VẤN ĐỀ CẢI TIẾN BỘ MÁY NHÀ NƯỚC TRONG TÁC PHẨM “THÀ ÍT MÀ TỐT”

1
VẤN ĐỀ CẢI TIẾN BỘ MÁY NHÀ NƯỚC TRONG
TÁC PHẨM “THÀ ÍT MÀ TỐT” CỦA V.I.LÊNIN
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cải tiến bộ máy nhà nước là một hoạt động mang tính tất yếu của mỗi quốc
gia, mỗi dân tộc muốn tồn tại và phát triển. Quốc gia đó có thể là quốc gia
phong kiến, tư sản hay chủ nghĩa xã hội thì nhiệm vụ cải tiến bộ máy nhà
nước luôn phải đặt lên hàng đầu. Lênin đã từng nói: việc giành chính quyền đã
khó, giữ được chính quyền lại càng khó hơn. Do vậy, sự suy hay thịnh của một
quốc gia phụ thuộc rất nhiều vào chính sách cải cách của nhà nước đó. Tuy
nhiên, cải cách như thế nào? mục tiêu, nguyên tắc, nội dung cải cách ra sao để
mang lại hiệu quả cao nhất lại là một bài toán khó cho bất kỳ một nhà lãnh đạo
nào của đất nước. Tất cả những vấn đề trên đều được Lênin luận bàn trong tác
phẩm : “Thà ít mà tốt”. Tác phẩm là cở sở lý luận quan trọng giúp cho việc cải
cách bộ máy nhà nưóc không chỉ với nước Nga Xô Viết mà còn còn hỗ trợ đắc
lực giúp cho các nước trên thế giới trong đó có Việt Nam trong việc học hỏi
những lý luận đó để áp dụng vào công cuộc cải cách bộ máy nhà nước. Trong
xu thế hội nhập kinh tế thế giới, đa phương hóa, đa dạng hóa các mối quan hệ
quốc tế càng thúc đẩy Việt Nam phải đẩy mạnh hơn nữa công cuộc cải cách bộ
máy nhà nước đặc biệt là cải cách thủ tục hành chính sao cho có hiệu quả, tạo
tiền đề cho kinh tế, chính trị, xã hội phát triển. Vì vậy, việc nghiên cứu tác
phẩm “Thà ít mà tốt” của Lênin không chỉ là nguồn tài liệu quý báu giúp cho
công tác nghiên cứu, học tập mà còn giúp cho Việt Nam có thể vận dụng
2
những tư tưởng đó trong sự nghiệp cải cách, đổi mới đất nước của mình. Đồng
thời qua tác phẩm này chúng ta có thể rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm
quý báu trong hoạt động quản lý trên nhiều mặt, nhiều lĩnh vực của đời sống,
xã hội cũng như trong học tập.
Đó cũng chính là lý do tác giả lựa chọn đề tài: Vấn đề cải tiến bộ máy nhà
nước trong tác phẩm “Thà ít mà tốt” để nghiên cứu.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề cải tiến bộ máy nhà nước trong tác phẩm “Thà ít mà tốt” đã
được nhiều bài báo,công trình khoa học liên quan nghiên cứu như : Tác phẩm
"thà ít mà tốt" của V.I Lê-Nin - Nguyễn Quang Minh -, V.I Lênin với cải cách
bộ máy nhà nước - Trần Đình Huỳnh-, V.I.LÊ-NIN VỚI VẤN ĐỀ CẢI CÁCH
BỘ MÁY NHÀ NƯỚC – Tạp chí Cộng sản - …
Kế thừa những thành tựu từ những người đi trước nên tác giả quyết
định làm đề tài này.
3. Mục đích và nhiệm vụ của tiểu luận
Mục đích của tiểu luận: Phân tích những tư tưởng của Lênin về cải tiến
bộ máy nhà nước, trên cơ sở đó vận dụng vào công tác xây dựng nhà nước ta
Nhiệm vụ của tiểu luận:
Một là, làm rõ tư tưởng của Lênin về cải tiến bộ máy nhà nước trong tác
phẩm “Thà ít mà tốt”.
Hai là, vận dụng quá trình đó vào quá trình xây dựng bộ máy ở nhà
nước ta.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
3
Để thực hiện được mục đích và nhiệm vụ đã nêu ở tiểu luận, tác giả dựa
trên cơ sở thế giới quan duy vật biện chứng và phương pháp luận biện chứng
duy vật của chủ nghĩa Mác – Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của
Đảng cộng sản Việt Nam để nghiên cứu.Bên cạnh đó tác giả sử dụng một số
phương pháp như: phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, quy nạp-
diễn dịch, diễn dịch-quy nạp…
5. Ý nghĩa của tiểu luận
Tiểu luận có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc nghiên cứu,
học tập.
6. Kết cấu
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, tiểu luận có kết cấu 2
chương, 4 tiết.

4
NỘI DUNG
Chương I
TƯ TƯỞNG CỦA LÊNIN VỀ CẢI TIẾN BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
1.1 Cơ sở của việc cải tiến bộ máy nhà nước trong tác phẩm “Thà ít mà tốt”
Những tác phẩm đề cập về vấn đề nhà nước cách mạng của Lênin như:
Hai sách lược của Đảng dân chủ- xã hội trong cách mạng dân chủ; Những
nhiệm vụ trước mắt của chính quyền xô viết; Thà ít mà tốt; Đã đề cập đến
nhiều khía cạnh, trên những góc độ khác nhau về xây dựng một nhà nước kiểu
mới của giai cấp vô sản sau khi giành được chính quyền. Đặc biệt tác phẩm
“Thà ít mà tốt” đã được Lênin chuẩn bị kỹ với nhiều nội dung cụ thể để xây
dựng một nhà nước vững mạnh trong điều kiện Đảng cộng sản cầm quyền.
Bởi vì vấn đề nhà nước là vấn đề rất quan trọng có ý nghĩa lớn lao đối với giai
cấp vô sản - lần đầu tiên quản lý nhà nước. Mặt khác, việc xây dựng, củng cố
nhà nước sẽ đụng đến vấn đề bộ máy, con người, đến nền nếp hoạt động của
bộ máy nhà nước kiểu cũ.
Tác phẩm viết năm 1923 tức là khoảng hơn năm năm sau Cách mạng
tháng Mười thành công. Lênin đã đề cập đến nhiều nội dung: Đánh giá về nhà
nước xô viết sau hơn năm năm tồn tại - đó là nhà nước khác hẳn nhà nước tư
sản về cả 3 mặt bản chất, tính chất, vai trò lịch sử. Bản chất: nhà nước xô viết
là nhà nước chuyên chính vô sản về mặt giai cấp; Tính chất: là nhà nước công
nông đầu tiên trên thế giới - nhà nước của giai cấp công nhân và nhân dân lao
động - nhà nước dân chủ nhân dân; Vai trò: là nhà nước vô sản- được sáng tạo
ra và là một phát minh vĩ đại nhất của loài người.
5
Trong báo cáo chính trị của Ban chấp hành trung ương Đảng cộng sản
Bôn sê vích Nga ngày 27/3/1922 – Lênin chỉ rõ: “trong hàng mấy trăm năm
nay, người ta đã xây dựng lên nhà nước theo kiểu tư sản, và đây là lần đầu
tiên, chúng ta đã tìm ra một hình thức nhà nước không phải tư sản…dẫu cho
bộ máy nhà nước của chúng ta còn kém cỏi, nhưng nó đã được sáng tạo ra, đó

là một phát minh lịch sử vĩ đại nhất, một nhà nước kiểu vô sản đã được sáng
tạo ra…”
1
.
Tiến hành xây dựng củng cố bộ máy nhà nước, vấn đề đầu tiên, Lênin
đề cập và chọn là cải tổ Bộ dân uỷ thanh tra công nông, vì theo Người đây là
công cụ quản lý của nhà nước, do đó nó phải là một cơ quan gương mẫu,
Người nói: “nếu chúng ta thật sự muốn, trong vài năm nữa, đi đến chỗ tạo nên
được một cơ quan, một là sẽ gương mẫu, hai là sẽ được mọi người tín nhiệm
tuyệt đối, và ba là sẽ chỉ cho tất cả và cho từng người thấy rằng chúng ta đã
thực tế cáng đáng được công tác của cái cơ quan cao cấp ấy, là Ban kiểm tra
trung ương”
2
. Và người đã đưa ra quy tắc để cải tổ bộ máy này là: thà ít mà
tốt- thà mất hai năm hay thậm chí ba năm còn hơn là hấp tấp vội vàng mà
không có chút hy vọng nào đào tạo được một nhân lực tốt. Phải lựa chọn một
cách cẩn thận những cán bộ của uỷ ban kiểm tra công nông; tuyển những cán
bộ có kinh nghiệm nhất trong các cơ quan, sau đó tiếp tục đào tạo. Theo
Lênin: “phải vĩnh viễn vứt bỏ ngay tất cả những tiêu chuẩn chung về số lượng
nhân viên của các cơ quan thuộc bộ ấy. Chúng ta phải lựa chọn đặc biệt cẩn
thận những cán bộ của Bộ dân uỷ thanh tra công nông, căn cứ vào một sự
kiểm tra nghiêm ngặt nhất, chứ không khác được”
3
.
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 130
2 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 446
3 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 446
6
Lênin đánh giá đúng tính chất, bản chất, vai trò, ý nghĩa lịch sử trọng
đại của nhà nước Xô viết. Người khẳng định: Nhà nước Xô viết đã tạo ra một

xã hội mới, một kỷ nguyên mới.
Người viết: “Trong hàng mấy trăm năm nay người ta đã xây dựng lên
những nhà nước theo kiểu tư sản và đây là lần đầu tiên, chúng ta đã tìm ra một
hình thức nhà nước không phải tư sản… Dẫu cho bộ máy nhà nước của chúng
ta còn kém cỏi, nhưng nó đã được sáng tạo ra, đó là một phát minh lịch sử vĩ
đại nhất, một nhà nước kiểu vô sản đã được sáng tạo ra”. Đồng thời, Lênin
không xem thường mặt yếu kém của bộ máy Xôviết sau 5 năm xây dựng và
những nguyên nhân của những yếu kém đó, những hạn chế đó là: quan liêu,
thủ cựu, bảo thủ, không muốn đổi mới cái gì cả. Người nói: “Thế là đã năm
năm, chúng ta ra sức cải tiến bộ máy nhà nước của ta. Nhưng đó chỉ là một
hoạt động phí công, một hoạt động qua năm năm, đã chỉ cho chúng ta thấy rõ
rằng hoạt động đó chỉ là vô hiệu, thậm chí còn vô ích, hay thậm chí còn có hại
là khác”
1
. Đây là một sự nhìn nhận dũng cảm, cần thiết để tìm ra được những
phương sách đổi mới bộ máy nhà nước xôviết thật sự có hiệu quả.
Đường lối mà Đảng Bônsêvích Nga đứng đầu là Lênin được đặt ra rất
đúng đắn. Yếu tố quyết định lúc này là tổ chức, bao gồm cả bộ máy tổ chức
hoạt động thực tiễn. Năm 1923, Lê nin nói nước Nga Xô viết còn xa mới
mang đầy đủ tính chất chủ nghĩa xã hội vì bộ máy cồng kềnh, làm việc thì
quan liêu, đội ngũ cán bộ sính làm kế hoạch, chỉ đạo thực tiễn yếu, ba hoa,
cách mạng suông, xuất hiện bệnh tự mãn của người cộng sản, có cả phần tử
xấu, cơ hội.
1 V.I.Lênin : Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, t.45, tr. 445
7
Nguyên nhân của nó bắt nguồn từ quá khứ, nhà nước tư sản bị lật đổ
nhưng chưa hoàn toàn bị tiêu diệt. Trình độ văn hóa của nhân dân quá thấp.
Nội chiến lại diễn ra quá dài. Nhiều cán bộ ưu tú của Đảng phải ra mặt trận,
tạo ra chỗ hổng lớn ở địa phương. Trong hoàn cảnh đó, nhà nước Nga phải sử
dụng cả những chuyên gia tư sản trên các lĩnh vực kinh tế, văn hoá và quân

sự.
Vấn đề tiếp theo Lênin đề cập đến đó là mục đích của việc cải tổ bộ máy nhà
nước
Mục đích quốc gia: Nhằm bảo đảm cho nhà nước Xô viết thực sự xứng
đáng với danh hiệu là bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở có đầy
đủ năng lực quản lý, đưa nhà nước Nga từ sản xuất nhỏ, yếu kém, nông nghiệp
lạc hậu tiến lên nền sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa.
Mục đích quốc tế: Củng cố bộ máy nhà nước là bài học có tính chất
quốc tế, Lênin đã nêu ra hai vấn đề:
- Với nền sản xuất tiểu nông, đất nước bị tàn phá, chính quyền Xô viết
có thể đứng vững cho đến khi cách mạng các nước khác có thể đứng vững
được không?
- Liệu nước Nga Xô viết có thể tránh được sự xung đột với các nước đế
quốc chủ nghĩa hay không?
Từ đó Lênin đã chỉ ra yêu cầu và điều kiện cải tiến bộ máy nhà nước,
Phải xây dựng được một nhà nước thực sự trong sạch và gương mẫu. Nhà
nước đó phải được xây dựng trên cơ sở vững chắc của khối liên minh công -
nông. Liên minh công - nông theo Lênin là phải có cái mới về số lượng và
chất lượng. Nông dân phải được hợp thành một giai cấp nông dân tập thể.
8
Liên minh công - nông là liên minh chính trị bảo đảm cho họ có quyền làm
chủ. Nhà nước Xô viết phải gọn nhẹ, có hiệu lực. Cán bộ, viên chức trong bộ
máy nhà nước phải có phẩm chất và năng lực tốt. Lênin đặc biệt quan tâm đến
đội ngũ cán bộ trong bộ máy nhà nước. Người nói: “Theo ý tôi, phải vĩnh viễn
vứt bỏ ngay tất cả những tiêu chuẩn chung về số lượng nhân viên của các cơ
quan thuộc bộ ấy. Chúng ta phải lựa chọn đặc biệt cẩn thận những cán bộ của
Bộ dân ủy thanh tra công nông, căn cứ vào một sự kiểm tra nghiêm ngặt nhất,
chứ không khác được”. Phải qua thi cử và uy tín của bản thân. Người chỉ ra
rằng, nên tập trung chọn vào bộ máy nhà nước những cán bộ có kinh nghiệm ở
các cơ quan cũng như trong số những sinh viên các trường đại học Xô viết,

lựa chọn cán bộ phải theo phương châm “Thà ít mà tốt” ít về số lượng nhưng
chất lượng phải cao.
Phải đổi mới thành phần của bộ máy ấy bằng những lực lượng ưu tú của
Đảng trong giai cấp công nhân và giới tri thức. Vì thế, để đổi mùi bộ máy nhà
nước, theo Lênin cần phải: “ một là học tập, hai là học tập, ba là học tập mãi
và sau nữa phải làm sao cho học thức ở nước ta không nằm trên giấy hoặc là
một lời nói theo mốt nữa”
1

Điều kiện để xây dựng bộ máy nhà nước ấy là:
Một là, giai cấp công nhân và nhân dân lao động phải có trình độ cần
thiết, vì thế mỗi người phải tự nỗ lực, cố gắng học tập để nâng cao trình độ.
Hai là, phải làm cho học thức đó không nằm trong giấy tờ hoặc chỉ là
một lời nói theo mốt mà phải coi nó là bộ phận khăng khít của cuộc sống, ra
sức học tập để phục vụ lợi ích chung.
1 V.I.Lênin: Toàn tập, sđd, tập45, tr.444
9
Về phương châm, phương pháp chủ yếu để xây dựng, củng cố bộ máy
nhà nước, theo Lênin thì phương châm đó là: thà ít mà tốt. Cải tổ bộ máy nhà
nước phải được tiến hành có trọng điểm, vững chắc và thận trọng. Về phương
pháp: tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra để thanh lọc khỏi bộ máy nhà
nước những kẻ tham ô, hối lộ, ức hiếp quần chúng và những phần tử xấu xa
khác…
Về vấn đề xây dựng củng cố mối quan hệ giữa cơ quan Đảng và bộ máy
nhà nước cần phải kết hợp bộ máy kiểm tra của chính quyền. Theo Lênin như
vậy không có một trở ngại gì cả mà chính đó làm cho đảm bảo duy nhất cho
hoạt động có hiệu quả. Phải gắn việc hoàn thiện bộ máy nhà nước với việc áp
dụng và tổ chức một cách khoa học trong công tác quản lý. Lựa chọn, đào tạo
cán bộ…phải có thi cử, phòng ngừa tính không thận trọng, nóng vội, hấp tấp
đốt cháy giai đoạn, coi công việc gì cũng có thể làm được không cần sự kiểm

tra…
1.2. Nội dung cải cách bộ máy nhà nước theo tư tưởng của Lênin
Những năm cuối đời, Lê-nin, đặt ra nhiều vấn đề cần phải canh tân như:
Thanh Đảng, thay đổi Đường lối kinh tế (đề ra Chính sách kinh tế mới, NEP)
và Cải cách bộ máy Nhà nước.
Về tính cấp bách phải cải cách bộ máy Nhà nước, Lê-nin nói: “Không
có sự tận tụy nào, không có uy tín nào của Đảng có thể thay thế được điều cơ
bản trong trường hợp này, đó là: Sự hiểu biết công việc, hiểu biết bộ máy Nhà
nước của chúng ta và hiểu biết bộ máy đó phải được cải tổ như thế nào”
1
. Một
năm trước khi qua đời (ngày 2-3-1923) ông đã chỉ ra “vấn đề văn hoá” của bộ
máy Nhà nước, bộ máy ấy vừa yếu kém, vừa cồng kềnh quan liêu, vừa đầy rẫy
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 509
10
nạn ăn hối lộ, ăn cắp của công. Phải “cải tiến bộ máy Nhà nước” bởi vì “Tình
hình bộ máy Nhà nước của ta rất đáng buồn, nếu không muốn nói là rất tồi tệ,
đến nỗi chúng ta phải suy nghĩ nghiêm chỉnh xem nên khắc phục những
khuyết điểm của bộ máy ấy như thế nào”
1
.
Về thái độ của ĐCS, theo Lê-nin, là phải “giác ngộ”, là “Phải kịp thời
tỉnh ngộ. Phải thấm sâu thái độ bất tín nhiệm bổ ích đối với lối cứ khinh suất
muốn lao bừa lên đối với mọi lời huênh hoang v.v… Phải nghĩ đến chuyện
kiểm tra lại những chủ trương mà chúng ta tuyên bố hàng giờ, quyết định hàng
phút, rồi từng giây chứng minh tính chất không vững chắc, không kiên định và
khó hiểu của các chủ trương đó. Điều tai hại nhất ở đây là hấp tấp, là tưởng
rằng chúng ta biết được một tí như thế là đủ rồi, hoặc tưởng rằng chúng ta đã
có được một số yếu tố khá lớn để xây dựng được một bộ máy thật sự xứng
đáng với danh hiệu bộ máy xã hội chủ nghĩa…”

2
.
Muốn cho bộ máy Nhà nước có thể đạt được trình độ mong muốn thì
phải tôn trọng quy tắc “chỉ hành động khi đã suy nghĩ chín chắn”, thận trọng
và “am hiểu cặn kẽ”, phải đi những bước vững chắc “thà ít mà tốt” còn hơn là
hấp tấp vội vàng.
Đảng phải thành thật mà nhận biết rằng kiến thức của đảng viên, cán bộ,
công chức và của nhân dân về xây dựng Nhà nước còn rất thấp. “Những yếu
tố kiến thức, học thức, giáo dục” so với “tất cả các nước khác thì chúng ta còn
ít ỏi đến nực cười”
3
. Người nhắc nhở để cải tiến bộ máy Nhà nước thì Đảng
phải tự đặt cho mình nhiệm vụ “một là học tập, hai là học tập, ba là học tập
mãi, và sau nữa, phải làm sao cho học thức của nước ta không nằm trên giấy
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 442
2 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 443
3 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 444
11
hoặc là một lời nói theo mốt nữa (điều này phải thú thật là thường hay xảy ra ở
nước ta), phải làm sao cho học thức thật sự ăn sâu vào trí não, hoàn toàn và
thực tế trở thành một bộ phận khăng khít của cuộc sống của chúng ta”
1
.
Cần phải thực hiện quy tắc “Thà ít mà tốt”. Trước hết Đảng phải chấn
chỉnh Bộ dân uỷ thanh tra công nông (tựa như Tổng Thanh tra Nhà nước của
ta hiện nay), phải làm sao cho nó thực sự trong sạch vững mạnh, đủ khả năng
làm công tác thanh tra. Đồng thời phải củng cố Ban kiểm tra Trung ương
Đảng. Phải chuẩn bị cặn kẽ và cần có những biện pháp dứt khoát, triệt để bởi
vì “những biện pháp nửa chừng sẽ rất tai hại”
2

.
Trong một nước chỉ có chế độ một Đảng, Đảng Cộng sản lãnh đạo và
cầm quyền, thì việc phân biệt sự khác nhau giữa Đảng và Nhà nước là có tính
nguyên tắc. Mặt khác, do đặc điểm nói trên nên vấn đề kết hợp công tác giữa
cơ quan Đảng và cơ quan Nhà nước cũng lại là một nguyên tắc. Song việc kết
hợp ấy, trên thực tế cũng không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Lê-nin đã nêu ra
một câu hỏi lớn, một bài toán chính trị không tìm thấy lời giải ở bất kì kiểu
Nhà nước nào trước kia:
“Làm thế nào có thể kết hợp được một cơ quan Đảng với một cơ quan chính
quyền Xô-Viết?” Muốn trả lời câu hỏi đó thì không có cách nào khác là phải
tìm về thực tiễn, lấy thực tiễn để khẳng định chân lí. Lê-nin viết: “Thật vậy, tại
sao lại không kết hợp hai loại cơ quan đó lại khi lợi ích của công việc đòi hỏi
phải làm như thế? Phải chăng chưa bao giờ có ai nhận xét chẳng hạn rằng
trong một Bộ dân uỷ như Bộ dân uỷ ngoại giao, việc kết hợp như thế thật vô
cùng có ích và đã đạt được thực hiện ngay từ khi bộ đó mới được thành lập?
Phải chăng là Bộ Chính trị đã không thảo luận, trên quan điểm của Đảng,
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 445
2 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 452
12
nhiều vấn đề, lớn và nhỏ, về những “nước cờ” mà chúng ta dùng để chống lại
những “nước cờ” của các nước ngoài, nhằm đề phòng, chẳng hạn- nói cho lễ
độ - một mưu kế nào đó của họ? Phải chăng sự kết hợp linh hoạt của yếu tố
chính quyền với yếu tố Đảng lại không phải là nguồn sức mạnh phi thường
trong chính sách của chúng ta?”
1
.
Phải chú trọng kết hợp giữa học lí thuyết với việc tác nghiệp cụ thể
trong việc thi hành công vụ, chấp hành các thể chế Nhà nước, các thủ tục hành
chính, các quy chế hoạt động. Lê-nin đã thẳng thắn chỉ ra rằng, trong vấn đề
Nhà nước, chúng ta “vẫn bị tiêm nhiễm rất nhiều thiên kiến tai hại và lố lăng

nhất”, vẫn còn rất nhiều kẻ cơ hội để mưu lợi ích riêng, những kẻ lợi dụng
việc coi thường những quy định hành chính “với hi vọng là có nhiều dịp
buông câu trong đám nước đục do những thiên kiến đó khuấy lên. Và họ đã
câu được trong đám nước đục ấy đến mức chỉ có những kẻ thực sự đui mù
trong chúng ta mới không thấy được là họ đã câu như vậy trên một quy mô
rộng lớn tới chừng nào”. Ông cho rằng trong toàn bộ lĩnh vực những quan hệ
xã hội, kinh tế và chính trị đều tỏ ra là cách mạng. Nhưng về mặt cấp bậc, tôn
trọng những hình thức và những thể lệ và thủ tục hành chính thì “tính cách
mạng” của chúng ta lại hay nhường chỗ cho tinh thần thủ cựu, hủ bại nhất.
Người đã chỉ ra nghịch lí đó là “trong đời sống xã hội, bước nhảy vọt phi
thường nhất lại thường đi kèm theo một sự rụt rè ghê gớm trước những thay
đổi nhỏ nhất”
2
Chương II
VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM CỦA LÊNIN TRONG VIỆC CẢI TIẾN BỘ
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 453
2 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 459
13
MÁY NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM
2.1 Những bài học rút ra từ đối với việc cải tiến bộ máy nhà nước ở
Việt Nam
Nhà nước ta đang tiến hành đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện đất
nước, trong đó có đổi mới bộ máy tổ chức nhà nước theo yêu cầu xây dựng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, qua nghiên cứu tác phẩm
này, chúng ta rút ra được những bài học vô cùng quý báu.
Thứ nhất, khi tiến hành đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước, cần phân tích,
đánh giá một cách khách quan tình hình để có quyết sách phù hợp.
Khi đặt vấn đề về đổi mới tổ chức bộ máy Bộ Dân ủy thanh tra công
nông, V.I. Lênin đã nêu và phân tích một cách thấu đáo bối cảnh cần đổi mới
tổ chức bộ máy của cơ quan này. Người đã đi từ sự phân tích bối cảnh tình

hình cách mạng ; đánh giá tình hình bộ máy nhà nước với yêu cầu đổi mới;
nguyên nhân dẫn đến tình hình đó cũng như những điều kiện để tiến hành đổi
mới.
Lê-nin không hề che dấu hay xuê xoa những yếu kém của bộ máy nhà
nước Xô viết lúc đó, mặc dù trong bối cảnh các nước đế quốc đang tìm mọi
cách bôi nhọ, xuyên tạc bản chất của Nhà nước xô viết - Nhà nước xã hội chủ
nghĩa đầu tiên và duy nhất trên thế giới tại thời điểm đó. Đây là một sự thừa
nhận rất dũng cảm, rất cách mạng mà dường như ngay chính về lâu dài, ở
nhiều lúc, nhiều nơi, những người cộng sản không hẳn đã có được. Vì lý do
này, lý do khác, nhiều đảng cộng sản đã không dám nhìn thẳng vào những hạn
chế trong tổ chức bộ máy đảng, bộ máy nhà nước và trong phương thức lãnh
đạo, quản lý của mình, "tô hông" chế độ để rồi, sau những biến cố dẫn đến sự
sụp đổ nhanh chóng hệ thống xã hội chủ nghĩa trên thực tế ở hàng loạt nước,
nhìn nhận ra thì đã muộn. Cái giá phải trả cho bài học thiếu khách quan, thiếu
14
dũng cảm trong việc nhìn nhận và sửa chữa những hạn chế của chính mình
của một số đảng cộng sản, thời gian qua là quá"đắt".
May mắn cho chúng ta, trong bối cảnh cực kỳ nguy nan đó, Đảng ta đã
kịp thời đề ra chủ trương "nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật", để rồi từ đó
mà tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước được khởi xướng từ Đại
hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (1986) của Đảng. Bài học về thái độ dũng
cảm trong việc nhìn nhận và sửa chữa những hạn chế của chính mình mà Lê-
nin để lại đã được Đảng ta quán triệt và vận dụng, đã góp phần mở ra một thời
kỳ phát triển mới cho cách mạng Việt Nam. Tuy nhiên, cho đến nay, sau hơn
15 năm tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, thành tựu chúng ta
đạt được cũng nhiều nhưng những hạn chế cũ còn lại và những khuyết điểm
mới phát sinh cũng không phải ít. Bộ máy nhà nước của chúng ta vẫn cồng
kềnh, hoạt động kém hiệu qủa và hiệu lực ; tình trạng tham nhũng, quan liêu,
xa rời dân vẫn chưa khắc phục được. Vì vậy hiện nay, những người đảng viên
chân chính vẫn cần phải tiếp tục trau dồi bài học của Lê-nin, thực hành tiếp

bài học của Người để chỉnh đốn lại đội ngũ và tổ chức bộ máy đảng, bộ máy
chính quyền của mình để có thể tiếp tục giữ vững, giương cao ngọn cờ cách
mạng.
Thứ hai, đổi mới bộ máy nhà nước phải tiến hành một cách kiên quyết, nhưng
vững chắc từng bước, không được nóng vội
Để tiến hành việc đổi mới bộ máy một cách có hiệu quả bộ máy nhà
nước, Lê-nin yêu cầu "Phải tuân theo quy tắc này : thà ít mà tốt. Phải tuân
theo quy tắc này : thà mất hai năm hay thậm chí ba năm, còn hơn là hấp tấp
vội vàng mà không có chút hy vọng nào"
1
. Như vậy, một bộ máy, một tổ chức
mạnh không phải do số lượng, do quy mô, mà chủ yếu là ở chất lượng của nó.
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 445
15
Cho nên, đòi hỏi bộ máy nhà nước và nhân viên của nó phải có chất lượng cao
và thật sự gương mẫu - "thà ít mà tốt".
Lê-nin cũng dự liệu trước những khó khăn trong việc thực hiện đổi mới
bộ máy nhà nước : "Tôi biết rằng giữ vững quy tắc ấy và vận dụng được nó
vào tình hình thực tế của chúng ta là khó khăn. Tôi biết là quy tắc ngược lại
thế sẽ tự mở cho nó một con đường bằng muôn nghìn ngõ ngách. Tôi biết
rằng sẽ phải kháng cự lại một cách mãnh liệt, sẽ phải tỏ ra kiên trì phi thường
; rằng công tác ấy, ít nhất là trong những năm đầu, sẽ vô cùng ít hiệu quả"
1
.
Như vậy, Lê-nin đã nhìn thẳng vào những khó khăn trong chặng đường tới mà
hành động, không chủ quan, xem thường nhưng cũng không một chút bi quan,
nao núng. Tư tưởng cách mạng đã vượt lên trên mọi khó khăn, thách thức.
Thứ ba, phải biết chọn khâu đột phá trong tổ chức bộ máy nhà nước để tiến
hành đổi mới
Việc đổi mới một cách toàn diện và triệt để bộ máy nhà nước, nhất là

trong hoàn cảnh phức tạp của nước Nga xô-viết lúc đó là một việc không đơn
giản. Thiên tài của Lê-nin ở đây thể hiện qua việc Người đã biết chọn khâu đột
phá để qua đó, tác động tới toàn thể bộ máy nhà nước. Đó chính là bộ máy cơ
quan Bộ Dân ủy thanh tra công nông, mà trong tác phẩm này, Người đánh giá
rằng : đây chính là "công cụ để cải tiến bộ máy (nhà nước) của ta" ; tương tự
như trong một tác phẩm khác, Người đã coi cơ quan này là "trung tâm của hệ
thần kinh" mà nếu tác động đến nó sẽ làm rung chuyển toàn bộ bộ máy nhà
nước.
Ở nước ta, khi bắt đầu tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước,
Đảng, Nhà nước ta đã kế thừa và phát triển bài học của Lê-nin về việc biết lựa
chọn khâu đột phá để đổi mới, đó chính là lĩnh vực kinh tế. Qua đổi mới kinh
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 446
16
tế, chúng từng bước thúc đẩy các lĩnh vực khác cũng phát triển ; vừa phát triển
kinh tế ; nâng cao đời sống nhân dân ; vừa giữ vững được định hướng chính trị
; ổn định xã hôi Tuy nhiên, trong lĩnh vực đổi mới tổ chức và hoạt động của
hệ thống chính trị nói chung cũng như trong lĩnh vực đổi mới tổ chức và hoạt
động của bộ máy nhà nước nói riêng trong những năm qua vẫn còn hạn chế.
Đảng đã có nhiều nghị quyết về đổi mới bộ máy tổ chức nhà nước, như : Nghị
quyết Trung ương 8 (khóa VII), Nghị quyết Trung ương 3, Nghị quyết Trung
ương 7 (khóa VII), các Nghị quyết của Đại hội Đảng các khóa, mới đây là
Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng. Vừa qua, Bộ Chính trị mới ban hành
Nghị quyết quyết số 08-NQ/TW ngày 02-01-2002 về một số nhiệm vụ trọng
tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, trong đó có đề cập đến vấn đề cải
cách hệ thống các cơ quan tư pháp. Chúng ta cũng hy vọng rằng, với việc xác
định đúng "trọng tâm công tác tư pháp" cần đổi mới, nền tư pháp của chúng ta
sẽ sớm được cải cách một cách triệt để, có hiệu quả cao.
Thứ tư, phát huy tối đa nội lực ; trong đó, coi con người là yếu tố quyết định
thành công của việc đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước.
Khi đề cập đến việc đổi mới Bộ dân ủy thanh tra công nông, với quan

điểm chung là "tất cả cái gì thật sự là ưu tú trong chế độ xã hội của chúng ta
phải được đem sử dụng một cách hết sức thận trọng, có suy nghĩ và với một
sự am hiểu cặn kẽ"
1
, Lê-nin thực sự đã đề cao việc phát huy nội lực trong việc
đổi mới bộ máy nhà nước.
Như trên đã trình bày, trong các yếu tố nội lực mà Lê-nin cho rằng có
thể sử dụng để đổi mới bộ máy nhà nước thì ở nước Nga lúc đó chỉ có "những
công nhân hăng hái đấu tranh cho chủ nghĩa xã hội Hai là : những yếu tố
kiến thức, học thức, giáo dục". "Hai" nhưng thực chất là một. Đó là những
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 444
17
con người có phẩm chất cách mạng và tri thức tốt. Như vậy, yếu tố con người
- theo Lê-nin là yếu tố tiên quyết quyết định hiệu quả hoạt động của bộ máy
nhà nước, của việc đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước. Đây cũng là một bài
học có ý nghĩa to lớn mà Đảng, Nhà nước ta đã và đang vận dụng trong công
cuộc đổi mới hiện nay. Để phát huy được yếu tố này, Lê-nin cũng chỉ ra những
biện pháp cần thực hiện, như :
- "Nên quan tâm chỉnh đốn bộ máy đó một cách thật đặc biệt chu đáo, quan
tâm tập trung cho Bộ Dân ủy thanh tra công nông một số nhân viên có phẩm
chất cao, nghĩa là không kém gì những nhân viên kiểu mẫu giỏi nhất ở Tây
Âu" ;
- "Phải lựa chọn đặc biệt cẩn thận những cán bộ của Bộ Dân ủy thanh tra
công nông, căn cứ vào một số kiểm tra nghiêm ngặt nhất, chứ không khác
được" ;
- "Những công nhân mà chúng ta chỉ định là ủy viên Ban Kiểm tra Trung
ương phải là những người cộng sản không thể chê trách được"
1
.
- "Mở ngay một cuộc thi soạn hai cuốn sách giáo khoa, hoặc nhiều hơn nữa,

viết về tổ chức công tác nói chung, và đặc biệt là về công tác quản lý".
- "Cử một vài người có năng lực và tận tâm sang Đức hay sang Anh để sưu
tầm tài liệu và nghiên cứu vấn đề" ;
- "Cử một tiểu ban chịu trách nhiệm thảo chương trình sơ bộ cho những kỳ thi
tuyển người muốn vào làm việc ở Bộ Dân ủy thanh tra công nông ; cũng như
cho những người định tuyển vào chức vụ "ủy viên Ban Kiểm tra Trung
ương” ;
- "Đồng thời phải cử ra một tiểu ban trù bị có trách nhiệm tìm những người
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 446-447
18
để tuyển vào chức vụ ủy viên Ban Kiểm tra Trung ương".

1
Trong những biện pháp mà Lê-nin nêu lên, ta thấy Người vẫn đặc biệt
coi trọng và nhấn mạnh các biện pháp liên quan đến công tác cán bộ. Đồng
thời, qua các biện pháp mà Lê-nin nêu lên, có một điểm mà chúng ta cần học
tập, đó là quan điểm rộng mở, sẵn sàng học tập, tiếp thu tri thức nhân loại.
Thứ năm, phải gắn giữa tri thức, lý luận với hoạt động thực tiễn
Trong tác phẩm, Lê-nin cho rằng, "Muốn đổi mới bộ máy nhà nước của
chúng ta, phải cố hết sức tự đặt cho mình nhiệm vụ sau đây : một là học tập,
hai là học tập, ba là học tập mãi, và sau nữa, phải làm sao cho học thức ở
nước ta không nằm trên giấy hoặc là một lời nói theo mốt nữa ( điều này phải
thú thực là thường hay xảy ra ở nước ta), phải làm sao cho học thức thực sự
ăn sâu vào trí não, hoàn toàn và thực tế trở thành một bộ phận khăng khít của
cuộc sống của chúng ta"
2
. Một lần nữa Lê-nin khẳng định vai trò của tri thức
trong công cuộc đổi mới bộ máy nhà nước, đồng thời với việc nhấn mạnh
trách nhiệm của mỗi đảng viên cộng sản là phải không ngừng học tập, nâng
cao tri thức, lý luận. Nhưng điều quan trọng hơn, theo Người là phải đưa tri

thức, lý luận đó vào cuộc sống, phát huy tác dụng trong cuộc sống chứ không
phải là những tri thức vô hồn "trên giấy".
Thời gian qua, ở nước ta, Đảng, Nhà nước cũng thường xuyên quan tâm
đến công tác đào tạo và bồi dưỡng kiến thức cho đội ngũ cán bộ, công chức.
Tuy nhiên, trong thực tiễn tổ chức cũng đang có nhiều vấn đề đặt ra, nhất là về
tính hiệu quả và chất lượng thực còn rất thấp của công tác này. Nội dung đào
tạo, bồi dưỡng còn chưa sát với từng loại đối tượng, còn chồng chéo, lạc hậu ;
gây lãng phí rất nhiều. Ngoài ra, công luận cũng nói nhiều về sự xa rời giữa
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 448-449
2 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 444
19
nghiên cứu lý luận và thực tiễn áp dụng trong mọi lĩnh vực, kể cả trong lĩnh
vực tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước. Những điều này yếu cầu
Đảng, Nhà nước cần quan tâm, có biện pháp chấn chỉnh kịp thời.
Thứ sáu, coi trọng công tác thanh tra, kiểm tra trong hoạt động của bộ máy
nhà nước
Lê-nin cho rằng, phải đi từ công tác kiểm tra để tác động tới bộ máy nhà
nước, coi đây là điểm xuất phát và khâu trung tâm của cải cách bộ máy nhà
nước. Người cho rằng, "Phải nghĩ đến chuyện kiểm tra lại những chủ trương
mà chúng ta tuyên bố hàng giờ, quyết định hàng phút, rồi từng giây chứng
minh tính chất không vững chắc, không kiên định và khó hiểu của những chủ
trương đó"
1
. Như vậy, theo Lê-nin, chúng ta không được chủ quan, thỏa mãn
với các quyết định, chủ trương của mình mà từng phút, từng giây luôn phải
nghĩ đến việc kiểm tra tính đúng đắn của các chủ trương, quyết định đó.
Đồng thời, theo Lê-nin, thông qua công tác kiểm tra, thanh tra mà phát
hiện, sáng tạo ra cái mới, cái tốt hơn. Người viết :"không quên kiểm tra đi
kiểm tra lại nhiều lần, mà sáng tạo ra một cái gì thực sự không chê trách
được, một cái gì có thể làm cho tất cả và từng người phải tôn trọng"

2
. Như
vậy, trong công tác quản lý nhà nước, nội dung thanh tra, kiểm tra phải luôn
được quan tâm, đề cao và coi đây là một trong những nội dung cơ bản nhất
của công tác quản lý nhà nước.
Thứ bảy, trong quá trình đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước, cần kết hợp giữa
tổ chức bộ máy cơ quan nhà nước với cơ quan đảng tương ứng
Trong tác phẩm, Lê-nin đặt câu hỏi : "Làm thế nào có thể kết hợp được
một cơ quan đảng với một cơ quan chính quyền xô-viết ?" và Người tự trả
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 443
2 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 447
20
lời : "Thật vậy, tại sao lại không kết hợp hai loại cơ quan đó lại khi lợi ích của
công việc đòi hỏi phải làm như thế ? Phải chăng chưa bao giờ có ai nhận xét
chẳng hạn rằng trong bộ dân ủy như Bộ dân ủy ngoại giao, việc kết hợp như
thế thật vô cùng có ích và đã được thực hiện ngay từ khi bộ đó mới thành
lập? Phải chăng sự kết hợp linh hoạt của yếu tố chính quyền với yếu tố
đảng lại không phải là một nguồn sức mạnh phi thường trong chính sách của
chúng ta ? Tôi tin rằng điều gì đã được chứng thực là đúng, đã đứng vững
chắc trong chính sách đối ngoại của ta và đã ăn sâu vào trong phong tục tập
quán đến mức không còn gây ra một chút hoài nghi nào về phương diện ấy
nữa, thì ít ra cũng sẽ thích hợp như thế (và tôi nghĩ rằng sẽ thích hợp nhiều
hơn) với toàn thể bộ máy nhà nước của ta". Từ bài học về sự kết hợp giữa Bộ
Dân ủy ngoại giao với cơ quan đối ngoại của Đảng trên thực tế, Lê-nin liên hệ
tới các cơ quan kiểm tra của đảng và chính quyền, đặt ra câu hỏi : "tại sao, đối
với cơ quan ấy lại không thừa nhận là có thể hợp nhất một cách độc đáo bộ
máy kiểm tra của đảng với bộ máy kiểm tra của chính quyền ?". "Về phần tôi,
tôi thấy là làm như vậy không có trở ngại gì cả. Hơn nữa, tôi tin rằng sự hợp
nhất ấy là điều đảm bảo duy nhất cho một hoạt động có kết quả. Tôi nghĩ
rằng tất cả mọi hoài nghi đối với điểm đó đều phát ra từ những xó xỉnh bụi

bặm nhất của bộ máy nhà nước của chúng ta, và những hoài nghi ấy chỉ đáng
có một điều là : đem ra mà chế giễu".
1
Yêu cầu đổi mới hệ thống chính trị, xây dựng nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa trong điều kiện một đảng cầm quyền ở nước ta hiện nay càng
đòi hỏi chúng ta phải quán triệt lại quan điểm này của Lê-nin đẻ làm sao cho
hệ thống chính trị của chúng ta tinh, gọn, thống nhất, hoạt động nhịp nhàng và
có hiệu quả.
1 V.I. Lê-nin : Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va, 1978, t 45, tr 447-453
21
2.2. Thực hiện cải tiến bộ máy nhà nước theo quan điểm của Lênin
Chúng ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam. Trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước, đổi mới, hội nhập kinh tế
quốc tế ngày càng sâu rộng trong điều kiện toàn cầu hóa, việc xây dựng Nhà
nước pháp quyền đặt ra nhiều vấn đề cần có sự vận dụng sáng tạo quan điểm
của Lê-nin.
Nói tới Nhà nước pháp quyền tức là đề cao tính thượng tôn pháp luật
mà lại đề cập bảo đảm và phát huy hơn nữa vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng
sản Việt Nam, liệu có hợp lôgíc? Điều này không có gì là không hợp lôgíc, và
đây chính là sự phát triển tư tưởng của V.I.Lê-nin về xây dựng một Nhà nước
của giai cấp công nhân. Việc xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam theo
tư tưởng V.I.Lê-nin không phải là việc tự thân của Nhà nước mà trước hết là
của Đảng Cộng sản Việt Nam cầm quyền rồi sau mới đến trách nhiệm của các
thành viên của hệ thống chính trị. Nhưng bao trùm hơn cả là trách nhiệm của
toàn dân tộc. Đường lối lãnh đạo của Đảng phải được thể chế hóa thành luật
pháp thông qua hoạt động của Nhà nước.
Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam là điều kiện tiên
quyết cho thành công của việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền Việt Nam
giai đoạn hiện nay. Chính vì vậy, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu

của Đảng là nhiệm vụ then chốt không chỉ có ý nghĩa đối với bản thân Đảng
mà còn là quan trọng đối với sự tồn tại hoạt động của Nhà nước pháp quyền.
Vấn đề là phải luôn luôn đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà
nước để sao cho vừa bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, vừa phát huy vai trò quản
lý, điều hành của Nhà nước để tập trung mọi quyền lực vào tay nhân dân.
Đảng vừa không được bao biện nhưng Đảng không được buông lỏng sự lãnh
22
đạo đối với hệ thống chính trị, trong đó đặc biệt là đối với Nhà nước.
Sự lãnh đạo của Đảng đối với toàn xã hội nói chung, với hệ thống chính
trị và riêng đối với Nhà nước giai đoạn hiện nay không tự nhiên mà có. Đảng
Cộng sản Việt Nam đã giành được quyền lãnh đạo khi được toàn dân tộc Việt
Nam tin yêu bởi sự hy sinh, phấn đấu vì độc lập, tự do, vì chủ nghĩa xã hội
cho Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. Nhân dân đã trao quyền lãnh đạo đất
nước cho Đảng Cộng sản Việt Nam. Quyền lực của Đảng, sức mạnh của Đảng
bắt nguồn từ sức mạnh của nhân dân. Sự lãnh đạo của Đảng đã được ghi vào
Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 (hiện hành).
Nhưng, một điều nữa cũng cần nhấn mạnh trên tinh thần vận dụng sáng tạo tư
tưởng của V.I.Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng phải luôn tự đổi mới, tự
chỉnh đốn để ngang tầm nhiệm vụ lãnh đạo Nhà nước pháp quyền.
Về tăng cường hơn nữa công tác giám sát, V.I.Lê-nin nhấn mạnh tới
công tác kiểm kê, kiểm soát trong xây dựng chủ nghĩa xã hội. Ở đây, Người đề
cập vai trò của công nhân và người dân trong việc tham gia quản lý Nhà nước.
Nhân dân là người ủy quyền cho Nhà nước quản lý xã hội. Trong giai đoạn
hiện nay cần tăng cường và nâng cao hiệu lực hiệu quả hoạt động giám sát của
Quốc hội. Cần tiếp tục xây dựng thể chế tạo mọi điều kiện để Quốc hội (trong
đó có các Đoàn đại biểu Quốc hội và từng đại biểu Quốc hội) giám sát có hiệu
quả hoạt động của các cơ quan Nhà nước. Không có giám sát, kiểm tra thì
không thể có một Nhà nước pháp quyền theo đúng nghĩa của nhân dân, do
nhân dân, vì nhân dân được.
Trong giai đoạn hiện nay vai trò của Nhà nước trong quản lý và điều

hành vĩ mô càng quan trọng. Chính phủ là cơ quan hành chính cao nhất có
trách nhiệm thực hiện các nghị quyết của Quốc hội. Mọi hoạt động của Chính
23
phủ đề cao trách nhiệm trước việc thực thi các quyết định của Quốc hội. Cơ
chế kinh tế thị trường ở nước ta không phải là cơ chế kinh tế thị trường tự phát
mà là cơ chế thị trường định hướng XHCN có sự quản lý Nhà nước kết hợp kế
hoạch với thị trường, có sự điều tiết hợp lý. Sự khủng hoảng tài chính, ngân
hàng dẫn đến sự suy giảm kinh tế lớn nhất của thế giới từ trước đến nay (lớn
hơn về quy mô, mức độ so với thời kỳ 1929 - 1933) đã cho chúng ta bài học
quý báu về vai trò của Nhà nước, với sự can thiệp cần thiết đúng lúc, có hiệu
quả và nói lên tính ưu việt của chế độ chính trị, tính định hướng chính trị của
Nhà nước pháp quyền Việt Nam giai đoạn hiện nay.
Bản chất Nhà nước vô sản theo tư tưởng V.I.Lê-nin gắn liền với vai trò
làm chủ của nhân dân. Nhà nước là tổ chức cai trị của một giai cấp. Nhưng,
trong xã hội hiện đại và ở nước ta, Nhà nước pháp quyền là tổ chức được sự
ủy quyền của giai cấp công nhân lãnh đạo thông qua đội tiền phong là Đảng
Cộng sản Việt Nam quản lý xã hội, bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của
nhân dân. Nhân dân là chủ và nhân dân làm chủ, có quyền lợi và nghĩa vụ làm
chủ Nhà nước và kiểm soát, giám sát mọi hoạt động của Nhà nước. Vận dụng
và phát triển tư tưởng của V.I.Lê-nin về vấn đề giám sát, kiểm soát ở nước ta
theo sự chỉ dẫn của V.I.Lê-nin, không những được thể hiện trong việc ban
hành các nghị quyết, quyết định, pháp luật mà còn trong cả quá trình thực hiện
thực tế.
Xây dựng bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức Nhà nước trong sạch,
V.I.Lê-nin lên án gay gắt những tiêu cực trong bộ máy Nhà nước Xô-viết từ
năm 1917 đến khi Người qua đời năm 1924. Những tiêu cực được V.I.Lê-nin
nêu lên nhiều nhất: quan liêu, hối lộ, tham nhũng, lãng phí, thói vô trách
nhiệm của công chức, của các Bộ dân ủy. V.I.Lê-nin đã đề ra những biện pháp
24
quyết liệt, nghiêm khắc để trừng trị những ai vi phạm.

Ở Việt Nam, vận dụng sáng tạo tư tưởng của V.I.Lê-nin, Chủ tịch Hồ
Chí Minh chăm lo xây dựng nhà nước trong sạch, vững mạnh. Chỉ một tháng
sau khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã gửi thư cho Ủy ban Nhân dân các kỳ, tỉnh, huyện và làng nêu lên sáu căn
bệnh mà chính quyền cách mạng non trẻ đã mắc phải: trái phép, cậy thế, hủ
hóa, tư túng, chia rẽ, kiêu ngạo. Hồ Chí Minh coi tham ô, lãng phí, quan liêu
là giặc nội xâm, thứ giặc ở trong lòng, nguy hiểm hơn giặc ngoại xâm. Việc
xây dựng bộ máy và đội ngũ cán bộ, công chức trong sạch, vững mạnh giai
đoạn hiện nay theo tư tưởng của V.I.Lê-nin cần chú ý những vấn đề sau đây:
Xây dựng các cơ quan thuộc ba bộ phận của Nhà nước, là lập pháp, hành
pháp, tư pháp thật sự có hiệu lực, hiệu quả, có sự thống nhất để tất cả mọi
quyền lực thuộc về nhân dân, có phân công, phân cấp rõ ràng, hợp lý. Bộ máy
Nhà nước phải tinh gọn, hoạt động có hiệu quả. Sử dụng mọi cơ chế chính
sách để đào tạo, tuyển chọn đội ngũ cán bộ, công chức, nhất là cấp chủ chốt,
thật sự có đức - tài gánh vác các công việc của Nhà nước. Đó là những người
biết coi trọng lợi ích quốc gia, lợi ích của nhân dân, không tham nhũng, lãng
phí, quan liêu và tích cực chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu. Xây dựng cơ
chế và thực hiện cơ chế miễn nhiệm, từ chức đối với những đại biểu của nhân
dân không làm tròn nhiệm vụ. Văn hóa chính trị trong hoạt động của bộ máy
Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam giai đoạn hiện nay càng cần được đề
cao và thực thi một cách nghiêm túc. Trách nhiệm công chức và trách nhiệm
cán bộ Nhà nước phải được thực thi một cách đầy đủ và theo cơ chế thưởng
phạt nghiêm minh như tinh thần của V.I.Lê-nin trong xây dựng chính quyền
Xô-viết.
25
V.I.Lê-Nin, vị lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân và nhân dân lao
động quốc tế, người kế tục xuất sắc sự nghiệp của C.Mác và Ph.Ăng-ghen, đã
để lại cho chúng ta những di sản quý báu. Xây dựng Nhà nước pháp quyền
XHCN Việt Nam theo tư tưởng của V.I.Lê-nin là một nhiệm vụ cực kỳ quan
trọng của cả hệ thống chính trị nước ta dưới sự lãnh đạo của Đảng.

KẾT LUẬN
Tác phẩm “Thà ít mà tốt” có ý nghĩa to lớn đối với quá trình hoàn thiện
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta trong giai đoạn hiện nay.
Đây là một tác phẩm lý luận quan trọng trong công tác xây dựng đảng và xây
dựng bộ máy nhà nước dù đã trải qua gần một thế kỷ nhưng những tư tưởng
của tác phẩm vẫn còn nhiều giá trị, đã và tiếp tục giữ một vị trí trọng yếu
trong hoạt động thực tiễn của các Đảng Cộng sản về xây dựng chủ nghĩa xã
hội và chủ nghĩa cộng sản. Phương hướng củng cố bộ máy nhà nước Việt nam
được thể hiện trong nhiều văn kiện của Đảng cộng sản việt nam, tại đại hội lần
thứ IX Đảng ta chỉ rõ: “Cải cách tổ chức và hoạt động của nhà nước gắn liền
với xây dựng, chính đốn đảng, đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của
Đảng đối với nhà nước. Xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn; nâng cao chất
lượng hoạt động của các tổ chức đảng và đảng viên trong các cơ quan nhà
nước” (Văn kiện ĐH lần thứ XI, tr.132). Và ở đại hội lần thứ X Đảng ta đã xác
định: “Đẩy nhanh công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
trên các mặt : hệ thống thể chế, chức năng, nhiệm vụ; tổ chức bộ máy; cán bộ,
công chức; phương thức hoạt động. Định rõ những việc Nhà nước phải làm và