giải phẫu sinh lý hệ thận - tiết niệu

GIẢI PHẪU SINH LÝ HỆ THẬN -
TIẾT NIỆU
TS.BS Võ Thành Liêm
MỤC TIÊU VÀ CẤU TRÚC BÀI GIẢNG

Mục tiêu

Mô tả đặc điểm giải phẫu và sinh lý của hệ tiết niệu

Trình bày đặc điểm một số bệnh thường gặp

Cấu trúc bài giảng

Thận

Hệ niệu:

Niệu quản

Bàng quang

Niệu đạo

Một số bệnh thường gặp
TỔNG QUAN

Chức năng hệ thận niệu

Đào thải chất chuyển hóa từ Nitơ, chất độc

Cân bằng môi trường điện giải, acide-base


Cân bằng lượng nước trong cơ thể

Khác:

Kích thích tăng hầu cầu tạo máu (erythropoetine)

Giữ áp lực máu (renine)

Chuyển hóa thuốc, vitamin (vitamin D)

Thận

Chức năng lọc máu, loại ra chất thải

Hệ niệu

Dẫn chất tiết ra khỏi cơ thể
THẬN

Vị trí

2 bên cột sống

Thắc lưng trên

Thành sau bụng

Lồng ngực che
THẬN


Vị trí

2 bên cột sống

Thắc lưng trên

Thành sau bụng

Lồng ngực che

Kích thước

Hình hạt đậu

Dài 12 cm

Ngang 6 cm

Dầy 2,5 cm
THẬN

Rốn thận

Động mạch thận

Tĩnh mạch thận

Bể thận chứa nước tiểu


Niệu quản dẫn nước tiểu
THẬN

Cấu trúc thận

Vỏ thận:

Cầu thận: màng lọc máu

Giường mạch máu cầu
thận

Nội tiết: renine,
erythropoetine

Tủy thận

Hệ thống ống dẫn

Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…
THẬN

Cấu trúc thận

Vỏ thận:

Cầu thận: màng lọc máu

Giường mạch máu cầu

thận

Nội tiết: renine,
erythropoetine

Tủy thận

Hệ thống ống dẫn

Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…
THẬN
THẬN

Cấu trúc thận

Vỏ thận:

Cầu thận: màng lọc máu

Giường mạch máu cầu
thận

Nội tiết: renine,
erythropoetine

Tủy thận

Hệ thống ống dẫn


Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…

Các mạch máu sau cầu
thận
THẬN

Cấu trúc thận

Vỏ thận:

Cầu thận: màng lọc máu

Giường mạch máu cầu
thận

Nội tiết: renine,
erythropoetine

Tủy thận

Hệ thống ống dẫn

Quai thận: hấp thu nước,
muối, ion, đạm…

Các mạch máu sau cầu
thận
THẬN


Các chất đào thải của thận

Cân bằng:

Na, Cl, K, Ca

Phospho, Hydrogen, pH

Đào thải

Urea, acid uric

Creatinine

Urobilirubine
THẬN

Cầu thận

Cấu trúc

Động mạch đến

Động mạch đi

Màng lọc cầu thận

Chức năng

Màng lọc


Nội tiết
THẬN

Cầu thận

Cấu trúc

Động mạch đến

Động mạch đi

Màng lọc cầu thận

Chức năng

Màng lọc

Nội tiết
THẬN

Bể thận

Nằm ngay tại rốn thận

Ôm cấu trúc động
mạch-tĩnh mạch-niệu
quản

Nhận nước tiểu từ các

ống góp (thùy thận)

Đưa nước tiểu xuống
niệu quản
HỆ NIỆU

Niệu quản

Nối từ bể thận xuống
bàng quang

Nhu động co thắc

Nối vào bàng quang tại
tam giác bàng quang
HỆ NIỆU

Bàng quang

Chứa nước tiểu

Niệu quản: nước tiểu
đến

Niệu đạo: nước tiểu ra

Co thắc đẩy nước tiểu
HỆ NIỆU

Niệu đạo


Đường dẫn nước tiểu ra
ngoài

Khác nhau theo giới

Nữ:

Ống thẳng

Dài 3-4cm
HỆ NIỆU

Niệu đạo

Đường dẫn nước tiểu ra
ngoài

Khác nhau theo giới

Nam:

Tiền liệt tuyến

Lỗ phóng tinh
HỆ NIỆU

Suy thận

Tình trạng suy giảm chức năng thận


Giảm chức năng lọc

Giảm chức năng nội tiết: erythropoetine,

Ứ đọng chất độc, muối, nước, pH…

Phân làm 2 nhóm chính

Suy thận cấp: bệnh lý cấp tính -> điều trị nội trú BV

Suy thận mạn: điều trị tùy theo mức độ

Điều trị:

Điều trị nguyên nhân

Điều trị nâng đỡ dinh dưỡng,

Loại bỏ chất độc cơ thể thay thế thận: chạy thận nhân
tạo

Phòng ngừa tác nhân độc thận
MỘT SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP

Nhiễm trùng tiểu

Tình trạng nhiễm trùng hệ thận – niệu

Nhiễm trùng thận = nhiễm trùng tiểu trên


Nhiễm trùng hệ niệu = nhiễm trùng tiểu dưới

Biểu hiện

Tiểu gắt, tiểu buốt, tiểu nhắt (tiểu ít nhưng nhiều lần)

Nếu có sốt -> nhiễm trùng tiểu trên

Điều trị và tiên lượng

Nhiễm trùng tiểu trên: nặng, cần nhập viện

Nhiễm trùng tiểu dưới: thường gặp, tiên lượng tốt, có thể
điều trị ngoại trú
MỘT SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP

Sỏi thận – sỏi niệu quản

Do lắng đọng khoáng chất calci, acid uric tạo sỏi

Hình thành trong bể thận

Di chuyển xuống niệu quản, bàng quang và ra ngoài

Nếu có tắc nghẽn, nhiễm trùng -> triệu chứng

Hội chứng điển hình: cơn đau quặn thận

Điều trị


Điều trị sỏi: nội soi gắp sỏi, tán sỏi, phẫu thuật, thuốc

Điều trị cơ cấp: thuốc, giải áp vùng tắc nghẽn

Điều trị ngừa tái phát
MỘT SỐ BỆNH LÝ THƯỜNG GẶP