Luận văn bước đi và các giải pháp chủ yếu để chuyển vietsovpetro sang mô hình công ty mẹ công ty con

. <□>
J Q
V

BO GlAO Di e: VA DAO TAO
TRUONG DAI HOC KLNH 'it QUdC DAN


r

BO GIAO DUC VA BAO TAO
TRUONG BAI HOC KINH TE QUOC DAN
, X .

A^

G5 SO

C3 05

AZ

a

£5)

AUOC DI VV CAC GIAI PHAP CHU V€U
D€ CHUV€N VI€TSOVP€TRO SANG MO HINH
CONG TV M€ - CONG TV CON
_

XI?

'W

9

LUAN VAN THAC SI QUAN TRI KINH DOANH
DAI HOC KTQD
TRUNG<

THONG TIN’..., ...
Giao vien huring dan: GS.TS. NGUYfiN KE TUAN

Hoc vien:

NGUYfiN THI QUYEN

HA NOI - 2005


LOT CAM ON

Trong qua trinh hoc tap, toi da nhan sir quan tam giup do tan tinh cua
GS.TS. Hieu truong, cac thay cd giao phong Dao tao Dai hoc va Sau dai hoc,

phong Cong tac chinh tri va Quan Iy sinh vien, khoa Quan tri kinh doanh va

GS.TS.Truong khoa Quan tri kinh doanh trirdng Dai hoc Kinh te quoc dan.
Toi xin chan thanh cam on cac thay co, ban be, co quan va gia dinh da

giup do toi hoan thanh ban luan van nay.
Ban luan van la ket qua qua trinh lao dong khoa hoc nghiem tuc cua ban
than, song do kha nang va trinh do co han nen khong tranh khdi nhung khiem
khuyet nhat dinh. Toi mong muon nhan duoc sir quan tam dong gop cua cac thay

cd giao.

Ha noi, ngay 18 thang 08 nam 2005
Hoc vien

Nguyen Thi Quyen

1


MUC
• LUC
•
6

Mfr frau
Chuong 1- Nhung van fre ly luan co’ ban ve mo hinh' cong ty me -

cong ty con

9

1.1- Doanh nghiep trong nen kinh te thj tru’frng

9

1.1.1- Khai niem ve doanh nghiep

9

X
/
1.1.2- Cac loai hinh doanh nghiep trong nen kinh te thj trufrng

10

1.2- Mo hinh cong ty me - cong ty con

11

,

1.2.1- Khai quat ljch su hinh thanh va phat trien mo hinh cong ty me ' -

cong ty con

11

12.2- Dac ' trung va phan loai mo hinh cong ty me - cong ty con

12

1.2.3- Co che hoat dong cua mo hinh cong ty ' me - cong ty con

21

1.2.4- Nhung . frieu kien ap dung ' mo hinh cong ty me - .cong ty con

23

1.3- Qua trinh thi friem mo hinh cong ty me ' - cong ty con fr Viet
Nam va kinh nghiem quoc te
x
■ r
•>
1.3.1- ' Su can thiet phai froi mfri mo hinh quan ly DNNN

25

1.3.2- Qua trinh ' thi friem mo hinh cong ty me-cong ty con fr Viet Nam

27

25

1.3.3- Gifri thieu mo hinh cong ty me-cong ty ' con frien hinh trong
nganh dau khi fr khoi ASEAN - Mo hinh tap froan dau khi PETRONAS
32 .

(Malaysia)

Chuong 2- Thuc trang to chuc quan ly san - xuat - kinh doanh ' cua
VIETSOVPETRO

45

2.1- Qua trinh phat trien va mot so frac friem cua VSP

45

2.1.1- Khai quat ve hoat frong dau khi fr Viet Nam va thanh lap xi
45

nghiep lien doanh Vietsovpetro
2.1.2- Qua trinh phat trien va vj tri cua VSP trong nen kinh - te Viet

50

Nam

2.2- Thuc trang mo hinh to chuc quan ly san xuat - kinh doanh
58

cuaVSP

2.2.1- Su thay froi mo hinh to chuc quan ly san xuat - kinh ' doanh cua
VSP giai froan 1981-1990

58

2.2.2- Mo' hinh to chuc quan ly san xuat-kinh - doanh giai ' froan 1991-2004

66

2

2.3- Nhung han che va sir bat cap cua mo hinh to chuc quan ly hien
nay

79

2.3.1- Nhung bat cap d tarn vT mo

79

2.3.2- Nhung bat cap voi nganh dau khl Viet Nam

81

2.3.3- Nhung han che tir XI nghiep Lien doanh

83

Chuong 3- Buoc di va cac giai phap chu y£u chuyen VSP sang mo
hinh cong ty me - cong ty con

85

3.1- Sir can thiet phai doi moi mo hinh to chuc cua VSP va cac mo
hinh co the lua
• chon
•
3.1.1- Chu truong cua nha nude trong chien luqc phat trien nganh dau

85

khi Viet Nam

85

3.1.2- Muc tieu chien lucre phat trien cua nganh Dau khi Viet Nam

86

3.1.3- Str thay doi moi trrrdng hoat dong va xu the phi tap trung hoa

trong quan ly

87

3.1.4- Su can thiet phai doi moi mo hinh to chuc cua VSP

88

3.1.5- Nhung mo hinh to chuc quan ly co the lua chon va uu the cua

mo hinh cong ty me-cong ty con

89

3.2- Cac buo’c di cua qua trinh chuyen VSP sang mo hinh cong ty
me-cong ty con

93

3.2.1- Giai doan qua do (trung gian)

94

3.2.2- Giai doan chinh thuc chuyen doi sang mo hinh quan ly moi

98

3.3- Nhung giai phap chii yeu de chuyen VSP sang mo hinh cong ty
me - cong ty con

101

3.3.1- Tao sir thong nhat ve nhan thuc

101

3.3.2- Xay dung chien luqc phat trien VSP

103

3.3.3- Hinh thanh de an to chuc va trien khai thi diem

108

3.3.4- Ki6n nghi voi Nha nude

111

Ket Iuan

115

Danh muc
• tai lieu
• tham khao
Phu luc

116
118


CAC Tl VIET TAT

Chic viet tat

Chit viet dav du

1. CNH, HDH

Cong nghiep hoa, hien dai hoa

2. CNXH

Chu nghTa xa hoi

3. CT

Cong ty

4. CTCP

Cong ty co phan

5. CTNHH

Cong ty trach nhien htru han

6. CTM-CTC

Cong ty me - cong ty con

7. DN

Doanh nghiep

8. DNNN

Doanh nghiep nha nude

9. HDBT

Hoi dong Bo trurdng

10.HDQT

Hoi dong quan tri

ll.TCT

Tong cong ty

12.TGD

Tong giam doc

13.USD

Do la My

14.VSP

VIETSOVPETRO

15.XNLD

Xi nghiep lien doanh

16. XNQD

Xi nghiep quoc doanh

17.XNVTB

Xi nghiep Van tai bi£n

4

DANH MUC CAC BANG BIEU, SO DO, BIEU DO

1. Danh muc bang bieu
Bang 1: Danh sach cac cong ty thanh vien cua tap doan dau khi PETRONAS ......37
Bang 2: Ket qua kinh doanh cua Petronas.................................................................43
Bang 3: Cac chi tieu kinh te ky thuat cua VSP trong giai doan 1981-1990.......... ..52
Bang 4: Ket qua hoat dong san xuat kinh doanh cua VSP giai doan 1991-2004 ....54
Bang 5: Tong hop chi tieu kinh te co ban toan nganh dau khi 1986-2004............. 57
Bang 6: Sir thay doi co cau to chdc cua cac don vi thanh vien VSP.................... ...63
Bang 7: Co cau lao dong cua VSP............................................................................. 64
Bang 8: Ket qua san xuat giai doan 1981 - 1990...................................................... 65
Bang 10:Ket qua san xuat - kinh doanh giai doan 1991-2004.................................. 72
Bang 11- Ket qua doanh thu dich vu ngoai va doanh thu tur dau1991-2004........... 73
Bang 12: Quy dinh trich lap cac quy cua VSP........ ................................................. 77
Bang 13- Mot so chi tieu trong giai doan 1991-2004.............................................. 79
Bang 14- Chi tieu ke hoach khai thac dau chu yeu giai doan2005-2020...........
104
Bang 15- Tong hap dau tu bo sung giai doan 2005-2010......................................... 105
Bang 16: Lo trinh thay the chuyen gia Nga...... .................
107
Bang 17: Danh muc cac cong trinh va cac quoc gia Tap doan Petronas dang thuc
hien........... ................
...127

2. Danh muc so’ do
So do I: Cau true mo hinh CTM - CTC............ ....................................................... 21
So do 2: Quan he chu so hiru nha nude vdi cong ty me nha nude ..............
.....29
Sa do 3: Mo hinh CTM Petronas........... ......
34

Sa do 4: Mo hinh lien ket gitra cac cong ty con cua tap doan Petronas...... .......... .38
Sa do 5: Ca cau to chuc cua VSP trong giai doan 1981 - 1990 ........
59
Sa do 6: Bo may dieu hanh cua VSP trong giai doan 1981 - 1990......................... 60
Sa do 7: Ca cau to churc san xuat cua VSP trong giai doan 1991 - 2004......
67
Sa do 8: Ca cau to chtrc quan ly true tuyen cua VSP......... .................................... 68
Sa dd 9: Mo hinh khai quat CTM-CTC cua VSP...................................................... 100
Sa do 10: Mo hinh CTM Vietsovpetro .............
101

3. Danh muc bieu do
Bieu do 1: Ket qua kinh doanh cua Petronas 2000-2004......................................... 119
Bidu dd 2: Khai thac dSu;tho cua VSP 1986-2004 ........................
122
Bieu do 3: Doanh thu xuat khau va gia dau tho giai doan 1991-2004.................... 123
Bieu do 4: Doanh thu va chi phi giai doan 1991-2004......................................... 124
Bieu do 5: Hoan von dau tir cua hai phia tham gia.... ...............
125
Bieu do 6: San lirong dau khai thac theo chu ky mo cua VSP ..........
126


MO’ DAU

1. Sir can thi&t nghien cun de tai

Tren the gidi, nhieu cong ty (CT), tap doan kinh te ion thudng ap dung mo
hinh cong ty me - cong ty con (CTM - CTC). Theo mo hinh ' nay, cong ty me

(CTM) so huu toan 'bo hoac so him phan von (co phan) chi phoi cua cac cong ty

con (CTC), co quyen chi phoi theo nhung noi dung khac nhau va vdi mhc do'

khac nhau hoat dong cua cac CTC. Mo hinh nay phu hop vdi dieu kien quy mo
san xuat ldn, linh vrc kinh doanh da dang va phan tan trong khong gian rong,

bao dam duoc quyen chu so huu cua CTM, nhung van phat huy duoc tinh chu
dong va tr chiu trach nhiem cua cac CTC.

Trong qua trinh doi mdi kinh te d Viet nam da xuat hien nhieu mo hinh

quan ly doanh nghiep (DN), trong do co nhieu DN co' quy mo ldn kinh doanh da
nganh hoac kinh doanh trong mot nganh nhung co nhung hoat dong khac nhau
lien ' quan chat che vdi nhau. Viec to chuc theo mo hinh tong cong ty (TCT) kidu
truyen thong duoc cau thanh tu cac DN hach toan doc lap, cac DN ' hach toan phu
thuoc va cac don vi sr nghiep, trong rat nhieu trudng hop to ra kem hieu qua va

khong thich hop vdi tinh phuc tap cua linh vrc hoat dong dac thu. 'Trong nhung '
nam gan day, mo hinh cong ty me - cong ty con (CTM - CTC) bat dau duoc
trien khai thi diem va duoc coi la mot trong nhung dinh hudng doi mdi mo hinh

TCT.
Xi nghiep lien doanh diu khi VIETSOVPETRO '(VSP) la DN lien doanh

giua nudc Cong hoa Xa hoi chu nghia Viet nam va Lien Xo (nay la Lien bang
Nga) duoc thanh lap tu nam 1981. Trong hon 20 nam qua, VSP da khong ngung

ldn manh va co nhung dong gop to Idn vao cong cuoc phat trien kinh te cua Viet
Nam. Hien nay, co cau san xuat , cua VSP gom 15 don vi thanh vien va duoc chia

thanh khoi cac don vi san xuat chinh, khoi cac don vi san xuat phu tro, khoi cac
don vi phuc vu. Tong von dau tu cua VSP da len den gan 3.550 trieu USD, so
lao dong lam viec thudng xuyen la 5.933 ngudi. Cung vdi sr phat trien san xuat

- kinh doanh, can bo, cong nhan Viet Nam da dan dan thay ' the . cac chuyen gia va
cong nhan Nga d hau het cac khau san xuat va quan ly. Trong 'tuong lai, VSP se
tro thanh danh nghiep thupc sd huu cua Viet Nam. La DN co quy ■ mo ' ldn, •" co' cau

6


san xuat phic tap gom nhieu khau co quan he chat che vai nhau trong qua trinh
, ■

■

r

'

■ ’

■

’

'

khai thac va tieu thy dau khi tien hanh tren pham vi khong gian rong lan, viec

z

" '

X

z

'

'•

quan ly VSP bao dam san xuat deu dan, nhip nhang va dat hieu qua kinh te cao
■
•
*
''
1
■
la cong viec phic tap. Co che quan ly tap trung ton tai hon 20 nam qua ngay
cang boc lo ro nhung khiem khuyet va bat cap so vai yeu cau phat trien trong

quan ly tap trung cua VSP, vua phat huy tinh chu dong, sang tao va ty chiu trach
•

'

___

'

'

___

nhiem cua cac don vi thanh vien la yeu cau khach quan. CTM' - CTC la mo hinh
co kha nang ap dung phu hop va co hieu qua vai VSP.

Xuat phat tu ly do do, toi da chon van de “Bwoc- Bi va cac giai phap chu
yeu de chuyen Vietsovpetro sang mo hinh -cong■ ty me. - cong- ty, con” lam de tai
luan van thac sT quan tri .kinh doanh. De tai nay co y nghia .ly .luan va. thyc tien

~

thiet thyc.

2- Muc' dich nghien ccru

Tren co so van dung nhung noi dung ly luan co ban va kinh nghiem cua
mot so hang dau khi nuac ngoai ve mo hinh CTM - CTC, danh gia thyc trang

quan ly cua VSP, luan van trinh bay ro sy can thiet va kha nang chuySn VSP
sang mo hinh CTM - CTC, de xuat buac di va cac giai phap chu yeu de chuyen
sang mo hinh quan ly moi.
Z

■

.

...

• •

.................

3- Doi tuyng va pham vi nghien ciu

- Luan van dat trong tam cua nghien ciu la nhung van de co ban ve to
chic DN quy mo lon, co cau san xuat phic tap hoat dong tren pham vi rong, chu

yeu la mo hinh CTM - CTC, co tinh den anh huong cua mo hinh to chic den
hieu qua san xuat - kinh doanh cua DN.

- Pham vi nghien cuu cua luan van la VSP vai nhung thay doi co cau va
•>

r

co -che quan ly trong cac giai doan phat trien khac nhau.
4- Phuong phap nghien cun

Phuong phap luan nen tang duoc su dung trong nghien ciu la phuong
phap luan duy vat bien ching va duy vat lich su. Tren co so do, cac phuong

phap nghien ciu cu the duoc su dung trong viec nghien ciu giai quyet cac van
de cua de tai la cac phuong phap mo hinh hoa, phan tich kinh te,-dieu tra'thuc
- te

7

■

5- Nhung diem moi ma luan van quan tam
_
r
\
f'
- Trinh bay co he thong nhung van de ly loan co ban ve dac trimg, co cau

va co che quan ly mo hinh CTM - CTC.

- Gioi thieu kinh nghiem to choc thi diem ap dung mo hinh CTM - CTC

va nhung bai hoc ban dau rut ra tu qua trinh thi diem nay.
•>

. ■

•

- Danh gia thuc trang mo hinh to choc quan ly hien nay cua VSP, lam ro

su can thiet va kha nang chuyen sang mo hinh CTM - CTC.

k

- De xuat khuyen nghi ve budc di va cac giai phap chu yeu chuyen VSP

sang mo hinh to choc quan ly moi.
6- Ket cau.'luUnvvn
•

.

.

'

i

.VV.r.,

■

■

*

,

•

J

Ngoai lai ma dau, ket luan, phu due va danh muc tai lieu thamkhao, noi
dung cua luan van gom 3 ehuxang:
Chwong 1--Nhdng van de ly luan cff ban ve mo hinh CTM-CTC

Chiong 2- Thuc trang to chdc quan ly san xuat - kinh doanh cua VSP
Chiioong 3- Bii’d'c di va nhimg giaiphap chu yeu chuyen VSP sang
mo hinh CTM - CTC.

8


CHUONG 1

NHUNG- VAN HE LY LUAN CO BAN

VE MO HINH CONG TY ME - CONG TY CON
1.1 -DOANH NGHI$P TRONG NENIONH TE THI TRUONG

niem ve doanh nghiep

Khai
1.1.1-

Hien nay van con nhieu 'y kien khac nhau ve khai niem. DN, trong do co
hai loai y kien dang chu y:
- Y kien thu nhat: xuat phat tu muc tieu hoat dong, chi nen coi nhung to
chuc kinh te lam nhiem vu kinh doanh vi muc tieu lai nhuan la DN.

- Y kien thu hai: xuat phat tu .nhiem vu ma to chuc ' phai thuc hien, co the

coi tat ca cac to chuc .kinh te lam nhiem vu kinh doanh vi muc tieu lai nhuan va

cac to chuc kinh te cong ich, to chuc kinh te cua nha nudc lam nhiem vu dam

bao can doi ldn chinh sach xa hoi deu la DN.
Trong thuc te, pho bien DN duoc khai niem trac tiep cu the tren giac 'do
luat va vi the chu yeu mang y nghia dieu chinh cua luat phap. Trong Luat doanh

nghiep do Quoc hoi thong qua ngay 12/6/1999 da xac dinh “Doanh nghiep .la to '
chuc kinh te co ten rieng, co tai san, co tru sd giao dich on dinh, duac dang ky

kinh doanh theo qui dinh cua phap luat nham muc dich thuc hien cac hoat dong
kinh doanh”.

Co the khai niem DN nghiep tren ca sd khai niem cua to chuc, tu do ta co
the hieu DN la ' mot to chuc kinh te ' hoat dong trong ' ca ' che' thi trudng.

Khai niem DN thudng duac lam ro thong qua pham tru xi nghiep, ' vdi tu
each he thong phu thuoc vao ca che kinh te cu the se co dinh nghia DN la mot xi
.
'
■ ■
'
nghiep hoat dong trong ca che thi trudng.
.

.

. .

'

'

....

....

.

.

.

.

.

.

.

.

•

■

-

.

Mot .DN du hoat dong trong linh vuc nao cung phai bao dam cac dieu

kien:
- Co du cac yeu to san xuat theo yeu cau thuc hien nhiem vu da dang ky. '
Co trach nhiem bao ton va phat trien cac yeu to By.

,

- Co he thdng to chuc bao gom cac bo phan co su 'phan cong . hop ly va su

9


phoi hop chat che.
- La mot he thong ma tdn tai va phat trien trong moi truong kinh doanh
9

r

■ f

nhat dinh, co quan he voi cac chu the kinh te khac nhau tren thi truong.

- Co nghTa vu voi Nha nude va su phat trien cua toan xa hoi.

- Chiu su- quan ly cua Nha nude, tuan thu he thong phap -luat nha nude va

chiu su kiem tra, kiem soat cua Nha nude.
1.1.2- Cac loai hinh doanh nghiep trong nen kinh te thi truong
Tuy theo goc do nghien cuu, cd the phan loai DN theo cac each khac

nhau.

- Can cu vao ket qua cd the phan thanh: DN san xuat, DN dich vu
- Can cur vao nganh kinh doanh cd thd phan thanh: DN cong nghiep, giao

thong, nong nghiep, ngan hang, bao hiem,...

- Can cu vao quy mo cd cac loai DN qui mo Idn, qui mo vua va qui mo
nhd.
f

9

r

- Can cu vao hinh thuc to chuc qua trinh san xuat cd: DN san xuat theo
*

'

x

r

<

'

r

phuong phap day chuyen, san xuat theo nhom va san xuat don chiec.

- Can cu vao trinh do ky thuat cd: DN san xuat thu cong, co gidi hoa va ty
dong hoa.

- Can cu vao hinh thuc phap ly cd: Doanh nghiep nha nude (DNNN),
Cong ty co phan (CTCP), cong ty trach nhiem huu han (CTTNHH), doanh

nghiep tu nhan, hop tac xa.
- Can cu vao moi quan he quan ly noi bo mot DN quy mo ldn co: cac don
vi hach toan doc lap, cac don vi hach toan phu thupc va cac don vi sy
nghiep.
•>

r

x

Cung voi su phat trien cua nen san xuat xa hoi, cac loai hinh DN trong

nen kinh te thi truong cung khong ngirng phat trien het sue da dang. Voi
nhung DN quy mo ldn kinh doanh da nganh va hoat dong tren pham vi

khong gian rong, viec bao dam sy quan ly tap trung tu mot trung tam theo
chien luoc hanh dong thong nhat nhung van phat huy duoc quyen chu dong
va tinh ty chiu trach nhiem cua cac don vi thanh vien da dan den doi hoi tim

toi va the nghiem nhung mo hinh quan ly khac nhau. Trong nhung nam 1970

10

- 1980, cac nude XHCN da trien khai ap dung mo hinh Lien hiep cac xi

nghiep quoc doanh va xi nghiep lien hop. Thue te da chi ro sir khong thanh

cong cua mo hinh to chuc nay. 0 cac nude theo nen kinh te thi trudng, viec
ap dung mo hinh CTM - CTC da thu dupe nhung ket qua tich cue va mo

hinh nay ngay cang dupe ap dung rong rai.

Mo
1.2-

hinh cong ty me - cong ty con

ty con
Theo Cac Mac, hiep tac gian don tu ban chu nghia la hinh thuc khdi dau

cua to chuc san xuat tu ban chu nghia. Su hinh thanh cac cong ty xuyen quoc gia
(Transnational Corporation - TNC) to chuc va quart ly theo mo hinh CTM - CTC

la ket qua phat trien lau dai cua nen san xuat va quan he kinh te quoc te. Chung
bat nguon tu su tich tu, tap trung tu ban va tap trung san xuat cao do, dan den su

doc quyen cua nen san xuat tu ban chu nghia. Su phat trien dan len cua hiep tac
gian don, cong trudng thu cong va dai cong nghiep co khi da lam nay sinh cac

hinh thuc to chuc san xuat xa hoi ngay mot hoan thien, tu cac xudng thp thu
f

'

/

cong, den cong trudng thu cong, tu cong xudng cong nghiep den xi nghiep san

xuat Ion, den cac loai hinh cong ty (CT) vdi nhieu hinh thuc khac nhau. Phat

trien song song vdi qui mo san xuat la cac hinh thuc (hay con goi kieu to chuc)

quan ly tuong ung va linh hoat nham toi da hoa lpi nhuan. Cac TNC vdi mo hinh
quan ly hien dai la mot su tien bo lich su vo cimg cao, va la mot thu doan boc lot
van minh va tinh vi, khi ngudi cong nhan cung lai la ngudi co cd phan trong
chinh cong ty ma ho lam viec.

Trong tac pham “Chu nghia de quoc, giai doan tot ciing cua chu nghia tu

ban”, V.I. Lenin cho rang tu do canh tranh se lam nay sinh tap trung san xuat, va

su tap trung do dat den muc do nhat dinh se dan den doc quyen. V.I. Lenin neu

cac net co1 ban cua lich su doc quyen nhu sau:
- Nhung nam 1860-1870, nac thang phat trien cao nhat cua tu do canh

tranh. Boc quyen chi la mam mong budc dau nhin thay.
- Sau khung hoang nam 1873, cac cartel bat dau phat trien, va cung chi la
nhung hien tupng thoang qua.

11

- Cu6i the ky XIX va khung hoang nhung nam 1900-1903, cartel tru thanh'

mot trong nhung ca sa cua toan bo doi song kinh te. Chu nghia tu ban tra thanh
chu nghia de quoc.
Nhu vay, theo cac nha kinh dien cua chu nghia Mac - Lenin, tu giua phan

ba cuoi the ky XVIII den dau nua sau the ky XIX la thOi ky cua cong xudng ca
khi cong nghiep. Tu cuoi the ky XIX dau the ky XX, cac to chuc doc quyen bat

dau ngu tri tren the gioi. V.I. Le nin cung chi ro chu nghia de ■ quoc la chu 'nghia
tu ban a giai doan phat trien da dien ra su thong tri cua cac doc quyen va tu ban
r

?

t

tai chinh, xuat khau tu ban co y nghia to lon, su phan chia the gioi cua cac to rot

(Trust) quoc te da bat dau va da phan chia xong toan bo lanh tho the gioi bai cac

nudc tu ban phat trien ■ .nhat. Doc ■ quyen ■ chi 'co 'the phat ■ trien tren ca ' sa tap trung
san xudt 'va tu ban .dat muc do cao, tu ban cong nghiep va ■ tu ban ■ ngan ■ hang ■ da

phat trien toi muc lien ket chat che voi nhau, vuon rong ra ben ngoai thong qua
xuat khau tu ban ngay cang nhieu. Dong ■ thOi voi su phat trien manh me do, cac
lien minh doc quyen va cac cuong quoc tu ban da tien hanh phan chia the gioi ve

kinh te va lanh tho, tu do cac cong ty xuyen quoc gia voi hinh. thuc lien ket da
dang va mo hinh to chuc CTM - ■ CTC cung hinh thanh va phat trien.

1.2.2- Dac tru*ng va phan loai cua mo hinh cong ty me - cong ty con

1.2,2.1- Khai niemmohinh cong ty me - congty con.
f

A

Trong ca che thi truong, qua ■ trinh canh tranh. giua cac DN luon di lien ■ voi

qua trinh lien ket duoi nhung hinh thuc va muc do khac nhau. Cac DN co the

dau tu von vao cac cong ty co phan hien co hoac dau tu von truc tiep thanh lap
DN thanh vien cua minh. Trong nen kinh te thi 'truong hien nay, voi su phong
phu da dang loai hinh DN la ■ dieu kien de phat trien cac moi lien ket. Canh tranh,

mot mat, la qua trinh phan hoa va dao thai cac DN kem phat ' trien; mat khac, se

tao ■ dung cac DN quy mo lon co tiem luc kinh te manh. Su canh tranh cung dan
den ' viec thau tom, mua ban giua cac DN tao nen nhung DN co quy mo lon
manh. Canh tranh vua dan den su phan hoa cac DN trong nen kinh te thi truong,
mat' khac, thuc day hinh thanh cac sot day lien ket, ket noi giua cac DN nham tao

ra lai the canh tranh bao dam su ton tai trong nen kinh te ' thi truong.
Lien ket giua cac DN bao gom lien ket doc hoac lien ket ngang hoac ca
hai. Cac moi lien ket cang ngay cang tra nen quan trong khi co su phat trien cao
12


cua khoa hoc, cong nghe va muc do canh tranh tren thi trirang dien ra gay gat. .
Theo do, xuat hien mot dang lien ket phu thuoc, nhu co the le thuoc ve von, ve

khoa hoc cong nghe, lien ket theo day truyen san xuat. Mot so DN phu thuoc va

chiu tac dong ve chien luoc phat trien kinh doanh cua minh bai mot DN khac,
■>

5

DN do co the hoat dong tren nhieu linh vuc hay mot linh vuc nhung dua vao str
chi phoi bang su gop von, co phan cua minh a cac DN khac de dieu khiBn hoat
dong cua ca mot to hop kinh te. Dua tren su lien ket chi phoi ve von, cac to hop

kinh te nay phat trien thanh cac tap doan kinh te. Tap doan kinh te dua tren mo
hinh CTM - CTC. Mo hinh nay, ve ban chat, la su lien ket chi phoi ve von. Su

chi phoi nay tao nen su lien ket giua DN trong mo hinh.
Co the khai quat 'ban 'chat mo hinh CTM ■ - CTC .nhu 'sau: CTM-- CTC- la
mot hinh thuc tochuc san xuat kinh doanh duac thuc-hien bo'i-su■lien ket cua

nhieu phap nhan. kinh doanh nham hop nhat cac nguon luc- -cua mot -nhom DN,dong thai thuc ■ hien su phan cong, ' hop tac ve chien luac dai han - cung. nhu ke

hoach ngan han trong san xuat - kinh doanh de tao ra suc manh chung va nang

cao hieu qua hoat dong. Su lien ket giua CTM va cac CTC la lien ket ve von.
Hinh thuc lien ket la mot CTM giu vai tro trung tam, dau tu von cua CTM vao

cac CTC co the la 100% von, dau tu giu co phan chi phoi, ' giu co phan khong chi

phoi. Cac DN la CTC tham gia lien ket theo kieu ' mo hinh nay deu la nhung phap

nhan day du, lien ket voi CTM theo cac muc do khac nhau: chat che, nua chat
che, khong chat che, thong qua su chi phoi von, phan cong va .hop tac cua CTM.

Cong ty me (Parent Company)
Tu ket luan tren ve mo hinh CTM - CTC, ta 'co the quan niem: Cong ty me

la mot cong ty nam giu co phieu cua mot hoac nhieu cong ty. khac va co quyen.

chi phoi nhung cong ty ay. Nhin tu goc do lich su, viec hinh thanh CTM co lien

quan den su phat trien cua cac CT khong che bang co phieu. CTM co the nam
giu co phieu va cac trai phieu co 'gia tri ' khac ma tu minh khong tham gia vao.
hoat dong kinh doanh cung nhu quan ly cac CT ma no 'nam giu co phieu thi

CTM nay duoc goi la: cong ty khong che co phan dan thuan ..(Pure Holding
Company). Theo quy dinh luat phap mot so nuoc, cac CT nam giu co phan dan

thuan nay khong tien hanh cac hoat dong thuang mai, san 'xuat, dong thai cung
khong giao dich voi ben ngoai.

13


Tuy nhien trong thuc - te, hau het cac CTM vua nam giu va khong " ch6 cd
phan vua tham gia vao hoat dong san xuat kinh doanh. Nhung CT nay goi la:

Cong ty khong che hon hop (Mixed Holding Company hay Holding operating
Company). Hinh thuc CT nay khong chi pho bien a cac nganh san xuat, che . tao,
ma con - co mat a linh vuc tai chinh, ngan hang. Luat phap a cac nuoc phat tridn

co quy dinh khac nhau ve hinh thuc ' CT khong che co phan nay. Tuy nhien,
chung deu co chung mot dac diem cho phep cac CT duoc quyen nam .giu co

phieu cua cac CT khac. Tai cac TNC tren the gioi, CTM khong chi la cac CT

khong che co phieu don thuan, ma da so la cac CT hon hop nhu vua neu tren.
Viec tham gia cua CTM vao cac hoat dong cua CTC chu yeu ' la su tham du ve

phuo-ng cham chien luoc chu khong phai la cac . hoat dong.. thuong"ngay.
Tu cac van de duoc de cap tren co the hieu: -cong ty•me : la-mot'cong-ty tao ra
quyen kiem soat cac- cong ty co lien'ket voi'no,la-chu sa huu'toan 'bo hoac chi
1

-I* *

1*

*

- A5

i

r

*9

1 \

9

f

■

'

-» 9

-4 s*9

1 *

1 f•

r

phoi von aieu : le, von aau tu?, von co phan a cac cong ty khac au ae chi phoi cac

quyet ainh quan trong rfOi voi cong ty - do.
Cong ty con ( Subsidiary)

Luat phap cac nudc khong giong nhau, do vay kho co mot dinh nghia

chinh xac va day du ve CTC. Nhin chung, co the hinh dung giua 'CTM va CTC
luon ton tai song song hai moi quan he: 1/ ve quydn sa huu; 2/ v£ mdi quan he

giua ben khong che va ben bi khong che. Nhung CT bi nam ' co phieu va bi kiem

soat hoat dong nay goi la cac CTC. CTM co anh huang rat ldn den' CTC, nhung

cac CTC cung co quyen doc lap, tu chu tuang doi'.trong kinh 'doanh.
CTC la mot phap nhan doc lap, co ten va dieu le rieng, co con dau va tai

san rieng, co the doc lap tien hanh cac hoat dong to tung, doc lap vd tai chinh, ' tu ■
chiu -lo lai, co quyen phat hanh co phieu, - dong thoi co the doc lap' di vay no. Khi
cham dut hoat dong, co the phat mai tai san de thu hoi von. Neu mot "CTC duoc

thanh lap a nuoc ngoai, khi dang ky kinh doanh a nuoc sa tai nhat thiet phai
chiu su quan ly ve phap luat cua nuoc sa tai ma khong con duoc su bao ho ngoai
giao 'cua Nha nudc sd tai cua CTM.
CTC la CT do mot CT khac aau tu toan bo von aieu le hoac nam giu cO

phan chi phoi, trong Io, cO phan chi phOi la cO phan tla so ■hoac a muc'■ma■theo
quy ainh cua phap luat va aieu le CT ao Cu chi phOi cac quyet'linh quan trong

14


cua CT do. CTC co tw each phap nhan, co tai san rieng, ten goi, con dau va la

cac phap nhan doc lap cua cong 'ty me. CTC duyc to chuc theo loai hinh phap ly
ma DN dang ky kinh doanh.
•

»

■

'

'

CTC con bieu hien dual cac dang: Cong ty lien ket (Associate Enterprise)

la CT trach nhiem. huu han d nudc chu nha (Host country - nudc cd CTC cua
CTM TNC hoat dong), trong dd nha dau tu cd sd huu it nhat la 10%, nhung

khong ldn han mot nua quyen bieu quyet cua cac co dong; Cong ty chi nhanh
■

. f

r

' -

.

(Branch Enterprise) la cong ty trach nhiem vo han cd toan bo von hoac von d

nudc chu nha.
1.2.2.2- Nhhmg dac trii'ng ta phan loai mo hinh cong ty me - cong ty? con
'

■

5

•

■

'

*

■

■■

.

... .

• _ ... .... ‘

.•

'•

1.2.2.2.1 Dac trung ve mo hinh cong ty me - cong ty con

- Ve . hinh thuc hinh thanh: Qua trinh hinh thanh, lien ket thanh lap cd the
theo tu nguyen hoac bat buoc theo ca che canh tranh.

.

- Ve quy mo: cac DN ap dung mo hinh ' CTM - CTC hay con ■ goi . la cac tap
doan ■ kinh te thudng cd quy mo von, lao ' dong, doanh thu va ' pham vi hoat dong
ldn.

- Ve chuc nang: CTM cd the cd cung mot 'luc ' hai chuc •'nang ' ca ban, vua
r
■
5
■
>
e
san xuat kinh doanh, vua dau tu tai chinh hoac chi thuc hien chuc nang dau tu tai

chinh. CTC cd chuc nang san xuat - kinh doanh, dong thdi cung cd 'kha nang
thuc hien dau tu tai chinh md rong mo hinh CTM ■ - CTC.
'

'

r

'

• «

'

- Ve lTnh vuc hoat dong: hau het cac tap doan kinh te deu hoat dong kinh
doanh da nganh de phan tan rui ro, tan dung duac ca sd vat chat va kha nang lao
•

’.

r

r

f

■

■

.

r

dong; tuy nhien, cung cd mot so tap doan kinh te trong mot so linh vuc tuangdoi ■

hep tap trung khai khac the manh ve chuyen mon, bi quyet cong nghe, ' uy tin dac

biet trong nganh. Cac xu hudng nay duac the hien tuy ■ theo nganh nghe kinh
doanh, lTnh vuc hoat dong.
- Ve lien ket: CTM dau tu toan bo hoac cd co phan, von gdp chi phoi cac
CTC va chi phoi CT nay qua muc do von dau tu; cac CTC dau tu tiep vao cac

CT chau. Cac cong ty dau tu vao nhau hinh' thanh nen moi quan he ca ban, chu
■

.

.

r

''

a

'

.......

r

dao xuyen xuyen suot la quan he CTM - CTC. Quyen va muc do chi phoi cua
CTM doi vdi CTC duac quy dinh trong dieu le CT phu hop vdi phap 'luat ve loai

15


hinh cua quoc gia nod CTC dang ky kinh doanh. Quyen loi kinh te cua CTM
\

r

r

duoc dam bao thong qua che do phan chia loi nhuan theo phan gop von.

1.2.2.2.2- Phan loai mo hinh cong ty me - cdng ty con
Hien nay, viec lien ket giua CTM voi cac CTC rat da dang tuy thuoc vao

loai hinh kinh doanh, kha nang tiem lire sue manh va kha nang chi phoi cua

CTM. Dudi day la mot so dang mo hinh lien ket chinh:
z

-

z

z

a

Mo hinh lien ket chu yeu bang von

Mo hinh nay doi hoi cac CTM co tiem lire tai chinh to ldn, thudng la cac
z

7

ngan hang hoac cac CT tai chinh, hinh thanh thong qua con dudng nhat the hoa
kinh doanh bang each thon tinh, sap nhap. Qua viec nam giu luong co phan chi

phoi, CTM nam giu quyen lanh dao cac DN trong viec dua ra cac quyet sach ve
nhan lire, vat luc, tai luc,...bien chung thanh cac DN cap dudi true tiep (CTC).

Cac CTC nay van cd tu each phap nhan, tien hanh cac hoat dong kinh doanh doc
lap tuong doi. Bang each tham du co phan vao mot so DN, CTM bien nhung DN
cd tu each phap nhan khac thanh cac DN phu thuoc nua true tiep.
Thuc hien mo hinh lien ket bang von la cac cheabol (Han Quoc) nhu

Samsung, Daewoo; cac tap doan cua Nhat Ban lay ngan hang lam trung tam nhu

Bank of Tokyo Mitsubishi vdi 690,461 ty USD nam 1997, Sumimoto bank
482,707 ty nam 1997 hay Deuther bank (Due) vdi 579,942 ty USD nam 1997.
, A

Z

Z

- Mo hinh lien ket theo day chuyen san xuat - kinh doanh
Z

7

Z

Mo hinh nay thudng ap dung doi vdi nhung nganh ma san pham cd cau
tao nhieu cap, nhieu bo phan. CTM co tiem nang ldn, thuc hien chuc nang trung
tam nhu xay dung chien luoc kinh doanh tiep thi, phat trien san pham, huy dong

von va phan bo von dau tu, quan he doi ngoai, dao tao nhan luc, lap rap san

pham hoan chinh. CTM kiem soat mot mang ludi cac CTC, CT chau theo dang

hinh chop (cap 1, cap 2, cap 3), tao thanh mot quin the DN khong Id. Vi du, de
san xuat may bay Boeing 747 phai cd 4,5 trieu linh kien do 1.500 xi nghiep ldn,

15.000 xi nghiep nho va vua cua 6 nude cung tham gia che tao; vao cudi nhung

nam 1990 cd tdi 40 - 50% linh kien va ban thanh pham thong qua cac CTC cua
cac CT da quoc gia san xuit.
Su phoi hop va kiem soat hoat dong cua CTM vdi CTC, CT chau duoc

16


-

f

f

f

z

■

thuc hien rat chat che, thong qua chien luoc san pham va ke hoach kinh doanh

dong bo th tren xuong duoi, CTM tham gia gop co phan, tro giup ve mat ky

thuat, dao tao can bo,...Su phan cong hap tac trong noi bo tap doan het suc cu
the va khoa hoc.
Tuy nhien theo mo hinh lien ket nhieu tang nay, CTM co the khong cho
phep cac CTC thuoc tang lien ket khong chat che - gop von de thanh lap cac CT

chau nham giam thieu rac roi trong quan ly tai san.
_

r

■

z

■ .

Mo hinh lien ket giua nghien cmi khoa hoc vdi san xuat - kinh doanh

Theo mo hinh nay, CTM thuong la nhung trung tam nghien cuu ung dung
• z

X

*

•

z

4

z

ldn, lay .viec phat trien cong nghe moi la dau moi cho su lien ket. .Cdc . CTC la
don vi san xuat - kinh doanh, co chuc nang ung dung nhung ket qua nghien cuu
cong nghe moi cua CTM, bien no thanh san pham co uu the tren . thi truong.

Nang luc canh tranh cua ca tap doan chinh la kha nang lien ket, tu nghien cuu

den ung dung. Mo hinh nay thuong ap dung o cac nganh ky nghe cao.
Tuy cac dang mo hinh lien ket giua CTM'. voi cac CTC dua tren - cac nen

tang khac nhau, song suy cho cung deu la su chi phoi boi yeu to tai san, ' trong do
'

'

1

r

'■

■

bao gom ca tai san huu hinh va tai san vo hinh. Suc manh chi phoi cua CTM phu
thuoc rat nhieu vao kha nang nam giu cac nguon tai san tren ' va chinh nhung tai

san vo hinh nhu so huu cong nghiep, phat minh khoa hoc cong -nghe, uy tin san
pham, thi truong, thuong hieu,... lai co tac dung ho tro het suc hieu qua, tao co

so vung chdc de cung co, tang cuong quan he hap .tac va loi ich kinh te giua

CTM. va cac CTC. CTM co the su dung . duoc cac - loi - the cua CTC ve cac mat lao
f

.

Z

dong, tai nguyen, thi tru(Mig,...khi CTC dat o cac quoc gia co uu the ve cac mat
7

7

*

nay. Day chinh la co so de giai thich viec day manh dau tu ra nuoc ngoai cua cac

tap doan xuyen quoc gia. Vi du, cac tap doan kinh doanh o cac nuoc chau A r

f

\

-

Thai Binh Duong (Nhat Ban, Han Quoc, Trung Quoc) deu chon da dang hoa
7

Z

hoat - dong kinh doanh lam chien luoc - phat trien va thuong co ba mo hinh sau:

- Lien ket theo chieu doc: cac CT lon thuong tham - nhap rong rai vao cac
'

z

nganh khac, co lien quan nhu nhung budc trung gian cua san xuat va luu thong,
X

Z

X

Nhung nam gan day, lien ket theo chieu doc duoc mo rong sang - ca - nhung nganh
Z

Z

Z

'

f

san xuat khac nhau, khong co moi lien he truc tiep voi nganh san -xuat chinh cua .
hang de hinh thanh cac CT lon kinh doanh tren qui mo quoc te.
17


?

y

y

- Lien ket theo chieu ngang: la sir lien ket giua cac CT ldn trong mot
nganh nhat dinh de hinh thanh nen cac CT quoc te khong Id.

- Lien ket Conglomerat: tien hanh vao cac nganh cong nghiep tang truong

moi, khong lien quan toi linh vuc kinh doanh ban dau. Moi lien he giua CTM va
cac chi nhanh (CTC) chu yeu la tai chinh; dieu hanh thong qua co cau quyen luc

va lien ket vcri cac ngan hang dau tu, thuong mai, cong ty bao hiem,... Co cau
cua Conglomerat rat gon nhe, linh hoat va phi tap trung hoa, chu yeu la kidm
soat hoat dong cua CTC thong qua he thong tai chinh va chi dao hanh chinh

nham tang cudng hieu qua hoat dong kinh doanh. Do la co cau dieu hanh kieu
mang ludi true tiep tu trung tam toi cac co so tac nghiep, dong thdi gian tiep

kiem tra hieu qua hoat dong kinh doanh cua cac CT chi nhanh qua su dao dong
•>

r

gia ca co phieu cua nd tren thi truong chung khoan

1.2.2.2.3- Mot so mo hinh cong ty me - cong ty con
Cartel la hinh thuc tap doan kinh te theo mot nganh chuyen mon hoa, chi

bao gom cac CT san xuat cung mot loai san pham hoac dich vu nham muc dich
han che canh tranh thong qua cac thoa thuan thong nhat ve gia ca, thi truong tieu

thu, nguyen lieu; thong nhat cac chuan muc ve mau ma, kieu dang, kich thuoc

•>

san pham, dich vu,... Trong Cartel, cac DN thanh vien giu tinh doc lap ve mat

phap ly, con tinh doc lap ve kinh te dupe dam bao bang hop dong kinh te. Day la
hinh thuc tap doan cd lien ket thap nhat, xuat hien lan dau tien o My.
Syndicate la mot dang dac biet cua cartel. Su khac biet can ban la
Syndicate cd mot phong thuong mai chung do mot Ban quan tri dieu hanh va tat

ca cac cac CT phai tieu thu hang hoa qua kenh van phong nay. Nhu vay, DN

thanh vien van giu dupe tinh doc lap ve mat san xuat nhung bi phu thuoc ve mat

tieu thu san pham. Tinh lien ket cua tap doan chi d khau tieu thu.
Trust la mot to chuc cao hon Syndicate d cho Trust khong nhung lien ket

ve mat tieu thu san pham ma con lien ket ve mat san xuat. Trust bao gom nhieu
DN cong nghiep do mot Ban quan tri thong nhat dieu hanh. Khac vdi hai loai

tren, cac thanh vien cua Trust deu bi mat quyen doc lap ca ve san xuat va thuong
mai. Viec thanh lap Trust la nham doc chiem nguon nhien lieu, khu vuc dau tu

va thu loi nhuan cao.

18


Consortium la mot trong nhung hinh thuc cua to chuc doc quydn ngan

hang nham muc dich chia nhau mua chung khoan trong hoac ngoai nunc, hoac

tien hanh mot vu mua ban nao do. No thudng do mot ngan hang ldn dung dau,
dieu hanh hoat dong cua ca tap doan.
Concern la mpt hinh thuc to chuc kinh te duoc ap dung pho bien hien nay

dudi hinh thuc CTM dau tu vao cac CT khac, lap nen mdi quan he CTM - CTC.

CTM me dieu hanh hoat dong cua ca tap doan, cac CTC chiu tranh nhiem huu
han tren phan von kinh doanh cua minh va doc lap ve phap ly, phu thuoc vao tap

doan ve muc tieu hoat dong nham thuc hien muc dich chung cua ca tap doan.
Concern thudng duoc tao nen it nhat 2 DN doc lap va co phap nhan ddy du, cac

Concern thudng co mdi lien he chat che vdi Nha nudc thong qua hop ddng, don

%

.

•

A

dieu do, Concern phai co mot ngan hang co kha nang dam bao phan ldn tin dung

cho toan Concern, thudng tong tu ban khong dudi 1 ty USD.

Conglomerate la tap doan da nganh, cac cong ty thanh vien khong co mdi
quan he ve cong nghe san xuat nhung co mdi lien he chat che ve tai chinh. Day
la mot tap doan hoat dong tai chinh, thong qua mua ban chung khoan tren thi

trudng de dau tu vao nhung CT cd loi nhuan cao nhat va cac nganh cd hieu qua
nhat. Chinh mdi quan he nay la co sd quan trong de hinh thanh mot
conglomerate. Su hoat dong tich cue cua thi trudng chung khoan da giup cho
Conglomerate “nuot” dan cac CT co lai suat cao va lam cho co cau cua
Conglomerate thay doi nhanh chong.
Trong do Concern va Conglomerate la hai hinh thuc to chuc pho bien cua

TNC hien dai va co nhung dac thu khac nhau nhu sau:
Mot la, ca sa hinh thanh
r

Concern hinh thanh tren co sd cong ty ldn cua nganh thau tom, khong che

va di den nuot gon cac cong ty nho trong cung mot nganh san xuat hoac cac
doanh nghiep d cac nganh khac cd ky thuat gan tuong dong vdi cong ty goc bang

von cua cong ty.

19


Conglomerate nham vao cac DN co ty suat loi nhuan cao, bat ke nganh

nghe nao trong nen kinh ' te thong qua thi trudng chung khoan.
Dac trung hinh thanh cua Concern la lien ket theo chieu ngang- co tinh
■

■

'

*

.

r

■

chuyen nganh hoat dong trong linh vuc san xuat vat chat.
r

.

■

-

a

Dac trung hinh thanh cua Conglomerate la lien ket theo chieu' doc- co tinh

da dang va hon hop hoat dong trong linh vuc dich vu.
Hai la, ca cau dieu hanh va ca che hoat dong
,

/

'

■

•

■

.

'

■

/

z

*

Ket cau cua Concern luon co mot cong ty goc lam tru cot, co cau to chuc
cua no duoc thiet lap tap trung thang dung theo tang, bac ma tran. Thong tin dieu
hanh truyln tu trung tam '.xuong cac 'chi nhanh 'deu 'qua Jchau trung gian cua h§

thong quan ly, nen duy tri tinh quyen luc, tinh ke hoach tong the dam bao -dugc
su thong nhat va co hieu luc cua cac quyet sach. Tuy nhien no cung co nhuoc

diem la he thong dieu hanh cong kenh, thong tin truyen tu tren xuong cham, de

bi sai lech qua phan su ly cua cac cap trung gian.

Ket cau ' cua Conglomerate la ket cau mang ludi, tu ban hoat dong o nhieu

nganh dan xen, xam nhap vao nhau tao nen nhieu trung tam quyen luc can bang.
Quyen luc dieu hanh truc tiep doi vdi he thong tung budc chuyen sang tay tu ban
•

'

9

___

'

chuc nang va tap trung vao tay cac nha quan tri cao cap. Tuy nhien quyen luc

thuc te nam trong tay cac tap doan so huu ldn. Gidi chu dieu chinh hoat dong

cua tap doan gian tiep bang hoat dong mua ban co phieu .cua cac cong ty chi
nhanh tren thi trudng chung khoan. Dieu hanh cua Conglomerate linh hoat .va
mlm deo. He thong dieu hanh gon nhe, hieu qua kinh te cao do phat huy duoc
tinh chu dong sang tao cua cac CTC va kip thdi chuyen rui ro . trong hoat dong

cong ty ra ngoai thi trudng.
Ba la, ve linh vuc hoat dong

Nhd hoat dong tren thi trudng chung khoan thong qua mua ban co phieu cua cac '

chi nhanh da giup cho Conglomerate thay doi linh vuc hoat dong nhanh chong
va luon thu hut duoc cac cong ty thuoc nhung nganh co 'cong nghe mui nhon,

ham luong khoa hoc ket tinh trong san pham cao va co ty ' suat loi nhuan ldn. Lpi

nhuan cua Conglomerate chu yeu duoc tao 'ra tren thi trudng chung khoan 'thong

qua viec mua ban va dau co co phieu nhd kinh nghiem va bien phap hoat ' dong

20


F

■

tren thi trudng von.

,

•

Con Concern do phai duy tri mot nganh nghe chu chot buoc Concern co

co cdu san xuat kinh doanh on dinh va bien doi a mot pham vi nho be va cham
'

••

r

r

chap han. Viec ma rong cong ty cua Concern chu yeu vao linh vuc san xuat.
.
.
.
.
xf
Concern chi thu hut cac cong ty thuoc cac nganh dich vu a muc do can thiet cho
•

•

9 •- •

9

I

_• .

■ '

''' ■ •

hoat dong binh thudng cua tap doan. Khoi luang lai nhuan chu yeu ma cac

concern thu duac la tu linh vuc san xuat.
1.2.3- Co’ die? hoat dong cii£» mo liinh cong m? ■ cong ty con
1.2.3.1- Cau true cua mm think cong ty me - cong ty con

So do 1: Cau true cua mo hinh CTM - CTC

Mdi lien ket hinh thanh giua CTM vdi cac CTC phu thuoc chu yeu vao su
f

x

r

.

%

.

r

t

\

•>

chi phoi ve von va tai san, phuang thuc dau tu, gop von co phan de hinh thanh
cac CTC. Bang su khong che ve von gop a nhieu muc do khac nhau, mot DN tra
thanh CTM cua nhieu CTC, tu do hinh thanh thanh nen . moi lien' ket nhieu tang

giua CTM vdi cac CTC chat che, nua chat che hay long leo. CTC nao duac

CTM gop von nhieu han thi co moi lien he chat che han. Quan he giua CTM va
CTC a muc do chat che neu CTM dau tu von 100%. Khi do CTM vdi tu each

21


thuc hien quyen cua chu sd huu von co quyen quyet dinh ve co cau to chuc quan

ly, bo nhiem, mien nhiem, khen thudng, ky luat cac chuc danh chu yeu; quyet

dinh dieu chinh von dieu le, chuyen nhuong mot phan hay toan bo von cho DN
khac, quyet dinh bo sung dieu le CTC, giam sat danh gia hoat dong cua CTC,
duyet bao cao quyet toan hang nam, quyet dinh su dung lgi nhuan cua CTC,...

Cac CTC thuoc tang lien ket chat cd the tham gia gop von, tai san d£ hinh thanh
cac CTC cua minh (goi la CT chau). Tuy nhien, CTM cd the khong cho phep cac
CTC thuoc tang lien ket khong chat che gop von de thanh lap cac CT chau nham

giam thieu su rac roi trong quan ly tai san.
Trong thuc te, nhd cau true linh hoat nhu vay, nhieu CT ldn d cac nude

cong nghiep phat trien da tang trudng het sue nhanh chong, trd thanh nhung tap
doan kinh doanh vdi quy mo va nang lire ldn, vugt ra ngoai pham vi mot nganh,
mot linh vuc san xuat kinh doanh nhuNippon, Hyundai, IBM, Siemens,...

1.2.3.2- Cff che hoat dong cua mo hinh cong ty me - cong ty con

Co cau to chuc quan ly cua mo hinh CTM - CTC gom cd Hoi dong quan
tri (HDQT), Ban Kiem soat, Bo may dieu hanh va cac don vi thanh vien.

Hoi dong quan tri la co quan quan ly cap cao nhat doi vdi toan bo mo
hinh (sau day duoc goi la tap doan kinh te). HDQT bao gom cac chu sd huu hoac

dai dien chu sd huu. HDQT chiu trach nhiem trudc phap luat va chu sd huu ve
viec su dung, bao toan va phat trien von, thuc thi cac nhiem vu duoc giao.

HDQT quyet dinh cac van de ldn va quan trong nhu: chien luge phat trien,
phuong an san xuat kinh doanh, dieu hoa quan ly von, lira chon va quyet dinh

tong giam doc, giam doc cac don vi thanh vien. Thanh vien HDQT co the duoc
cu lam Chu tich HDQT CTCP con hoac chau.
Ban Kiem soat co the nam trong hoac d ngoai HDQT, co nhiem vu kiem

tra, giam sat hoat dong cua tap doan va qua trinh dieu hanh cua bo may dieu
hanh trong viec chap hanh cac quyet dinh, nghi quyet cua HDQT.
Bo may dieu hanh gom Tong giam doc (TGD) cac Pho tong giam doc va

bo may giup viec. TGD la dai dien phap nhan cua tap doan kinh te, la ngudi xay

dung va to chuc thuc hien ke hoach san xuat kinh doanh, la ngudi dieu hanh

nhung cong viec thudng ngay cua DN. TGD la ngudi duoc HDQT lua chon va
dugc Thu tudng Chinh phu quyet dinh bo nhiem (doi ydi tap doan kinh te ma

22


nha nudc nam giu 100% von), hoac HDQT ky hop dong thue. Cac pho TGD do
TGD kien nghi va duoc HDQT bo nhiem. Bo may giup viec do TGD lira chon
/

r

va quyet dinh sau khi duoc chap thuan cua HDQT.
Gidm doc cac dem vi thanh vien co trach nhiem dieu hanh hoat dong cua

don vi thanh vien theo chien luge phat trien dai han cung nhu ke hoach ngan han

cua CTM.
Tuy nhien tren thuc te, co cau to chuc quan ly cua mo hinh CTM - CTC

phuc tap hon nhieu khi mo hinh phat trien nhieu cap CTM - CTC. He thdng nay
dan xen va xuyen sudt ca mo hinh tir CTM den cac CTC, CT chau, CT chat,...

Co che hoat dong CTM - CTC dura vao chi phoi ve gop von. 6 cac CTC la

CT co phan, CTTNHH, CTM se giam sat va quan ly, dieu chinh muc tieu cua
CTC thdng qua HDQT CTM, lay quyen chi phoi ve von de tac dong den nhan
su, chien luge san xuat kinh doanh, ke hoach dau tu.

Ve so huu, mo hinh CTM - CTC xac lap ro day du quyen cua chu sd huu
va quyen cua DN (quyen sd huu von, tai san cua phap nhan, quyen doc lap va tu

chiu trach nhiem trong cac giao dich dan su,...), CTM va CTC co the to chuc

theo nhieu loai hinh DN khac nhau, vdi nhieu hinh thuc sd huu khac nhau.
Ve quan he phap ly, nen tang cua quan he co ban nay la viec dau tu va sd

huu vdn cua CTM d cac CTC, quyen cua chu dau tu va quyen cua DN dugc tach
bach ro rang. CTC dugc tu chu ve kinh doanh, tu chu vd tai chinh cung tu do tao

cua chu dau tu va quyen cua DN.

Ve tai chinh, CTM va CTC deu cd quy che tai chinh rieng, phu hgp vdi

hinh thuc sd huu, Luat dieu chinh cong ty. Bao cao tai chinh cua CTM chi phan

anh hoat dong kinh doanh tai CTM, von tai san cua CTM va phan von dau tu vao
CTC, khong bao gom tai san va ket qua hoat dong cua CTC.
1.2.4 - Nhung dieu kien ap dung mo hinh cong ty me - cong ty con
- Dieu kien ve vi tri, vai tro cua nganh linh vuc hoat dong. Doi vdi nhung
nganh nghe then chot, la xuong song, rudng cot cua mot nen kinh te thi viec ap

dung mo hinh CTM - CTC trd nen tat yeu bao dam su vung chic khong chi cho
mot nganh ma cho ca nen kinh te. Vi vay, DN hoat dong trong nganh, linh vuc

cd tarn quan trgng thi viec xay dung, to chuc ap dung mo hinh CTM - CTC se

23