ỨNG DỤNG CHẾ PHẨM NẤM XANH Metarhizium anisopliae TRONG PHÒNG TRỪ RẦY NÂU HẠI LÚA TẠI TỈNH SÓC TRĂNG

ỨNG DỤNG CHẾ PHẨM NẤM XANH Metarhizium anisopliae TRONG
PHÒNG TRỪ RẦY NÂU HẠI LÚA TẠI TỈNH SÓC TRĂNG
Trịnh Thị Xuân, Trần Văn Hai và Bùi Xuân Hùng Trường Đại học CầN thơ
Đặng Thị Cúc và Huỳnh Thanh.Bình Chi cục Bảo vệ Thực vật Tỉnh Sóc Trăng
1. GIỚI THIỆU
Nấm côn trùng được phát hiện cách đây hơn 150 năm và hiện nay có khoảng hơn
700 loài đã được xác định và mô tả (Kunimi, 2004). Tiềm năng của các loại nấm côn trùng
là rất lớn, người ta đã dùng để phòng trừ dịch hại do côn trùng gây ra đặc biệt là nhóm côn
trùng thuộc bộ Lepidoptera và Coleoptera.
Tại Malaysia, nấm xanh Metarhizium anisopliae đã được nghiên cứu để phòng trừ
mối đất đạt hiệu quả 64,75% sau 14 ngày. Tại Philippines, đã nghiên cứu sử dụng nấm
xanh để diệt rầy nâu hại lúa đạt hiệu lực 60% sau 10 ngày. Tại Úc, năm 1991 Milner đã
nghiên cứu nấm Metarhizium anisopliae để phòng trừ bọ hung hại mía đạt hiệu quả 68%.
Tại Nhật Bản, năm 1988 một số nhà khoa học đã sử dụng nấm xanh để phòng trừ dòi hại rễ
củ cải đạt hiệu quả trên 70%, sau 10 ngày (Phạm Thị Thùy, 2004).
Ở nước ta, bước đầu cũng nghiên cứu các loại nấm ký sinh côn trùng để phòng trừ
sâu hại. Điển hình như ở Hưng Yên, năm 1993 đã sử dụng nấm xanh để phòng trừ sâu đo
chỉ sau 7 – 10 ngày hiệu quả khoảng 70 – 89%. Tại Tiền Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu đã sử
dụng Metarhizium anisopliae để phòng trừ rầy nâu, bọ xít, sâu cắn gié bọ cánh cứng hại
dừa đạt hiệu quả cao. Tại Cần Thơ, từ năm 2005-2007 đã sử dụng nấm Metarhizium
anisopliae để phòng trị sâu ăn tạp, rầy mềm đạt hiệu quả khá cao trên 70% sau 7-12 ngày
(Trần Văn Hai et al., 2006).
Vào cuối năm 2006, khi dịch rầy nâu bùng phát khắp nơi tại Đồng Bằng Sông Cửu
Long, gây ra bệnh vàng lùn - lùn xoắn lá đã làm giảm thiệt hại đến năng xuất đáng kể của
người dân trồng lúa, dịch rầy nâu bùng phát một phần do người dân lạm dụng thuốc bảo vệ
thực vật và sử dụng không theo nguyên tắc “4 đúng”. Vì vậy, trong thời gian qua Tổ
Phòng trừ Sinh học của Bộ môn Bảo vệ Thực vật Trường Đại học Cần Thơ đã được Dự án
Nâng cao Chất lượng Cây trồng Vật nuôi của Tỉnh Sóc Trăng hỗ trợ kinh phí, và kết hợp
với Chi cục Bảo Vệ Thực Vật Sóc Trăng đã cải tiến và đưa ra quy trình sản xuất chế phẩm
nấm xanh từ gạo do chính nông dân sản xuất để phun xịt phòng trị rầy nâu (RN) gây hại
lúa. Với diện tích phun xịt hơn 500 ha đã giảm mật số đáng kể của rầy nâu trên ruộng lúa,

mặt khác không làm ô nhiễm môi trường, bảo tồn được các loài thiên địch trên ruộng lúa
và đem lại kết quả rất khả quan.
Trong bài viết này chúng tôi muốn giới thiệu những kết quả chuyển giao và ứng
dụng sản xuất nấm xanh tại nông hộ trong phòng trừ rầy nâu tại các huyện của tỉnh Sóc
Trăng nhằm mục đích:
- Nâng cao khả năng hiểu biết và sử dụng sản phẩm vi sinh trong nông dân, bước
đầu thay đổi tập quán chuyển đổi từ sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sang sử dụng thuốc vi
sinh.
- Giúp nông dân nắm bắt được quy trình và tự sản xuất được chế phẩm nấm xanh
Metarhizium anisopliae tại gia đình.
- Sử dụng và đánh giá khả năng trừ rầy nâu của sản phẩm tự làm ra tại ruộng nhà.
- Tăng cường khả năng ứng dụng biện pháp sinh học vào đồng ruộng, làm cân bằng
mối quan hệ thiên địch, dịch hại; đồng thời bảo vệ sức khỏe con người, vật nuôi và không
gây ô nhiễm môi trường
2. NỘI DUNG
2.1 Nghiên cứu xây dựng quy trình nhân nuôi nấm Metarhizium anisopliae
Để sản xuất thành chế phẩm nấm xanh, chúng tôi chọn gạo là nguyên liệu chính.
* Nguyên vật liệu và dụng cụ
Vật liệu để nhân nuôi nấm tại nông hộ bao gồm: Gạo, nồi hấp khử trùng môi
trường có vỉ ngăn nước, bọc nylon (20x30cm), băng keo trong, dây thun, kẹp, gòn không
thấm, chất đốt (than tổ ong hoặc củi), đèn cồn, giấy báo, vải mỏng, tủ cấy đơn giản, cồn
khử trùng 70
0
C, cồn 90
0
C,…
Nấm nguồn: nấm xanh Metarhizium anisopliae được phân lập và tách ròng từ
những mẫu rầy nâu bị nhiễm nấm ngoài tự nhiên.
* Cách thực hiện
Gạo ngâm nước trước từ 1giờ đến 1 giờ 30 phút, sau đó để ráo nước và chia gạo

vào mỗi bọc nylon 500g. Tiến hành đem hấp thanh trùng trong 1 giờ 30 phút (tính từ lúc
nước sôi). Sau đó cấy vào mỗi bọc nylon 1/6 dĩa pêtri nấm nguồn. Mỗi ngày lắc môi
trường ít nhất một lần để tạo sự thông thoáng cho nấm dễ phát triển. Sau khi cấy nấm
khoảng 10 đến 14 ngày thì mật số bào tử đạt từ 4,6 đến 11,7x10
9
bào tử/g chế phẩm, với
lượng bào tử trên người dân có thể đem sử dụng.
* Cách sử dụng chế phẩm:
+ Sau khi cấy nấm, quan sát vài ngày sau thấy hạt gạo nhỏ dần và có nấm xanh bao
phủ hết hạt gạo (khoảng 10-14 ngày) thì đem phun chế phẩm trên đồng ruộng.
+ Thời điểm phun: khi thấy rầy cám tuổi 1-2 xuất hiện thì tiến hành phun xịt, phun
lại lần hai khi thấy rầy cám trở lại. Nếu cần phun thêm lần 3.
+ Liều lượng sử dụng: 5 bọc/ha (bọc 0,5kg), mỗi bọc pha cho 4 bình 16 lít, khi cho
thuốc vào bình pha thêm 5cc chất bám dính.
+ Thời gian phun: phun vào lúc chiều mát.
+ Cách phun: phun chậm và kỹ vào gốc lúa.
2.2 Tổ chức xây dựng mô hình điểm và chuyển giao quy trình kỹ thuật
a. Địa điểm triển khai: huyện Mỹ Xuyên, Long Phú, Kế Sách, Ngã Năm,Thạnh Trị,
Châu Thành. Thực hiện Đông xuân sớm và ĐX chính vụ.
b. Kế hoạch triển khai thực hiện: 01 điểm/huyện, diện tích phun thuốc sinh học 20
ha (phun 2lần). Thành phần tham gia: trực tiếp cấy nấm (cán bộ kỹ thuật và nông dân đã
qua lớp tập huấn); 15 nông dân tham gia đóng gói sản phẩm.
c. Đánh giá hiệu quả sử dụng nấm Metarhizium anisopliae trên đồng ruộng
- Thử nghiệm đánh giá hiệu lực của chế phẩm nấm xanh (công thức Henderson -
Tilton): được thực hiện ở vụ Đông Xuân sớm tại huyện Long Phú và Đông Xuân chính vụ
tại huyện Ngã Năm. Thử nghiệm được bố trí 2 nghiệm thức, không lập lại, diện tích mỗi ô
là 1000 m
2
.
Nghiệm thức 1: Phun nấm xanh do nông dân sản xuất.

Nghiệm thức 2: Đối chứng (phun nước).
- Đánh giá hiệu quả của nấm xanh kiểm soát rầy nâu trên diện rộng (10 ha/mô hình)
Ruộng phun nấm xanh (điều tra 5 ruộng/5 hộ/mô hình)
Ruộng đối chứng phun thuốc hóa học (điều tra 5 ruộng/5 hộ/mô hình)
3. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
3.1 Kết quả sản xuất nấm Metarhizium tại nông hộ
Nấm xanh được nông dân sản xuất tổng cộng là: 1.517 bọc; phun diện tích 303,4 ha;
263 hộ tham gia.
Qua kết quả triển khai tại 6 mô hình điểm cho thấy quy trình sản xuất nấm xanh tại
nông hộ được chuyển giao rất thuận lợi, dễ thực hiện, đa số nông dân rất đồng tình và tích
cực ủng hộ tham gia. Tuy nhiên, tỷ lệ hao hụt về sản xuất nấm ở một vài điểm từ 5-10%, sự
hao hụt này do nhiều nguyên nhân như: số lượng người tham gia cấy nấm quá nhiều nên
khâu khử trùng chưa đạt, môi trường gạo hấp khử trùng không đủ lửa, gạo của nông dân tự
đóng góp có nhiều loại không đồng nhất trong một lần sản xuất .... Những yếu tố hạn chế
này đã được khắc phục và điều chỉnh ngay sau những đợt cấy nấm kế tiếp
* Hiệu quả của ứng dụng chế phẩm nấm xanh trong phòng trị rầy nâu hại lúa
Qua 2 vụ đông xuân sớm và đông xuân muộn kết hợp cùng các cán bộ ký thuật của
tỉnh Sóc Trăng, chúng tôi đã tổ chức tập huấn và hội thảo tổng kết tại 06 huyện áp dụng
sản xuất và phun thử nghiệm. Kết quả bước đầu cho thấy rất có triển vọng và mang lại tính
khả quan cao.
3.2 Thử nghiệm đánh giá hiệu lực của chế phẩm nấm xanh
* Thử nghiệm 1: Vụ Đông Xuân sớm (phun nấm xanh 1 lần/vụ)
Nghiệm thức
Mật số rầy (con/m
2
) Hiệu lực (%)
TKP 7NSP 14NSP 21NSP 7NSP 14NSP 21NSP
Nấm xanh 1.270 723 78 25 24,8 50,3 84,3
Đối chứng 1.400 1.058 573 375
* Thử nghiệm 2: Vụ Đông xuân chính vụ (phun 3 lần/vụ)

Diễn biến mật số rầy nâu trên ruộng
Nghiệm thức
Phun lần 1 Phun lần 2 Phun lần 3
TKP 7NSP 14NSP TKP 7NSP TKP 7NSP 14NSP
Nấm xanh 1560 850 3450 3450 5243 5243 894 231
Đối chứng 1080 970 2130 2130 6140 6140 4161 960
Qua kết quả của 2 thí nghiệm trên cho thấy có sự khác biệt rất rõ, vụ Đông Xuân sớm
do áp lực rầy không cao và không có hiện tượng rầy di trú nên chỉ cần phun nấm xanh 1 lần.
Tuy nhiên, vụ Đông Xuân chính vụ xuống giống tháng 12/2009 có hiện tượng rầy di trú kết
hợp rầy tại chổ ở giai đoạn 14 ngày sau khi phun lần 1 (lúa 45 ngày sau sạ, trên giống ST5),
nên đã tiến hành phun tiếp tục lần 2 và 3 để tạo nguồn nấm ký sinh. Hiệu lực của thuốc
được ghi nhận ở 7 ngày sau phun lần 3 đạt 74,8%.
3.3 Đánh giá hiệu quả của nấm xanh kiểm soát rầy nâu trên diện rộng

Qua số liệu ghi nhận được từ các mô hình phun nấm xanh cho thấy, để hạn chế rầy
nâu hiệu quả có thể phun 2 lần/vụ và phun thật sớm (phun ngay ở lứa đầu tiên giúp tạo
Diễn biến mật số rầy nâu trên ruộng ở các thời điểm trước khi
phun, 7, 14, 21, 28 ngày sau phun nấm xanh
Ruộng phun nấm xanh
Ruộng phun nấm
(phun 1-2 lần/vụ)
Ruộng phun hóa học
(phun 1- 4 lần/vụ)
nguồn nấm trên đồng ruộng), sau đó tiếp tục theo dõi diễn biến mật số rầy nâu để có biện
pháp xử lý kịp thời. đầu tiên lúa 20 ngày tuổi mật số > 10.000 con /m
2
).

Hầu hết các ruộng phun nấm xanh đều có mật số nấm xanh cao hơn ruộng không
phun. Mật số nấm xanh hiện diện trên ruộng phun nấm cao nhất là 640 con/m

2
(Mỹ Xuyên),
ruộng phun hóa học 40 con/m
2
. Điều này cho thấy việc sử dụng nấm xanh tạo nguồn nấm
bổ sung trên đồng ruộng bước đầu có hiệu quả và nấm phát triển cao điểm ở thời điểm 14 -
21 ngày sau khi phun. Theo chúng tôi ghi nhận và quan sát thì sau khi phun chế phẩm nấm
xanh khoảng 2-4 ngày, rầy bắt đầu có hiện tượng chết rải rác, sau đó đến 5-7 ngày thì rầy bị
bào tử nấm bao phủ kín hết cơ thể và đây cũng là thời điểm rầy chết mạnh, nhiều nhất và ở
tất cả các giai đoạn của rầy nâu. Khi chúng tôi đi thu mẫu đánh giá thì thấy trên ruộng lúa
xác rầy nâu bị nhiễm nấm xanh chết rơi khắp mặt ruộng, điều này chứng tỏ rằng chế phẩm
nấm xanh do người dân tự sản xuất và thử nghiệm bước đầu đã gặt hái được thành công
đáng kế.
Ngoài rầy râu thì chế phẩm nấm xanh còn có thể phòng trị được các loại côn trùng
chích hút khác trên ruộng lúa như: rầy bông, rầy xanh đuôi đen, bọ xít, cácloại sâu ăn lá
khác…
Diễn biến mật số nấm xanh trên ruộng ở các thời điểm trước
khi phun, 7, 14, 21, 28 ngày sau phun
Con/m
2
Con/m
2
Ruộng phun nấm
Ruộng phun hóa học
Nông dân thực hành chia gạo vào bọc và quan sát thao tác cấy nấm
Chế phẩm do nông dân tự sản xuất
Điểm phun chế phẩm và thu mẫu rẫy nâu bị nhiễm nấm
Rầy nâu bị nhiễm nấm bám trên thân lúa và rầy nâu, rầy xanh nhiễm nấm quan sát dưới kính lúp