Chính sách thương mại của việt nam trong quá trình hội nhập asean

634

ôQ

>Ê

' '

x'

1

BO GIAO DUC VA 9AO TAO
ã

ô

*

TRUdNG âAl HQC KINH TE QUOC DAN

TRO NG

THAC SY K’VM
J- *

HA NOI- 2003

T
*

BO GIAO DUG VA DAO TAO
TRUONG DAI IIOC KINH TE QUOC DAN
• s.

_AZ

/KZ

A

VO VAN QllY^N

CHINH SACH THU0NG MAI CUA VIET NAM
•

•

TRONG
QUA TRINH HOI NHAP ASEAN

EUAN VAN THAC SY KIND TE

CHUYEN NGANH: KINH tE- CHINH TRI XHCN

Giao vien liming d4n: PGS. TS. Mai Ngoc Cm'nig

IMS- 65^
IIA NOI - 2003

MUC LUC

Trang

Lixi cam oil

2

Danli muc cliii viel tat

3

Danil muc cac bang bieu

4

Danli muc bieu do

5

M() DAU

6

CHUONG UNHUNG VAN Dfl CHUNG Vp CIHNII SACK THUONG MAI

TRONG QUA TRINH HOI NHAP ASEAN

1.1. HOi nhap ASEAN va sir clln thict cua chfnh sach thirong mai

9

9

1.2. Ban chat, noi dung, yeu can cua clunk sach thirong mai irong qua
trinh hoi nhap ASEAN

22

1.3. Kinh nghiem cua cac nude tlianh vicn ASEAN Irong vice xay dung
chfnh sach thirong mai de hoi nhap va lliuc liien AFTA/CEPT

33

CHUONG 11: THUC 1 RANG CIHNII SACH TI1UONG MAI VlEl NAM

TRONG QUA TRINII HOI NHAP ASEAN

45

2.1. Thirong mai Vici Nam vdi ASEAN irirdc va san klii lliuc liien
AFTA/CEPT

45

2.2. Qua trinh xay dung chfnh sach thirong mai cua Viet Nam Thue
liien cac cam kel AFFA/CEPT

55

2.3. NliGng han che, bat cap Irong vice there liien AFTA/CEPT

83

CIIUONG 3: QUAN DifiM VA GIAI PIIAP IHMN TIIlfcN CIHNII SACH
THUONG MAI CUA VIET NAM TRONG QUA TRINH HOI NHAP ASEAN

89

3.1. Boi canh hoi nhap Irong nhung nam elfin cua the ky 21 va nhung
van de dal ra ddi vdi chfnh sacli IliUOng mai

89

3.2. Quan diem, muc lieu, nguyen tac ddi vdi qua trinh hoi nhap noi
chung va chfnh sach thirong mai cua Vid Nam vdi khu vuc va thd
gidi Irong nhung nam tdi

93

3.3. Dinh hudng giai phap xay dung va t hire thi chfnh sach thirong mai

trong nliu’ng nam tdi nhfim (hue hien AFTA/CEPT
RET EUAN

DANI! MUC TAI ElfcU TIIAM KIIAO
PHU LUC1: NOI DUNG CO RAN CUA CEPT

1 13

IAll CAM ON

Tdi xin chan thanh cam on cdc thdy giao, cd giao Truong dai hoc
Kinh te qitdc dan, Khoa Sail dai hoc, Khoa Mac - Le Nin, cdc dong nghiep

dang cdng tdc tai Vu Clunh sdch Thuong mqi f)a hien, Vien nghien ciiu
Thitong mqi ( Bd Thuong mqi ), cdc nha nghien ciiu trong vd ngodi nude...

da tan tinh giiip do tdi trong qua trinli nghien ciiu.

f)qc diet, tdi xin chan thanh cam on thdy giao PGS.TS Mai Ngoc
Cirdng, ngii'di dd tan tarn htidng dan tdi hodn thanh luqn van nay.

Trong qua trinh thuc hien, do han che ve ly luqn vd kinh nghiem thu
dupe cilng nhu do thdi gian nghien ciiu eo hep, luqn van khdng trdiih khdi
nhiing sai sot. Tdi rat mong nhqn dupe nhil'ng y kie'n dong gap eda cdc nhd

khoa hoc, cdc flidy, cd giao vd cdc han dong nghiep de luqn van hodn thien

lion.

Xin trdn trong cam on.

Ha ndi, ngdy 18. 1.2003

Tdc gid

VO VAN QUYEN

2


CHU VIET TAT VA KY HIEU
Tieng Anh:
AFAS (ASEAN Framework Agreemention Service) - Hicp dinh khung vd tu do
hoa dich vu.
AFTA (ASEAN Free Trade Area) - Khu vuc mAu dich lu do ASEAN
AHTN (ASEAN Harmonised Tariff Nomenclature) - Danh ba Bieu thue hai
hoa hoa
AIA (ASEAN Investment Area) - Khu vuc dau tu ASEAN
AICO (ASEAN Industrial Cooperation) - Hop tac cong nghicp ASEAN
ASEAN (Association of South East Asian Nations) - Hicp hoi cac quoc gia
Dong Nam a
CEPT (Commom Effective Preferential Tariff) - Hicp dinh uu dai thuc quan co
hicu luc chung
GEL (General Exceptions List) - Danh muc loai tru hoan toan
HS (HarmonisedSystem) - Hc thong hai hoa hoa
IL (Inclusion List) - Danh muc cat giam (hue quan ngay
MNC (Mult Nation Company) - Cong ly da quoc gia
MRAs (Mutual Recognition Arragements) - Thoii thuAn cong nhan lan nhau
NTB (Non- 'Tariff Barriers) - Hang rao phi quan thuc
PTA (Preferential Trading Arragements) - Hicp dinh uu dai thuong mai
QRs (Quantitative Restrictions) - Han chc dinh liiong
SL (SesiIii'e List) - Danh muc nhay cam
SPS (Sanitary and Phytosanitury Measures) - Qui dinh kiem dich dong, thuc
vat.
TBT (Technical Barriers to Trade) - Hang rao ky thuAt
TEL (Temporary Exclusion List) - Danh muc loai tru tam thdi

Tieng Viet:
DNNN - Doanh nghicp Nlia nudc
DTNN - Dau lu nuoc ngoai
GTSL - Gia tri san luong
NK - nhap khau
TNHH - Trach nhicm him han
XK - xuat khau
XNK - Xuat nhap khau
VN - Viet Nam
UBND - Uy ban nhan dan

3


DANII MUC CAC BANG, BIEU

T.T

1
2

3
4
5

6

Bieu so
Bieu so 1

Bieu sO 2
BiCu so 3

Bieu sO 4
BiCu so 5

Bieu so 6

7

Bieu so 7

8
9
10

Bieu so 8
Bieu so 9
Bieu sd' 10

1 1

Bieu so 1 1

12

Bieu so 12

Ten bieu
So dong Ihue va thue suat thuoc IL cua cac nudc

ASEAN num 2001
Thue quan CEPT hinh quan trong giai doan
1998- 2003

Kim ngach XNK vdi cac nudc ASEAN so vdi
kim ngach XNK chung cua VN
XNK cua Viet Nam vdi ASEAN so vddi XNK
chung cua cac nudc ASEAN con lai
Tinh hinh XNK cua Viet Nam vdi mot so nudc
ASEAN
Ty trong thuong mai cua Viet Nam trong thuong
mai cac nudc ASEAN

Cac mat hang XNK chfnh cua Viet Nam sang
ASEAN
Dilu tu cua ASEAN vao Viet Nam ( den 2001 )
Co cau GDP cua Viet Nam giai doan 1991 - 2001
Co cau GTSL cong nghiep cua Viet Nam thco
khu vuc kinh te
Co' cau GTSL cong nghiep che hien cua Viet
Nam thco khu vuc kinh te
Co cau GTSL mot so nganh cong nghiep che hien
thco khu vuc kinh te

1 rang
36
37
46
48

50

51
52
67
70

74
75
77

4


DANII INUC SO DO, BIEU DO

TT
1

Bieu do so
Bieu so 1

Ten bieu do
Cac hinh lliuc lien kel kinh le khu vuc

Trang
13

5

IV16 DAU
I. Tmli cap tliiet cua de tai:

Hoi nliAp kinh id' vao khu vure va loan ciiu la xu the tat you Irong thdi dai
ngay nay. Theo xu the do, Viet Nani da lien lianh cong cuoc Doi nidi, chuyen

doi nen kinh te lir ke hoach hoa tap trung sang kinh td thi trudng, md cua va hoi

nhap vao khu vuc va the gidi.
Thang 7/1995, Viet Nani da trd thanh thanh vien chinh thuc cua ASEAN
va cam kel tham gia Khu vuc inAu dicli tu do ASEAN (AETA). Nhung van de

ma Viet Nam cam kel lliuc liien vdi ASEAN se cd anh liudng ddn vi the cua dal
nude trong qua trinh hoi nhap vao ndn kinh te khu vuc va thd gidi, cung nhu

anh liudng den klia nang tint hut diiu tu qudc td va phat trien thuong mai cua
Viet Nam.
De lliuc liien cac cam kel, trong nhiing nam vita qua Viet Nam da cd

nhicu co gang trong vice xay dung va dicu chinh chinh sach thuong mai mol
each pliii hop. Tuy nhicii, lliuc to cho iliay Viel Nam con nhifiu lung liing trong
viec hoach dinh chien lupc, chinh sach thuong mai, nhu’ xay dung lich trinh c3t
giam thud quan va do bo hang rao phi lliuc, xAy dung cac dinli olid pliap ly ve

Quyen tu ve, Chong ban pliii gia, Qui die thirong mai binh ihtrdng, Qtti did ddi

xu qudc gia...
Do vay, vice nghien ciiu lid thong chinh sach thuong mai, cac quyen va

ngliia vu cua Viet Nam vdi tu cadi la mot thanh vien chinh thuc cua ASEAN
de thuc liien cac cam

pliap nliAni khai thac lqi the va han die den nitic tliii'p nhal die liieu ting xft'u cd
the xay la trong qua trinh hoi nhap ASEAN la viec can tliiet.
2. Muc dicli nghien ciiu:

Tren co so tong quan cac vail dd cluing ve chinh sach thuong mai va
phan lich (hue tien chinh sach thuong mai ctia Viet Nam trong lien trinh hoi
6


nhap ASEAN de tini ra cac han did, ton tai, th do cd kliuydn nglii hoan thien
chfnh sach thuong mai trong thdi gian tdi, phuc vu cho vi£c chu dong hoi nliftp

vdi ASEAN noi rieng va vdi the gidi noi chung.
3. Doi tupug nghien cuu:
Doi tirpng nghien cuu la chfnh sach thirong mai cua Viet Nam trong moi

quan lie vdi tien d inh hoi nhap vao ASEAN, dal trong boi ciinli hpi nhap vao
kinh td khu vitc va the gidi.
4. Pliarn vi nghien cun:
Chfnh sach thuong mai lidn quan den hoi nhflp cd rat nliieu noi dung vdi

pham vi rift rdng (hang hoa, dich vu, ly gia hdi doai, hai hoa thii luc hai

quan...). Do thdi gian va didu kicn thuc liien cd han, Luan van chi gidi han
ngliidn cuu chinh sach thuong

thuong mai lien quan den thuc quan va phi thue quan ddi vdi hang hoa trong

qua trinh thuc liicn AETA/CEPT.

5, Phuong phap nghien cuu:
Tren co so phuong phap luan duy vat bien chung, lich sir, cac phuong

phap nghien cuu chu yeu dupe sir dung trong qua trinh xiiy dung bao cao la
phep so sanli Id gic, suy doan. long hop cac lai lieu cd sir thira ke cac cong trinh

khoa hoc cd lien quan trong va ngoai nude.
6- Nlnrng dong gdp va y ngliia ciia luan van:

-

Luan van he thong hoa, lam sang to them ve mat ly luan khai niem, ban

chat, noi dung va qua trinh hinh thanh, phal trien chinh sach thirong mai.
He thdng hoa, cap nhat cac thong tin vc cac cam ket, quydn, ngliia vu cling
nhu qua trinh xfiy dung vii ap dung chinh sach thuong mai cua Viet Nam vdi
tu each la thanh vien chinh thuc ciia Hiep hdi ASEAN trong vi€c thuc hien

AFEA/CEPT.
7


-

Gop phdn lam luan cu khoa hoc cho qua hinh hoach dinh va thuc thi chfnh

sach thuong mai de chu dong hoi nhap vdi ASEAN noi rieng va the gidi noi
chung. Luan van cling co the lam tai lieu tham khao trong nghien cuu va

giang day d cac trudng dai hoc va cao dang thuoc khoi nganh kinh te.

7. Ket can cua I uun win:
Ngoai phan md dau, ket luan, danh muc tai lieu tham khao va cac phu
luc, noi dung cua Luan van gom 3 chuong:

Chuong 1: Nhung van de chung ve chfnh sach thuong mai trong qua trinh hoi

nhap ASEAN
Chuong II: Thuc trang chfnh sach thuong mai cua Viet Nam trong qua trinh hoi

nhap ASEAN
Chuong III: Quan diem va giai phap hoan thien chfnh sach thuong mai cua Viet

Nam de thuc hien cac cam ket cua ASEAN

8


Chining I
NHUNG VAN DE CIIUNG VE CIIINH SACH THUONG MAI

TRONG QUA TRINH IIOI NHAP ASEAN

1.1. Hoi nhap ASEAN va sir can tliiet cua cliinh sach thuong mai

nhung num 50, cac hoc Ihuyet vc "Nhung giai doan tang trirbng kinh le” cho
iting, dong luc lang trirbng cua mbi nen kinh le la gia lang lie! kibm va dfiu tu

de’ tren co sb do lang nhanli ty trong cua cac nganh cong nghiep va dich vu

trong GDP va GNP. Cling vdi diCu do, xu hirdng phal tridn chung cua cac nen
kinh te la thuc thi cliinh sach thuong mai han che va gia lang bao ho cho cac

nganh cong nghiep - then ky edng nghiep boa b cac nbn kinh le mhi ebng
nghifip boa. Tuy nhien, cln'nli sach bao lib qua muc cua cac nen kinh le da lain

vao cuoi nhung num 60 va 70, cac hoc ihuyet ve "Su phu thudc mang ti'nh qub'c
te" dua ra each liep can nidi vc kha nang pliat trien. Cac hoc ihuyet nay nhan
manh ddn nhung han che ben trong cung nlitr ben ngoiii vb mat the' die ddi vdi

phal trien kinh le, nliir str bill binli diing trong sb hii’u, nhung quan hb bat binli

dang va mat ciin ddi trong thuong mai qub'c le, sir kiem soat nhung don bfly

kinh th quan trong illicit b trong nudc cung nhu loan cau cua mot nliom nho cac
the luc giau co. Ngubi ta cho rang, b pham vi quoc gia, cac nbn kinh te efin
phai lao ra nhidu viec lam hon va giam nhung bat binli dAng trong lliu nhap. o
9


trong quan he kinh td va
thuong mai qudc te. Day chfnh la thdi ky cac nude 6 khu vuc Dong Nam A va
cac khu vuc khac da thanh cong vdi dinh liudng phat tridn ndn kinh id hudng
den xufft khfiu. Cudi cimg, vao nhung nam 80 va 90, cac nha kinh te the gidi

cho rang, the gidi cfin thi trudng luf do nhidu lion va it str can thiep cua chinh

phu vao nen kinh te hon de khuyen khfch canh tranh va thuc dfiy kinh td phat
trien nhanh hon - thdi ky cua nhung hoc thuyet vd "thi trudng tu‘ do". Do do,

cling chinh trong thdi ky nay tu do hoa thuong mai va hoi nhap kinh te qudc id

da phat tridn nhanh hon bao gid het d ca pham vi khu vuc cung nhu loan cfiu va
da tao nen mot xu the thdi dai.

Nhu vAy, cimg vdi qua trinh (hay ddi tu duy va quan diem vd kha nang
phat trien kinh te d pham vi loan cfiu da tao nen xu the loan cfiu hoa. Hon nua.

xu thd loan ciiu hoa va khu vuc hoa ve kinh te da didn ra con tren co so cua su
phat trien nhanh ve khoa hoc - cong nghe, dac bict la cong nghe thong tin da

du’a cac qudc gia gAn kel lai gfin nhau, dfin tdi su hinh thanh mang ludi loan
cau. Du’a Iren vice ap dung cac thanh liru khoa hoc - cong nghe moi, cac cong

ty da qudc gia duoc xem la nhung "ba do' cho sir ra ddi ciia qua trinh loan ciiu
hoa ndn kinh te the gidi. Hicn nay, cac cong ly nay san xuat khoang 50% GNP
cua cac nude cong nghiCp phat trien, kiem soat 50% kim ngach thuong mai the

gidi, 90% dau tu ra nude ngoai, 80% ban quyen ky IhuAt cong nghe va 70%
quyen chuyen nhuqng cong nghe Iren the gidi...

Chfnh trong xu the do, cac nen kinh td ngay cimg gfm bo, my thuoc Ifm
nhau tao dong lire cho tang trudng kinh te cua moi ndn kinh id noi rieng va

kinh te khu vuc, kinh te loan cfiu noi cluing. Ngay nay, khu vu'e hoa, loan cAu
hoa la mot trong nhung xu the phat trien chii yeu cua quan he qudc td hien dai

tren tat ca mat chfnh tri, kinh te, vah hoa, xa hoi. Trong do, toan cfiu hoa ve
kinh td duoc xem la dong luc chu yen ciia xu the loan loan hoa. bdi vi, toan cfiu
hoa vd kinh te sc keo lheo toan cfiu hoa vd moi mat ciia ddi song xa hoi.

10


Sir gAn bd, tuy thupc Ian nhau trong qua trinh phat li icn kinh t£, d nhung
mure do khac nhau, giua cac quoc gia lien pham vi khu vuc va the gidi da tao ra

cac kien kel da phuong d nhung muc do va vdi nhu’ng pham vi khac nhau. Qua
do, cac mo hinh hoi nhap kinh le, thuong mai khu vuc va the gidi da hinh thanh

va phat trien cung hdi sue da dang va phong phu. Xet ve muc do hoi nhap (hay

muc do gan bo luy ihuoc lAn nhau giua cac quoc gia) lir "long" den "chat", lir
thap den cao, cac mo hinh nay bao gom: Tlioa thuan chung vC uu dai (hue

quan; Khu vuc mau dich tu do; Lien minh tliiie quan; Thi trudng chung; va
Lien minh kinh le.
Nhln chung, cac mo hinh kinh to - thuong mai ciia hoi nhap (run the gidi

hay khu vuc phat Irion rfil da dang, giua chung cd su' khac bicl ve khu vuc dia
ly, pham vi cac nude tham gia, pham vi va mure do lien kei khac nhau ve kinh

te - thuong mai... Tuy nhidn, didm chung ciia cac mo hinh nay la: mot la, deu

xuAi phat tir muc lieu co ban la lam thuan Ipi hoa va tir do hoa thuong mai, ma
trudc het lir thuong mai hang hoa, thuong mai dich vu, quydn sd hull tri tue den

viec tu' do luAn chuyen trong pham vi khu vuc va quoc td cua cac yeu td von,
lao dong,...; hai la, ddti hinh thanh to chi'rc cd co chd to clitic va boat dong chat
che dua tien nhung nguyen tAc, qui dinh co ban cua Td chi'rc Thudng mai quoc

td WTO.
Trong co caii id clitic cua cac id chi'rc kinh te - thuong mai khu vuc hay

quoc td cd sir tham gia ciia cac lanh ilao cap cao ciia cac nude thanh vien,
thudng la hoi nglii cA'p bp trudng, de ban thao ve cac linh vuc hop lac va dua ra

cac cam ket thuc liicn, tiep den la ban thu ky va cac hoi dong, cac uy ban
chuyen mon.
Cac nude thanh vien se de rq cac nguyen lac co ban va co che boat

dong, co che' td chiic phu hop vdi muc lieu va hinh there phat tric’n quan he

kinh td - thuong mai cua td chiic do.

11


Cac hinh ihurc lien ket giira cac nude thanh vien lheo cac mo hhih kinh le

- thuong mai cua hoi nhap khu vuc hay quoc le tir thdp ddn cao cd the dupe

phfln bipt nhu san ( xem Bieu do 1 ):
-

Thoa lliuan chung ve uu dai thuc quan: day la hinh (hire lien kdt kinh te -

thuong mai don giiin nhal. Cac nudc thanh vien chi thuc hien giam thue

quan chii cliua xoa bo hoan loan thue quan, do do, thuong mai vAn bi han
che phat trien. Hinh thiic nay dupe biet den nhu Hipp dinh chung ve

Thue quan va Thuong mai (GATT) vao nam 1948 vdi 23 nudc thanh
vien sang lap; Thoa tliuan Uu dai llurong mai (PTA) nam 1977 cua cac
nudc ASEAN.

-

Khu vuc mpu dich IU do: vdi hinh ihurc lien ket nay, cac hang rao thue
quan va phi thue quan lam can trd llurong mai hang hoa gifta cac nudc

thanh vien se dupe xoa bo. Tuy nhien, cac cam ket nay nidi chi dirng lai
ddi vdi thuong mai hang hoa, ddng Ihdi, mdi nudc thanh vien vfm ap
dung che do thuong mai rieng cua niinh ddi vdi cac nudc khdng phai la

thanh vien, do do. thuong mai trong nliom vfm bi anh hudng neu Ipi (ch
cua mot nudc thanh vidn vdi nudc khdng phai thanh vien d mire dp ldn.

Dion hinh cho hinh tilde lien ket nay la NAFTA, AFTA.
-

Lien niinh thue quan: ben canli viec do bo thud quan trong nhdm, cac
nudc thanh vien con ap dung thue quan chung vdi cac nude khdng phai

la thanh vien. Tuy nhien, hinh thuc lien ket then ket nay vfm chi lap (rung

d linh vuc thuong mai hang hoa.
'Illi trudng chung la hinh thuc lien ket kinh te - thuong mai phat trien

hon so vdi cac hinh there lien ket trdn day, nd bao gom ca viec tir do di
chuyen cac you to san xuat nhu lao dong, von, hang hoa, dicli vu... trong

pham vi cua cac nude thanh vien. Nghla la, Iren thuc id, thi Irtrdng cua

khd'i khdng con toil tai bion gidi quoc gia.

12


Bicu do 1: Cac hinh thic lien ket kinh te khu vuc

chung voi

Dich chuyen
tu do lao

Chinh sach
kinh te va

ngoai nhom

dong va von

dong tien

trong nhom

chung

Giam thue
quan trong

Loai bo
thue' quan

Thue quan

nhom

trong nhom

H.dinh T.mai uu dai

K.vuc T.mai tu do

L. minh thue quan
Till trudng chung
Lien minh kinh te

|■ &

!

■

•

•

.• ■

•

■

Lien minh kinh te: la muc do phat trien cao nhat cua cac hinh thuc lien

ket kinh te, cua xu huong khu vuc hoa. Lien minh kinh te phat trien tren

co so cua thi trudng chung va lu do hinh thanh ra cac co quan co tham
quyen de ban hanh ra cac chinh sach kiiilt te, cong nghe, an ninh, chinh

tri chung va dieu hanh cac hoat dong chung. Nhu vAy, lien minh kinh te
khong chi la bieu hien cao nhat cua lien ket kinh te, ma ca ve chinh tri.

Trong thuc te, co the xem EU la id chuc khu vuc dang trong qua linh

thuc hien lien minh kinh te.
Nhu vAy, cd thd thay rang, muc do lien ket kinh te - thuong mai giua cac
nuoc o pham vi khu vuc da duoc phat trien ngay cang nhanh hon va sau sac so

voi pham vi toan cau. Mac du, vong dam phan cuoi cung cua GATT - vong

Uruguay - noi dung dam phan da' mo rong sang hau het cac linh vuc cua
thuong mai, bao gom: thuong mai hang hoa; thuong mai dich vu, dau tu, quyen
so huu tri tue,., va cho ra ddi mot td chuc moi thay the' cho GATT - Td chuc

Thuong mai the gioi (WTO) lu 1/1/1995. Ngay nay, WTO da qui tu hau het cac
13

Trade sir phat trien manh me cua xu the khu vuc hoa tao nen Io so cho
cac nude ngoai khu vuc, nhal la cac nude phu thuoc vao thi trudng ben ngoai

nhu NhAt Ban, Auslraylia, Han Qudc... ve kha nang tap trung vao thi trudng
trong nude, trong khdi cua cac khdi nude. Dieu do da thuc day xu hudng lien
kel nidi nlifini tang cudng kha nang ddi Ihoai, cung hop lac giai quyd't cac van

dd kinh te - thirong mai loan cfiu giita cac khdi nude vdi cac nude ben ngoai,

ciing nhu giiia cac khdi nude vdi nhau. Chang han, Didn dan hop lac kinh te
chau A - Thai Binli Duong (APEC) da duoc thanh lap vao 1 1/1989 lheo sang

kien cua cac nude Nhal Ban, Auslraylia, Han Qudc. Didn dan nay da qui lu lulu
he! cac nude thanh vien cua ASEAN, NAFTA. Tie'p lheo la su hinh thanh Didn
dan hop tac A - Au vao 3/1995 vdi sir (ham gia cua 10 nude chAu A va 15 nude

1.1.2. Hoi nhap kinh te - thuong mai khu vuc ASEAN

Hidp hoi cac Qudc gia Dong Nam a (ASEAN) duoc ra doi tren ndn tang
Ban Tuycn bd Bangkok do cac Bo li udng Ngoai giao, dai didn cho Chfnh phu
cua 5 qudc gia Dong Nam a (Indonexia, .Malaysia, Philippin, Singapore va Thai

Lan) ky kel tai Bangkok (Thai Lan) ngay 8/8/1967. Trong Tuycn bd Bangkok,

muc tieu cua Hidp hoi duoc xac dinh la "de thuc day lang trudng kinh te, tid'n
bo xa hoi va phat trien van hoa trong khu vuc thong qua cac nd lire chung trdn

linh thdn cong bang va phoi hop nham tang cudng nen lang cho mol cong dong

hoa b’inh va thinh vu’png cua cac qudc gia Dong Nam a”.

14


Trong qua trinh hon 30 nam hinh thanh va phat trien, ASEAN ngay nay

da hoi tu du 10 quoc gia ciia khu vuc Dong Nam A tif 5 qudc gia sang lAp ban

ddu. Trong do, cac nude sang lap thu'dng duoc goi la cac node ASEAN - 5.
Cac nidc thdi gian ma cac qudc gia trong khu vUc chinh thuc gia nhap ASEAN

nhu sau:

8/8/1967

7/1/1984

28/7/1995

23/7/1997

30/4/1999

J. Indonexia

1. Indonexia

1. Indonexia

1. Indonexia

1. Indonexia

2. Malaysia

2. Malaysia

2. Malaysia

2. Malaysia

2. Malaysia

3. Philippin

3. Philippin

3. Philippin

3. Philippin

3. Philippin

4. Singapore

4. Singapore

4. Singapore

4. Singapore

4. Singapore

5. Thai Lan
1

5. Thai Lan

5. Thai Lan

5. Thai Lan

5. Thai Lan

6. Brunei

6. Brunei

6. Brunei

6. Brunei

7. Vietnam

7. Vietnam

7. Vietnam

8. Lao

8. Lao

9. Myanmar

9. Myanmar
10. Campucliia

Theo linh thiin cua Tuycn bd Bangkok, cac quan he hop lac trong

ASEAN mang linh loan dien va sau sac lien moi ITnli vuc ca ve clunh tri, ngoai

giao, an ninh, van hoa - xa hoi. khoa hoc - ky thuAt va phat tridn kinh te. Dieu
dd da tao ra dac thu lien kel cua khu vuc ASEAN so vdi cac id clitic hop tac

kinh id tr6n the gidi.

cung cd loi; va linh boat ddi vdi su lham gia ciia cac nude thanh vien trong cac
chuong trinh, du an hop tac. Dong thdi. Iliep hoi cung xac dinh cac ITnli rife
15


hop tdc kinh te cu the la thuong mat - Hiep dinh ve khu vuc mAu dich tu do
ASEAN (AETA); cong nghiep - Hiep dinh ve chuong trinh hup tac cong nghiep

ASEAN (AICO); Hiep dinh killing v£ khu vuc dilu tu ASEAN (AIA); Hiep
dinh killing vd linli vuc cong nghe thong tin (e - ASEAN); Hop tac trong cac
ITnli vuc nang luong; nong - lam - ngir nghiep; cac nganh tlich vu nhu ngan

hang, giao thong vftn tai, buu dien,du licli... Trong do, AFTA dtrpc xem la ITnh
vuc hop lac trong tarn cua cac nude ASEAN. AFTA vira la co so de thuc day

cac ITnli vuc hop lac kliac, vira nhan dupe str hd lip va tao tliuan lpi lion thong

qua cac linli vuc hop tac khac.
Trong ITnh vuc thuong mai, su phat trien trong quan he hop tac llurong
mai giua cac nudc ASEAN dupe ghi nhan qua hai mdc quan trong la vao nam

1977 vdi quyet dinh thuc hien Hidp dinh uu dai thuong mai (PTA) va vao
28/1/1992 vdi quyet dinh thanh lap Khu vuc

thuong mai tu do ASEAN

(AFTA). Neu xel lheo cac hinh thiic lien ket kinh te khu vuc tir tliA'p den cao,

till sir ra ddi cua AFTA (tir PTA) la hudc tien cua cac nudc ASEAN trong xu
the loan cau hoa va tu do hoa thuong mai.
Cd the noi dong luc thuc day su hinh thanh AFTA xuat phal ngay tir

nhung han che cua PTA trong viec tang cirdng thuong mai noi bo, cung nhu tir
ap lire ldn cua xu the loan cau hoa nen kinh te the gidi ddi vdi lulu het cac nen

kinh te trong khu vuc (do cac nen kinh to mang linli chai dinh hudng xuat khau
va phu lliudc ldn vao luong von dliu nr nudc ngoai). Tir do, muc lieu cua AFTA

la:I, lang cirdng thuong mai noi bo; 2, khu vuc hap dan ddu tu nudc ngoai; 3,

tang kha nang canh iranli cua khu vuc trirdc cac nude va khu vuc the gidi.
Ve pham vi kbong gian, AFTA bao gom tat ca cac thanh vien cua
ASEAN. Nlnr vay, cung vdi sir hoi tu day du cua 10 quoc gia Ddng Nam A,
ASEAN da thuc sir trd thanh mol khu vuc thi trudng rong ldn, phal trien nang

dong va trd thanh ddi tac cd vi tri ngay cang quan trong Iren the gidi.

Viec hinh thanh AFTA se thong qua lliirc hien mol co che chit yeu got la
Chuong trinh uu dai thue quan cd bieu luc cluing (CEPT) ddi vdi till ca cac san
16


pham nong nghicp va cong nghicp. Cac san phAm dupe phan thanh 4 nliorn
danh muc Ion (Xcm phu luc I) bao gom: danh muc cftt giam ngay (IL); danh muc
loai trir lam thdi (TEL); danh muc ngay cam (SL); va danh muc loai trir hoan
loan (GEL).

De dupe hirdng mire thuc quan uu dai, CEPT qui dinh ve nguyen (Ac, nhu
sau:

+ Cac san pliAm phai cd danh muc cat giam ngay (IL) d ca nude nhap
khau va nude xuat khau.

cac nude ASEAN, linh lheo cong thuc:

Gia tri nhap khau

Gia tri nhap khau

Nguyen lieu va linh kien tir

cac nude khong phai ASEAN

+

nguyen lieu va linh ki£n
klidng ro nguon gdc

--------------------------------------------------------------------------------

XI00% <60%

FOB
+ Cac san pluim phai duqc khai bao lheo mAu hai quan chung (Form D)

+ Dong thdi, cac san pham phai cd ly 1c thue (thue suftt) tuong ung d ca
nude xuat khfiu va nude nhap khau va da d muc thue suai khong qua 20% (qui

tAc 20%). Ngliia la, neu mol nude (nude A) co thuc suAi nhap khau cao lion
20% (ve san pliiim nao do) khi xuat khau sang mol nude ASEAN khac (nude

B) da cd cat giam thuc suai xuong dudi 20% (do thuc hien cAt giam lheo

CEPT) thi nude do se khong du'pc hirdng time suAl uu dai lheo CEPT ma phai
chiu thuc suat lheo MFN ciia nude nhap khau. Ngupc lai, neu nude B xuA't khau

sang nude A thi lai dude huong time suai uu dai dudi 20%.
Thue quan trong khdi doi vdi danh muc cat giam ngay sc dupe cAt giam
xuong con tii 0 - 5% trong vong 10 na'm; cac han che dinh lupng se phai do bo
ngay sau khi dupe huong uu dai lheo CEPT; va cac hang rao phi (hue se phai

do bo hoan loan trong vong 5 nam tiep lheo ke tir khi san pham dua vao cAt

giam ihue. Trong do, cac nude ASEAN-6 bat dau thuc hien cat giam thue quan
17

xudng 0 - 5% lir 1/1/1993 va kel lliuc vao 1/1/2003; Vici Nam bat ciriu lliuc
hien vao 1/1/1996 va kel lliuc vao 1/1/2006; Lao va Myanma bat dtiu lliuc liien

vao 1/1/1998 va kel lliuc vao 1/1/2008;

Campucliia bat dllu thuc liien vao

1/1/2000 va kel lliuc vao 1/1/2010. Nhir vay, cung vdi viec hoan tlianli lliuc

hien cal giam thue quan lheo CEPT cua cac nude thanh vidn ASEAN d cac thdi

didm kliac nhau, AETA se hinh thanh d pham vi ASEAN-6 vao 1/1/2002 (sdm

hon 1 nam), sau do se hinh thanh dDe thuc hien CEPT, cac nude thanh vien ASEAN da cd nhung thoa

thuSn d nhung ITnh vuc cd lien quan, nhu: Hiep dinh ASEAN vd Hop tac Hai
quan, trong do thong nhal miiu kliai bao hai quan chung, thidl lap "lianli lang

xanh", xay dung daub muc bieu lliuc hai hoa chung ASEAN (AHTN); Hiep
dinh killing ve cac (hoa liman thua nhau lAn nhau (MRAs) nluim loai bd hang
rao ky thuat ddi vdi thuong mai hang hoa, ...
1.1.3. Su' can tliiet ciia chinh sach thuong mai trong qua trinh hoi nhap
ASEAN

Vdi su phat trien nianli me cua cudc each mang khoa hoc - cong nghe,

trudng lieu thu. Nhung thuong mai qudc le lai bi cac hang rao do cac chfnh phu

vu’Ot qua nhUng can lid thuong mai va nid tong thi trudng tidu thu, trong thuc
lien boat dong kinh te qudc le da xuat hien cac each lliuc liep can thi liudng

indi, nhu: diiu tu litre liep nude ngoai (EDI) ciia cac cong ly da qudc gia (llieo
nglna tlm kiem thi trudng lieu thu d nude nhau drill tu); cac thoa tlman hay hiep
dinh lliuong mai song phu’Ong va da phuong; va cac hinh (hire lien koi kinh le -

thuong mai loan cau va khu vuc.
Trong xu the, moi qudc gia, dd’ khdi bi gat ra ngoai Id ciia su phat trien
ddu pluii nd lire hoi nhap vao xu the chung do va ra sire eanh tranli kinh te v'l sir

ton tai va phat tridn ciia chfnh lninh. Do la mot qua trinh vira hop tac, vira dau
tranli pluin chia thi trudng giCia cac qudc gia, cac td clitic kinh le qudc le. Vi
18


vay, qua trinh hoi nhap kinh te - thuong mai quoc te va khu vuc la qua trinh

dau tranh phuc tap de phat trien kinh te cua mdi nudc thong qua viec thiet lap
cac moi quan he tuy thuoc lAn nhau, dan xen, nhieu chilli d nhi£u tAng nAc vdi

cac quoc gia khac. Do vay, co the noi, ban chat cua cac to chUc kinh te thuong mai quoc te va khu vuc, hay cu the’ hon la cua cac hinh thuc hoi nhap

kinh te - thuong mai la de giai quyet van de thi trudng, noi cach khac, xu the
toan cAu hoa va khu vuc hoa la san pham cua qua trinh canh tranh gianh giat

thi trudng gay gAt giua cac quoc gia va giua cac the luc kinh te quoc te. Tuy
nhien, trong xu the toan cAu hoa va khu vuc hoa khong chi' co qua trinh canh
tranh gianh giat thi trudng, ma con co qua trinh hop tac phat trien thi trudng

tren co sd (cac quoc gia lu nguyen hay bi cuon hut vao) md cua thi trudng,
giam va tien ldi xoa bo hang rao thue quan va phi quan thue', lam cho viec trao

doi hang hoa, luan chuyen von, lao dong va ky thuat tren the' gidi ngay cang
thong thoang hon, md cua cho kinh te quoc te' phat trien, tao lap nhung khu vuc

thi trudng rong ldn.
Ro rang, thi trudng va van de md cua thi trudng la vAn de xuyen suot
trong qua trinh hoi nhap kinh te quoc te va khu vuc. Trong qua trinh do, viec
md cua thi trudng, hay chinh xac hon la nhung thoa thuan giua cac quoc gia ve

md cua thi trudng cho nhau cung duoc phat trien lu thAp den cao, tu don gian

den phuc tap, tU nhung nhuong bo ve uu dai thue' quan den xoa bo thue quan va
do bo hang rao phi thue quan va tron het la di den hinh thanh mot thi trudng

chung ma trong do khong ton tai bien gidi quoc gia.
Nhu vay, hoi nhap kinh te - thuong mai quoc te hay khu vuc se duoc bAt

dau bang viec md cua thi trudng cua cac nudc, ma trudc het la se duoc bAt dAu

bang su thay doi ve cac rao can doi vdi thuong mai quoc te'. Dong thdi, su thay

doi ve chinh sach thuong mai lai gay tac dong den nen kinh te, nhAt la ve co

cAu kinh te' va kha nang tang trudng. Do do, de dam bao cho nen kinh te- phat
trien theo hudng md cua thi trudng, mdi quoc gia can phai dieu chinh lai toan
19

bo lie thong climb sacli kinh le mol each phii hop nhiim kliai Iliac nhung tac
dong lich cue va han che nhung tac dong tieu cut cua thuong mai quoc te den

11611 kinh id. Nguqc lai, sir (hay ddi hay dieu chinh cua cac chinh sach kinh le'

lai lam cho ndn kinh te cua moi quoc gia ngay cang hudng ra ben ngoai va gdn

chat lion vdi n6n kinh le the gidi, thiic dfiy qua trinh hoi nhap cua cac quoc gia.
Hien iihidn, trong moi quan lie luong tac do, climb sach thuong mai va sir thay

doi cua chinh sach thuong mai vua la tiling lam khdi phat, vira la muc tieu can
dal duoc trong qua trinh hoi nhap kinh le' quoc le va khu vuc. I Ion nua, trong
qua trinh md cua thi trirdng cua cac quoc gia cho tliay, chinh sach thuong mai

ngay cang co lam quan trong hon, bdi vi, nd cho phep nang cao nang luc canh
tranh cua ndn kinh to, qua do vira md long, vira cung co vi tri cho cac san

pham, cac don vi kinh te cua moi quoc gia.

Ddi vdi khu vuc ASEAN, thuc le qua trinh hoi nhap cua cac nude thanh

vien cung duoc md diiu bang "Thoa tliuan uu dai thuong mai" duoc phat trien

thanh ''Chuong trinh thue quan uu dai cd bieu lu’c chung” dd hinh thanh "Khu

vuc thuong mai tu do ASEAN" va sau do, vdi vice lang cirdng hop tac trong cac
linli vuc khac, trien vong se la mol "Lien niinh kinh le ” hay lien tdi
trirdng chung". Bdi vi. nhu da neu, muc lieu cua Hiep hoi khdng chi don Ihuan

la AFTA mil con hop lac d nhung ITnh vuc phat trien kinh le va cac linli vuc
khac, mil trong do, AFTA duo'c xem nhu lii sir md dau va tao dung co so de

phat trien cac chuong trinh hop tac kliac. Chang.han, Chuong trinh AICO dua
vao muc thue uu dai (0-5%) thco CEPT de khuyen khfch lien ket san xuat giffa

cac xi nghiep cong nghiep cua cac nudc thanh vidn ASEAN; hay Al A cung dua
vao danh muc ciit giam thuc quan lheo CEPT de thu hut dau tu' nudc ngoai vao
khu vuc cac nudc ASEAN;... Do do, hoan loan co the noi rang, sir thanh cong

cua AFTA cd y ngliTa nit ldn ddi vdi qua trinh hoi nhAp kinh le - thuong mai
cua cac quoc gia Ddng Nam A.

20


Sir thanh cong cua AETA chit you du’a Iren viec thuc hi£n dfiy du cac
cam ket da duoc cac nude thanh vien thong nhal thanh CEPT, trong do co

hang J oat cac van de lien quan den chinh sach thirong mai budc cac nude phi’ii
ra soat va didu chinh lai chinh sach thuong mai cua qudc gia mlnh, nhu Qui

chd Tdi Hue Qudc (MEN), Qui chd Dai Ngo Qudc Gia (NT), loai bd cac han
chd dinh iuong va hang rao phi thud, cac han chd ngoai hoi... Noi each khac, de
lidn tdi AFTA, cac chinh sach thuong mai Irong pham vi khu vuc cua mdi nude

phai ham chuta day du cac noi dung cua CEPT.
Dong thdi, CEPT la van ban thoa lliuan cap qudc gia giua cac nude thanh

vidn ASEAN ve vide nhirqng bo Ian nhau Irong quan lie thuong mai song

phUdng va da phuong, dirong nliien nd vita the’ hien quyen va nglila vu cua mdi

nude thanh vien trong boat dong thuong mai noi khu vuc. Viec the chd hoa cac

cam ket cu the lheo AFTA/CEPT vao chinh sach lliuong mai cua mdi nude
thanh vien se nang cao gia tri cua nhung cam ket, cung nhu vd quyen va nglila

vu cua mdi nude thanh vien.
Rd rang, mot chinh sach thuong mai phu hop vdi cac cam kel
AFTA/CEPT se mang lai cho cac nude lhanh vien khong chi la quydn lqi ma cd

thay, viec do luting lqi fell cua vice thuc thi chinh sach thu’Ong mai tu do da
khong mang lai mot kel qua clulc chan. Mac du, nhung thao luan ve chinh sach

thuong mai thirdng nhal tri vd nhung lac dong lich cue cua chd do thuong mai

tu do ddi vdi ndn kinh le va luiu het ddu cho rang, cai each thuong mai lheo

hudng tu do hoa la cd lqi. Chang han, ngudi la cho lhng, viec ciit giam thud
quan se lam tang phuc lqi xa hoi (thong qua viec giam gia hang boa nhap
khau), nhung tliue giam sc lam ngudn thu chinh phu giam va do dd phuc lqi xa
21


hoi cung bi giam lheo, tham chi cd (he d muc cao hon. Hay, d khia canh khac,

tir do hoa thuong mai se lam lang nang lu’c canh tranh ciia ndn kinh te, nhung
sue manh thi trudng trong nude ciia cac doanh nghiep trong nudc se bi yen di
khi muc do bao ho giam dfin.

Do do, trong qua trinh thuc liicn chinh sach thuong mai phu hop vdi

AFTA/CEPT chdc clidn se cd nhung tac dong den cac nthi kinh le trong khu

vuc. Ve ly thuyfi't, doi vdi mdi thanh vifin ASEAN, CEPT ddi co lh£ dem lai

cac loi ich, do: (1) md long cac quan lie biion ban noi khu vuc va tao kha nang
tiep can vdi thi trudng ben ngoai rong ldn hon; (2) tao mdi trudng thu hut dau
tu nudc ngoai; (3) cai thien sir pluin plioi cac ngudn tai nguyen, chuyen mon
hoa lheo loi the so sanh va quy md thi trudng khu vuc md rong hon; (4) liing

cudng kha nang phai tridii cac nganh cong nghiep, cac doanh nghiep non ire

qua hop lac co the cai thien kha nang canh tranh tren thi trudng quoc le. Tuy

nhien, nhu’ng loi ich doi vdi mdi nude thanh vien la kha khac biet va trong mot
so trudng hop, nd dem lai nhu’ng khd khiln nhat dinh, dac biet la vdi cac nudc
thanh vien kem phai I l ien hon ciia ASEAN- 10.

1.2. Ban chat, noi dung, yen ctiu ciia chinh sach thuong mai trong qua
trinh hoi nhap ASEAN

1.2.1. Khdi niem ve chinh sach thuong mai

Ngay lu’ the ky Ihii 18 - thdi dai ciia A. Dam Smith vdi hoc thuyet kinh id'
nhi'n manh den canh tranh "hoan hao" va "ban lay vd hinh" - chinh sach thuong
mai da duoc bicl dCii dudi hinh lluic danh thud' va cac bien phap nham han did'

hay khuyen kliicli ngoai thuong. Tuy nhien, muc lieu ciia cac chinh sach
thuong mai trong thdi dai nay clui yeu lit tao nguon thu cho chinh phu. Hon

nua, khi do thuong mai mai quoc te chua thuc su phat trien, cac chinh sach
thuong mai chua phai la van de dang quan lam cua nhieu quoc gia. Sau nay, su

phat trien nhanh ciia sire san xuat xa hdi lai cac nudc tu ban chu nghia da tao ra
khoi luong Ion san pham va gay nen linh hang kilting hoang kinh td' thua, thien
22


vai trd can thiep cua nha nudc nhiim khfic phuc nhung that bai ve thi trirdng
ngay cang dirge dd cao. Cac quoc gia phal tridn nhin nhan thi trirdng the gidi

nhu loi thoat quan Hong cho sir phal tridn cua ndn kinh te. Do do, thuong mai
quoc te ngay cang trd nen quan trong hon va dupe cac quoc gia quan tarn phat

trien hon. Cac chinh sach llurong mai cua cac quoc gia ciing ngay cang trd n£n
hoan thien hon, tinh vi hon dua Iren sir phal trien cua cac hoc ihuyet kinh te
quoc td qua trinh sir nang cao nang luc cua nha nudc trong boat dong quan Iy

nen kinh le noi chung va trong linli vuc kinh te ddi ngoai noi rieng.

Ngay nay, cung vdi su phal trien cua xu hudng hoi nhap kinh le quoc te
va khu vuc, cac chinh sach thuong mai quoc te cua moi quoc gia hay cua moi
khu vuc ngay cang thu hut duoc sir quan tarn cua nhieu quoc gia va khu vuc
khac. Chfnh sach thuong mai trd thanh tarn diem cua cac cuoc thuong luong,

cac dan xep nhidu moi bat ddng giira cac quoc gia, khu vuc Iren the gidi khdng

chi trong pham vi cua quan he kinh le, thuong mai ma ca trong cac quan he
kinh te, chinh tri khac.

Nhu vfty, cimg vdi thdi gian, chinh sach thuong mai cua cac quoc gia

cung khdng ngirng lhay doi va hoan thien hon, duoc cac chinh phu sir dung
nhieu hon nhiim dat duoc nhung muc lieu da dang hon, tdng hop hon va sAu sac
hon khdng chi ve phirong dien kinh te, ma ca vd phuong dicn chinh tri. ngoai

giao. Do do, khai niem ve chinh sach llurong mai cung ngay cang dupe md
rpng hon.
Theo lich sir phat trien, chinh sach thuong mai la tong thd cac bien phap

ma nha nudc sir dung de can thiep den boat ddng thuong mai qudc te nhhm han
che hay khuyen khich boat dong ngoai thuong de’ thuc dfiy sir thang trirdng cua

ndn kinh le. Day la khat niem plum aiih nhung ket qua true tiep, co ban nhal
cua nhung tac dong do cac chinh sach llurong mai tao ra.

23