tiêu chảy ở trẻ em chương trình phòng chống tiêu chảy

TIÊU CHẢY Ở TRẺ EM
CHƯƠNG TRÌNH PHÒNG CHỐNG TIÊU CHẢY
TS. BS Võ Thành Liêm
Mục tiêu bài giảng

Phân tích 2 cơ chế bệnh sinh của bệnh tiêu chảy

Trình bày phác đồ điều trị tiêu chảy

Trình bày cách đánh giá mức độ mất nước
ĐạI cương

Theo tổ chức y tế thế giới (TCYTTG),

>1000 triệu lượt trẻ em bị tiêu chảy

> 5 triệu trẻ chết,

> 80% trường hợp gặp ở trẻ dưới 2 tuổi

Hậu quả nặng nề

TCYTTG: chương trình phòng chống tiêu chảy trên toàn thế giới, chăm sóc lồng ghép
trẻ bệnh IMCI.
ĐạI cương
ĐạI cương

Lây lan của mầm bệnh

Đường phân-miệng: thức ăn, nước uống


Tập quán chưa phù hợp:

Không nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ

Tập cai sữa sớm

Cho trẻ bú bình

Không rửa tay trước khi ăn và sau khi đi cầu

Không xử lý phân an toàn nhất là phân trẻ em

Môi trường sống tập trung, không vệ sinh.
ĐạI cương

Cơ địa thuận lợi

Bệnh suy dinh dưỡng

Bệnh sởi và tình trạng suy giảm miễn dịch sau sởi

Bệnh lý bẩm sinh

Đang mắc các bệnh khác.
ĐạI cương

Tuổi: 6-11 tháng

Mùa


Đối với miền bắc

do siêu vi gặp chủ yếu vào mùa đông,

do vi trùng gặp chủ yếu vào mùa hè

Đối với miền nam

do siêu vi gặp vào mùa khô, lạnh

do vi trùng gặp vào mùa mưa, nóng.
Cơ chế bệnh sinh

Nguyên nhân

Nhiễm khuẩn:

Vi trùng

Virus

Ký sinh trùng: Giardias, amibe …

Nguyên nhân khác:

Bệnh lý đường tiêu hóa thiếu men tiêu hóa, phẫu thuật tiêu hóa,

Bệnh toàn thân nặng suy kiệt

Do đồ ăn


Do thuốc
Cơ chế bệnh sinh

Cơ chế bệnh sinh: Do kém hấp thu

Tiêu chảy thẩm thấu.

Chức năng hấp thu giảm => hấp thu kém hiệu quả => nước tồn trong phân => tình
trạng tiêu chảy.

Nguyên nhân:

Viêm niêm mạc ruột do tác nhân nhiễm trùng

Không dung nạp thức ăn,

Thiếu men tiêu hóa

Tăng áp lực thẩm thấu (chủ yếu do thuốc)
Cơ chế bệnh sinh

Cơ chế bệnh sinh: do xuất tiết

Vi trùng tấn công, tiết độc tố

Tổn thương hấp thu + tăng xuất tiết

Bị mất nước và điện giải nhanh chóng +>sụt cân, yếu liệt cơ, phân rất nhiều, liên
tục.


Tác nhân chính

Vibrio choléra

Eschirichia coli
Điều trị tiêu chảy

Đánh giá tình trạng mất nước
TC lâm sàng A B C
1. Tổng trạng

2. Mắt trũng
3. Nước mắt
4. Miệng lưỡi.
5. Khát(háo nước).
6. Đàn hồi da.
+ Tỉnh táo

+Không trũng
+Có nước mắt
+Ướt bóng
+ Không khát
+ Nhanh
+ Kích thích, bức
rức, quấy khóc.
+ Trũng nhẹ
+ Ít nước mắt
+ Khô
+ Rất khát

+ Chậm ≤ 2”
+ Lừ đừ li bì
(bán mê).
+ Rất trũng
+ Khó đ. giá ±
+ Rất khô
+Khó đ. giá ±
+ Chậm >2”
Điều trị tiêu chảy

Điều trị theo phác đồ A

Uống sớm và đủ: sử dụng các hình thức sau để bù nước

Tiếp tục cho trẻ ăn

Hướng dẫn bà mẹ theo dõi tại nhà

Khát nước nhiều

Trong phân có máu

Phân nhiều nước , tiêu nhiều lần

Ói liên tục.

Ăn bú kém

Sốt cao
Điều trị tiêu chảy


Điều trị theo phác đồ B

Mất nước trung bình, sụt cân từ 4 – 5 %, => trạm xá có cán bộ y tế theo dõi .

Bù nước và điện giải đã mất: uống ORS

Cho trẻ uống nước bằng muỗng cà phê

Sau 4 giờ đánh giá lại tình trạng mất nước
Điều trị tiêu chảy

Điều trị theo phác đồ C

Bù nước bằng truyền dịch tĩnh mạch

Liều dịch truyền: Tổng liều 100ml / kg

Vẫn cho trẻ uống nước bổ sung
Điều trị tiêu chảy

Cách thức dùng thuốc

Hạ sốt nếu có sốt cao.

Kháng sinh: nếu phân có máu, nghi ngờ do tả

Xử trí kháng sinh theo nấc thang:

Bactrim 480mg,không dùng trẻ < 2 tháng


Negram (Acide Nalidicic) 500mg,

Gentamycine 80mg

Metronidazol 0,250 g.

Truyền dịch, lưu ý triệu chứng dư nước.
Điều trị tiêu chảy

Các thuốc không được dùng

Thuốc cầm tiêu chảy

Thuốc giảm nhu động ruột, giảm co thắt

Thuốc hấp thu nước

Thuốc chống ói

Nhóm trợ tim

Không dùng kháng sinh khi không có chỉ định
Chương trình phòng chống tiêu chảy

Mục tiêu chương trình

Giảm tỷ lệ mắc bệnh

Giảm tỷ lệ tử vong

Chương trình phòng chống tiêu chảy

Nội dung chương trình

Đối với cán bộ y tế :

Biết phân độ mất nước

Biết điều trị tiêu chảy theo đúng phác đồ

Biết cho nhập viện đúng lúc và khi cần điều trị theo phác đồ C

Không lạm dụng thuốc cầm tiêu chảy

Không lạm dụng thuốc kháng sinh

Biết chọn kháng sinh thích hợp, mỗi khi phân có đàm máu hoặc trẻ bị tả.
Chương trình phòng chống tiêu chảy

Nội dung chương trình

Đối với bệnh viện :

Biết cấp cứu tiêu chảy mất nước

Biết kết hợp chế độ ăn phòng SDD và phục hồi SDD sau tiêu chảy .

Biết điều trị biến chứng của tiêu chảy, mất nước

Biết điều trị các thể lâm sàng khác của tiêu chảy như hội chứng lỵ, tiêu chảy kéo dài,

tiêu chảy mãn…
Chương trình phòng chống tiêu chảy

Biện pháp dự phòng:

Phòng ngừa cấp 0 :

Không cho xuất hiện nguy cơ

Sử dụng nước sạch.

Rửa tay trước khi ăn, chế biến thức ăn và sau khi đi tiêu.

Sử dụng nhà vệ sinh và xử lý phân trẻ nhỏ an toàn.
Chương trình phòng chống tiêu chảy

Biện pháp dự phòng:

Phòng ngừa cấp 1 :

Nuôi trẻ bằng sữa mẹ

Hướng dẫn cho ăn dặm cho trẻ.

Chủng ngừa đầy đủ theo lịch.

Vệ sinh cá nhân, vệ sinh thực phẩm và những dụng cụ dùng cho trẻ.

Thức ăn nấu chín và luộc kỹ.


Xử lý phân hợp vệ sinh .
Chương trình phòng chống tiêu chảy

Biện pháp dự phòng:

Phòng ngừa cấp 2 :

Phát hiện sớm và điều trị sớm bệnh tiêu chảy

Tránh diễn tiến bệnh nặng

Hướng dẫn bà mẹ biết xử trí

Hướng dẫn bỏ những tập quán sai lầm
Chương trình phòng chống tiêu chảy

Biện pháp dự phòng:

Phòng ngừa cấp 3 :

Tăng cường biện pháp phục hồi: thuốc+dinh dưỡng

Bồi bổ dinh dưỡng

Ăn thêm
Chương trình phòng chống tiêu chảy