bài giảng môi trường con người chương 1 CON NGƯỜI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI

10/16/2008
1
CHƯƠNG 1: CON NGƯỜI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜICHƯƠNG 1: CON NGƯỜI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI
 ội dung
 Quá trình phát triển của con người
 Các hình thái kinh tế mà loài người đã trải qua
 Một số yếu tố tác động đến quá trình phát triển của con
người
 Dân số và các vấn đề về dân số
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜIQUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI
 Quá trình phát triển
 Bộ khỉ: vẫn tồn tại như
các động vật khác
 Vượn người: đã bắt đầu
tiến hóa tách ra khỏi
giới động vật hiện tại.
10/16/2008
2
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜIQUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI
 Quá trình phát triển (tt)
 Người vượn
 Người khéo léo
 Người đứng thẳng
 Người cận đại
 Người hiện đại
CÁC HÌNH THÁI KINH TẾCÁC HÌNH THÁI KINH TẾ
 Các hình thái kinh
tế
 Hái lượm
 Săn bắt
 Chăn thả

 Nông nghiệp
 Công nghiệp
 Hậu công nghiệp
10/16/2008
3
HÁI LƯỢMHÁI LƯỢM
 Là hình thái kinh tế
nguyên thủy nhất.
 Năng suất thấp, phụ
thuộc hoàn toàn vào tự
nhiên
SĂN BẮTSĂN BẮT
 Hình thức: săn đuổi, vây
bắt, đánh bNy.
 Huy ng lc lưng
ông o hơn.
 S dng ngun thc ăn
giàu protein.
 Cuc sng no  hơn.
 Rèn luyn và tăng
cưng sc khe con
ngưi.
10/16/2008
4
ÁN H CÁÁN H CÁ
 Bt u s dng công c có ngnh  ánh bt cá.
 Có thêm ngun thc ăn ng vt
CHĂN THCHĂN TH
 Ch yu là chó, dê, cu,
bò, heo; sau này có la,

nga.
 Hình thành nhng àn
gia súc ông n vn con.
 Hình thành li sng du
mc.
 S dng sc kéo gia súc
trong nông nghip và vn
chuyn.
 Thú rng b tiêu dit khá
nhiu
10/16/2008
5
N ÔN G N GHIPN ÔN G N GHIP
 Là thành tu ln nht trong
thi kỳ  á mi.*.
 N gũ cc ch yu là mì,
mch, ngô, lúa, sau ó là rau,
u, mè, cây ly c, cây ăn
qu và cây ly du.
 Lúa nưc xut hin  các
vùng ven sông.
 S dng sc kéo ca bò,
nga trong cày ba, vn
chuyn.
 Có hin tưng phá rng làm
ry.
CÔN G N GHIPCÔN G N GHIP
 Khi u là phát minh ra
ng cơ hơi nưc.
 Xut hin khá mun….

nhưng: “ã làm bin i sâu
sc gii t nhiên trong thi
gian vô cùng ngn so vi
toàn b lch s t nhiên”.
 Khai thác m, làm nông tri,
khai thác g, … phá hy
rng và tài nguyên.
 S dng nhiu nhiên liu,
sn xut công nghip gây ô
nhim môi trưng.
 Tiêu dit & làm tn hi
nhiu b lc, nhiu tc ngưi
10/16/2008
6
CÔN G N GHIPCÔN G N GHIP
 N hng ô th u tiên xut
hin t 3-4 ngàn năm TCN .
 ô th quy mô th gii ch
bt u t th k 19.
 Din tích rng, cây xanh b
thu hp khá nhiu.
HU CÔN G N GHIPHU CÔN G N GHIP
 Tc  phát trin cao + nhu cu
hưng th cao
 òi hi suy nghĩ mi: phát trin
bn vng.
 Là chin lưc toàn cu v quy
hoch toàn b tài nguyên trên trái
t này.
 Kinh t công nghip

 kinh t trí thc.
 Văn minh công nghip
 văn minh trí tu.
10/16/2008
7
CÂU HI THO LUNCÂU HI THO LUN
 Câu hỏi : Có gì giống và khác nhau giữa hái lượm, săn
bắt, đánh cá, chăn thả thời tiền sử và thời hiện đại?
Thời kỳ Tiền sử Hiện đại
Mc ích
Cách thc
Kt qu
 Hái lưm
CÂU HI ÔN TPCÂU HI ÔN TP
 Câu 1:
 Có nhn xét gì v tác ng ca con ngưi qua các giai on
tin hóa ca loài ngưi?
 Câu 2:
  hình thái kinh t nào thì con ngưi tác ng vào môi
trưng là mnh nht? Ti sao?
10/16/2008
8
MT S YU T TÁC N G N CON N GƯIMT S YU T TÁC N G N CON N GƯI
 Một số các yếu tố tác động đến quá trình phát triển của
con người
 Phương thc sng và thc ăn
 Khí hu
 Môi trưng a hóa
PHƯƠN G THC SN G VÀ THC ĂNPHƯƠN G THC SN G VÀ THC ĂN
 Bn cht con ngưi

va là cơ th sinh hc
va là văn hóa.
 Hai mt này không
tách ri nhau
 Khai thác môi trưng +
thích nghi vi iu kin
sng
 ch tác công c và
sáng to công ngh
10/16/2008
9
PHƯƠN G THC SN G VÀ THC ĂNPHƯƠN G THC SN G VÀ THC ĂN
 Thay i cu to và thêm các chc năng mi ca cơ th:
 Hoàn thin kh năng cm nm, thát trin th giác, thoái hóa
hàm răng, chuyên bit hóa chân và tay.
PHƯƠN G THC SN G VÀ THC ĂNPHƯƠN G THC SN G VÀ THC ĂN
 Phc tp hóa cu trúc
và chc năng não b.
 Tăng cưng s dng
protein ng vt.
 To ra nhng d bit
khá ln v áp ng
sinh hc.
10/16/2008
10
KHÍ HUKHÍ HU
 nh hưng ca yu t khí hu biu hin  nhiu trng thái
khác nhau theo mùa, theo a lý.
 Là t hp ca nhiu thành phn như nhit ,  Nm, gió, mây
mưa, nng tuyt

KHÍ HUKHÍ HU
 Tác ng ca t hp này ưc thông qua nhiu rào chn:
 Rào chn t nhiên (sông, h, bin, núi, cây rng )
 Rào chn văn hóa (nhà ca, qun áo, tin nghi sinh hot )
 To thành:
 Khí hu toàn cu
 Khí hu a phương.
 Tiu khí hu.
 Vi khí hu.
 iu hòa nhit là cơ ch
thích nghi sinh hc ch
o.
 VD: thân nhit con ngưi
n nh  khong 37
o
C
10/16/2008
11
MÔI TRƯN G NA HÓAMÔI TRƯN G NA HÓA
 Hàm lưng khoáng cht
trong thành phn sinh hóa
ca cơ th có liên quan n
quá trình bin i ni bào.
 VD: to xương, iu hòa
áp lc thNm thu,
 Tương quan v t l s
lưng các thành phn
khoáng trong môi trưng
thành phn khoáng trong
cơ th.

 Ví d: bưu c  iode,
sâu răng  fluor, …
MÔI TRƯN G NA HÓAMÔI TRƯN G NA HÓA
 Cân bng khoáng trong
cơ th phi ưc m bo
trong mt biên  nht
nh.
 N ng  các loi khoáng
a, vi lưng trong t nh
hưng n
 Mc khoáng hóa
xương.
 Kích thưc và hình
dng chung ca cơ th
hoc tng phn cơ th.
10/16/2008
12
DÂN S VÀ CÁC VN  V DÂN SDÂN S VÀ CÁC VN  V DÂN S
 Các quan im dân s hc
 Quá trình tăng dân s và ô th hóa
 Mi quan h dân s - tài nguyên và phát trin
 Các vn  v dân s
 Dân s i vi s tn ti và phát trin ca xã hi
CÁC QUAN IM DÂN S HCCÁC QUAN IM DÂN S HC
 2 quan điểm dân số học:
 Thuyt Malthus
 Thuyt quá  dân s
10/16/2008
13
THUYT MALTHUSTHUYT MALTHUS

 N i dung:
 Dân s tăng theo cp s
nhân (2,4,8,…); còn
lương thc, thc phNm,
phương tin sinh hot
ch tăng theo cp s
cng (1,2,3,4…).
 S gia tăng dân s din
ra vi nhp  không
i, còn s gia tăng v
lương thc, thc phNm
là có gii hn.
THUYT MALTHUSTHUYT MALTHUS
 N i dung (tt):
 Dân cư trên trái t
phát trin nhanh hơn
kh năng nuôi sng
nó.
ói kh, o c
xung cp, ti ác tt
yu s phát trin.
 V các gii pháp, thì
thiên tai, dch bnh,
chin tranh … là cu
cánh  gii quyt vn
 dân s mà Malthus
gi là các: "hn ch
mnh"
10/16/2008
14

THUYT MALTHUSTHUYT MALTHUS
 óng góp ca thuyt:
 Có công u trong vic nêu lên và nghiên cu vn  dân s
 Lên ting báo ng cho nhân loi v nguy cơ ca s tăng dân
s.
 Hn ch ca thuyt:
 Cho quy lut phát trin dân s là quy lut t nhiên, vĩnh vin
 ưa ra nhng gii pháp sai lch, u trĩ  hn ch nhp 
tăng dân s.
THUYT QUÁ  DÂN STHUYT QUÁ  DÂN S
 N ghiên cu s bin i dân
s qua các thi kỳ, da vào
nhng c trưng cơ bn ca
ng lc dân s.
 N ghiên cu và lý gii vn 
phát trin dân s thông qua
vic xem xét mc sinh, mc
t qua tng giai on  hình
thành mt quy lut.
 3 giai on phát trin dân s:
 Giai on 1
 Giai on 2
 Giai on 3
10/16/2008
15
THUYT QUÁ  DÂN STHUYT QUÁ  DÂN S
 Thuyt quá  dân s phát hin ưc bn cht ca quá trình dân
s.
 N hưng chưa tìm ra các tác ng  kim soát và c bit, chưa
chú ý n vai trò ca các nhân t kinh t – xã hi i vi vn 

dân s.
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân s và tài nguyên t ai
 Dân s và tài nguyên rng
 Dân s và tài nguyên nưc
 Dân s và khí quyn, bin i khí hu
 Dân s và các vùng ca sông, ca bin
 Dân s và tp quán sinh sng di cư, du cư
10/16/2008
16
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân số và tài nguyên đất đai
 Hng năm, th gii có
khong 70.000 km
2
t b
hoang mc hóa.
 Hin ang e da gn 1/3
din tích t toàn cu.
 t b nhim mn, không
th phc hi.
 t nông nghip và t rng
b ly cho thy li, giao
thông, xây dng công
nghip.
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân số và tài nguyên rừng
 21 triu hecta rng b phá
mi năm.
 Xói mòn, thiên tai, lũ lt.

 Dân s VN : tăng 1% tương
ng 2,5% rng b mt.
10/16/2008
17
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân số và tài nguyên
nước
 Làm gim b mt ao, h,
sông.
 Làm ô nhim nưc.
 Làm thay i ch 
dòng chy.
 N ăm 1985, ngun nưc
sch là 33.000
m
3
/ngưi/năm.
 Hin nay, còn 8.500
m
3
/ngưi/năm.
 Tương lai: ?
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân số và khí quyển, biến
đổi khí hậu
 Không khí các vùng công
nghip ngày càng ô nhim
nghiêm trng.
 Lưng khí CO
2

, CO, N O
x
,
… ngày càng nhiu.
 Khí hu toàn cu ang
thay i.
10/16/2008
18
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân số và các vùng cửa
sông, cửa biển
 Khai thác cn kit
ngun thy sn.
 Din tích rng ngp
mn ã thu hp áng
k.
 Các rn san hô b tàn
phá.
 N ưc b ô nhim.
MI QUAN H DÂN S MI QUAN H DÂN S TÀI N GUYÊN TÀI N GUYÊN –– PHÁT TRINPHÁT TRIN
 Dân số và tập quán sinh
sống di cư, du cư
 Di cư xy ra do nhiu
nguyên nhân.
 “T nn môi trưng”: là
nhng ngưi không còn
iu kin sng an toàn 
bn quán vì hn hán, xói
mòn t, buc h phi
ri i nơi khác.

 Làm gim ngun tài
nguyên, nht là rng.
10/16/2008
19
QUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓAQUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓA
 T l gia tăng dân s
 T l sinh
 T l t
 Phát trin dân s
QUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓAQUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓA
 Tỉ lệ gia tăng dân số:
 T l gia tăng (%) =
(Sinh sut thô - t sut
thô) x 10
 Mi liên h gia sinh
sut và t sut xác nh
dân s tăng, gim hay
không i.
 VD: t l gia tăng dân
s  các nưc ang
phát trin là 2,1%
/năm  nhiu hay ít?
 Tháp dân số
10/16/2008
20
QUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓAQUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓA
Tỉ lệ gia tăng dân số
Tỉ lệ gia tăng dân số trung
bình hằng năm %
Dân s thêm vào

trieäuệu
Nguoàn : U.S census Bureau
Dân số thêm vào
(triu ngưi)
QUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓAQUÁ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ô THN HÓA
 Tỉ lệ sinh:
 Kh năng sinh sn
 S mn 
 Các nhân tố ảnh hưởng
đến mức sinh
 Tui kt hôn.
 N hân t tâm lý xã hi.
 iu kin sng.
 Trình  dân trí
10/16/2008
21
Q TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ơ THN HĨAQ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ơ THN HĨA
 Tỉ lệ tử:
 Tui th tim tàng
 Tui th thc t
 Các nhân tố ảnh hưởng
đến q trình tử vong
 Chin tranh.
 ói kém và dch bnh.
 Tai nn.
Q TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ơ THN HĨAQ TRÌN H TĂN G DÂN S VÀ Ơ THN HĨA
 Phát triển dân số
 Thi gian  tăng gp ơi: là khong thi gian cn thit 
dân s t nhiên tăng gp ơi
 Khong thi gian này càng ngày càng ngn li

năm
Dân số thế giới
Tỷ người
10/16/2008
22
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 S di dân
 Tui th
 Sc khe
 N hà  & an ninh xã hi
 Xung t
 Phân b dân cư và phương thc giao thông
 Các cn tr ca vic n nh nhanh dân s
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 Sự di dân:
 Tc  di dân vào là s ngưi di dân vào mt quc
gia/năm/1000 ngưi ca dân s nưc ó. Tc  dân i ra
cũng ưc xác nh tương t.
 VD: Các kiu di dân?
 S thay i thun dân s hàng năm ca mt nưc tùy vào 2
yu t:
 S dân i vào (immigration)/năm
 S dân i ra (emigration)/năm
 Tc  di dân thun ca mt quc gia là hiu s gia 2 s
k trên. N hư vy ta có công thc sau:
 Tc  thay i dân = [ Sinh sut chung – T sut
chung] + Tc  di dân thun ca mt quc gia.
10/16/2008
23
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S

 Tuổi thọ
 Tui th trung bình
ang tăng.
 Dân s ang già i.
 Tui th trung bình àn
ông ang gim i
khong 5 năm  ông
Âu và SN G.
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 Sức khỏe
 Tiêu chuNn sc khe ã
ưc ci thin.
 T l t vong tr em vNn
còn cao (70%0).
 Tình hình suy dinh dưng
vn còn ph bin.
 Tình hình sc khe vn
còn rt ti t  châu Phi.
 ông Âu và SN G cũng
ang gim sút.
 Bnh dch HIV, ung thư,
…
10/16/2008
24
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 hà ở & an ninh xã hội
 Khong 1 t ngưi ang sng
trong nhng ngôi nhà ti t.
 Khong 100 triu ngưi không
có nhà .

 Ti phm, tai nn giao thông
gia tăng, ….
 Bo hành trong gia ình, phân
bit i x, … vn còn.
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 Xung đột
 Xung t ni b quc
gia.
 Châu Phi
 Trung ông
 Vn  t nn
10/16/2008
25
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 ghèo khổ
 Có khong 1,3 t ngưi
có thu nhp thp hơn 1
USD/ngày.
 Thiu ht 3 kh năng cơ
bn:
 Thiu dinh dưng.
 Thiu kh năng sinh 
m tròn con vuông.
 Thiu các iu kin
giáo dc.
CÁC VN  V DÂN SCÁC VN  V DÂN S
 Phân bố dân cư và phương
thức giao thông
 Có hai loi hình ô th là ô
th tp trung và ô th phân

tán
  các ô th tp trung 
châu Âu, dân chúng di
chuyn bng phương tin
công cng.
  cá ô th phân tán  M,
dân cư ch yu da vào xe
hơi cá nhân  di chuyn.