Tìm hiểu về áo dài việt nam

Áo dài
Việt Nam

LỊCH SỬ ÁO DÀI

Không có tài liệu ghi nhận xuất phát điểm của
áo dài nguyên thuỷ.Y phục xa xưa nhất của
người Việt, theo những hình khắc trên mặt chiếc
trống đồng Ngọc Lũ cách nay khoảng vài nghìn
năm cho thấy hình phụ nữ mặc trang phục với
hai tà áo xẻ. Sử gia Đào Duy Anh viết, "Theo
sách Sử ký chép thì người Văn Lang xưa, mặc
áo dài về bên tả.

thế kỷ thứ nhất, Nhâm Diên dạy cho dân quận
Cửu Chân dùng kiểu quần áo theo người Tàu.
trước hồi Bắc thuộc thì người Việt gài áo về tay
trái, về sau bắt chước người Trung Quốc mới
mặc áo gài về tay phải".


Kiểu sơ khai của chiếc áo dài xưa nhất là
áo giao lãnh, tương tự như áo tứ thân nhưng
khi mặc thì hai thân trước để giao nhau mà
không buộc lại. Áo mặc phủ ngoài yếm lót, váy
tơ đen, thắt lưng mầu buông thả.

Vì phải làm việc chiếc áo giao lãnh được thu
gọn lại thành kiểu áo tứ thân (gồm bốn vạt nửa:
vạt nửa trước phải, vạt nửa trước trái, vạt nửa

sau phải, vạt nửa sau trái). Áo tứ thân được
mặc ra ngoài váy xắn quai cồng để tiện cho việc
gồng gánh nhưng vẫn không làm mất đi vẻ đẹp
của người phụ nữ.



Áo tứ thân thích hợp cho người phụ nữ miền
quê quanh năm cần cù bươn chải.

Áo dài được cách tân thế nào đó để giảm nét
dân dã và gia tăng dáng dấp trang trọng khuê
các. Thế là ra đời áo ngũ thân với biến cải ở
chỗ vạt nửa trước phải nay được thu bé lại trở
thành vạt con; thêm một vạt thứ năm be bé
nằm ở dưới vạt trước. Mỗi vạt có hai thân nối
sống, tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu, và
vạt con nằm dưới vạt trước chính là thân thứ
năm tượng trưng cho người mặc áo. Vạt con
nối với hai vạt cả nhờ cổ áo có bâu đệm, và
khép kín nhờ năm chiếc khuy tượng trưng cho
quan điểm về ngũ thường theo quan điểm
Nho giáo và ngũ hành theo triết học Đông
phương.

Bộ áo tứ thân

"Bộ áo tứ thân đứng vững trên đất
nước Việt Nam cả mấy ngàn năm
trong khi bộ xiêm y lượt thượt của

người nữ Trung Hoa chỉ còn xuất
hiện trong cung điện hoặc trong
những nhà quyền quý. Phụ nữ
Trung Hoa dưới thời vua Võ
Vương nhà Thanh năm 1774, mặc
kiểu áo xường xám không có...
quần! Trong thời gian đó, truyền
thống mặc váy vẫn tồn tại ở Việt
Nam cho đến thế kỷ mười bảy như
đã ghi trong sách Lê Triều Thiên
Chính đời vua Lê Huyền Tông,
tháng 3 năm 1665 với sắc lệnh
nhắc nhở: ”... áo đàn bà con gái
không có thắt lưng, quần không có
hai ống từ xưa đến nay đã có tục
cũ...”



Vũ Vương Nguyễn Phúc Khoát được xem là người có
công khai sáng và định hình chiếc áo dài Việt Nam.

Chịu ảnh hưởng nặng của văn hóa Trung Hoa, cho đến
thế kỷ 18 lối ăn mặc của người Việt Nam vẫn thường
hay bắt chước lối của người phương Bắc, đặc biệt
dưới thời các chúa Nguyễn khi xứ Đàng Trong do nhu
cầu khai phá khẩn hoang, đón nhận hàng vạn người
Minh Hương (còn gọi là người Khách Trú hay đọc trại
thành "cắc chú") bất mãn với nhà Thanh sang định cư
lập nghiệp, mặc dù người Việt cũng có lối ăn mặc

riêng. Trước làn sóng xâm nhập mới này, để gìn giữ
bản sắc văn hóa riêng, Vũ Vương Nguyễn Phúc Khoát
ban hành sắc dụ về ăn mặc cho toàn thể dân chúng xứ
Đàng Trong phải theo đó thi hành. Trong sắc dụ đó,
người ta thấy lần đầu tiên sự định hình cơ bản của
chiếc áo dài Việt Nam, như sau: "Thường phục thì đàn
ông, đàn bà dùng áo cổ đứng ngắn tay, cửa ống tay
rộng hoặc hẹp tùy tiện. Áo thì hai bên nách trở xuống
phải khâu kín liền, không được xẻ mở.


Duy đàn ông không muốn mặc áo cổ tròn ống
tay hẹp cho tiện khi làm việc thì được
phép ..." (sách Đại Nam Thực Lục Tiền Biên).
Trong Phủ Biên Tạp Lục, Lê Quý Đôn viết
"Chúa Nguyễn Phúc Khoát đã viết những
trang sử đầu cho chiếc áo dài như vậy".

Căn cứ theo những chứng liệu này, có thể
khẳng định chiếc áo dài với hình thức cố định
đã ra đời và chính thức được công nhận là
quốc phục dưới triều chúa Nguyễn Vũ Vương
(1739-1765). Vào thời này, các văn bản tại
Việt Nam dùng chữ Hán hoặc chữ Nôm, áo
dài viết bằng chữ Nôm là d d .


Một vài tài liệu quy kết việc ra đời của chiếc áo dài
quốc phục là do những tham vọng riêng tư của
chúa Nguyễn Phúc Khoát. Do muốn xưng vương

và tách rời Đàng Trong thành quốc gia riêng, nên
ban sắc dụ về ăn mặc như trên cho khác đi (trong
quy định này đã có chỉ thị phụ nữ phải mặc quần
hai ống). Sau thấy quần hai ống khêu gợi quá,
Vương mới giao cho triều thần pha phối từ mẫu
áo dài của người Chăm (giống như áo dài phụ nữ
Việt Nam ngày nay, nhưng không xẻ nách) và áo
dài của phụ nữ Thượng Hải (chiếc sườn xám) để
"chế" ra cái áo dài của phụ nữ Việt Nam (Xem
thêm Liên kết ngoài, bài Sự Tích Áo Dài Việt Nam).

Chiếc áo dài đầu tiên giống như áo dài người
Chàm và có xẻ nách và quan điểm trên quá thiên
nặng về tính chống phong kiến nên vô hình chung
đề cao vai trò của Vũ Vương như là "nhà thiết kế
áo dài hiện đại đầu tiên".

Áo sườn xám


bộ áo ngũ thân xuất hiện vào khoảng đời vua
Gia Long (1802-1819). Sở dĩ có sự ước đoán
này, vì mặc áo ngũ thân thì phải mặc quần
chớ không thể mặc váy.

Năm Minh Mạng thứ 9 (1828), triều đình Huế
ra chiếu chỉ cấm đàn bà mặc váy và bắt phải
mặc quần hai ống, nên hồi ấy mới xuất hiện
câu ca dao than vãn:


Tháng Tám có chiếu vua ra (Bản chép khác:
Chiếu vua Minh Mạng ban ra)

Cấm quần không đáy, người ta hãi hùng!

Áo dài "Le Mur"
"Le Mur" chính là cách dịch sang
tiếng Pháp của tên Cát Tường, một
họa sĩ vào thập niên 1930 đã thực hiện
một cải cách quan trọng trên chiếc áo
tứ thân để biến nó chỉ còn lại hai vạt
trước và sau mà thôi. Vạt trước được
họa sĩ nối dài chấm đất để tăng thêm
dáng vẻ uyển chuyển trong bước đi
đồng thời thân trên được may ôm sát
theo những đường cong cơ thể người
mặc tạo nên vẻ yêu kiều và gợi cảm
rất độc đáo. Để tăng thêm vẻ nữ tính,
hàng nút phía trước được dịch chuyển
sang một chỗ mở áo dọc theo vai rồi
chạy dọc theo một bên sườn. Tuy
nhiên, áo dài Le Mur có nhiều biến cải
như áo may ráp vai, ráp tay phồng, cổ
bồng hoặc cổ hở. Thêm nữa áo Le Mur
mặc cho đúng mốt phải với quần
xa tanh trắng, đi giày cao, một tay cắp
ô và quàng vai thêm chiếc bóp đầm.

Áo dài Lê Phổ


Năm 1934, một họa sĩ khác là Lê
Phổ bỏ bớt những nét lai căng,
cứng cỏi của áo Le Mur, đồng
thời đưa thêm các yếu tố dân tộc
từ áo tứ thân, ngũ thân vào, tạo
ra một kiểu áo vạt dài cổ kính, ôm
sát thân người, trong khi hai vạt
dưới được tự do bay lượn. Sự
dung hợp này quá hài hòa, vẹn
vẻ giữa cái mới và cái cũ, được
giới nữ thời đó hoan nghênh
nhiệt liệt. Từ đây áo dài Việt Nam
đã tìm được hình hài chuẩn mực
của nó, và từ bấy đến nay dù trải
bao thăng trầm, bao lần cách tân
cách điệu, hình dạng chiếc áo dài
về cơ bản vẫn giữ nguyên.