NGUYEN QUANG HONG • I. UAN VAN TIAC
NAM 2006
1
MUC LUC
MO DAU........................................................................................................................................................................ 1
CHlTONG I: LY THUYET VE DINH GIA GIA TRI GIAI TRI VA GIA TRI PHI SL
DUNG CUA MOT VU’ON QUOC GIA............................................................................................. 4
1.1. Virdu Quoc gia va Tong gia tri kinh te cua Vuon Quoc gia---------------------------------------------- 4
7.7.7. Vuon Quoc gia va su can thief danh gid gid tri cua VQG............................... 4
?
r
r
1.1.2. Tong gid tri kinh te cua mot Vuon Quoc gia..................................................6
1.1.3. Phuong phap dinh gid gid tri cua mot VQG.................................................. 10
1.2. Phuong phap chi phi du lich dinh gia gia tri giai tri cua VQG-----------------------------------------11
1.2.1. Phuong phap chi phi du lich (TCM - Travel Cost Method)........................... 11
1.2.2. Mo hinh ly thuyet ham chi phi du lich.............................................................12
1.2.3. Mot sd phuong phap tiep can chi phi du lich..................................................14
1.2.4. Tong quan cac nghien cuu su dung phuong phap chi phi du lich de danh gid
gid tri canh quan.............................................................................................................. 19
1.2.5. Mot so uu diem han che cua phuong phap chi phi du lich............................. 21
13. Phuong phap dinh gia ngau nhien trong dinh gia gia tri phi sir dung------------------------------------ .22
1.3.1. Phuongphap dinh gid ngau nhien (Contingent Valuation Method - CVM)22
1.3.2. Mo hinh ly thuyet ve dinh gid ngau nhien...................................................... 24
1.3.3. Cac bucrc tien hanh dinh gid ngau nhien.............. ;....................................... 26
1.3.4. Tong quan cac nghien cuu su dung CVM do luong gid tri phi su dung cua
moi truong............................................................................................................... 28
1.3.5. Mot sd iru diem va han che cua phuong phap dinh gid ngau nhien.............. 31
CHlTONG II: TONG QUAN VE VlTOiN QUOC GIA BA BE - BAC KAN..................................... 33
2.1. So’ lwov lich sir hinh thanh va phat trien VQG Ba Be.........-------------------------------------------------- 33
22. Dieu kien hr nhien va kinh te xa hoi____________________________________________________ 35
2.2.7. Dieu kien tu nhien.......................................................................................... 35
2.2.2. Dieu kien kinh te - xa hoi.............. .•................................................................37
23. Gia tri canh quan va gia tri da dang sinh hoc cua VQG Ba Be--------------------------------------------- 39
2.3.1. Gid tri canh quan van hod lich su.................................................................. 39
2.3.2. Gid tri da dang sinh hoc.................................................................................41
2.4. Hoat dong cua Vwon Quoc gia Ba B£___________________________________________________ 45
2.4.1. Hoat dong bao ton thien nhien va giao due moi truong.................................45
2.4.2. Hoat dong du lich.......................................................................................... 48
r
r
2.4.3. Hoat dong kinh te - xa hoi cua dan cu va tac dong den tai nguyen rung 50
2.5. Nhung ap lire bao ton va nhung viec can iru tien trong quan ly, bao ton------------------------- 52
2.5.1. Muc tieu dat ra doi vdi cong tac bao ton....................................................... 52
2.5.2. Cac dp luc va thach thuc doi vdi cong tac bao ton........................................ 53
2
A
A
2 5.3. Cac boat dong can uu tien trong cong tac bao ton........................................ 55
CHUTONG III: DANH GIA GIA TRI GIAI TRI VA GIA TRI PHI SU’ DUNG VU’O’N QUOC
GIA BA BE.................................................................................................................................................... 57
3.1. Bang hoi phdng van va cac dac diem xa hoi cua doi twong phdng van__ ____________ —---------- 57
3.1.1. Bang hoiphdng van....................................................................................... 57
3.1.2. Mau dieu tra.................................................................................................. 58
r
■>
r
r
r
3.1.3. Mot so dac diem kinh te - xa hoi cua doi tuvngphdng van............................ 59
32. Sir dung phirong phap chi phi du lich theo vung (ZTCM) danh gia gia tri giai tri tai VQG Ba BC..64
3.2.1. Nhung gid thiet co ban..................................................................................64
3.2.2 Phan vung khach du lich................................................................................. 65
3.2.3. Xac dinh chi phi du lich..................................................................................69
3.2.4. Ham caugiai tri............................................................................................. 76
3.2.5. Duong cau giai tri va gid tri canh quan du lich cua VQG Ba Be.................. 78
33. Danh gia gia tri phi sir dung VQG Ba Be bang phuwng phap CVM-------------------------------------- 79
3.3.1. Mo hinh danh gid........................................................................................... 79
3.3.2. Thiet lap thi tracing gid tucmg........................................................................ 80
3.3.3. Thu nhan thong tin ve muc san long chi tra................................................... 81
3.3.4. Phan tich cac yeu to tac dong den su bang long chi tra................................ 84
3.3.5. Luang gid gid tri phi su dung VQG Ba Be.................................................... 89
3.4. Ket luan nit ra tir nghien ciru va mot so de xuat__________________________________________ 90
KET LUAN.................................................................................................................................................................94
TAI LIEU THAM KHAO.................................................................................................................................... 95
PHU LUC 1.................................................................................................................................................................97
DANH MUC CHU VIET TAT
BV
gia tri lutu truyen
BO NN&PTNT
BO NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NONG THON
CVM
PHUONG PHAP DINH GIA NGAU NHIEN
DLST
DU LICH SINH THAI
DDSH
DA DANG SINH HOC
EV
GIA TRI TON TAI
NU V
GIA TRI PHI SU DUNG
OLS
PHUONG PHAP BINH PHUONG NHO NHAT
TCM
PHUONG PHAP CHI PHI DU LICH
TCTK
TONG CUC THONG KE
TEV
TONG GIA TRI KINH TE CUA MOI TRUING
TNBQ
THU NHAP BINH QUAN
uv
GIA TRI SU DUNG
VQG
vuUn quoc gia
WTA
BANG LONG CHAP NHAN
WTP
BANG LONG CHI TRA
DANH MUC BANG BIEU
TEN BANG
TRANG
Bang 1.1: Gia tri ton tai va gia tri de lai cua mot so VQG
29
Bang 2.1: Thu nhap cua dan cu vung ho Ba Be
37
Bang 2.2: So sanh tai nguyen thu rung mot so VQG
45
Bang 2.3: So luong khach du lich den Ba Be tir 2003 den 2005
49
Bang 3.1 Dac diem kinh te - xa hoi cua du khach trong nude
59
Bang 3.2: Dac diem kinh te xa hoi cua du khach nunc ngoai
61
Bang 3.3 : So du khach trong moi nhom
62
Bang 3.4: Danh gia chat luong moi trudng cua du khach
64
Bang 3.5: Ty le du khach theo vung xuat phat
68
Bang 3.6: Phuong tien du khach su dung den VQG
70
Bang 3.7: Chi phi di lai cua du khach
71
Bang 3.8: Chi phi thdi gian cua du khach
73
Bang 3.9: Chi phi an d cua du khach tai Ba Be
75
76
Bang 3.10: Tong hop chi phi cua du khach theo cac vung
r
r
Bang 3.11: Loi ich giai tri cua du khach tir cac vung den Ba Be
79
Bang 3.12: Ty le du khach san sang chi tra cho bao ton
82
Bang 3.13: Muc dich chi tra cua du khach
82
Bang 3.14: Muc chi tra trung binh cho bao ton
83
Bang 3.15: Mo ta cac bien trong mo hinh
84
Bang 3.16: Ket qua udc luong
Bang 3.17: Kiem dinh mo hinh
Bang 3.18: Tong muc san long chi tra
85
.....................
86
90
DANH MUC HINH VE
TEN HINH
TRANG
Hinh 1.1: Tong gia tri kinh te cua moi truong
11
Hinh 1.2: Duong cau du lich
17
Hinh 1.3: Duong cau du lich trong truong hop chat luong moi
19
truong thay doi
Hinh 3.1: Cac hoat dong chinh cua du khach tai VQG
63
Hinh 3.2: Mot so diem du khach chua hai long
63
Hinh 3.3: Ban do phan vung diem xuat phat cua du khach
67
Hinh 3.4: Duong cau giai tri
78
TRUONG DAI HOC KINH TE QUOC DAN
--------------------- ----------------------------- -----------
NGUYEN QUANG HONG
DANH GIA GIA TRI GIAI TRI VA GIA TRI PHI SUf DUNG
CUA VUUN QUOC GIA DA DE - BAC KAN
Chuyen nganh: Kinh te - Quan ly tai nguyen va mdi trirdng
LU AN VAN THAC SY KINH TE
TOM TAT LUAN
VAN THAC
SY
•
•
Ngirdi hirdng dan khoa hoc: PGS.TS. Nguyen The Chinh
Ha Noi - 2006
i
MO DAU
1. Ly do chon de tai
De tai “Danh gia gia tri giai tri va gia tri phi sir dung cua Vircm Quoc gia
Ba Be - Bac Kan” dirge thuc hien nham xac dinh gia tri giai tri cua VQG Ba Be bang
phuong phap chi phi du lich va xac dinh gia tri phi su dung bang phuong phap dinh gia
ngau nhien. Day la nhtrng gia tri phi thi trubng ma viec bao ton VQG co the mang lai
cho the he hien tai va tuong lai. Tir truoc tdi nay ngudi ta deu nhan thuc dugc cac gia
tri vo hinh nay song viec luong gia chung khong de dang.
Mat khac, vdi gia tri canh quan, da co nhieu nghien cuu danh gia d trong va
ngoai nude nhung vdi gia tri chua su dung cd the day la mot nghien cuu dau tien d
Viet Nam. Do do, de tai mong muon xay dung mot phuong phap xac dinh gia tri
chua su dung cd the tham khao khi thuc hien xac dinh gia rung d nude ta.
2. Muc dich nghien ciru
- Su dung phuong phap chi phi du lich theo vung udc tinh chi phi cua du
khach den Ba Be, tir do xay dung ham cau va xac dinh gia tri canh quan cua khu du
lich Ba Be.
- Danh gia chat luong dich vu du lich, su hai long cua du khach va de xuat
muc phi vao cong cua VQG Ba Be.
- Sir dung phuong phap dinh gia ngau nhien de xac dinh su bang long chi tra
(WTP) cua du khach cho hoat dong bao ton cua VQG. Sir dung mo hinh kinh te
luong phan tich cac yeu to tac dong den WTP.
- De xuat mot so giai phap nham ket hop hai hoa giua hoat dong du lich va
hoat dong bao ton.
3. Gioi han va pham vi nghien ciru
Ve khoa hoc, de tai thuc hien danh gia gia tri giai tri va gia tri chua su dung
cua VQG dua tren ly thuyet cua kinh te hoc moi truong.
Ve dia diem nghien cuu, de tai chi tap trung nghien cuu tai khu vuc VQG Ba Be.
Ve thoi gian, de tai tien hanh dieu tra thu thap so lieu bang bang hoi doi vdi
du khach va thu thap thong tin thu cap tu thang 7 nam 2005 den thang 12 nam 2005
tai VQG Ba Be.
4. Phuong phap nghien cuu
De co so lieu phan tich danh gia, de tai su dung phuong phap phOng van truc
tiep du khach, phong van truc tiep cac ho dan dang sinh song trong vung loi VQG.
De tai su dung phuong phap thu thap so lieu thu cap tu cac co quan lien quan, su
dung phuong phap dieu tra thuc te va phuong phap thong ke kinh te luong.
5. Ket cau cua de tai
De tai ngoai phan mo dau ket luan, tai lieu tham khao va phu luc, noi dung
cua de tai gom 3 chuong:
Chuong 1: Ly thuyet ve danh gia gia tri giai tri va gia tri phi su dung cua mot VQG.
Chuong 2: Tong quan ve Vuon Quoc gia Ba Be - Bac Kan.
Chuong 3: Danh gia gia tri giai tri va gia tri phi su dung cua VQG Ba Be.
iii
CHUONG I: LY THUYET VE DINH
GIA GIA TRI• GIAI TRI VA
•
GIA TRI PHI SET DUNG CUA MOT VU’CJN QUOC GIA
1.1. Viron Quoc gia va Tong gia tri kinh te cua Vuon Quoc gia
r
r
1.1.1. Vuon Qudc gia va su can thief danh gid gid tri cua VQG
1.1.1.1 Vudn Quoc gia
Vuon Quoc gia la mot vung dat tu nhien dupe thanh lap de bao ton he sinh
thai chuan cua mot dat nude. Do la mot khu rung dac dung dupe quan ly va bao ve
nghiem ngat nham bao ve lau dai mot hay nhieu he sinh thai.
r
1.1.1.2 Sy can thiet dinh gid gid tri cua VQG
a
Dinh gia gia tri cua mot VQG hay khu bao ton la edng viec kho khan song co
y nghTa quan trong va da duoc thuc hien tai nhieu qudc gia tren the gidi. Do la viec
su dung cac cong cu ky thuat nham lupng gia gia tri bang tien cua cac tai san moi
truong la cac VQG lam co sd cho viec hoach dinh chinh sach ve khai thac, su dung
va quan ly VQG.
1.1.2. Tdng gid tri kinh te cua mot Vud'n Qudc gia
Ve tong quan, de do ludng tong gia tri kinh te cua mot tai san moi truong noi
chung va mot VQG noi rieng, cac nha kinh te hoc bat dau bang viec phan biet giua
gia tri sir dung va gia tri phi sir dung.
Gid tri sir dung la nhung lqi ich thu duoc tu viec su dung nguon tai nguyen
tren thuc te. Doi khi cung cd the hieu gia tri su dung la gia tri cac ca nhan gan vdi
viec tieu dung mot each true tiep hay gian tiep cac dich vu do nguon tai nguyen
cung cap.
Gia tri su dung hinh thanh tu viec thuc su su dung tai san moi truong, tren
thuc te nd bao gom:
Gid tri sir dung true tiep la cac san pham hang hoa, dich vu true tiep cung
cap ma chung ta cd the tinh duoc gia ca va khoi lupng tren thi truong.
Gid tri sir dung gian tiep la nhung gia tri chu yeu dua tren chuc nang cua he
sinh thai, cd y nghTa ve mat sinh thai va moi truong. Noi each khac day la cac chuc
nang co ban cua moi truong gian tiep ho trp cho hoat dong kinh te cua con ngudi.
Gia tri tuy chon la luong ma moi ca nhan san sang chi tra de bao ton nguon
luc hoac mot phan nguon luc de su dung cho tuong lai. Day la gia tri do nhan thuc,
lua chon cua con ngudi dat ra trong he sinh thai.
Gia tri phi su dung con goi la gia tri khong su dung hoac gia tri chua su dung
va thudng truu tuong hon gia tri su dung.
Gia tri phi su dung la thanh phan gia tri cua mot tai san moi truong thu duoc
khong phai do viec tieu dung mot cach truc tiep hay gian tiep cac cac hang hoa dich
vu do tai san moi truong cung cap. Gia tri phi su dung bao gom cac thanh phan:
Gia tri de lai (Bequest value) la thanh phan gia tri thu duoc tu su mong muon
bao ton va duy tri nguon tai nguyen cho loi ich cua cac the he hien tai va tuong lai.
Gia tri ton tai (Existence value) la gia tri cua tai san moi truong co duoc tu
nhan thuc rang tai san do con ton tai.
Loi ich co
the SD true
tien
“7“
- Thuc pham
- Sinh khoi
- Giai tri
- Sue khoe
Loi ich tCr
chuc nang
ci’ia MT
I
- Chuc nang
sinh thai
- Chong gio
bao
Loi ich true tiep
va gian tiep cua
the he tuong lai
T
- Da dang
sinh hoc
- Bao ton
MT song
Loi ich tu mong
muon bao ton
cho the he sau
Loi ich tu viec
biet rang cac gia
tri van ton tai
1
- MT song
- Bao ton gia tri
khong the dao nguoc
Hinh 1.1: Tong gia tri kinh te cua moi truong
- MT song
-Su song cua cac
loai
V
1.1.3. Phuong phap dinh gid gid tri cua mot VQG
Tong gia tri kinh te cua mot VQG noi rieng va tong gia tri cua mot tai san
moi truong noi chung thubng dupe danh gia thong qua gia tri su dung va gia tri
chua su dung. Gia tri su dung la nhung gia tri nhan duoc tu viec su dung true tiep
VQG bao gom gia tri thu duoc tu go cui, thuc pham, duoc lieu va cac san pham phi
lam san. No con bao gom gia tri ttr chtrc nang sinh thai cua VQG nhu kha nang hap
thu cacbon, kha nang chong gio bao cung nhu gia tri canh quan du lich, gia tri
nghien cuu khoa hoc...Con gia tri chua su dung la gia tri cua tai san moi truong
duoc danh gia thong qua nhan thuc cua nhtrng ngubi dang str dung hoac khong su
dung VQG. No duoc danh gia bang su san ldng chi tra de bao ton tai san moi truong
hoac bang long chap nhan mot muc den bu neu tai san moi truong bi xam hai.
1.2. Phuong phap chi phi du lich dinh gia gia tri giai tri cua VQG
1.2.1. Phuong phap chi phi du lich (TCM - Travel Cost Method)
Phuong phap chi phi du lich la phuong phap duoc dung de danh gia gia tri
kinh te cua cac he sinh thai canh quan, cac VQG su dung cho muc dich giai tri.
Co so ly thuyet phuong phap TCM dua tren gia dinh chi phi ve thbi gian va
chi phi cho chuyen di cua du khach se dai dien cho gia tri cua dia diem giai tri. Do
do, tir su bang long chi tra cua du khach cho chuyen di va so luot tham quan cua du
khach co the xay dung dubng cau the hien moi quan he gitra so luot tham quan va
chi phi tham quan. Sau do, gia tri canh quan cua dia diem nghien cuu dupe danh gia
nhu la tong lpi ich cua du khach va dupe do bang phan dien tich duoi dubng cau.
1.2.2. Mo hinh ly thuyet ham chi phi du lich
Mot each tong quat, chi phi du lich cua du khach i tbi dia diem giai tri j
(TCjj) phu thuoc vao mot so bien:
TCjj = TC(DCjj, Ty , Fj)(l)
i = l...n,j - 1..... m
Trong do:
DCjj la chi phi ve khoang each. Chi phi nay phu thuoc vao do dai quang
dubng tbi diem du lich va phu thuoc vao chi phi cho moi km di lai.
Ty la chi phi thcxi gian. Chi phi nay phu thuoc vao thai gian de tdi dugc diem
du lich va gia tri ve thai gian cua moi ca nhan.
F; la phi vao cua cua dia diem j.
Gia su Vj la so luot tham quan cua du khach i tdi dia diem j, khi do Vj la bien
phu thuoc vao chi phi cua chuyen di (TCjj) va mot so bien the hien dac diem xa hoi
cua du khach. Ham bieu thi so lugt tham quan cua du khach nhu sau:
V; = a + b.TCjj + c. INCj + d. EDUj + e. AGE; + f. SEX,.
Trong do:
V; la so lugt vieng tham dia diem j cua du khach i
TCjj: Chi phi cua mot lan vieng tham dia diem j
INCj: Thu nhap cua du khach i
EDU,: Trinh do hoc van cua ca nhan i
AGEj: Do tudi cua du khach i
SEX;: Gidi tinh cua du khach i
He sd a, b, c, d, e, flan lugt la cac he sd can dugc udc lugng.
r
r
a
<
Sau khi udc lugng dugc cac he sd tiep tuc xay dung dudng cau mo ta moi
quan he giua sd lugt tham quan va chi phi tham quan. Phan dien tich nam dudi
dudng cau se the hien gia tri canh quan cua dia diem giai tri.
1.2.3. Mot so phicorng phap tiep can chi phi du lich
- Phuang phap tiep can chi phi du lich theo vung (ZTCM): su dung chu yeu
du lieu thu cap va mot sd thong tin tu khach du lich.
- Phuang phap tiep can chi phi du lich cua ca nhan (ITCM): su dung chu yeu
cac thong tin phong van dugc tu du khach.
- Phuang phap tiep can dua tren do thoa dung ngau nhien (RUA): su dung
thong tin tu dieu tra va cac nguon du lieu khac ket hgp vdi mot sd ky thuat thong ke.
vii
1.2.4. Tdng quan cac nghien cuu sic dung phuong phap chi phi du lich de
danh gid gid tri canh quan
r
9
r
1.2.5. Mot so uu diem han cite cua phuong phap chi phi du lich
1.3. Phuong phap dinh gia ngau nhien trong dinh gia gia tri phi sir dung
1.3.1. Phuong phap dinh gid ngau nhien (Contingent Valuation Method - CVM)
“Phuong phap dinh gid ngau nhien la phuong phap xac dinh gid tri kinh te
cua cac hang hoa va dich vu khdng mua ban tren thi truong. Phuong phap nay sir
dung bang hoi phong van de xac dinh gid tri cua hang hoa dich vu khdng trao doi
va do do khdng cd gid tren thi truong”(Theo Katherine Bolt - Estimating the Cost
of Environmental Degradation).
Nhu vay, phuong phap danh gia ngau nhien la mot each tiep can dua tren thi
truong gia dinh de danh gia gia tri cua mot hang hoa khong ton tai thi truong. Moi
nguoi se duoc hoi rang ho san sang tra bao nhieu tien cho su cai thien moi truong
den mot muc nao do hoac ho se chap nhan muc bao nhieu cho den bu nhung thiet
hai moi truong. Tong muc san long chi tra (WTP) hoac bang long chap nhan
(WTA) chinh la gia tri cua tai san moi truong.
1.3.2. Mo hinh ly thuyet ve dinh gid ngau nhien
Gia dinh rang cac ca nhan hay ho gia dinh deu tim each toi da hoa do thoa
dung khi thu nhap khong thay doi bang each lua chon hang hoa ca nhan va hang hoa
cong cong. Neu coi bao ton VQG la mot hang hoa cong cong thi sir bang long chi
tra cua cac ca nhan la mot ham cua chi phi bao ton, gia cua cac hang hoa thay the,
thu nhap va so thich. Trong do so thich tieu dung lai phu thuoc vao cac bien so xa
hoi nhu do tuoi, gidi tinh, trinh do hoc van, nhan thuc moi truong cua cac ca nhan.
Mot cuoc tham dd duoc tien hanh co the thay rang ca nhan i san sang tra X $
cho hoat dong bao ton VQG neu nhu do thoa dung cua ho trong truong hop bao ton
cao hon do thda dung trong truong hop khong bao ton. Tuc la:
U(0, Y; S) < U( 1, Y - X; S) trong do:
0: Truong hop khong bao tdn VQG,
1: Truong hop co bao ton VQG,
viii
Y: Thu nhap cua ca nhan,
X: Muc san long chi tra,
S: Bien so xa hoi co anh huong den su bang long chi tra.
1.3.3. Cac bicdc tien hanh dinh gid ngau nhien
• Bude 1: Thiet lap thi tritang gid dinh
• Btcdc 2: Thu nhan cac gid duac tra
• Bicdc 3: Tinh WTP/WTA trung b'mh
• Bicdc 4: Uac tinh cac Dicdng Tra gid (Dudng bieu dien WTP/WTA)
• Bicdc 5: Tdng gop die lieu
• Bicdc 6: Danh gid cuoc khao sat CVM da tien hanh
1.3.4. Tong quan cac nghien cuu sue dung CVM do Iwdng gid tri phi str
dung cua nidi trirdng
1.3.5. Mot sd iru diem va han cite cua phuang phap dinh gid ngau nhien
ix
CHUONG II: TONG QUAN VE VLON QUOC GIA BA BE - BAC KAN
2.1. So1 liroc lich sir hinh thanh va phat trien VQG Ba Be
Lich str hinh thanh VQG Ba Be dirge tinh tu nam 1977 theo Quyet Dinh so
41-TTg ngay 24/1/1977 cua Thu tuong Chlnh phu chinh thuc cong nhan Ba Be la
khu van hoa lich su. Quan diem tren dugc tai khang dinh trong Nghi Dinh 194/CP,
ngay 9/8/1986 cua Chu tich HDBT giao cho Bo Lam Nghiep va cac co quan chuc
nang tien hanh khao sat va xay dung du an dau tu cho Ba Be thanh VQG.
Nam 1992, Vien Dieu tra quy hoach rung da hoan thanh viec xay dung du an
dau tu thanh lap VQG Ba Be. Du an da dugc Chinh phu phe duyet va Vuon Quoc
gia Ba Be dugc chinh thuc thanh lap tir 10/11/1992 theo quyet dinh so 83/TTg cua
Thu tudng Chinh phu. Chuc nang nhiem vu cua Vuon la: bao ton cac nguon gen
dong, thuc vat, cac he sinh thai, canh quan moi truong; to chuc, quan ly, phuc vu
nghien cuu khoa hoc, du lich dich vu.
2.2. Dieu kien
• tu*
• nhien va kinh te xa hoi
•
2.2.1. Dieu kien tu nhien
Vuon Quoc gia Ba Be each Ha Noi 250 km ve phia Bac thuoc dia ban huyen
Ba Be, tinh Bac Can, bao gom toan bo dien tich dat xa Nam Mau, mot phan or cac
xa Khang Ninh, Cao Thugng, Cao Tri.
Vuon co toa do dia ly: 22°30 do vi Bac, 105°36’ do Kinh Dong. Tong dien
tich dat dai tu nhien Vuon dang quan ly la 7.610ha trong do khu bao ve nghiem
ngat 3.226,2 ha, khu phuc hoi sinh thai 4.038,6 ha, khu hanh chinh dich vu 300,2
ha, vung dem uoc tinh khoang 42.100 ha.
Vuon Quoc gia Ba Be nam trong tieu vung khi hau cua vung Dong Bac Viet
Nam, lai dugc che chan, bao boc bod cac day nui cao nhu Phja Bjooc va Phja Da
nen khi hau o day kha thuan lgi cho su phat trien cua cac loai rung nhiet doi. Nhiet
do trung binh hang nam la 22°C, nhiet do cao nhat trong ngay la 39°C, nhiet do thap
nhat la 6°C, do am binh quan hang nam la 83%, lugng mua trung binh hang nam la
1378mm.
X
2.2.2. Dieu kien
kinh te - xa hoi
•
•
Cac dan toe sinh song d day co ngudi Tay chiem 44%, ngudi H’mong chiem
54%, nguoi Dao, Nung va Kinh chiem 2%. Tuy co nhieu dan toe khac nhau nhung
dan cu d day co tinh cong dong cao, song doan ket. Moi dan toe deu cd ban sac van
hoa doc dao rieng cua minh.
Vdi phuong thuc canh tac chu yeu la trong lua nude, va canh tac nuong ray,
nguoi dan d day chi co thu nhap binh quan moi nam khoang 298kg luong thuc quy
thoc, muc thieu luong thuc d cac ho ngheo la tu 2 den 4 thang trong nam.
Bang 2.1 Thu nhap cua dan cir vung Ho Ba Be
Xa
TT
Dan so
Bat NN binh quan
(ha)
Thu nhap binh quan
nam 2000 (dong)
1
Nam Mau
2802
0.06
450.000
2
Cao Thuong
3189
0,06
350.000
3
Cao Tri
2234
0,1
320.000
4
Khang Ninh
3451
0,09
480.000
5
Quang Khe
2993
0,13
Khong co so lieu
6
Dong Phuc
2573
0,13
650.000
7
Hoang Tri
1221
0,08
Khong co so lieu
Nguon: So lieu dieu tra thang 8/2000 - Bao cao da dang sinh hoc VQG Ba Be.
Di lien vdi ngheo doi la lac hau, trinh do dan tri thap. De co them mieng an,
tang them thu nhap nhieu nguoi bat chap phap luat vao rung khai thac trom lam san.
Mac du cong tac quan ly bao ve cua VQG va nhan thuc cua nguoi dan duoc nang
len song ngheo doi va dan tri thap van dang la ap luc ldn doi vdi bao ton cua VQG.
r
t
r
Thuc trang kinh te xa hoi cua vung doi hoi phai nhanh chong nang cao ddi song va
nhan thuc cua nguoi dan thi cong tac bao ton moi co the ben vung .
2.3. Gia tri canh quan va gia tri da dang sinh hoc cua VQG Ba Be
2.3. J. Gid tri canh quan van hod lich sir
Mot so dia diem du lich danh lam thang canh va di tich lich su van hoa dang
chu y gom:
xi
va da vdi, dai han 8 km, rong han 3 km va sau khoang 20 - 30m. Ho duoc bao boc
bdi nhung canh rung nguyen sinh tren nui hung vT va nhung vach nui da thang dung
vdi tham thuc vat dac trung tao nen mot thang canh thien nhien tuyet dep.
Gan day VQG va Uy ban di san Viet Nam da de trinh ho so len Uy ban di
san The gidi de xet cong nhan Ho Ba Be la di san thien nhien The giai.
• Vuan Quoc gia Ba Be: la mot di san thien nhien quy gia co dien tich
khoang 7.610 ha. Day la mot he thong rung nguyen sinh tren nui da voi voi nhieu
loai dong, thuc vat quy hiem nhu Phuong hoang dat, Ga loi, Vooc mui hech...Cung
vdi Ho Ba Be, Vuan Quoc gia Ba Be la mot di san thien nhien dep vao loai bac nhat
cua nude ta can phai duoc bao ve va dua vao khai thac phuc vu cho nhu cau ve nghi
ngoi, giai tri, giao due va nghien cuu khoa hoc.
• Dong Puong: Dugc tao bdi song Nang khi no chay xuyen qua mot nui da
vdi. Dong co chieu dai khoang 200 m, chieu cao trung binh la 25-30 m vdi nhieu
hinh thu, cot da hung vT.
• Thac Dau Ding: la noi tiep giap gitra song Nang vdi tinh Tuyen Quang.
Thac Dau Dang co chieu dai khoang 2 km, la noi song Nang bi chan lai bdi nhung
tang da ldn nho xep chong len nhau vdi do doc chung 500 m, tao thanh mot thac
nude ngoan muc, ky vi, hoa vao phong canh rung nguyen sinh tao ra mot an tuong
rat dep trong long du khach.
• Ao Tien la mot ho nude nho rong chung 3 ha nam tren dinh nui. Duoc bao
boc bdi rung nhiet ddi nen khi hau d day rat mat me va trong lanh. Tuong truyen
z
r
day chinh la noi cac nang tien thudng xuong tarn va danh cd.
• Dao An Ma: La hon dao ldn khum hinh mai rua, tren dao co mot ngoi den
co ten goi la den An Ma do dong ho Ma tru tri. Den rat thieng, vi the dep, la noi to
chuc cac le hoi truyen thong hang nam.
• Dao Ba Goa: nam each ben pha chinh khoang 300m, tren dao co mot bia da
ldn khac chu nho mang nien hieu Khai Dinh, dudi chan dao la mot bai tarn ly tudng
xii
vui lan nuuc dugc che mat bui bong ram cua cac cay co thu moc tren dao vuon than
va canh ra mat ho.
Nhu vay, co the khang dinh gia tri canh quan cua VQG Ba Be la rat Ion, can
phai co su tinh toan de dua cac diem tham quan vao khai thac thong qua hinh thanh
cac tuyen tham quan.
2.3.2. Gid tri da dang sinh hoc
2.3.2.1 Thuc vat
La VQG nam trong vung dia ly sinh hoc Dong Bac va nhu co dia hinh da
dang, nui dat xen nui da nen tham thuc vat va thuc vat rung co nhieu kieu dac trung
rieng. Theo nghien cuu cua cac nha thuc vat thi VQG Ba Be co it nhat 5 kieu rung:
- Rung kin la rong nhiet doi thuung xanh mua am nhiet dui tren nui da voi,
- Rung tren nui da voi,
- Rung kin la rong thuung xanh mua am a nhiet dui tren nui dat cao trung
binh da bi tac dong phan bo chu yeu u do cao tu 700 den 1500m.
- Trang cay bui, cay go moc rai rac
- Rung tre nua.
Khu he thuc vat u Ba Be mang dac trung ban dia Bac Viet Nam voi 2 yeu to
co ban nhu sau:
- Yeu to ban dia co cac ho: Re, Dau, Tram, De Dau, Trom, Xoan, Bo hdn, Bum...
- Yeu to di cu gum:
+ Yeu to Malaixia - Indo nhu cac loai Cho nau,
+ Yeu to Van Nam, Quy Chau vui cac ho Do Quyen, Oc cho,
+ Yeu to Mien Dien, An Do vui cac loai Chd Xanh, Thung, Gao.
Thuc vat dac huu cua Ho Ba Be la loai True day moc tren cac vach da, loai
tao do u Ho Ba Be. Day la nhung loai duy nhat chi tim thay tai VQG Ba Be.
Tham thuc vat rung cua VQG giCr vai tro phdng ho dau nguon cho ho Ba Be.
MSt rung, ho se mat kha nang dir trtr nuuc vao mua lu dong thui long ho bi nang len
bui sir lang dong, va se gay nen nan lu lut hang nam, dem lai nhung hau qua nghiem
trong de doa cac cong dong dan cu sinh song u vung ha luu song Nang.
xiii
2.3.2.2 Dong vat
Khu he dong vat cua Ba Be cung rat da dang va phong phu bao gom ba nhom
dong vat: tren can, dudi nude, biet bay. Vi vay, Hoi nghi chuong trinh da dang sinh
hoc quoc gia da xep hang Vudn Quoc gia Ba Be vao loai A ve da dang sinh hoc.
Co the nhin nhan tinh da dang va phong phu ve giong loai qua so lieu chua
day du ve he dong vat co gia tri cua Vudn nhu sau:
- Lap thu: co 65 loai thuoc 7 bo, 23 ho trong do co 22 loai duoc ghi trong
sach do Viet Nam.
- Lap chim: co 214 loai thuoc 17 bo, 47 ho trong do co 7 loai duoc ghi trong
sach do Viet Nam.
- Lap bo sat luong cu: co 46 loai thuoc 3 bo, 15 ho trong do co 15 loai duoc
ghi trong sach do Viet Nam.
- Lap ca: co 87 loai trong do co 11 loai duoc ghi trong sach dd Viet Nam.
Dac biet co nhieu loai qui hiem dang bi de doa can duoc bao ve la:
- Loai Vooc mui hech d Dong Phuc Ba Be (loai dac huu).
- Loai Phuong hoang dat, Vac hoa, Cong, Tri, Soc bay... d Khang Ninh,
Dong Phuc, Ba Be
.
'
A
9
- Loai Ca Anh Vu, Dam xanh, ca Lang, ca Chien ... d thac Dau Dang va song Nang.
Nhin chung, cho den nay so lieu thu thap duoc ve khu he dong thuc vat, va
cac loai cd gia tri can bao ton cua VQG Ba Be con han che, vi vay doi hoi phai day
manh cac chuong trinh nghien cuu khoa hoc trong thai gian tdi.
2.4. Hoat dong cua Vuon Quoc gia Ba Be
A
2.4.1. Hoat dong bao tdn thien nhien va giao due nidi truong
2.4.1.1. Cong tac quan ly bao ve rung
2.4.1.2. Cdng tac nghien cuu khoa hoc va trien khai du an
2.4.1.3. Lam sinh
2.4.2. Hoat dong du lich
Hien tai Vuon Quoc Gia Ba Be da xay dung mot chuong trinh du lich sinh
thai vdi 3 loai hinh du lich: du lich truyen thong, du lich van hoa, du lich mao hiem
xiv
vdi 21 diem va tuyen tham quan gom cac quan the canh quan, hang dong va cac ban
lang dam da ban sac dan toc cua ngudi Tay, Nung, H’Mong, Dao va cac tuyen tham
quan xuyen rung nguyen sinh. Tat ca cac loai hinh du lich tren da va dang hinh
thanh gan lien vdi cac tour tuyen du lich vung Dong Bac, phuc vu cho chuong trinh
du lich Quoc gia.
So luong khach du lich tang len hang nam: nam 1995 chi co 1.500 khach;
nam 2000 so khach da len 5500 ngudi, trong do khach quoc te chiem 17% (chu yeu
la khach Chau Au). Du khach den Ba Be thudng tap trung vao mua he, nhung ngay
cuoi tuan, mua dong thudng chi co khach nudc ngoai.
Co so vat chat phuc vu du lich dang duoc dau tu de thu hut khach. Tuy
nhien, chat luong dich vu cdn chua dap ung duoc yeu cau cua du khach. Vudn cung
chua co bien phap nao de phan bo luong khach rai deu quanh nam tranh su tap
trung vao mot thdi diem anh huong xau den canh quan va ddi song cua dong vat
hoang da.
r
r
2.4.3. Hoat dong kinh te - xa hoi cua dan cur ca tac dong den tai nguyen cimg
2.4.3.1 Hoat dong phat rung lam nuong
Hoat dong phat rung lam nuong duoc danh gia la pha rung nhanh nhat va tan
khoc nhat. Vao khoang dau nhung nam 1980, nan di dan, du canh du cu tu cac tinh
phia Tay Bac va Cao Bang lam cho dan so cua Ba Be tang nhanh, nhat la cac khu
vuc vung cao. Dan so tang nhanh lam duy giam dien tich dat rung do tinh trang dot
rung lam nuong ray cua dan toc thieu so H’Mong, Dao.
2.4.3.2 Hoat dong khai thac gO cui
Hien tuong dan vao khu bao ve nghiem ngat de khai thac trom go van xay ra
len lut mac du da co su quan ly chat cua can bo kiem lam. Theo danh gia cua can bo
VQG, hien tuong khai thac trom go o ca vung dem va vung cam xay ra nhieu vao
dau nhung nam 90, nay da giam; song hien tuong buon ban gd tai khu vuc Huyen
Ba Be co phan soi dong hon.
XV
2.4.3.3 San ban dong vat hoang da va thu hai lam san ngoai go
San ban la nguyen nhan true tiep gay suy giam tai nguyen thu cua VQG.
Thai ky trudc nam 1986, Ba Be la khu vuc co nhieu sung san nhat trong cac khu
bao ton d nude ta vi dong bao cac dan toe d day co tap quan san ban dong vat tu lau
va co co sd san xuat sung ngay tai dia phuang. Mac du ngudi dan da dugc tuyen
truyen phap luat bao ve rung va ho biet rang neu san ban dong vat hoang da co the
bi truy to nhung san ban trom van xay ra.
Khai thac lam san ngoai go tao mot nguon thu nhap dang ke cho ngudi dan
dia phuang. Lam san ngoai go dugc khai thac nhieu gom Mang, nam, Moc nhi,
dugc lieu, cay lam rau, qua rung. Day la nguon tai nguyen tu nhien co kha nang tai
sinh nhanh ma dan dia phuang la ngudi dugc hudng lgi true tiep.
r
a
2.4.3.4 Danh bat cd trong ho
Ho Ba Be la ho nude nggt tu nhien dugc hinh thanh tir lau nen rat da dang ve
A
A
A
loai ca, ve tru lugng ca. Khai thac ca trong ho la mot nghe cua ngudi dan vung ven
ho. Theo udc tinh co khoang 80% ho dan song d cac khu vuc vung thap cua xa Nam
nguon thu chinh va kha on dinh. Hau nhu gia dinh nao cung co thuyen doc moc va
ngu cu nhu chai ludi de danh bat ca.
2.5. Nhung ap luc bao ton va nhung viec can tru tien trong quan ly, bao ton
2.5.1. Muc tieu dat ra doi vdi edng tac bao ton
Muc tieu trucrc mat:
Muc tieu lau dai:
r
a
2.5.2. Cac dp luc va thach thuc ddi vdi cong tac bao tdn
Ap luc ldn nhat ddi vdi cong tac bao ton la con nhieu ho dan song ben trong
va xung quanh Vudn vdi ddi song con nhieu kho khan, trinh do nhan thuc thap nen
neu so hd trong quan ly la ho san sang vi pham lam luat. Trong thdi gian tdi can co
bien phap giup dd ho nang cao thu nhap va trong dai han phai tim each di ddi dan
cu tir vung loi ra vung dem.
2.5.3. Cac boat dong can uu tien trong edng tac bao tdn
xvi
CHUONG III: DANH GIA GIA TRI GIAI TRI VA GIA TRI PHI SU
•
•
DUNG VUCXN QUOC GIA BA BE
3.1. Bang hoi phdng van va cac dac diem xa hoi cua doi tuong phong van
3.1.1. Bang hoi phdng van
De tien hanh thu thap so lieu phan tich, mot bang hoi duoc tac gia thiet ke
gom 3 phan (phu luc 2):
Phan 1: Thong tin ve dac diem kinh te - xa hoi cua du khach gom ho ten, do
9. . .
'
'
tudi, gidi tinh, nghe nghiep, trinh do hoc van, thu nhap va tinh trang hon nhan.
Phan 2: Cac thong tin lien quan den chuyen di cua du khach: Du khach boc
lo diem xuat phat, thai gian luu tru, so lan den Ba Be ke ca lan hien tai, sd ngudi di
cung doan, muc dich chuyen di...Nhung thong tin nay the hien muc do quan tarn
cua du khach den Ba Be va cung la co sd phan chia vung xuat phat cua du khach.
Thong tin thu thap duoc tir phan 1 va phan 2 la co sd xac dinh ham cau giai
tri tu do xac dinh gia tri giai tri do canh quan Ba Be mang lai.
Phan 3: Thong tin ve muc san sang chi tra cua du khach cho cong tac bao
tdn. Mot gia thuyet dat ra “mot Quy bao tdn duoc thanh lap de bao ve ve sinh thai
canh quan va toan bo cac gia tri cua VQG can huy dong str dong gop cua du khach,
vay du khach san sang dong gop cho Quy khong? Du khach san sang dong gop cho
Quy bao nhieu trong lan tham quan nay? Du khach mong muon dong gop de luu
truyen gia tri do cho the he con chau hay dong gop vi su tdn tai cua VQG?”.
Thong tin thu thap dupe tir phan 3 dupe su dung de xac dinh gia tri phi su
dung cua VQG Ba Be.
•*A
3.1.2. Mau dieu tra
De tai da tien hanh dieu tra tir thang 7 den thang 10 nam 2005 la thdi diem
thudng cd nhieu du khach den tham quan nghi dudng va nghien cuu khoa hoc hang nam.
De tai da thuc hien phdng van ngau nhien han 300 du khach thu dupe 209
phieu cd the sir dung de phan tich trong do cd 186 khach du lich trong nude va 23
khach du lich nude ngoai.
xvii
3.1.3. Mot sd dac diem kinh te - xa hoi ciia doi tuong phong van
■>
r
Bang 3.1 Dae diem kinh te - xa hoi cua du khach trong nude
Dac diem
Trung
binh
Trung
vi
Gia tri
Ion nhat
Gia tri
nho nhat
Tuoi
36,29
32
76
17
Giai tinh (bang 1 neu la nam, bang
0 neu la nu)
0,572
1
1
0
Trinh do hoc van (theo 5 cap hoc,
bang 1 neu cd trinh do tieu hoc,
bang 5 neu co trinh do sau DH)
3,721
4
5
1
Thu nhap (ngan dong)
1435,1
1200
6000
500
Chi phi cho chuyen di (ngan dong)
413,9
360
1910
60
1,90
2
7
1
Sd ngay luu tru
\
Ngudn: So lieu thu thap tit dieu tra mau
3.2. Sir dung phuong phap chi phi du lich theo vung (ZTCM) danh gia
gia tri giai tri tai VQG Ba Be
3.2.1. Nhung gid thiet ca ban
r
r
1. Tren ly thuyet hanh vi ngudi tieu dung, viec mot ca nhan den VQG giai tri
duoc coi la dang su dung dich vu moi trudng cu the la mong muon nhan duoc
nhung gia tri do dia diem giai tri mang lai.
cua ho cho viec tieu dung dich vu do tai san moi trudng mang lai. Chi phi cua du
khach cho chuyen di la co sd xay dung dudng cau giai tri va xac dinh gia tri giai tri
mac du ham cau giai tri co the phu thuoc vao nhieu bien so khac.
3. Gia tri giai tri do canh quan VQG mang lai duoc xac dinh la tong loi ich
du khach nhan duoc khi den tham VQG Ba Be.
3.2.2 Phan vung khach du lich
3.2.2.1. Phan vung dia diem xuat phat cua du khach
Can cu vao so lieu thu cap ve so luong khach den tham quan va vung xuat
phat cua du khach nam 2004, co the phan chia lam 6 vung theo khoang each tang
dan tu noi xuat phat tdi Ba Be (hinh 3.3).