phương thuốc an thần

PHƯƠNG THUỐC AN THẦN
Th.S Lê Ngọc Thanh
MỤC TIÊU BÀI GIẢNG
•
Trình bày được định nghĩa, phân loại khi sử dụng các
bài thuốc an thần
•
Phân tích sự phối ngũ, công dụng và ứng dụng lâm
sàng của các phương thuốc:
-
Thiên vương bổ tâm đơn
-
Toan táo nhân thang
-
Bá tử dưỡng tâm thang
-
Chu sa an thần hoàn
I. ĐẠI CƯƠNG – ĐỊNH NGHĨA
•
Phương thuốc an thần gồm những bài thuốc có tác dụng
chữa các trạng thái rối loạn giấc ngủ, căng thẳng thần
kinh, rối loạn lo âu với những biểu hiện thường gặp là
mất ngủ, lo âu, hồi hộp, đánh trống ngực, bứt rứt, dễ giận
dữ, khó tập trung làm việc…
•
Trạng thái tinh thần của con người có liên quan với nhiều
tạng phủ trong cơ thể, nhưng nhiều nhất là liên quan đến
chức năng tàng huyết, sơ tiết của Can và chức năng tàng
thần của Tâm. Do đó những bài thuốc an thần thường có
tác dụng như sơ Can lý khí, thanh Can hỏa, thanh Tâm
hỏa hay dưỡng Tâm an thần…

I. ĐẠI CƯƠNG – PHÂN LOẠI
•
Dưỡng Tâm an thần: dùng để chữa những chứng mất
ngủ do âm hư, huyết hư.
•
Trọng trấn an thần: dùng để chữa những trường hợp
mất ngủ hoặc mê sảng, co giật do nhiệt cực sinh phong
hay âm huyết bất túc sinh phong.
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
•
Bài thuốc dưỡng Tâm an thần có tác dụng điều trị
những trường hợp mất ngủ, căng thẳng thần kinh, rối
loạn lo âu do Tâm âm hư, Can âm hư hay do Tâm
Thận bất giao.
•
Các bài thuốc thường dùng: Thiên vương bổ Tâm đơn,
Toan táo nhân thang, Bá tử dưỡng tâm hoàn…
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
THIÊN VƯƠNG BỔ TÂM ĐAN
•
Thành phần bài thuốc:
Sinh địa 16 – 24 g Huyền sâm 12 - 16g
Đương quy 12 - 16g Đan sâm 12 – 16g
Đảng sâm 08 – 12g Phục linh 08 – 12g
Thiên môn 12 – 16g Mạch môn 12 – 16g
Toan táo nhân 12 – 16g Bá tử nhân 12 - 16g
Viễn chí 04 - 08g Ngũ vị tử 12 – 16g
Cát cánh 08 – 12g
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
THIÊN VƯƠNG BỔ TÂM ĐƠN

•
Cách dùng: Tất cả tán bột mịn luyện mật làm hoàn. Lấy
Chu sa làm áo. Mỗi lần uống 12g. Có thể dùng thuốc
thang sắc uống.
•
Công dụng: Tư âm thanh nhiệt, bổ Tâm an thần
•
Phân tích bài thuốc: Sinh địa, Huyền sâm thanh nhiệt
lương huyết phối hợp Đan sâm, Đương quy hoạt huyết
dưỡng huyết để cùng dưỡng Tâm an thần là Quân. Bá tử
nhân, Viễn chí định Tâm an thần. Ngũ vị tử, Toan táo
nhân liễm Tâm an thần là Thần. Đảng sâm, Phục linh
bổ ích Tâm khí là Tá. Thiên môn, Mạch môn tư âm
thanh nhiệt là Tá. Cát cánh dẫn dược đi lên là Sứ
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
THIÊN VƯƠNG BỔ TÂM ĐƠN
•
Ứng dụng lâm sàng:
-
YHCT: Tâm âm hư
-
YHHĐ: Rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu …
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
TOAN TÁO NHÂN THANG
•
Thành phần bài thuốc:
Toan táo nhân 8 -16g
Phục linh 12g
Tri mẫu 12g
Xuyên khung 8g

Cam thảo 8g
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
TOAN TÁO NHÂN THANG
•
Cách dùng: Uống ngày 1 thang, trước ngủ
•
Công dụng: Dưỡng huyết an thần, thanh nhiệt trừ phiền
•
Phân tích bài thuốc: Toan táo nhân dưỡng Can an thần
là Quân. Xuyên khung điều hòa huyết, giúp Táo nhân
tăng tác dụng an thần là Thần. Phục linh định Tâm an
thần; Tri mẫu thanh nhiệt trừ phiền là Tá. Cam thảo kiện
Tỳ hòa trung là Sứ.
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
TOAN TÁO NHÂN THANG
•
Ứng dụng lâm sàng:
-
YHCT: Can huyết hư
-
YHHĐ: Rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu …
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
BÁ TỬ DƯỠNG TÂM HOÀN
•
Thành phần bài thuốc:
Bá tử nhân 16g
Mạch môn 12g
Thạch xương bồ 8g
Huyền sâm 8g
Thục địa 20g

Cam thảo 8g
Kỷ tử 12g
Đương quy 16g
Phục thần 16g
II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
BÁ TỬ DƯỠNG TÂM HOÀN
•
Cách dùng: Tất cả tán bột mịn, luyện mật làm hoàn nhỏ.
Mỗi lần uống 8 - 12g dùng thuốc thang Đăng tâm hoặc
Long nhãn nhục để uống. Có thể dùng thuốc thang sắc
uống.
•
Công dụng: Dưỡng Tâm an thần, bổ Thận tư âm.
•
Phân tích bài thuốc: Bá tử nhân dùng liều cao tác dụng
dưỡng Tâm an thần là Quân. Huyền sâm, Mạch môn tư
âm thanh nhiệt; Đương quy, Thục địa, Câu kỷ tử: bổ ích
tinh huyết là Thần. Thạch xương bồ, Phục thần định
tâm an thần là Tá. Cam thảo điều hòa các vị thuốc là Sứ.

II. DƯỠNG TÂM AN THẦN
BÁ TỬ DƯỠNG TÂM HOÀN
•
Ứng dụng lâm sàng:
-
YHCT: Tâm Thận bất giao
-
YHHĐ: Rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu …
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN
•

Bài thuốc trọng trấn an thần có tác dụng điều trị những
trường hợp mất ngủ, hay hốt hoảng, sợ hãi, hay quên
nặng hơn có thể dẫn đến co giật, mê sảng do nhiệt cực
sinh phong hay âm huyết bất túc sinh phong với những
bài thuốc thường được sử dụng là Chu sa an thần hoàn,
Chân châu mẫu hoàn…
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN
CHU SA AN THẦN HOÀN
•
Thành phần bài thuốc: Hoàng liên 08g
Sinh địa 20g
Chích thảo 06g
Chu sa 4g
Quy thân 20g
•
Cách dùng: Chu sa thủy phi, tất cả tán bột mịn làm
hoàn, mỗi lần uống 4 - 12g trước khi đi ngủ với nước
nóng hoặc kết hợp uống với thuốc thang theo tình hình
bệnh lý.
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN
CHU SA AN THẦN HOÀN
•
Công dụng: Thanh nhiệt trấn kinh an thần.
•
Phân tích bài thuốc: Chu sa có tác dụng an tâm thần,
thanh tâm hỏa là Quân. Hoàng liên có tác dụng thanh
nhiệt, tả tâm hỏa ; Sinh địa, Đương qui dưỡng huyết
tư âm cùng tương sử Chu sa để tả Tâm hỏa là Thần.
Chích thảo dưỡng vị hòa trung là Tá Sứ.
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN

CHU SA AN THẦN HOÀN
•
Ứng dụng lâm sàng
-
YHCT: Tâm hỏa vượng làm tổn thương đến tâm âm
huyết, lâm sàng biểu hiện tinh thần bứt rứt, khó ngủ,
đêm hay nằm mê, đầu lưỡi đỏ, mạch tế sác.
-
YHHĐ: Rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu…
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN
CHÂN CHÂU MẪU HOÀN
•
Thành phần bài thuốc: Chân châu mẫu 1g
Đương quy 16g
Thục địa 12g
Nhân sâm 12g
Toan táo nhân 12g
Bá tử nhân 12g
Tê giác 2g
Phục thần 6g
Trầm hương 6g
Long cốt 6g
Cách dùng: Tán bột, làm hoàn, ngày uống 40-50 viên
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN
CHÂN CHÂU MẪU HOÀN
•
Công dụng: Tư âm, trấn kinh, định quý
•
Phân tích bài thuốc: Chân châu mẫu, Tê giác, Phục
thần, Long cốt có tác dụng bình Can trấn nghịch, an

thần định quý là Quân. Nhân sâm, Đương quy, Thục
địa có tác dụng ích nguyên khí, dưỡng âm huyết là
Thần; Bá tử nhân, Toan táo nhân dưỡng Tâm an thần
là Thần. Trầm hương giáng khí nghịch là Tá .
III. TRỌNG TRẤN AN THẦN
CHÂN CHÂU MẪU HOÀN
•
Ứng dụng lâm sàng
-
YHCT: Tâm Can âm huyết đều hư gây đêm ngủ không
yên, hồi hộp, chóng mặt, hoa mắt, có lúc tim đập mạnh,
hoảng hốt…
-
YHHĐ: Rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu…
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Ngô Anh Dũng, Phương tễ học, NXB Y học 2011
2. Nguyễn Nhược Kim, Phương tễ học, NXB Y học 2011
3. Hoàng Bảo Châu, Phương thuốc cổ truyền, NXB Y học,
1999
4. Trần Văn Kỳ, 250 bài thuốc Đông Y cổ truyền chọn lọc,
NXB Văn hóa thông tin, 2010
5. Viện Y học Trung Y Bắc Kinh, Phương tễ học giảng nghĩa,
NXB Y học, 1994

THIÊN VƯƠNG BỔ TÂM ĐƠN
TOAN TÁO NHÂN THANG
BÁ TỬ DƯỠNG TÂM HOÀN