(Luận Án Tiến Sĩ) Pháp Luật Về Bồi Thường Khi Nhà Nước Thu Hồi Đất Nông Nghiệp Ở Việt Nam.pdf

PH M THU TH Y

LU N ÁN TI N S LU T H C

HÀ N I - 2014


PH M THU TH Y

Chuyên ngành

: Lu t Kinh t

Mã s

: 62.38.01.07

LU N ÁN TI N S LU T H C

Ng

ih

ng d n khoa h c:

1. PGS.TS. NGUY N QUANG TUY N
2. PGS.TS. PH M H U NGH

HÀ N I - 2014

L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng
tơi. Các k t qu s li u nêu trong lu n án là trung th c, có ngu n
g c rõ ràng, chính xác c a các c quan ch c n ng ã công b .
Nh ng k t lu n khoa h c c a lu n án là m i và chưa có tác gi
cơng b trong b t c cơng trình khoa h c nào.
Tác gi lu n án

Ph m Thu Th y


M CL C
M

Trang
1

U

T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U

Ch

TÀI LU N ÁN

7

ng 1: NH NG V N

LÝ LU N V B I THƯ NG KHI NHÀ NƯ C
THU H I
T NÔNG NGHI P VÀ PHÁP LU T V B I
THƯ NG KHI NHÀ NƯ C THU H I
T NÔNG NGHI P
VI T NAM

1.1. Lý lu n v thu h i t nông nghi!p
1.1.1. Khái ni m, c i m c a t nông nghi p
1.1.2. Khái ni m thu h i t nông nghi p
1.1.3. Nhu c u c n thi t khách quan c a vi c thu h i t nơng nghi p
cho q trình cơng nghi p hóa hi n i hóa t n c
1.2. Lý lu n v b i th "ng khi Nhà n #c thu h i t nông nghi!p
1.2.1. Lu n gi i thu t ng “b i th ng khi Nhà n c thu h i t”
1.2.2. Khái ni m b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
1.2.3. Khái ni m h tr khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
1.2.4. Cơ s lý lu n c a vi c b i th ng khi Nhà n c thu h i t
nông nghi p
1.3. Lý lu n v pháp lu t b i th "ng khi Nhà n #c thu h i t nông nghi!p
1.3.1. S c n thi t khách quan c a pháp lu t i u ch nh v b i th ng
khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
1.3.2. Khái ni m, c i m và các y u t chi ph i t i pháp lu t v b i
th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
1.3.3. Cơ c u pháp lu t i u ch nh v b i th ng khi Nhà n c thu h i
t nơng nghi p
1.4. L $c s% hình thành và phát tri&n pháp lu t v b i th "ng khi Nhà
n #c thu h i t nông nghi!p
1.4.1. Giai o n tr c khi ban hành Lu t t ai n m 1993
1.4.2. Giai o n t khi ban hành Lu t t ai n m 1993 n tr c khi
ban hành Lu t t ai n m 2003

1.4.3. Giai o n t khi có Lu t t ai n m 2003 n nay
1.5. Kinh nghi!m và th'c ti(n pháp lý c)a m*t s+ n #c trên th gi#i v
b i th "ng khi Nhà n #c thu h i t nông nghi!p và nh,ng g$i m- cho
Vi!t Nam
1.5.1. Kinh nghi m c a Trung Qu c
1.5.2. Kinh nghi m c a Hàn Qu c
1.5.3. Kinh nghi m c a Singapore
1.5.4. M t s g i m cho Vi t Nam trong q trình xây d ng và hồn thi n
pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p

22
22
22
27
30
31
31
35
38
40
43
43
46
50
54
54
55
58

61

61
63
66
68


Ch

ng 2: TH.C TR NG PHÁP LU T V
NƯ C THU H I

B I THƯ NG KHI NHÀ
T NÔNG NGHI P VI T NAM

2.1. N*i dung pháp lu t v b i th "ng khi Nhà n #c thu h i t nông nghi!p
2.1.1. Các quy nh v nguyên t c b i th ng khi Nhà n c thu h i t
nông nghi p
2.1.2. Các quy nh v i u ki n b i th ng khi Nhà n c thu h i t
nông nghi p
2.1.3. Các quy nh c th v b i th ng t và b i th ng tài s n khi
Nhà n c thu h i t nông nghi p
2.1.4. Các quy nh v h tr cho ng i có t nơng nghi p b thu h i
2.1.5. Các quy nh v trình t , th t c thu h i t và b i th ng, h
tr khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
2.1.6. N i dung các quy nh pháp lu t v gi i quy t khi u n i, t cáo
v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
2.2. M*t s+ v n
/t ra t0 th'c ti(n thi hành pháp lu t v thu h i và
b i th "ng +i v#i t nơng nghi!p
Ch

72
72
72
81
88
97
102
111
114

ng 3: GI1I PHÁP HỒN THI N PHÁP LU T VÀ NÂNG CAO
HI U QU1 TH.C THI PHÁP LU T V B I THƯ NG KHI
NHÀ NƯ C THU H I
T NÔNG NGHI P VI T NAM

124

3.1. 2nh h #ng hoàn thi!n pháp lu t v b i th "ng khi Nhà n #c thu
h i t nông nghi!p - Vi!t Nam
3.2. Gi i pháp nh3m hoàn thi!n pháp lu t v b i th "ng khi Nhà n #c
thu h i t nông nghi!p - Vi!t Nam
3.2.1. Nhóm gi i pháp hồn thi n các quy nh pháp lu t v b i
th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
3.2.2. Nhóm gi i pháp hồn thi n các quy nh pháp lu t v h tr và
gi i quy t vi c làm cho ng i nông dân khi Nhà n c thu h i
t nơng nghi p
3.2.3. Nhóm gi i pháp nâng cao hi u qu th c thi pháp lu t v b i
th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p

130

K T LU N

160

DANH M C CÁC CƠNG TRÌNH NGHIÊN C U LIÊN QUAN
ÁN Ã Ư4C CÔNG B5
DANH M C TÀI LI U THAM KH1O

124
129

144
151

N LU N

164
165


DANH M C CÁC T6 VI T T7T
CNH - H H

:

Cơng nghi p hóa, hi n

CT

:

Chính tr

GCNQSD

:

Gi y ch ng nh n quy n s! d ng

GPMB

:

Gi i phóng m t b"ng

KT

:

Kinh t

L

:

Lu t

SD

:

S! d ng

TLSX

:

T li u s n xu t

TH

:

Thu h i

UBND

:

#y ban nhân dân

XH

:

Xã h i

t ai

t
t

i hóa
t


1
M

U

1. Tính c p thi t c)a
tài
Vi t Nam là m t n c có ngh tr ng lúa n c truy n th ng v i kho ng 70%
dân s là nông dân.
t nông nghi p là t li u s n xu t c bi t khơng gì có th
thay th
c trong s n xu t nơng, lâm nghi p. Trong th gi i hi n i, v n
an
ninh l ơng th c ang là m t trong nh ng thách th c mang tính tồn c u. An ninh
l ơng th c g n li n v i t nơng nghi p. Vì v y, vi c b o v ch t ch$ t nông
nghi p là v n
có ý ngh%a c bi t quan tr&ng. Tuy nhiên, trong q trình cơng
nghi p hóa, hi n i hóa t n c, nhu c u khách quan t ra là ph i chuy n m t t
l
t nông nghi p thích h p sang t xây d ng các khu công nghi p, khu kinh t ,
khu ô th m i và xây d ng cơ s h t ng,…ph c v s nghi p phát tri n t n c.
gi i quy t yêu c u này, Nhà n c th c hi n thu h i t c a ng i s! d ng t
nông nghi p. Thu h i t không ơn gi n ch là vi c làm ch m d t quy n s! d ng

t c a t' ch c, h gia ình, cá nhân i v i m t di n tích t nơng nghi p nh t
nh. Hành ng này l i nh ng h u qu v kinh t - xã h i c n k p th i gi i quy t
nh"m duy trì s 'n nh chính tr , xã h i. Th c t cho th y ây là cơng vi c khó
kh n, ph c t p và th ng phát sinh tranh ch p, khi u ki n v
t ai gay g t, nóng
b(ng. B i l$, nó “ ng ch m” tr c ti p n nh ng l i ích thi t th c không ch c a
ng i s! d ng t mà còn c a Nhà n c, c a xã h i và l i ích c a các doanh
nghi p, ch
u t . Ch khi nào Nhà n c gi i quy t hài hịa l i ích c a các ch th
này thì vi c thu h i t m i không ti m )n nguy cơ khi u ki n, tranh ch p kéo dài
gây m t 'n nh chính tr - xã h i. D*u v y, không ph i trong b t k+ tr ng h p thu
h i t nào, Nhà n c, ng i s! d ng t và các nhà u t c,ng tìm
c “ti ng
nói” ng thu n; b i l$, ng i b thu h i t ch u nh h ng n ng n nh t t vi c
thu h i t nông nghi p, h& là ng i b m t t s n xu t nông nghi p - m t t li u
s n xu t quan tr&ng nh t, tr thành ng i th t nghi p và i s ng gia ình rơi vào
hồn c nh khó kh n, v.v.. Hơn n a, thu h i t nơng nghi p cịn t ra thách th c
mà xã h i ph i gi i quy t; ó là vi c gi m sút di n tích t nơng nghi p s$ nh
h ng l n n an ninh l ơng th c qu c gia, làm gi m s n l ng g o xu t kh)u
hàng n m… Nh n th c
c nh ng thách th c do vi c thu h i t nông nghi p gây
ra cho s phát tri n b n v ng c a t n c, ng và Nhà n c ta ã có nhi u quan
i m,
ng l i, chính sách và ban hành pháp lu t v b i th ng khi thu h i t
nơng nghi p nh"m gi i quy t hài hịa l i ích c a ng i s! d ng t, l i ích c a xã
h i và l i ích c a nhà u t . M c dù v y, th c t thi hành pháp lu t t ai nói


2
chung và thi hành các quy nh v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nói riêng

v*n b c l nh ng h n ch , thi u sót. Theo ánh giá c a Thanh tra Chính ph , khi u
ki n liên quan n b i th ng khi Nhà n c thu h i t v*n chi m kho ng 70%
t'ng s các v vi c khi u ki n v
t ai. i u này có nguyên nhân t h th ng
pháp lu t v thu h i t và b i th ng có nh ng n i dung cịn ch a phù h p v i
th c ti-n, nh các quy nh v giá t b i th ng; quy nh v cơ ch thu h i t s!
d ng vào m c ích kinh t ; quy nh v th i i m xác nh giá b i th ng, h tr
và tái nh c v.v..
kh c ph c nh ng h n ch này, c n có s ánh giá m t cách
toàn di n c v lý lu n và th c ti-n th c tr ng pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c
thu h i t nông nghi p
a ra các gi i pháp hoàn thi n. i u này l i càng có ý
ngh%a trong b i c nh các quy nh v b i th ng, h tr , tái nh c khi Nhà n c
thu h i t nói chung và thu h i t nơng nghi p nói riêng v a
c s!a 'i, b'
sung theo quy nh c a Lu t
t ai n m 2013 s$ có hi u l c thi hành k t ngày
01/07/2014. V i ý ngh%a ó, tơi l a ch&n tài: “Pháp lu t v b i th "ng khi Nhà
n #c thu h i

t nông nghi!p - Vi!t Nam” làm lu n án ti n s% lu t h&c.

2. M8c ích nghiên c9u và nhi!m v8 c)a lu n án
2.1. M c ích nghiên c u
M c ích nghiên c u
tài: “Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p Vi t Nam” là t o ra m t cơng trình nghiên c u lý lu n và th c
ti-n c p ti n s%, có tính h th ng v nh ng cơ s pháp lý c a vi c Nhà n c b i
th ng khi thu h i t nông nghi p. Trên cơ s ó,
xu t các gi i pháp hồn thi n

pháp lu t, nh"m áp ng có hi u qu các yêu c u do th c ti-n cu c s ng t ra, trong
quá trình th c thi pháp lu t v b i th

ng khi Nhà n

c thu h i

t nông nghi p.

2.2. Nhi m v nghiên c u
t
c m c ích nghiên c u trên ây, lu n án xác

nh nh ng nhi m

v nghiên c u c th sau ây:
- Phân tích khái ni m, c i m c a t nông nghi p; phân tích khái ni m,
c i m c a thu h i t nông nghi p và s c n thi t khách quan c a vi c thu h i
t nơng nghi p vì s nghi p cơng nghi p hóa, hi n i hóa t n c; phân tích khái
ni m, c i m và lý gi i cơ s lý lu n c a vi c b i th ng khi Nhà n c thu h i
t nông nghi p Vi t Nam.
- Nghiên c u nh ng v n lý lu n v pháp lu t b i th ng khi nhà n c thu
h i t nông nghi p, làm rõ khái ni m, c i m, các y u t chi ph i t i pháp lu t
v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p, c,ng nh cơ c u pháp lu t


3
i u ch nh v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p; l ch s! hình thành
và phát tri n c a pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
Vi t Nam; tìm hi u pháp lu t và th c ti-n pháp lý c a m t s n c trên th gi i v

b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p và nh ng g i m cho Vi t Nam
trong quá trình xây d ng và hồn thi n pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu
h i t nông nghi p.
- ánh giá th c tr ng pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông
nghi p nh"m ch ra nh ng thành t u, nh ng h n ch và nguyên nhân c a nh ng h n
ch , t n t i. Trên cơ s ó, Lu n án a ra nh h ng và các gi i pháp hoàn thi n
pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.
3. +i t $ng và ph:m vi nghiên c9u
3.1. i t ng nghiên c u
i t ng nghiên c u c a tài bao g m:
- H th ng quan i m,
ng l i, chính sách và pháp lu t c a

ng và Nhà

n

c trong l%nh v c t ai nói chung và v b i th ng, h tr khi Nhà n c thu h i
t nói riêng.
- Chính sách, pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t c a m t s
qu c gia trên th gi i nh Trung Qu c, Hàn Qu c và Singapore.
- N i dung c a Lu t t ai n m 2003 và các v n b n h ng d*n thi hành v
b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p, ng th i có nghiên c u n i
dung Lu t
t ai s!a 'i m i
c Qu c h i thơng qua ngày 29/11/2013, s$ có
hi u l c thi hành vào ngày 01/07/2014.
- Các thông tin, s li u, v vi c th c ti-n v áp d ng các quy nh c a pháp
lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam
- Các công trình khoa h&c v b i th ng khi Nhà n c thu h i t Vi t

Nam nói chung và pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i
Vi t Nam nói riêng ã cơng b trong và ngồi n c th i gian qua.

t nông nghi p

3.2. Ph m vi nghiên c u
B i th ng khi Nhà n c thu h i t nơng nghi p Vi t Nam là
tài có
ph m vi nghiên c u r ng, ph c t p liên quan n nhi u l%nh v c khác nhau nh lu t
h&c, xã h i h&c, l ch s!, kinh t h&c, v n hố và chính tr h&c v.v.. Tuy nhiên, trong
khn kh' có h n c a m t b n lu n án ti n s% lu t h&c, Lu n án khơng có tham v&ng
tìm hi u tồn di n và gi i quy t th u áo các yêu c u c a v n
b i th ng khi
Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam d i góc
pháp lý, mà gi i h n


4
ph m vi nghiên c u vi c nghiên c u nh ng v n
lý lu n và th c ti-n c a pháp
lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam thơng qua vi c
tìm hi u, ánh giá n i dung Lu t t ai n m 2003 và các v n b n h ng d*n thi hành v
b i th ng khi Nhà n c thu h i t nơng nghi p (có liên h v i các quy nh v v n
này c a Lu t t ai n m 2013 v a
c Qu c h i khóa XIII thơng qua ngày
29/11/2013). Lu n án ch nghiên c u các quy nh v b i th ng khi Nhà n c thu h i
t nông nghi p s! d ng vào m c ích qu c phòng, an ninh, l i ích qu c gia, l i ích
cơng c ng hay vì m c tiêu phát tri n kinh t , b i trong tr ng h p Nhà n c thu h i t
khi có hành vi vi ph m pháp lu t t ai thì khơng t ra v n b i th ng. Hơn n a,
Lu n án i sâu t p trung nghiên c u, tìm hi u v n

b i th ng, h tr khi Nhà n c
thu h i t nông nghi p c a h gia ình, cá nhân, vì ây là ch th s! d ng t nông
nghi p ph' bi n và nh ng b t c p n'i c m trong v n b i th ng ch y u x y ra i
v i ch th này. M t khác, Lu n án không c p v n tái nh c khi Nhà n c thu
h i t, b i ph ơng th c này ch
c áp d ng ch y u trong tr ng h p thu h i i v i
t , do v y, các quy nh v tái nh c khi Nhà n
tài c a b n Lu n án này.
4. Ph

c thu h i

ng pháp nghiên c9u
t
c m c ích và nhi m v nghiên c u c a

t n"m ngồi khn kh'

tài, lu n án ã s! d ng

các ph ơng pháp nghiên c u sau ây:
(1) Ph ơng pháp lu n nghiên c u khoa h&c duy v t bi n ch ng và duy v t
l ch s! c a ch ngh%a Mác - Lênin.
nghiên c u có hi u qu nh ng v n
do
tài t ra, lu n án s! d ng
ph ơng pháp lu n c a ch ngh%a duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s!. ây là
ph ơng pháp ch
o xuyên su t toàn b quá trình nghiên c u c a lu n án,
a

ra nh ng nh n nh, k t lu n khoa h&c m b o tính khách quan, chân th c. T
ph ơng pháp chung ó, lu n án s! d ng các ph ơng pháp nghiên c u c th trong
quá trình nghiên c u các n i dung chi ti t c a lu n án. Tùy thu c vào n i dung i
t ng nghiên c u c a t ng ch ơng, m c trong lu n án mà tác gi v n d ng các
ph ơng pháp khác nhau cho phù h p.
(2) Bên c nh ó, lu n án cịn s! d ng các ph ơng pháp nghiên c u c th sau:
- Ph ơng pháp phân tích, ph ơng pháp so sánh, ph ơng pháp l ch s!,
ph ơng pháp h th ng,…
c s! d ng trong ch ơng 1 khi nghiên c u nh ng v n
lý lu n v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p và pháp lu t v b i
th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam, c th :


5
i) Ph ơng pháp phân tích
c a

c s! d ng khi nghiên c u khái ni m,

t nông nghi p; nghiên c u khái ni m,

ch nh pháp lu t v b i th

ng khi Nhà n

c i m, n i dung và cơ ch

c thu h i

l ch s! hình thành và phát tri n pháp lu t v b i th

c s! d ng khi nghiên c u
ng khi Nhà n

c thu h i

t

Vi t Nam.

iii) Ph ơng pháp so sánh, ph ơng pháp h th ng
c u pháp lu t và th c ti-n pháp lý c a m t s n
Nhà n

i u

t nông nghi p.

ii) Ph ơng pháp ánh giá, ph ơng pháp l ch s!
nông nghi p

c i m

c thu h i

c s! d ng khi nghiên

c trên th gi i v b i th

ng khi

t nông nghi p - Nh ng g i m cho Vi t Nam trong quá trình

xây d ng, hoàn thi n ch

nh pháp lu t này.

- Ph ơng pháp t'ng h p, ph ơng pháp phân tích, ph ơng pháp ánh giá, ph ơng
pháp

c s! d ng trong Ch ơng 2 khi nghiên c u th c tr ng pháp lu t

i chi u v.v..

v b i th ng khi Nhà n

c thu h i

t nông nghi p Vi t Nam, c th :

i) Ph ơng pháp phân tích, ph ơng pháp ánh giá
bình lu n n i dung các quy
trên

t khi Nhà n

c thu h i

nh v b i th

ng

c s! d ng khi phân tích,

t và b i th

ng thi t h i v tài s n

t nơng nghi p

ii) Ph ơng pháp phân tích, ph ơng pháp t'ng h p
tích các quy

nh v h tr khi Nhà n

c thu h i

t nông nghi p.

iii) Ph ơng pháp ánh giá, ph ơng pháp
giá, bình lu n th c t thi hành các quy
h i

c s! d ng khi phân

i chi u

nh v b i th

c s! d ng khi ánh

ng, h tr khi Nhà n

c thu

t nơng nghi p.
iv) Ph ơng pháp bình lu n, ph ơng pháp di-n gi i

c s! d ng khi tìm hi u

nguyên nhân c a nh ng t n t i, h n ch trong quá trình th c t thi hành các quy
nh v b i th

ng, h tr khi Nhà n

c thu h i

t nông nghi p.

- Ph ơng pháp t'ng h p, ph ơng pháp di-n gi i, vv..
Ch ơng 3 khi nghiên c u
th

ng khi Nhà n

c thu h i

nh h

ng và gi i pháp hoàn thi n pháp lu t v b i

t nông nghi p

Vi t Nam, c th :

i) Ph ơng pháp t'ng h p, ph ơng pháp di-n gi i
nh h

ng c a vi c hoàn thi n pháp lu t v b i th

nông nghi p

c s! d ng trong

c s! d ng khi phân tích

ng khi Nhà n

c thu h i

t

Vi t Nam.

ii) Ph ơng pháp phân tích, ph ơng pháp bình lu n, ph ơng pháp t'ng h p
c s! d ng khi
khi Nhà n

c thu h i

c p các gi i pháp c a vi c hoàn thi n pháp lu t v b i th
t nông nghi p

Vi t Nam.

ng


6
5. Nh,ng óng góp m#i c)a lu n án
Lu n án ti n s% lu t h&c v i tài “Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i
t nông nghi p Vi t Nam”
c hồn thành có nh ng óng góp m i ch y u sau ây:
- H th ng hoá và góp ph n phát tri n, b' sung cơ s lý lu n và th c ti-n v
b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p và pháp lu t v b i th ng khi
Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam, c bi t, Lu n án phân tích, làm rõ
cơ ch i u ch nh c a pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông
nghi p; phân tích làm rõ khái ni m, c i m và b n ch t c a vi c b i th ng khi
Nhà n c thu h i t nông nghi p.
- Lu n án ã phân tích và ch ra nh ng bài h&c kinh nghi m cho Vi t Nam
trong q trình xây d ng, hồn thi n pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i
t nông nghi p thông qua vi c phân tích, tìm hi u pháp lu t và th c ti-n pháp lý
c a Trung Qu c, Hàn Qu c và Sinhgapore v v n
b i th ng t nông nghi p
khi Nhà n c thu h i t.
- Lu n án ã phân tích n i dung các quy nh v b i th ng t nông nghi p
khi Nhà n c thu h i t, ánh giá th c tr ng thi hành l%nh v c pháp lu t này và ch
ra nguyên nhân c a nh ng h n ch , t n t i.
Trên cơ s ó, lu n án c p yêu c u, nh h ng và a ra các gi i pháp c th
hoàn thi n pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.

Lu n án là tài li u tham kh o b' ích khơng ch
i v i các nhà ho ch nh
chính sách, pháp lu t t ai, các nhà qu n lý t ai mà còn là tài li u chuyên kh o
cho công tác gi ng d y, h&c t p và nghiên c u khoa h&c pháp lý t ai các cơ s
ào t o lu t c a n c ta.
6. K t c u c)a lu n án
Ngoài ph n cam oan, danh m c các t vi t t t s! d ng trong lu n án, m c
l c, ph n m
u, ph n t'ng quan tình hình nghiên c u, k t lu n, danh m c các
cơng trình nghiên c u liên quan n tài lu n án ã
c công b và danh m c tài
li u tham kh o thì n i dung chính c a lu n án, bao g m 3 ch ơng:
- Chư ng 1: Nh ng v n
lý lu n v b i th ng khi Nhà n c thu h i t
nông nghi p và pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p
Vi t Nam.
- Chư ng 2: Th c tr ng pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t
nông nghi p Vi t Nam.
- Chư ng 3: Gi i pháp hoàn thi n pháp lu t và nâng cao hi u qu th c thi
pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p Vi t Nam.


7

T NG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN C U

TÀI LU N ÁN

1. Nh,ng n*i dung c b n c)a các công trình nghiên c9u có liên quan tr'c
ti p

n
tài lu n án
B i th ng khi Nhà n c thu h i t nông nghi p là m t n i dung quan tr&ng
c a ho t ng qu n lý nhà n c v
t ai;
c th c hi n b i cơ quan nhà n c có

th)m quy n nh"m m b o quy n l i cho ng i b thu h i t trong ti n trình cơng
nghi p hóa, ơ th hóa t n c. Thu h i t nông nghi p ph i
c th c hi n trong
m i t ơng quan gi a yêu c u b o v
t nông nghi p ( m b o cho s phát tri n
b n v ng) và tính t t y u khách quan c a vi c chuy n t nông nghi p sang t phi
nông nghi p trong giai o n phát tri n m i c a t n c; bên c nh ó, cu c s ng và
vi c làm c,ng nh quy n l i c a ng i dân sau thu h i t ph i
c Nhà n c
quan tâm, b o m. ây là v n
mang tính th i s nóng b(ng, vì v y ã có khá
nhi u cơng trình nghiên c u có liên quan n v n
này và
c xem xét d i các
góc
khác nhau. Vi c nghiên c u các cơng trình khoa h&c có liên quan m t thi t
n
tài lu n án có ý ngh%a c bi t quan tr&ng. B i vì ó là ti n
cho quá trình
th c hi n lu n án, là cơ s
ánh giá, tìm hi u nh ng v n
lý lu n và th c ti-n

ã
c nghiên c u, nh ng v n còn ng(, là nh ng g i m có tính nh h ng
cho nh ng v n c n nghiên c u ti p theo, mà lu n án c n t p trung gi i quy t. Có
th nói, ây là nh ng tài li u tham kh o r t b' ích, có giá tr khoa h&c cho tác gi
trong quá trình nghiên c u, th c hi n lu n án c p
ti n s%.
Qua tìm hi u, nghiên c u, tác gi th y r"ng, ã có m t s cơng trình nghiên
c u n'i b t, có liên quan n m t s khía c nh khác nhau c a
tài lu n án. Các
cơng trình này có th x p theo các nhóm nghiên c u sau ây:
1.1. Nhóm cơng trình nghiên c u các v n
lý lu n v b i th ng khi Nhà
n c thu h i t
Th nh t, các bài vi t trao 'i v “khái ni m b i th ng khi Nhà n c thu h i
t”, c th có m t s bài vi t sau:
Bài vi t:“V n
lý lu n xung quanh khái ni m b i thư ng khi Nhà nư c thu
h i t” c a TS Nguy-n Quang Tuy n - T ./012/34 5/1&06/7 /89:;;<= Bài vi t “M t
s ý ki n hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” c a Ths. Lê
Ng&c Th nh - T p chí Tài ngun và Mơi tr ng, s 6/2009. Các bài vi t này ã
a ra nh ng cơ s lý lu n cho vi c xây d ng khái ni m b i th ng khi Nhà n c
thu h i t.
ng th i, các tác gi c,ng cho r"ng, trong quan h b i th ng khi Nhà


8
n c thu h i t, c n ph i gi i quy t th u áo m i quan h gi a Nhà n c, nhà u
t và ng i có t b thu h i.
Th hai, các cơng trình nghiên c u pháp lu t c a m t s qu c gia trên th gi i
v b i th ng khi Nhà n c thu h i t và các chính sách có liên quan nh :

- Bài vi t “M t s kinh nghi m c a Singapore trong vi c qu n lý th trư ng
b t ng s n” c a ThS Ph m Bình An- N i san Kinh 5 / 51>?@/ 8:9:;;A=/ Bài vi t
“Chính sách n bù khi thu h i t c a m t s nư c trong khu v c và Vi t Nam”
c a ThS. Nguy-n Th Dung - T p chí C ng s n, s 2010; Bài vi t “Pháp lu t v b i
thư ng, tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t c a Singapore và Trung Qu c- Nh ng
g i m cho Vi t Nam trong hoàn thi n pháp lu t v b i thư ng, tái nh cư khi Nhà
nư c thu h i t” c a TS. Nguy-n Quang Tuy n và Ths. Nguy-n Ng&c Minh.- T p
chí Lu t h&c, s 10/2010; Bài vi t “M i liên h tam giác trong h th ng t ai
Hàn Qu c: Quy ho ch, phát tri n và n bù s d ng t” c a TS. Hee Nam Jung
t i H i ngh Khoa h&c “Chia s kinh nghi m qu c t nh m xây d ng h th ng qu n
lý t ai hi n i t i Vi t Nam” do B Tài nguyên và Môi tr ng t' ch c t i Hà
N i, ngày 10/09/2010; Các bài vi t t i H i th o “Kinh nghi m Qu n lý t ai Hàn
Qu c” do T'ng c c Qu n lý t ai (B Tài nguyên và Môi tr ng) t' ch c t i Hà
N i ngày 16/12/2011 nh : Bài vi t “Quá trình i m i chính sách t ai Hàn
Qu c” c a TS. Soo Choi, Bài vi t “H th ng nh giá và h th ng b i thư ng Hàn
Qu c” c a #y ban nh giá Hàn Qu c, Bài vi t “Mơ hình phát tri n t ai c a
Hàn Qu c” c a Park Hyun Young. ây là nh ng bài vi t cung c p các thông tin v
thu h i t, b i th ng và tái nh c
các n c trong khu v c nh Singapore,
Trung qu c, Thái Lan, Hàn Qu c. Nh ng thông tin này s$ có giá tr h u ích Vi t
Nam tham kh o trong quá trình xây d ng và hoàn thi n pháp lu t v b i th ng khi
Nhà n c thu h i t.
- M t s cu n sách vi t v nông nghi p, nông thôn, nông dân nh : Cu n sách
“Kinh nghi m qu c t v nông nghi p, nông thơn, nơng dân trong q trình cơng
nghi p hóa” c a TS ng Kim Sơn - B1C/D4 5/E ?/F12?1/5G /H4 0/@IJ/? K/:;;L=/F4 ?/
sách “V n nông nghi p, nông dân, nông thôn - Kinh nghi m Vi t Nam, kinh nghi m
Trung Qu c”c a nhóm biên so n GS.TS. Phùng H u Phú, TS. Nguy-n Vi t Thông,
TS. Bùi v n H ng, g m các bài tham lu n H i th o Lý lu n l n th t gi a ng C ng
s n Vi t Nam và ng C ng s n Trung Qu c - Nhà xu t b n Chính tr qu c gia n m
2009; Cu n sách “Chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn, nông dân c a

Hungari trong quá trình chuy n
i kinh t và v n d ng cho Vi t Nam” c a
GS.TSKH Lê Du Phong (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia n m 2009.


9
Nông nghi p, nông thôn, nông dân luôn là nh ng v n
c quan tâm t t c
các n c, nh t là các n c ang ti n hành )y m nh cơng nghi p hóa. Trên cơ s t'ng
h p, phân tích v n
nơng nghi p, nơng thơn, nơng dân trong q trình cơng nghi p
hóa nhi u n c trên th gi i, các tác gi ã liên h vào i u ki n c th Vi t Nam
v i nh ng v n
mang tính lý lu n và th c ti-n, nh vai trò c a nơng nghi p trong
cơng nghi p hóa, c bi t là nh ng v n
v
t ai, lao ng, môi tr ng… trong
cơng nghi p hóa t n c. Nh ng gi i pháp hồn thi n chính sách i v i nông nghi p,
nông thôn, nông dân các n c là bài h&c tham kh o quý báu cho Vi t Nam trong thu
h i t nơng nghi p vì s nghi p cơng nghi p hóa, hi n i hóa t n c.
Th ba, nh ng cơng trình nghiên c u v n
chuy n m c ích s! d ng t
trong th i k+ cơng nghi p hóa, hi n i hóa Vi t Nam nh :
- Cu n sách “ i m i chính sách v chuy n i m c ích s d ng t ai
trong quá trình cơng nghi p hóa, ơ th hóa Vi t Nam” c a Nguy-n Qu c HùngNhà xu t b n Chính tr Qu c gia n m 2006. Cu n sách ã phân tích cơ s lý lu n và
th c ti-n c a vi c 'i m i chính sách thu h i và chuy n 'i m c ích s! d ng t
trong i u ki n cơng nghi p hóa, ơ th hóa Vi t Nam; trong ó, làm n'i b t s
c n thi t khách quan c a quá trình chuy n 'i m c ích s! d ng t trong i u ki n
Vi t Nam ang ti n hành CNH - H H.
- Cu n sách “ t ai trong th i k chuy n i - C i cách và nghèo ói nông

thôn Vi t Nam” c a Martin Ravallion và Dominique van de Walle - Ngân hàng th
gi i - Nhà xu t b n V n hóa - thơng tin n m 2008. Cu n sách nghiên c u nh ng
thay 'i v th ch
t ai và công tác giao t trong quá trình chuy n 'i ru ng t
Vi t Nam ã tác ng n m c s ng c a ng i nghèo nh th nào, c bi t là
ng i nghèo nông thôn. Các nhà nghiên c u c,ng t ra câu h(i: Tình tr ng
khơng có t gia t ng - d u hi u c a thành công hay th t b i? T ó a ra nh ng
d*n ch ng phân tích, ánh giá nh"m i tìm câu tr l i th(a áng cho v n này.
1.2. Nhóm cơng trình nghiên c u n i dung pháp lu t v b i th ng khi Nhà
n c thu h i t
Th nh t, các nghiên c u v v n giá t, bao g m m t s bài vi t sau:
Bài vi t “Bàn v giá t theo quy nh c a Lu t
t ai n m 2003” c a ThS.
Ph m Xn Hồng - T p chí Nghiên c u L p pháp, s 7/2004; Bài vi t “Bàn v giá
t khi b i thư ng nên cao hay th p” c a Ths.
ng Anh Quân - T p chí Tài
nguyên và Môi tr ng, s 8/2005; Bài vi t “Bàn v giá t c a Nhà nư c” c a ThS
ng Anh Quân - T p chí Khoa h&c và Phá./MN6/7 /O9:;;P=/Bài vi t “ ánh giá th c
tr ng giá t do Nhà nư c quy nh và gi i pháp” c a ThS. Nguy-n V n H ng t i


10
H i th o “Tài chính t ai, giá t và c ch , chính sách trong b i thư ng, h! tr ,
tái nh cư” do Vi n Nghiên c u Chi n l c Tài nguyên và Môi tr ng - T'ng c c
Qu n lý
t ai (B Tài nguyên và Môi tr ng) t' ch c t i Hà N i, ngày
12/07/2011. Các tác gi ã a ra nh ng bình lu n, ánh giá v giá t, tìm hi u và
phân tích sâu v giá t trên th tr ng, c,ng nh giá t tính b i th ng,
t ó
a ra nh ng

xu t, ki n ngh hoàn thi n giá t do Nhà n c quy nh làm c n
c tính b i th ng khi Nhà n c thu h i t.
Th hai, nghiên c u v các ph ơng th c b i th ng:
- Bài vi t “Nơng dân góp v n b ng t: Gi i pháp t phá trong n bù, gi i
t"a” c a Hoàng L c - Th i báo Kinh t Vi t Nam s 253 ngày 21/12/2005. Trong
vi c thu h i t, b i th ng, gi i phóng m t b"ng
tri n khai nh ng d án u t .
L i ích c a 3 “nhà” ln “ch m trán” v i nhau, ó là: Nhà n c, nhà u t và nhà
dân. Làm th nào
m b o quy n l i c a ng i có t b thu h i, th(a mãn nhu
c u s! d ng t c a nhà u t và phù h p v i l i ích c a Nhà n c?. ó là v n
mà các nhà qu n lý, nhà nghiên c u quan tâm, chúng ta ã suy ngh%, a ra nhi u
gi i pháp và m t trong nh ng gi i pháp mang tính t phá ó là cho phép các h
dân b thu h i t trong khu v c c a d án góp v n vào d án (d i d ng c' ph n)
b"ng giá tr quy n s! d ng t c a h& thay vì
c nh n ti n b i th ng. H& s$
nh n
c ti n l i t c c' ph n hàng n m. Bài vi t tìm hi u sâu v v n
này và
a ra d*n ch ng m t s d án ã th c hi n vi c cho dân góp v n b"ng quy n s!
d ng t, thu
c hi u qu cao và nh n
cs
ng thu n t phía ng i dân.
- Bài vi t “Nh ng t n t i, vư ng m#c phát sinh trong quá trình áp d ng các
phư ng th c b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t” c a TS. Nguy-n Th Nga và Bùi
Mai Liên - T p chí Lu t h&c, s 5/2011. Bài vi t ã khQng nh tính t t y u khách quan
c a vi c thu h i t nông nghi p s! d ng cho m c ích phi nơng nghi p vì s nghi p
cơng nghi p hóa, hi n i hóa t n c. T ó, t ra v n
Nhà n c c n có trách

nhi m trong vi c bù p nh ng t'n th t, thi t h i v v t ch t và tinh th n cho ng i dân
khi m t t. S bù p ó
c bi u hi n tr c h t b"ng vi c a ra các ph ơng th c
b i th ng, h tr và tái nh c cho ng i dân m t cách h p lý, m b o các nguy n
v&ng chính áng c a h&. Chính vì v y vi c nghiên c u, ánh giá các ph ơng th c b i
th ng khi Nhà n c thu h i t c a tác gi có ý ngh%a v m t lý lu n và th c ti-n sâu
s c, góp ph n hoàn thi n pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t.
Th ba, v gi i quy t vi c làm cho nông dân b thu h i t:
Bài vi t “V gi i quy t vi c làm cho nông dân nh ng n i thu h i t” c a
PGS.TS L i Ng&c H i - Báo Nhân dân s 18470, ngày 5/3/2006; Cu n sách “Gi i


11
quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p trong q trình ơ th hóa” c a PGS. TS.
Nguy-n Th Thơm và ThS. Phí Th H"ng ( ng ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr
Qu c gia n m 2009; Cu n sách “Vi c làm c a nơng dân trong q trình cơng
nghi p hóa, hi n i hóa vùng ng b ng sơng H ng n n m 2020” c a TS Tr n
Th Minh Ng&c (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia n m 2010.
Các tác gi ã ch ra r"ng, trong quá trình CNH - H H t n c, t nông
nghi p ã b thu hRp l i. Ng i nông dân m t t, m t t li u s n xu t, ng ngh%a
v i vi c m t vi c làm, vì v y, gi i quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p là v n
b c thi t t ra. Các tác gi c,ng ã nghiên c u th c tr ng vi c làm và gi i quy t vi c
làm c a ng i dân sau thu h i t, t ó ra ph ơng h ng và gi i pháp c th , thi t
th c trong vi c gi i quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p sau thu h i t.
Th t , v v n h tr cho ng i b thu h i t:
Bài vi t “Chính sách h! tr khi Nhà nư c thu h i t” c a TS. Tr n Quang
Huy - T p chí Lu t h&c, s 10/2010. Bài vi t cho th y nhu c u s! d ng t nơng
nghi p cho cơng nghi p hóa, ơ th hóa Vi t Nam là r t l n. T ó lý gi i s c n
thi t c a vi c xây d ng chính sách h tr khi Nhà n c thu h i t. Tác gi
a ra

nh ng cơ s .1>./MN/01S/TI 0/51 0/51I/012?1/7>01/1 /5G /U1I/B1C/? 0/514/1 I/ 5=/
ng th i có nh ng d*n ch ng c th trong các quy nh pháp lu t v h tr khi
Nhà n c thu h i t.
Th n m, nh ng nghiên c u v cu c s ng c a ng i dân sau thu h i t:
Cu n sách “S n xu t và i s ng c a các h nơng dân khơng có t ho$c
thi u t
ng b ng sông C u Long - Th c tr ng và gi i pháp” c a GS.TS
Nguy-n ình H ơng (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia n m 1999; Cu n
sách “ i u tra i m tâm lý nông dân b thu h i t làm khu công nghi p” c a TS
L u Song Hà (ch biên) - Nhà xu t b n V / I ?/ W>01/ X1SJ/ ? K/ :;;<=/ Bài vi t
“Phát tri n khu công nghi p vùng ng b ng sông H ng và v n
nông dân m t
t nông nghi p” c a PGS.TS Nguy-n Sinh Cúc - T p chí C ng s n, s 14/2008.
Các tác gi ã phân tích, ch ra nh ng nguyên nhân cơ b n và sâu xa c a tình tr ng
các h nơng dân khơng có t ho c thi u t s n xu t
ng b"ng sông C!u long
hay m t s t nh vùng ng b"ng sông H ng; nghiên c u, tìm hi u tâm lý c a
ng i nơng dân và cu c s ng c a h& sau thu h i t; trên cơ s nghiên c u, ánh
giá th c ti-n, các tác gi c,ng a ra nh ng gi i pháp nh"m gi i quy t vi c làm cho
ng i nông dân b thu h i t; gi i quy t nh ng v n
tâm lý n y sinh t phía
ng i nơng dân b thu h i t và t o i u ki n
h& thích ng v i i u ki n s ng
m i, có s
ng thu n và ng h cơng cu c 'i m i, phát tri n t n c.


12
Th sáu, nh ng nghiên c u bình lu n các quy nh pháp lu t v b i th ng
khi Nhà n c thu h i t

- Bài vi t “V n
thu h i t và b i thư ng khi thu h i t trong D th o Lu t
t ai (s a i, b sung)” c a TS. Nguy-n Quang Tuy n, T p chí Lu t h&c, s 12 2008; Bài vi t “Bình lu n các quy nh v thu h i t và b i thư ng khi thu h i t
trong D th o Lu t t ai (s a i)” c a TS. Nguy-n Quang Tuy n, T p chí Nghiên
c u L p pháp, s 12 - 2008; Bài vi t “ ánh giá, ki n ngh pháp lu t hi n hành v thu
h i t, b i thư ng, h! tr , tái nh cư” c a ThS. V, Th Minh H ng t i H i th o “Tài
chính t ai, giá t và c ch , chính sách trong b i thư ng, h! tr , tái nh cư” do
Vi n Nghiên c u Chi n l c Tài nguyên và Môi tr ng - T'ng c c Qu n lý t ai
(B Tài nguyên và Môi tr ng) t' ch c t i Hà N i, ngày 12/07/2011.
Các tác gi ã phân tích, ánh giá nh ng i m h p lý và b t h p lý trong các
quy nh hi n hành v thu h i t, b i th ng khi thu h i t; ng th i, ki n ngh
m t s gi i pháp góp ph n hồn thi n các quy nh này, ây là nh ng ý ki n quý
báu cho quá trình so n th o Lu t t ai s!a 'i.
- Cu n sách “H u gi i phóng m$t b ng Hà N i - V n
và gi i pháp” c a
PGS. TS Nguy-n Chí M+ và TS Hoàng Xuân Ngh%a ( ng ch biên) - Nhà xu t b n
C12?1/ 5G / H4 0/ @IJ/ ? K/ :;;<=/ Bài vi t “Th c tr ng, nh ng vư ng m#c trong quá
trình Nhà nư c thu h i t
giao, cho thuê và t th"a thu n
có t th c hi n
d án” c a ThS. Nguy-n
c Bi n t i H i th o “Tài chính t ai, giá t và c
ch , chính sách trong b i thư ng, h! tr , tái nh cư” do Vi n Nghiên c u Chi n
l c Tài nguyên và Môi tr ng - T'ng c c Qu n lý t ai (B Tài nguyên và Môi
tr ng) t' ch c t i Hà N i, ngày 12/07/2011.
Các tác gi ã
c p nh ng v n
lý lu n và th c ti-n trong thu h i và gi i
phóng m t b"ng, làm rõ nh ng v ng m c trong quá trình Hà N i thu h i t
th c hi n các d án u t , c bi t là nh ng v n

c a h u gi i phóng m t b"ng
Hà N i - trung tâm v n hóa, kinh t , chính tr c a c n c - M t trong nh ng a
ph ơng i u trong )y m nh CNH - H H, ơ th hóa g n v i phát tri n kinh t tri
th c. Nh ng bài h&c rút ra t th c ti-n gi i phóng m t b"ng Hà N i s$ là nh ng
kinh nghi m quý báu cho các a ph ơng tham kh o trong quá trình th c thi chính
sách, pháp lu t v gi i phóng m t b"ng vì s nghi p CNH - H H.
- Cu n sách “C ch Nhà nư c thu h i t và chuy n d ch t ai t nguy n
Vi t Nam; Phư ng pháp ti p c n, nh giá t và gi i quy t khi u n i c a dân” c a
Ngân hàng th gi i - Hà N i n m 2011. Trong cu n sách này có hai báo cáo liên
quan tr c ti p n v n
thu h i và b i th ng khi Nhà n c thu h i t; ó là:


13
Báo cáo 1 xu t v hồn thi n chính sách Nhà n c thu h i t và cơ ch
chuy n d ch t ai t nguy n Vi t Nam; Báo cáo 2 - Nghiên c u v cơ ch xác
nh giá t ph c v b i th ng, h tr và tái nh c t i Vi t Nam.
1.3. Nhóm cơng trình nghiên c u các v n
v t ch c th c thi và hoàn
thi n pháp lu t
- Bài vi t “Gi i bài tốn l i ích kinh t gi a ba ch th : Nhà nư c, ngư i có
t b thu h i và ch %u tư khi b thu h i t” c a Ths. ng
c Long - T p chí
Tài ngun và Mơi tr ng, s 5/2009; Bài vi t “Công khai, minh b ch
b ov
quy n l i c a ngư i b thu h i t” c a PGS.TS. Nguy-n Quang Tuy n - T p chí
Nghiên c u L p pháp, s 2 - 2012.
Trong thu h i t, b i th ng và gi i phóng m t b"ng, v n
quan tr&ng là
gi i quy t t t m i quan h l i ích gi a ba ch th : Nhà n c, ng i có t b thu h i

và ch
u t , m t khác, m t nguyên t c không th thi u trong q trình th c hi n
ó là công khai, minh b ch b o v quy n l i cho ng i b thu h i t. Các tác gi
c,ng a ra các gi i pháp hoàn thi n v n này.
- Bài vi t “Pháp lu t v trình t , th t c thu h i t, b i thư ng và gi i phóng
m$t b ng và nh ng vư ng m#c n y sinh trong quá trình áp d ng” c a TS. Nguy-n
Th Nga - T p chí Lu t h&c, s 11/2010.
Thu h i t, b i th ng và gi i phóng m t b"ng là m t trong nh ng n i dung
quan tr&ng c a qu n lý Nhà n c i v i t ai. Trình t , th t c thu h i t, b i
th ng và gi i phóng m t b"ng là nh ng v n không th thi u, luôn g n li n v i quá
trình th c hi n ho t ng quan tr&ng này. Bài vi t ã phân tích, ánh giá nh ng quy
?1/0 J/.1>./M4 5/1I ?/1C?1=/ ?@/51 I6/01 /GJ/?1 ?@/T ?@/K 0/? Y/7I?1/5GS?@/H4>/
trình áp d ng các quy nh c a pháp lu t v l%nh v c này, trên cơ s ó a ra nh ng
gi i pháp có tính kh thi cho vi c hồn thi n pháp lu t v l%nh v c này.
- Cu n sách “M t s gi i pháp nh m phát tri n b n v ng nông thôn vùng ng
b ng B#c b - Trong quá trình xây d ng, phát tri n các khu công nghi p”c a TS
c Quân (ch biên) - Nhà xu t b n Chính tr qu c gia n m 2010.
Qua kh o sát m t s vùng nông thôn ng b"ng B c b - m t trong nh ng
vùng kinh t tr&ng i m c a t n c, tác gi cu n sách ã góp ph n nh n di n th c
tr ng c a tình hình thi u vi c làm, gi m sút ch t l ng môi tr ng s ng nh ng
vùng nông thôn b thu h i t làm khu công nghi p, ng th i
xu t m t s gi i
pháp nh"m góp ph n tìm ra h
ng b"ng B c b hi n nay.

ng gi i quy t phát tri n b n v ng nông thôn vùng


14
1.4. Nhóm cơng trình là

tài nghiên c u khoa h c, Báo cáo hay Lu n v n
th c s nghiên c u các v n
lý lu n và th c ti n v b i th ng khi Nhà n c
thu h i t
Th nh t, các tài nghiên c u khoa h&c và Báo cáo
tài nghiên c u khoa h&c c p B (2007), do Vi n Nghiên c u Khoa h&c Pháp
lý - B T pháp ph i h p v i B Tài nguyên và Môi tr ng th c hi n: “Xây d ng c
ch pháp lý b o v
t nông nghi p trong i u ki n cơng nghi p hóa - hi n i hóa”.
tài phân tích th c tr ng cơ ch pháp lý b o v
t nông nghi p, v i t cách là m t
ngu n tài nguyên, t ó
xu t nh ng gi i pháp
l ng ghép nhi m v b o v môi
tr ng t nông nghi p trong quá trình quy ho ch, khai thác, s! d ng và chuy n m c
ích s! d ng t nông nghi p. Nâng cao hi u qu b o v
t nông nghi p tr c nh ng
tác ng x u v mơi tr ng do q trình cơng nghi p hóa và ơ th hóa gây ra.
tài nghiên c u khoa h&c c p tr ng (2013) c a TS. Nguy-n Th Nga v :
"Pháp lu t b i thư ng, h! tr , tái nh cư khi nhà nư c thu h i t - th c tr ng và
hư ng hoàn thi n”.
tài là b c tranh khá sinh ng c a nh ng v vi c có th t phát sinh trong
th c t , ng th i th hi n nh ng v ng m c, nh ng câu h(i mà b n thân pháp lu t
hi n hành ch a có l i gi i. Các kinh nghi m th c ti-n c a quá trình t' ch c th c thi
pháp lu t c,ng
c phân tích, làm sáng t( trong tài này.
- Báo cáo “V tình hình s d ng t nơng nghi p xây d ng các khu công
nghi p, khu ô th m i và i s ng c a ngư i dân có t b thu h i” c a B Tài
nguyên và Môi tr ng, Hà N i - tháng 3 n m 2006. Báo cáo phân tích và ánh giá
ch tr ơng, chính sách v thu h i t nông nghi p xây d ng các khu công nghi p,

khu ô th m i; th c tr ng s! d ng t nông nghi p xây d ng các khu công nghi p,
khu ô th m i và s tác ng c a quá trình thu h i t nông nghi p xây d ng các khu
công nghi p, khu ô th m i i v i i s ng c a ng i dân có t b thu h i.
- Báo cáo “Tình hình thu h i t c a nông dân th c hi n công nghi p hóa,
hi n i hóa” c a B Nơng nghi p và Phát tri n nông thôn, tháng 7/2007. Báo cáo
này ã a ra nh ng s li u r t cơ b n v tình hình thu h i t c a nông dân th i
gian qua, ch ra nh ng k t qu
t
c c,ng nh nh ng t n t i b t c p c n kh c
ph c, trong ó c,ng c p v n gi i quy t vi c làm cho nông dân sau thu h i t.
Th hai, các lu n v n th c s%:
Theo tìm hi u, nghiên c u c a tác gi , cho n nay d ng nh ch a có m t
lu n án ti n s% lu t h&c nào
c p tr c ti p nh ng v n
lý lu n và th c ti-n liên
quan n tài.


15
Các
tài nghiên c u a s là lu n v n th c s%, m t s
tài nghiên c u có
liên quan g n nh t n lu n án c a tác gi , có th k
n là:
- Nhóm các lu n v n th c s% lu t h&c: Lu n v n (2006) c a Nguy-n Vinh Di n,
v i
tài: “Pháp lu t v b i thư ng thi t h i khi Nhà nư c thu h i t”; Lu n v n
(2008) c a Nguy-n Duy Th ch, v i tài: “Tìm hi u pháp lu t v b i thư ng, h! tr ,
tái nh cư khi Nhà nư c thu h i t thông qua th c ti&n áp d ng c a Hà N i”; Lu n
v n (2009) c a Hoàng Th Nga, v i tài: “Pháp lu t v b i thư ng, gi i phóng m$t

b ng khi Nhà nư c thu h i t”; Lu n v n (2011) c a Lê Th Y n v i
tài:“Pháp
lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t qua th c ti&n áp d ng t i a bàn qu n
Tây H , thành ph Hà N i”; Lu n v n (2012) c a Hoàng Th Thu Trang v i
tài:
“Pháp lu t v b i thư ng khi Nhà nư c thu h i t nơng nghi p c a h gia ình, cá
nhân và th c ti&n áp d ng t i Ngh An”; Lu n v n (2012) c a
Ph ơng Linh v i
tài: "Pháp lu t v h! tr , tái nh cư ngư i có t b thu h i trong gi i phóng m$t b ng
- th c tr ng và gi i pháp hoàn thi n"; Lu n v n (2013) c a Tr n Ph ơng Liên v i n i
dung “Pháp lu t v b i thư ng, h! tr
i v i h gia ình, cá nhân khi Nhà nư c thu
h i t nông nghi p - Th c tr ng và hư ng hoàn thi n".
Các lu n v n này ã phân tích, làm rõ cơ s lý lu n c a vi c b i th ng khi
Nhà n c thu h i t; ánh giá th c tr ng pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu
h i t nói chung trên ph m vi c n c, hay trên m t a bàn c th là Hà N i;
xu t các ki n ngh góp ph n hồn thi n và th c thi có hi u qu pháp lu t v b i
th ng khi Nhà n c thu h i t.
- Nhóm các lu n v n thu c m t s chuyên ngành khác: Lu n v n th c s% kinh
t chính tr (2006) c a Ph c L c, v i
tài: “ i m i chính sách thu h i, chuy n
i m c ích s d ng t trong i u ki n cơng nghi p hóa, ơ th hóa Vi t Nam
th i k 2006- 2010 (qua tình hình c a thành ph Hà N i)”; Lu n v n th c s% kinh t ,
chuyên ngành kinh t nông nghi p (2008) c a
V n C ng, v i
tài: “Nghiên
c u r i ro s d ng ti n n bù và vi c làm c a h nông dân b thu h i t giao cho
khu công nghi p Ph N i B - Hưng Yên”; Lu n v n th c s% nông nghi p, chuyên ngành
qu n lý t ai (2009) c a Nguy-n Ng&c Anh, v i
tài:“ ánh giá vi c th c hi n

chính sách b i thư ng, h! tr gi i phóng m$t b ng và tái nh cư khi Nhà nư c thu h i
t t i m t s d án trên a bàn huy n Phú Xuyên, thành ph Hà N i”.
Các lu n v n này, ã ph n ánh
c m t s khía c nh có liên quan n v n thu
h i và b i th ng khi Nhà n c thu h i t nh : Phân tích cơ s lý lu n và th c ti-n
c a vi c 'i m i chính sách thu h i, chuy n 'i m c ích s! d ng t trong i u ki n
công nghi p hóa, ơ th hóa Vi t Nam; hay nghiên c u nh ng r i ro trong vi c s!


16
d ng ti n b i th ng và nh ng khó kh n trong v n
gi i quy t vi c làm c a các h
nông dân b thu h i t; hay ánh giá vi c th c hi n chính sách b i th ng, h tr , tái
nh c trên m t a bàn c th , ó là huy n Phú Xuyên, Hà N i, trên cơ s ó nh n
di n nh ng thu n l i và khó kh n c a cơng tác này có h ng gi i quy t phù h p.
2. ánh giá, k t qu c)a các công trình nghiên c9u có liên quan tr'c ti p n
tài lu n án và nh,ng n*i dung tr;ng tâm ti p theo mà Lu n án th'c hi!n
2.1. M t s nh n xét
Ti p c n, tìm hi u các cơng trình có liên quan n
tài c a lu n án ã
c
công b trong th i gian qua; chúng tơi có m t s nh n xét, bình lu n nh sau:
Th nh t, v ph ơng pháp nghiên c u. Các tác gi ã s! d ng ch y u m t s
ph ơng pháp sau ây trong quá trình nghiên c u:
- Ph ơng pháp lu n khoa h&c duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s! c a ch
ngh%a Mác- Lênin nh"m nghiên c u v n
trong tr ng thái v n ng, bi n 'i
không ng ng và t trong m i quan h t'ng th , tác ng qua l i gi a hi n t ng
c n nghiên c u v i các hi n t ng khác. Hơn n a, i t ng nghiên c u
c xem

xét, ánh giá trong tr ng thái “ ng”... làm cho v n
nghiên c u phong phú, a
d ng, v a truy n th ng, v a hi n i.
- Ph ơng pháp thu th p, x! lý thông tin. Thơng tin khoa h&c trong các cơng
trình nghiên c u
c các tác gi thu th p, phân tích, x! lý t nhi u ngu n khác
nhau: (i) Các quy nh trong v n b n pháp lu t c a Nhà n c; (ii) Các Ngh quy t,
v n ki n c a ng; (iii) T k t qu kh o sát, i u tra xã h i h&c; (iv) T t'ng k t
th c ti-n thi hành pháp lu t v b i th ng, gi i phóng m t b"ng khi Nhà n c thu
h i t; (v) T các cơng trình, bài vi t c a các tác gi trong n c; (vi) T các trang
website; (vii) T các tài li u n c ngoài,… cho th y nh ng cơng trình nghiên c u
c a các tác gi i tr c c,ng ã
c p b c tranh khá toàn di n và " a màu s c" v
b i th ng, h tr cho ng i có t b thu h i.
- Ph ơng pháp phân tích, t'ng h p c,ng
c s! d ng trong h u h t các cơng
trình nghiên c u làm cơ s cho các tác gi nh n nh, ánh giá v n
nghiên c u
d i góc
pháp lu t th c nh và th c t th c thi pháp lu t v b i th ng, h tr
khi Nhà n c thu h i t.
- Ngoài ra, m t s ph ơng pháp khác c,ng
c s! d ng b' sung nh ph ơng pháp
di-n d ch, quy n p, so sánh,… nghiên c u và làm sáng t( các n i dung nghiên c u.
Th hai, v n i dung nghiên c u, có th nh n xét nh sau:
M t là, dù cách ti p c n v n
có th khác nhau, nh ng phân tích và nh n
nh v n
có th
nh ng góc nhìn khác nhau song a s các cơng trình nghiên

17
c uv v n
lí lu n b i th ng, h tr , tái nh c khi Nhà n c thu h i t ã
c p trên, m i ch chú tr&ng n vi c a ra khái ni m, c i m c a b i th ng,
h tr , s khác nhau gi a b i th ng và h tr c,ng nh b i th ng và n bù.
Cùng v i ó, a s các tác gi
u nh n nh tính t t y u khách quan c a v n thu
h i t
c lí gi i d i góc
yêu c u c a s nghi p cơng nghi p hóa, hi n i
hóa t n c.
ng th i, khQng nh s c n thi t Nhà n c ph i có trách nhi m bù
p (b i th ng, h tr ) cho ng i có t b thu h i qua s lí gi i d i góc
thi t
h i c a nh ng ng i có t b Nhà n c thu h i.
Chúng tơi khơng ph nh n tính úng n c a nh ng nh n nh và ánh giá c a
các tác gi
các cơng trình nghiên c u nêu trên, song n u lí lu n v b i th ng, h
tr khi Nhà n c thu h i t
c ti p c n a chi u hơn, ph m vi r ng m hơn thì
v n
nghiên c u s$ sâu s c hơn, s$ là ti n
t t hơn cho vi c ti p c n n i dung
c a pháp lu t th c nh v v n
này. ChQng h n: V khái ni m thu h i t c n
c nghiên c u trong m i liên h v i tr ng thu, tr ng mua, hay tr ng d ng t,
trong m i quan h v i quy n s h u t ai, quy n tài s n... Ho c, khi các tác gi
c p h u qu c a vi c thu h i t hay tính t t y u khách quan c a vi c thu h i t, a

s m i ch d ng l i s phân tích và lí gi i t yêu c u c a s nghi p cơng nghi p
hóa, hi n i hóa t n c... Chúng tôi thi t ngh% r"ng, vi c ti p c n s$ thi t th c và
sâu s c hơn n a n u chúng
c nhìn nh n tính hi u qu c a vi c thu h i t
chuy n 'i m c ích, chuy n d ch cơ c u kinh t . i u này s$ càng th y rõ nét hơn
khi th c t có hàng v n hecta t c a các nông lâm tr ng, các tr m tr i, các xí
nghi p qu c doanh... t n t i trong cơ ch c,, khai thác và s! d ng khơng có hi u
qu , lãng phí và hi n nay cịn "bùng nhùng", ch a r ch ròi v cơ ch qu n lí và
ki m sốt chúng. Cùng v i ó là hàng ngàn hecta t nông nghi p
c giao cho
các h gia ình, cá nhân s! d ng 'n nh, lâu dài không ph i tr ti n s! d ng t
cho Nhà n c song h& l i không có nhu c u s! d ng tr c ti p mà cho thuê, cho
m n, cho ng i khác khai thác mà không khai báo... V y, v n
t ra là, nh ng
di n tích t ó c n thi t ph i
c Nhà n c v i t cách là i di n ch s h u,
ng th i là ch th qu n lí nhà n c v
t ai, có s phân b' và i u ch nh l i
s! d ng sao cho có hi u qu , vi c thu h i t
s! d ng cho các m c ích khác
nhau c a Nhà n c c,ng là m t trong nh ng bi u hi n c a u c u ó. Các cơng
trình nghiên c u ã công b ch a
c ti p c n góc
này.
Hai là, các cơng trình nghiên c u ã cơng b v tính t t y u khách quan c a
vi c b i th ng, h tr khi Nhà n c thu h i t, c,ng nh các cơng trình ti p c n d i
khía c nh th c ti-n c a v n b i th ng, h tr nh : “Bàn v giá t khi b i th ng


18

nên cao hay th p” c a Ths. ng Anh Quân hay “Bàn v giá t theo quy nh c a Lu t
t ai 2003” c a Ph m Xuân Hồng; V khái ni m b i th ng có: “V n
lý lu n
xung quanh khái ni m b i th ng khi Nhà n c thu h i t” c a TS. Nguy-n Quang
Tuy n hay “M t s ý ki n hoàn thi n pháp lu t v b i th ng khi Nhà n c thu h i t
c a Lê Ng&c Th nh; Cu n “Gi i quy t vi c làm cho lao ng nông nghi p trong q
trình ơ th hóa” c a PGS. TS Nguy-n Th Thơm và ThS Phí Th H"ng ( ng ch biên) Nhà xu t b n Chính tr Qu c gia n m 2009, v.v.. cho th y, a s các quan i m c a các
tác gi
u cho r"ng, vi c Nhà n c thu h i t ph c v cho nhu c u c a Nhà n c
c a nh ng ng i ang khai thác, s! d ng mà không do l i c a h& gây ra, thì Nhà n c
ph i có trách nhi m b i th ng và bù p cho h& nh ng thi t h i mà h& ph i i m t c
khía c nh v t ch t và phi v t ch t. ng th i, các tác gi các cơng trình nghiên c u u
nh n nh r"ng, chính sách v b i th ng, h tr và tái nh c hi n nay ch a th c s
th(a áng, th p xa so v i th c t , ch a bù p
c nh ng thi t h i mà ng i có t b
thu h i ph i gánh ch u.
Chúng tôi hoàn toàn chia sZ v i nh ng nh n nh nêu trên, tuy nhiên chúng tôi
cho r"ng, v n
nghiên c u s$ a d ng và nhi u chi u hơn, sâu hơn n u chúng
c m r ng ph m vi và i t ng c a v n
nghiên c u. ChQng h n, khi quy n
l i c a ng i có t b thu h i ã
c gi i quy t, song do nh n th c và ý th c ch p
hành pháp lu t cịn h n ch mà vi c gi i phóng m t b"ng b ch m tr-, d*n n vi c
ch m ti n
th c hi n d án i v i các nhà u t , gây thi t h i cho h&, ho c s
ch m tr- th c hi n pháp lu t t phía các cơ quan công quy n d*n n d án b dây
d a kéo dài gây thi t h i cho nhà u t thì ai là ng i có trách nhi m bù p nh ng
thi t h i này? ây c,ng là v n c n thi t
c t ra và gi i quy t ti p theo.

Ba là, m t ch ng m c nh t nh, các công trình nghiên c u b c u ã
c p nh ng khía c nh th c ti-n thi hành pháp lu t v b i th ng, h tr , tái nh c
qua vi c phân tích các quy nh c a pháp lu t hi n hành và nêu nh ng ví d th c t
ch ng minh. C th nh : Bài vi t “Chính sách h tr khi Nhà n c thu h i t c a TS.
VG ?/[4J?@/\4Y=/WCI/TI 5/]^1>./M4 5/T /5G_?1/5 6/51 /5 0/5hu h i t, b i th ng và gi i
phóng m t b"ng và nh ng v ng m c n y sinh trong quá trình áp d ng” c a TS.
B@4Y-?/ V1 / B@J`=/ WCI/ TI 5/ ]B1 ?@/ 5 ?/ 5 I6/ T ?@/ K 0/ .1>5/ 7I?1/ 5GS?@/ H4>/ 5G_?1/ >./
d ng các ph ơng th c b i th ng khi Nhà n c thu h i t” c a TS. Nguy-n Th Nga
và Bùi Mai Liên)... Qua ó, chúng tôi th y r"ng, nh ng "góc khu t" c a pháp lu t v
b i th ng, h tr , tái nh c khi Nhà n c thu h i t d n
c "hé m " rõ hơn qua
nh ng ví d th c ti-n sinh ng. Tuy nhiên, theo dõi và tr c ti p ch ng ki n th c t
nh ng n m qua cho th y, các t n t i, v ng m c phát sinh còn a d ng và ph c t p


19
hơn nhi u, chúng
c bi u hi n nhi u d ng khác nhau, vì v y, chúng c n
c
nghiên c u sâu hơn, th c t hơn v n này mang hơi th c a cu c s ng. ây c,ng
là mong mu n mà chúng tôi s$ h ng t i trong quá trình nghiên c u.
B n là, ã có nhi u quan i m, ý ki n
c nêu ra r i rác t t c các cơng
trình nghiên c u v nh ng gi i pháp góp ph n ti p t c hồn thi n pháp lu t v b i
th ng, h tr , tái nh c khi Nhà n c thu h i t. Tuy nhiên, chúng s$ mang tính
khoa h&c, tồn di n và kh thi hơn khi chúng
c t ra m t cách t'ng th , th ng
nh t và tr c ti p hơn. ây c,ng là nhi m v mà lu n án h ng t i trong quá trình
nghiên c u.
2.2. Nh ng n i dung tr ng tâm ti p theo mà Lu n án th c hi n

Trên cơ s ti p thu, k th a nh ng t t ng khoa h&c và m t s v n mang tính
lý thuy t t các cơng trình khoa h&c ã nghiên c u. Tác gi cho r"ng, ây là v n khá
ph c t p trong th c ti-n áp d ng và c,ng vô cùng nh y c m, nh t là trong i u ki n t
ai thu c s h u toàn dân mà Nhà n c là i di n ch s h u. Vì v y, Lu n án c n
c ti p t c nghiên c u, gi i quy t nh ng v n v b i th ng khi Nhà n c thu h i
t nông nghi p mà ch a
c các nhà nghiên c u ti p c n ho c ã
c ti p c n nh ng
ch m c khái qt trong các cơng trình nghiên c u. C th :
Th nh t, trong ti n trình cơng nghi p hóa, hi n i hóa t n c, vi c thu h i
t nông nghi p
chuy n sang m c ích phi nơng nghi p là m t nhu c u c n thi t
khách quan, i u này ã
c các cơng trình nghiên c u
c p. Tuy nhiên nhìn
nh n t nơng nghi p v i t cách là m t t li u s n xu t c thù và có ý ngh%a c
bi t quan tr&ng trong i s ng kinh t , xã h i Vi t Nam (m t t n c i lên t
n n kinh t nông nghi p) i u ó chi ph i n nh ng quy nh pháp lu t v thu h i
và b i th ng i v i t nơng nghi p thì ch a
c các tác gi làm rõ. Chính vì
v y ây là m t trong nh ng n i dung s$
c ti p t c nghiên c u trong Lu n án.
Th hai, trong l%nh v c b i th ng khi Nhà n c thu h i t, còn có nh ng
quan i m khoa h&c khác nhau v nh ng thu t ng liên quan n thu h i và b i
th ng, Lu n án s$ lu n gi i rõ hơn v v n này.
Th ba, nh ng nguyên t c, i u ki n c a vi c b i th ng khi Nhà n c thu
h i t là nh ng nh h ng r t quan tr&ng chi ph i n công tác b i th ng, m
b o b i th ng th(a áng, tính úng, tính
cho nh ng thi t h i mà ng i s! d ng
t ph i gánh ch u khi b thu h i t. M t khác, chính sách b i th ng c,ng s$

mang tính kh thi hơn, có hi u l c th c thi trên th c t hơn n u chúng
c ti p c n
và chia sZ, quan tâm hơn t i nh ng doanh nghi p, các nhà u t , nh t là nh ng nhà
u t trong l%nh v c kinh doanh b t ng s n trong giai o n hi n nay, ang )y h&