng b ng và r t quan tr ng trong vi c
b o v ngu n nư c và môi trư ng. Chính vì v y h i ngh này cũng ñã giành
riêng m t chuyên ñ v “Gi m thi u ô nhi m nư c trong công nghi p” ñ các
nhà khoa h c th o lu n và trình bày các kinh nghi m đã th c hi n đư c
nư c mình. Ch ng h n như lưu v c sông Huaihe và sông Yellow là 2 lưu v c
sơng đi n hình v thành cơng trong ki m sốt ơ nhi m

Trung Qu c b ng

cách áp d ng phương pháp giám sát x lý nư c th i công nghi p [8], qu n lý
ô nhi m trong công nghi p

Nigeria [14], nh hư ng c a nư c th i công

nghi p t i ch t lư ng nư c m t

vùng đơ th Uzbekistant [15], s phát tri n

kinh t xã h i và tác ñ ng c a chúng lên ch t lư ng nư c

Latvia [12], ...

Bi n pháp pha loãng, gi m thi u ơ nhi m đã đư c s d ng thành cơng đ i v i
kênh Gowanus

Thành ph

New York, ngư i ta g i đó là bi n pháp

“flushing tunnel”: nư c s ch t kênh Buttermilk ñã ñư c d n x vào ñ u

ngu n c a kênh Gowanus, m t con kênh r t ô nhi m do nh n nư c th i công
nghi p và sinh ho t [6]. Môi trư ng

Singapore, lưu v c h Bodensee n m

trong ranh gi i c a 3 nư c Áo, Th y Sĩ và ð c ñã ñư c c i thi n r t hi u qu
nh vào phương pháp xây d ng h th ng thu gom và x lý nư c th i bao
quanh toàn vùng. ðây là bi n pháp r t kh thi, tuy nhiên c n ph i có ngu n
18


ngân sách l n và ý th c v môi trư ng c a c ng ñ ng cũng là v n đ r t quan
tr ng góp ph n làm s ch môi trư ng. D án tài tr c a Ngân hàng Th gi i đ
khơi ph c sơng Parig

Manila – Philippenes đã đư c th c hi n và mang l i

hi u qu qu n lý cao b ng phương pháp ti p c n t ng h p.
V n ñ qu n lý ngu n nư c t ng h p ñang là tr ng tâm c n thi t ph i th c
hi n

các LVS trên th gi i [21], [1], [27], [10], [25], [21], [19]…V n ñ này

cũng liên quan ñ n vi c nghiên c u và qu n lý ñ ñ m b o có Dịng Ch y
Mơi Trư ng c a các con sông [13], [16], [17], [58], [18], … Nói chung các
nhà khoa h c trên th gi i ñang hư ng t i cách ti p c n phát tri n b n v ng,
qui ho ch luôn liên k t ch t ch v i con ngư i, mơi trư ng và thiên nhiên.
Chính vì th năm 1983,

y Ban Mơi trư ng và Phát tri n tồn c u (CMED)

l n ñ u tiên ñưa ra khái ni m phát tri n b n v ng, đó là m t q trình thay đ i
mà trong đó vi c khai thác các tài nguyên, s l a ch n ñ u tư, hư ng phát
tri n k thu t cũng như vi c xây d ng th ch ñ u ñư c xác ñ nh b ng nhu
c u c a hôm nay và c a tương lai [35]. R t nhi u công ngh x lý nư c th i
ñã ñư c nghiên c u và ng d ng đ gi m thi u ơ nhi m môi trư ng. Hi n nay
công ngh x lý nư c th i b ng màng cơ h c và màng sinh h c v i giá thành
r , cơng ngh đơn gi n, khơng chi m nhi u di n tích, hi u qu kinh t cao
đang đư c công ty HUBER – ð c nghiên c u áp d ng r ng rãi trên th gi i.
nư c ta, trong nh ng năm g n ñây, s gia tăng khai thác tài nguyên nư c
ñang gây ra 2 thách th c l n ñ i v i phát tri n b n v ng:
- N n ô nhi m và lư ng ph th i ñã vư t quá kh năng h p th và phân h y/
kh năng t làm s ch c a ngu n nư c;
- S suy gi m kh i lư ng và ch t lư ng c a tài nguyên nư c.
H u h t t t c các con sông

Vi t Nam ñang kêu c u, nh t là nh ng con sông

ph i h ng ch u nhi u nư c th i t các khu đơ th , khu cơng nghi p, …Ơng
19


Dương Thanh An, phó chánh văn phịng ph trách t ng h p và pháp lu t
thu c C c B o v Mơi trư ng đã phát bi u t i h i th o “Phát tri n b n v ng
các thành ph xanh trên lưu v c sơng” t i Thành ph H Chí Minh ngày
31/5/2005: “ðơ th hóa, s hình thành và phát tri n nhanh chóng các khu cơng
nghi p, khu ch xu t, … đã khi n h th ng sơng ngịi Vi t Nam, g m 8 lưu
v c v i 10.000 km2 sơng ngịi, kênh r ch, b ơ nhi m

m c báo ñ ng” [53].

M t trong nh ng ñi n hình v v n đ ơ nhi m ngu n nư c là sông Tô L ch –
Hà N i. R t nhi u n l c khoa h c nh m gi m thi u ô nhi m c a dịng sơng
thơ m ng ngày xưa này, ch ng h n ñ án nghiên c u s d ng dịng ch y đ
gi m thi u ơ nhi m và t o c nh quan du l ch trên sông b ng cách n i thông
sông H ng v i sơng Tơ L ch: khai thơng dịng ch y cũ ho c đ u n i thơng
qua sơng Nhu nh m cung c p đ nư c cho Tơ L ch vào mùa khô, ph c h i
l i dịng ch y như đã có cách đây hơn 100 năm; hay thao tác ti n hành “thau”
kênh r ch, làm s ch dịng ch y b ơ nhi m c a các tác gi ho t ch t x lý
nư c nhi m b n

sông Tô L ch [59]. Nhi u ñ án ñư c ñưa ra ñ BVMT lưu

v c sông Nhu , sông ðáy [49] bao g m các nhóm gi i pháp như: ngăn ch n
m c đ gia tăng ơ nhi m mơi trư ng; c i t o nh ng khu v c b ô nhi m n ng;
b o v c nh quan tồn LVS… Tuy nhiên v n chưa có gi i pháp kh thi cho
sông Tô L ch, sông Nhu , sông ðáy và c v i các sông ô nhi m khác.
Chính vì th , r t nhi u đ tài/d án/chương trình đã đư c th c hi n [34],
nhi u cu c H i th o khoa h c đã đư c t ch c đ tìm các gi i pháp nh m h n
ch ô nhi m c a các LVS l n ñang g p v n ñ như Kỳ Cùng-B ng Giang (v i
t ng di n tích lưu v c

Vi t Nam là 11.200 km2), H ng-Thái Bình (92.246

km2), ðà (25.500 km2), Mã-Chu (17.600 km2), C (21.230 km2), Thu B n
(10.350 km2), sông Ba (13.800 km2), sơng Sài Gịn - ð ng Nai (36.261 km2)
và ð ng b ng sông C u Long (39.000 km2), cùng nhi u ti u lưu v c sông
như sông C u, Nhu -ðáy, sông Thu B n, sông Th V i...[46]. Riêng h th ng
20

sơng Sài Gịn – ð ng Nai liên t c các ñ tài c p nhà nư c ñã ñư c th c hi n
như KT.02.04, KT.02.15, KC.02.05, JGCB.07.10, KHCN.07.17 và các ñ tài
c a các t nh ð ng Nai, TP H Chí Minh, Bình Dương và Bà R a-Vũng Tàu
và các d án Qu c t (UNDP, ADB, WB, SIDA…) cũng ñã nghiên c u khá
nhi u v ô nhi m ngu n nư c m t và qu n lý ch t lư ng nư c trong lưu v c.
Các nghiên c u g n ñây ñã ñ xu t xây d ng tiêu chu n ch t lư ng nư c sông
d a trên nh ng lu n c khoa h c, ñánh giá kh năng t làm s ch c a sông và
ki n ngh các gi i pháp thoát nư c và x lý nư c th i cho h th ng sơng Sài
Gịn – ð ng Nai [60]. Các ñ xu t v xây d ng H th ng thông tin qu n lý
môi trư ng GeoInformatics cho các LVS, nh n di n và phân lo i ñánh giá
ngu n x th i cũng ñã ñư c th c hi n [48]. Nh ng nghiên c u nh m xây
d ng phân lo i ch t lư ng nư c và ñ xu t khung th ch cho vi c qu n lý
t ng h p ñư c ñ xu t cho LVS Sài Gòn – ð ng Nai [36]. C c BVMT Vi t
Nam (VEPA) 2006 cũng ñã xây d ng H th ng thông tin v môi trư ng c a 3
LVS hi n nay đang b ơ nhi m là LVS C u, LVS Nhu - sông ðáy và LVS
Sài Gòn – ð ng Nai tuy nhiên v i m ng lư i giám sát và ngu n d li u thu
th p còn r t h n ch .
Theo GS.TS Lâm Minh Tri t, Văn phịng đi u ph i chi n lư c qu n lý môi
trư ng TP HCM thì “đã có m t vài thành cơng trong vi c BVMT, nhưng m t
làm đư c này ch m i có tính ch t t phát, chưa ph i là t k ho ch th ng
nh t tri n khai các n i dung c a Chi n lư c qu n lý môi trư ng qu c gia”
[53], và các nhà khoa h c ñ u nh n th y r ng c n có s ph i h p gi a các
thành ph , t nh liên vùng, liên ngành trong BVMT và y u t c ng ñ ng c n
ph i ñư c quan tâm và chuy n tư duy t “yêu c u nhà nư c BVMT” sang
“cùng nhà nư c BVMT” như Phó Giám ð c s Tài Ngun Mơi Trư ng Tp.
HCM Nguy n Văn Chi n nh n ñ nh [53].

21

Sơng Th V i có v trí r t thu n l i v giao thông th y b và n m trong trung
tâm phát tri n kinh t m nh nh t c nư c thu c khu v c mi n ðông Nam b
nên h p d n các nhà đ u tư, nơi đây có h th ng c ng nư c sâu phát tri n và
là c a ngõ giao thông th y cho c vùng kinh t tr ng đi m phía Nam
(VKTTðPN). Vì v y, hàng lo t khu công nghi p (KCN) và c m dân cư ven
sông phát tri n r t nhanh. Các ho t ñ ng kinh t ch y u trên lưu v c hi n nay
là công nghi p và d ch v c ng. V i s phát tri n công nghi p và d ch v
c ng như v y đã gây ơ nhi m mơi trư ng r t n ng n do con sông ñã tr thành
nơi ti p nh n nư c th i công nghi p và sinh ho t trong khu v c. Ngồi ra, cịn
có nguy cơ gây ra các s c v môi trư ng tràn d u c a các phương ti n v n
chuy n ñư ng th y, các ngu n ô nhi m du nh p t ngồi khơi vào theo ch
đ dịng tri u. Hàng lo t bài báo kêu c u cho sông Th V i: “Nư c sông Th
V i ô nhi m: cá ch t, ngư i khóc” [39]; Dư lu n xã h i v i v n đ mơi
trư ng: “hi n tr ng ô nhi m nư c sơng Th V i do ho t đ ng cơng nghi p”
[46]; “M i ngày sông Th V i h ng ch u 24.500m3 nư c th i” [51]; “Sông Th
V i m i ngày gánh g n 20.000m3 nư c th i” [33]; “Ơ nhi m mơi trư ng ngày
càng n ng” [64]; “ð ng Nai: Sông Th V i kêu c u!” [34]; “Bà R a-Vũng
Tàu: Sông Th V i đang “h p h i” [32]; “Sơng Th V i m i ngày “u ng” trên
33.000m3 nư c th i [31], …
Trư c tình ơ nhi m c a sông Th V i như v y, các cơ quan ch c năng đã có
nhi u ho t đ ng nh m gi m thi u ô nhi m sông Th V i:
- Công văn c a ông Nguy n Thành Minh, Chánh văn phịng B Tài ngun
và Mơi trư ng (TN&MT) v các bi n pháp kh n c p trong vi c b o v
ngu n nư c sơng Th V i, trong đó nêu rõ các cơ quan ch c năng v tài
nguyên hai t nh (Bà R a-Vũng Tàu và ð ng Nai) ph i rà soát, ki m kê các
cơ s s n xu t, kinh doanh và d ch v , các khu cơng nghi p đã đư c th m
đ nh, phê duy t. Xây d ng danh m c các lo i hình cơng nghi p có nguy cơ
22

gây ô nhi m môi trư ng nghiêm tr ng và s c mơi trư ng khơng đư c
phép đ u tư xây d ng t i lưu v c sông. Thành l p

y ban BVMT sông Th

V i gi a Tp. HCM, ð ng Nai và Bà R a – Vũng Tàu (BR-VT) [33];
- Th c hi n ý ki n ch đ o c a Phó Th Tư ng Nguy n T n Dũng v vi c x
lý ô nhi m sông Th V i, tháng 3/2006, B TN&MT đã thành l p đồn ki m
tra v BVMT ñ i v i các cơ s s n xu t, kinh doanh và d ch v , KCN ñang
ho t ñ ng trên LVS Th V i thu c BR-VT và ð ng Nai. ð gi i quy t v n
đ ơ nhi m trên, Th trư ng Ph m Khôi Nguyên yêu c u m i t nh c n x lý
tri t ñ các doanh nghi p gây ô nhi m môi trư ng nghiêm tr ng theo Quy t
ñ nh 64/CP, ñ ng th i ph i x lý ô nhi m ngay t trên b , khơng đ xu ng
sơng m i kh c ph c. Th trư ng cũng ñ ngh thành l p t thư ng tr c b o
v sông Th V i, giao cho t nh BR-VT làm ch t ch dư i s hư ng d n c a
B , ð ng Nai và Tp. HCM là thành viên [51];
- Ngày 6/9/2006 h i th o “nâng cao năng l c BVMT cho c ng ñ ng LVS Th
V i” ñã ñư c t ch c t i huy n Tân Thành, t nh BR-VT [31]; ...
- B TN&MT ñã có báo cáo cơng b chính th c v tình hình ơ nhi m sơng
Th V i và m c ñ gây ô nhi m c a m i cơ s , và KCN trên lưu v c sông
thông qua vi c ki m tra 77/172 d án ñang ho t đ ng t i LVS

2 t nh. B

có ki n ngh r ng các cơ s /KCN có ngu n nư c th i ra sông Th V i ph i
hồn thành các cơng trình x lý đ t tiêu chu n, th i h n t i h t năm 2006.
Phó Th

tư ng Nguy n Sinh Hùng đ ng ý v i các ki n ngh c a B

TN&MT v gi i pháp kh c ph c ô nhi m và BVMT lưu v c sông Th V i,
đ ng th i có ý ki n ch đ o các B , ngành và đ a phương có liên quan
nghiên c u, ch ñ o tri n khai. Th tư ng cũng ch đ o rà sốt l i quy ho ch
t ng th phát tri n KT-XH c a t nh, vùng mi n v kh năng ch u t i c a
sông Th V i. T m th i khơng cho phép đ u tư 5 lo i hình cơng nghi p có
nguy cơ gây ơ nhi m môi trư ng nghiêm tr ng [47], …
23


- S TN&MT Tp.HCM ñưa ra các ki n ngh v xây d ng chương trình giám
sát đ nh kỳ và thư ng xun, xây d ng ch đ thơng tin và báo cáo nhanh,
xây d ng các b ng tin công khai khu v c/cơ s gây ô nhi m, …[57]
- Quy t ñ nh c a UBND t nh BR-VT v phê duy t k ho ch t ng th BVMT
lưu v c sông Th V i thu c t nh ñ n năm 2010 [75], …
T nh ng năm 90 các t nh thu c LVS Th V i và các cơ quan ch c năng ñã
r t quan tâm t i v n đ ơ nhi m sơng, m t s đ tài, d án đã ñư c th c hi n
nh m qu n lý và gi m thi u ô nhi m trên LVS Th V i, ch ng h n:
- ð án “ði u tra và l p phương án x lý ô nhi m môi trư ng sông Th V i do
các cơng trình cơng nghi p lân c n gây ra” (năm 1997) do S Khoa h c,
Công ngh và Môi trư ng t nh ð ng Nai ch trì, m t ñ tài tương t như
v y do S Khoa h c, Công ngh và Môi trư ng t nh BR-VT ch trì và Vi n
Sinh h c Nhi t ñ i th c hi n (PGS.TS ðoàn C nh ch nhi m), ñã nêu ñư c
b n ch t v n đ ơ nhi m c a sơng Th V i và ki n ngh m t s gi i pháp
gi m thi u ô nhi m [55].
- Trong khn kh chương trình SEMLA (Chương trình tăng cư ng năng l c
qu n lý đ t đai và mơi trư ng t nh BR-VT), t nh BR-VT ñã h p tác v i
nhi u cơ quan tư v n ñ th c hi n m t s nghiên c u ph c v c i thi n môi
trư ng sông Th V i như “Xây d ng danh sách ñen v ô nhi m môi trư ng
trên ñ a bàn t nh BR-VT” năm 2005; “Tri n khai k ho ch b o v môi

trư ng sông Th V i” năm 2006 do Vi n Nư c và Công ngh Môi trư ng
th c hi n (GS.TS Lâm Minh Tri t ch nhi m), … và m t s ñ án khác
ñang ñư c tri n khai [40], [41].
- Năm 2006 Vi n Môi trư ng và Tài nguyên – ð i h c Qu c gia Tp.HCM
ñư c giao nhi m v ph i h p v i C c BVMT – S TN&MT t nh ð ng Nai,

24