Báo cáo chuyến đi thực địa Thái Nguyên

Báo cáo chuyến đi thực địa Thái
Nguyên
1. Thông tin chung
1.1 Cơ sở thực hiện
Xét về quản lý nhà nước trong lĩnh vực Y tế đơn vị đầu mối tại mỗi tỉnh là Sở Y tế tỉnh,
trực thuộc Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh; ngoài ra, Bộ Y tế còn quản lý 77 đơn vị trực
thuộc (Bệnh viện, Viện nghiên cứu…) đóng tại các tỉnh khác nhau trên cả nước. Mỗi Sở Y
tế tỉnh hay đơn vị trực thuộc đều có thể đóng vai trò độc lập trong thực hiện và điều phối
các chương trình/ dự án liên quan đến Y tế. Thực tế này cho thấy sự phức tạp và đa dạng
của hoạt động điều phối viện trợ cấp tỉnh.
Để đóng góp hiệu quả vào công tác điều phối và quản lý viện trợ, Ban thư ký Nhóm đối tác
Y tế (HPG) đã đưa ra sáng kiến đi thực địa cho cán bộ Vụ Hợp tác quốc tế (HTQT) và Ban
thư ký HPG để tìm hiểu thông tin về giải ngân và quản lý viện trợ ở cấp địa phương, cấp
cơ sở nơi hiện thực các ý tưởng về hiệu quả viện trợ. Những chuyến thực địa này đồng thời
cũng là cầu nối thu hẹp khoảng cách và tăng cường mối quan hệ giữa Vụ HTQT và các
đơn vị đầu mối cho hoạt động HTQT về Y tế tại địa phương.
1.2 Mục đích
Mục đích quan trọng nhất của việc đi thực địa là nhằm thiết lập mối quan hệ chính thức
giữa Vụ HTQT với các đơn vị của tỉnh làm về HTQT trong lĩnh vực Y tế, đặc biệt là Sở Y
tế, tăng cường hiểu biết lẫn nhau, và thúc đẩy mối quan hệ hợp tác lâu dài giữa các bên.
Ngoài ra, những chuyến đi thực địa ban đầu này là bước thử nghiệm hướng tới đưa hoạt
động này vào chương trình làm việc chính thức của Vụ HTQT và Ban thư ký HPG để tăng
cường mạng lưới HTQT trong Y tế, tìm hiểu các cơ hội Vụ HTQT có thể hợp tác và hỗ trợ
các đơn vị ở tỉnh và thu thập thông tin cơ bản cho chiến lược HTQT và Kế hoạch quản lý
và điều phối viện trợ.
1.3 Nội dung của chuyến đi thực địa Thái Nguyên (21, 22/ 07/ 2010)
Nằm tại trung tâm của miền núi Đông Bắc Bộ, Thái Nguyên là một trung tâm công nghiệp
và giáo dục của (với 5 trường đại học và 16 trường cao đẳng. Nguồn: website của UBND
tỉnh). Ngoài ra, theo thông tin từ Bản Ma trận hoạt động các nhà tài trợ (bản cập nhật tháng
7 năm 2010), Thái Nguyên là địa phương nổi bật của khu vực miền núi phía Bắc với số
lượng dự án y tế được các tổ chức nước ngoài tài trợ nhiều nhất bao gồm Atlantic

Philanthropies (AP) (9 dự án), ADB (2) World Bank, JICA (1), Care (1), PATH (1),
Pathfinder (3).

Bên cạnh đó, Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên còn là bệnh viện cấp trung
ương có trách nhiệm khám chữa bệnh cho nhân dân trong vùng và chỉ đạo tuyến cho các
đơn vị địa phương. Tương tự như vậy, Đại học Y dược Thái Nguyên (trực thuộc Đại học
Thái Nguyên) cũng là cơ sở chính đào tạo nguồn nhân lực y tế cho cả khu vực miền núi
phía Bắc. Những điều kiện này khiến Thái Nguyên trở thành địa phương quan trọng về
chăm sóc sức khỏe cũng như đào tạo nguồn nhân lực Y tế cho khu vực.
Vì những lý do trên, Thái Nguyên được chọn làm địa điểm thực địa đầu tiên để cung cấp
cho cán bộ Vụ HTQT và Ban thư ký HPG cái nhìn tổng quan về hoạt động HTQT tại một
địa phương năng động về HTQT trong một khu vực chiến lược quan trọng trong vùng.
Trọng tâm của chuyến đi thực địa là:
• Đánh giá tình hình hợp tác quốc tế tại Thái Nguyên
• Đến thăm vùng dự án để xem hiệu quả của dự án với người dân địa phương.
• Tìm hiểu nguyên nhân thành công của Thái Nguyên trong việc thu hút số lượng lớn
các nhà tài trợ.

2. Tổng hợp các phát hiện chính
Theo kế hoạch từ ban đầu, đoàn công tác sẽ làm việc với hai nhóm đơn vị. Nhóm thứ nhất
là Sở Y tế và các đơn vị theo ngành dọc từ tỉnh xuống huyện và xã, những đơn vị này hợp
tác chặt chẽ với Sở Ngoại vụ, Sở Kế hoạch đầu tư dưới sự chỉ đạo của Ủy ban nhân dân
tỉnh. Nhóm thứ hai bao gồm Đại học Y Dược Thái Nguyên (trực thuộc Đại học Thái
Nguyên, Bộ Giáo dục đào tạo, nhưng nội dung chuyên môn do Bộ Y tế hướng dẫn) và
Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên là những đơn vị trực thuộc cấp trung ương
đóng tại địa phương. Những thông tin thu được của chuyến đi được xem xét dựa trên sự
phân chia này.
2.1. Thái Nguyên là một địa phương điển hình đã phát huy hoạt động HTQT để thay đổi cơ
sở vật chất Y tế và chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Với sự hỗ trợ của một số tổ chức, tiêu biểu là AP, Thái Nguyên đã thiết lập cơ sở vật chất

hiện đại cho công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân ở qui mô rộng khắp. Đoàn công tác đã
đến thăm một bệnh viện đa khoa 105 giường mới được khánh thành tại huyện Đồng Hỷ
(cách thành phố Thái Nguyên khoảng 3km) với sự hỗ trợ của tổ chức OFID (OPEC Fund
for International Development). Ngoài ra, một sự hợp tác điển hình thành công khác là hỗ
trợ của AP cho y tế là Thái Nguyên để xây mới Trạm Y tế xã (ban đầu dự kiến 101 trạm,
hiện giờ còn 60 trạm do biến động giá và nhu cầu tăng thêm cho mỗi trạm). Hai trạm xá
mà đoàn công tác ghé thăm thuộc xã Cù Vân và thị trấn Đại Từ (huyện Đại Từ); mỗi trạm
xá là một ngôi nhà hai tầng khang trang với đầy đủ trang thiết bị thiết yếu để đàm bảo
chăm sóc sức khỏe ban đầu chất lượng cao – một mô hình để các địa phương khác học tập.
Một dự án đáng chú ý khác là dự án của Population Council (Hội đồng dân số) thực hiện
do AP tài trợ nhằm hài hòa và thống nhất hệ thông thông tin y tế trên toàn tỉnh (180 xã),
trước hết để giảm gánh nặng báo cáo và lưu trữ số liệu cho cán bộ y tế tuyến xã đồng thời
hỗ trợ lãnh đạo tỉnh nắm bắt nguồn thông tin chính xác và đáng tin cậy một cách nhanh
chóng và thuận tiện.
2.2 Nguyên nhân thành công của Thái Nguyên trong thu hút các nhà tài trợ quốc tế
Ngoài vị trí quan trọng của Thái Nguyên là trung tâm của vùng Đông Bắc, trong cuộc tiếp
xúc với các sở ban ngành cùng hoạt động HTQT của Thái Nguyên, đoàn công tác nhận
thấy những nguyên nhân sau đây đã góp phần quan trọng vào thành công của Thái nguyên
trong việc vận động viện trợ cho lĩnh vực y tế đồng thời nhân rộng các mô hình thành công
ban đầu ra toàn tỉnh:
• Ủng hộ về mặt chính sách, chính là sự hỗ trợ của UBND tỉnh trong việc điều phối
các cơ quan có liên quan trong HTQT. Như ông Phó giám đốc Sở Ngoại vụ tỉnh đã
nói: “nhờ sự liên kết chặt chẽ giữa các đơn vị làm về HTQT, với đầu mối là Sở
ngoại vụ”. Điều này có thể thấy qua sự tham gia tích cực của đại diện lãnh đạo các
Sở KHĐT, Ngoại vụ và các đơn vị có liên quan trong cuộc thảo luận với nhóm công
tác. Ngoài ra, tại huyện Đại Từ, khi nhóm công tác có buổi làm việc với cả lãnh đạo
huyện, ông phó chủ tịch huyện cũng thể hiện rõ quyết tâm hỗ trợ và tạo điều kiện
triển khai các hoạt động HTQT trên địa bàn.
• Sự hợp tác tốt đẹp và hiệu quả giữa các sở ban ngành trong tỉnh: trong cuộc họp liên
ngành, vai trò của các sở được phân công rất rõ ràng: Sở ngoại vụ là đơn vị đầu mối

làm việc với các NGO, Sở Kế hoạch đầu tư làm việc với FDI và ODA còn Sở Y tế
đảm trách phần chuyên môn khi dự án đã được phê duyệt. Nhờ sự hợp tác chặt chẽ
giữa các sở ban ngành thuộc các chuyên môn khác nhau như vậy đã đảm bảo sự
thành công của các can thiệp ban đầu và hỗ trợ việc nhân rộng các mô hình hợp tác/
đầu tư hiệu quả. Trường hợp điển hình ở đây là dự án nhân rộng Trạm Y tế xã của
AP ra các huyện của Thái Nguyên.
Câu chuyện điển hình: “Một đô-la hỗ trợ chúng tôi cũng quí!” Ông Kiệm Phó giám
đốc Sở Ngoại vụ
Ông Kiệm, hiện là Phó giám đốc Sở Ngoại vụ Thái Nguyên, tự hào chia sẻ kinh nghiệm làm
việc từ những ngày đầu khi ông mới tiếp cận AP để xin tài trợ cho Thái Nguyên. Theo ông
cho biết, trong ròng ra hai năm trời, ông đã kiên nhẫn vận động AP xin dự án cho Thái
Nguyên, trước có Sở Y tế tham gia. Hiện nay AP là nhà tài trợ lớn nhất cho Thái Nguyên.
Ngoài ra, AP cũng là cầu nối cho cộng đồng các NGO khác (PATH, Population Council…)
đến hoạt động tại Thái Nguyên đồng thời tiếp tục hỗ trợ các hoạt động của Thái Nguyên..
Hiện tại, Sở ngoại vụ tỉnh vẫn là đơn vị chủ chốt tích cực làm việc với PACCOM (Ban điều
phối viện trợ nhân dân) để vận động cho Thái Nguyên trở thành điểm đến của các NGO tại
miền Bắc. Ông tổng kết kinh nghiệm hoạt động của mình trong câu nói: “Với Thái Nguyên,
một đô-la viện trợ chúng tôi cũng quí” để khẳng định sự tích cực và chủ động của các đơn vị
trên tỉnh gây dựng các mối quan hệ HTQT mang lại lợi ích cho Thái Nguyên.
Tuy nhiên, để tiếp tục duy trì và phát huy hơn nữa những điểm mạnh sẵn có, Thái Nguyên
cần quan tâm chú ý đến việc xây dựng một chiến lược dài hạn có làm rõ các lĩnh vực ưu
tiên và nhu cầu hiện đang thiếu. Theo Sở Kế hoạch đầu tư, Kế hoạch phát triển kinh tế xã
hội của tỉnh có đề cập đến những vấn đề đó; tuy nhiên, những lãnh đạo có mặt trong cuộc
họp chưa nêu được thuyết phục và rõ ràng được những trọng tâm phát triển của tỉnh, nguồn
lực hiện có và nhu cầu cần bổ sung về tài chính/ kỹ thuật.
Một khó khăn khác với địa phương là thiếu hụt về nhân lực trong ngành Y tế, mà theo các
cán bộ tỉnh chia sẻ là một phần do sự chia tách của hệ thống Y tế huyện ra thành Phòng Y
tế huyện (trực thuộc UB huyện), Trung tâm Y tế huyện và Bệnh viện huyện. Sự phân chia
này khiến cho Sở Y tế tỉnh khó quản lý đồng thời khiến cho cả hệ thống chịu sức ép nặng
nề khi thu hút và giữ chân cán bộ.

2.3 Hoạt động Hợp tác quốc tế tại Đại học Y Dược Thái Nguyên và Bệnh viện Đa khoa
Trung ương Thái Nguyên
Không giống như các đơn vị rên, Đại học Y Dược Thái Nguyên và Bệnh viện Đa khoa
Trung ương dường như bị bỏ lại sau trong bối cảnh các hoạt động HTQT diễn ra sôi nổi
xung quanh. Hoạt động HTQT tại hai đơn vị cho đến nay đang ở bước gây dựng quan hệ
với một số đối tác trong khu vực, trong một giới hạn hẹp những viện nghiên cứu/ trường
đại học khác, chứ không phải những NGO tích cực hoặc các tổ chức lớn hoạt động tại Việt
Nam. Trọng tâm của những hoạt động này hiện nay là nghiên cứu và đào tạo, chứ chưa
phải những dự án qui mô lớn để nâng cấp cơ sở hạ tầng hoặc nâng cao năng lực.
Bên cạnh các dự án/ chương trình được đưa xuống từ tuyến trên, (từ Đại học Thái Nguyên
hay Bộ Y tế tương ứng với Đại học Y Dược và Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái
Nguyên), cách tiếp cận của đơn vị chủ yếu phụ thuộc vào quan hệ cá nhân, đặc biệt là của
những người đã có điều kiện ra nước ngoài học tập, hội thảo, hội nghị. Như ông Nguyễn
Văn Sơn, phó hiệu trưởng nhà trường đã nói: “Mỗi học sinh của chúng tôi là một đại sứ
cho trường”. Điều đó thể hiện rõ ràng rằng cả Trường học và Bệnh viện đều đang nỗ lực để
nâng cao hoạt động HTQT. Tuy nhiên, mặt khác, việc dựa toàn bộ vào quan hệ cá nhân của
một số ít người khiến cho việc HTQT tại đơn vị khó tạo ra một bước đột phá đáng kể. Đó
là nguyên nhân chính khiến cho Đại học và Bệnh viện vẫn xoay quanh những đối tác
truyền thống hơn là thực hiện các dự án lớn.
Nguyên nhân cho những hạn chế kể trên khá rõ ràng. Thứ nhất, Trường Đại học và Bệnh
viện vẫn còn giữ tâm lý HTQT là chỉ dành cho hoạt động nghiên cứu và mang tính hỗ trợ
kỹ thuật. Chúng ta có thể nhìn thấy điều này qua đơn vị đầu mối về HTQT của cả Đại học
và Bệnh viện: Với Đại học là Phòng Nghiên cứu khoa học do Phó hiệu trưởng phụ trách,
và với Bệnh viện là Phòng chỉ đạo tuyến do một Phó giám đốc bệnh viện phụ trách chuyên
môn và HTQT. Hai đơn vị này hiển nhiên sẽ dành nhiều thời gian cho công việc chuyên
môn nên khó có thể đảm đương công việc HTQT. Ngoài ra, việc thiếu cán bộ cũng là một
nguyên nhân cho hoạt động HTQT ở mức độ vừa phải: chưa có cán bộ được đào tạo về
nghiệp vụ này, cộng với hạn chế về tiếng Anh (tại Đại học Y Dược Thái Nguyên), ngay cả
việc giữ cán bộ cho công tác chuyên môn đã khó, khiến cho hai cơ sở này khó có thể đặt
HTQT làm trọng tâm hàng đầu.

Sau khi tìm hiểu về hai nhóm kể trên và tìm hiểu sự chủ động và hiệu quả của công tác
HTQT, chuyến đi thực địa cho thấy hai yếu tố quan trọng tạo nên sự khác biệt ở đây. Thứ
nhất là sự liên kết chặt chẽ với các đơn vị lãnh đạo (với Sở Y tế là UBND, với Đại học Y
dược Thái Nguyên là Đại học Thái Nguyên, Bệnh viện Đa khoa trung ương là Bộ Y tế)
cộng với một sự chỉ đạo hiệu quả từ phía trên. UBND Thái Nguyên là một ví dụ khi xem
xét chiến lược thúc đẩy HTQT nói chung, trong Y tế nói riêng và cam kết mạnh mẽ từ cơ
quan cấp trên tạo điều kiện cho các Sở ban ngành liên quan (Y tế, Ngoại vụ, Kế hoạch đầu
tư) hoạt động tích cực và được tạo điều kiện hiệu quả. Mặt khác, tại Bệnh viện, sự hỗ trợ
tương tự không thể so sánh được về sức mạnh và mức độ của các nguồn lực. Tuy nhiên,
yếu tố thứ hai ở đây là ngoài một chiến lược đã có rồi, phần quan trọng chính là có con
người để thực thi tầm nhìn thành thực tế.
3. Các đề xuất
3.1 Đề xuất cho các chuynế đi trong thời gian tới
Các thành viên trong đoàn công tác thống nhất rằng việc đi thực địa là hoạt động thiết thực
cho Vụ HTQT và Ban thư ký HPG và nên được đưa vào chương trình hoạt động thường
xuyên. Tuy nhiên, để có các chuyến đi hiệu quả, nhóm có những đề xuất sau:
• Chuẩn bị kỹ hơn từ phía Vụ HTQT trước chuyến đi: nên có một bản giới thiệu ngắn
gọn về Vụ HTQT và Diễn đàn HPG: mục đích, chức năng, cơ chế hoạt động, người đầu
mối liên hệ… Nhóm hiện nay đang đề xuất thực hiện một tờ rơi với thông tin ngắn gọn
và chỉ dẫn tới trang web của Vụ HTQT và HPG đang trong quá trình xây dựng và hoàn
thiện.
• Cân nhắc chọn lựa nhiều địa phương với đặc điểm khác nhau: Thái Nguyên là tỉnh gần
Hà Nội, trung tâm của vùng và có nhiều đơn vị hỗ trợ. Ngoài ra, đoàn công tác cũng có
thể xem xét các địa phương thuộc vùng có khăn hơn và khảo sát các vấn đề còn chưa
được quan tâm thích đáng như phục hồi chức năng, thói quen vệ sinh…
3.2 Đề xuất với Vụ HTQT về các hoạt động tiếp nối với các cơ quan tuyến tỉnh
Chuyến đi thực địa cho thấy rằng Sở Y tế và các vị trực thuộc rất hoan nghênh và ủng hộ
sáng kiến của Vụ HTQT đi xuống nắm tình hình và thiết lập mối quan hệ hợp tác dài hạn.
Từ phía địa phương, một số lĩnh vực rất được quan tâm đó là các tập huấn, hội thảo, hội
nghị và các cơ hội hợp tác để tạo quan hệ với các nhà tài trợ hiện tại và tiềm năng.

Vụ HTQT cần tăng cường thực hiện quản lý Nhà nước và hướng dẫn cho các đơn vị trực
thuộc về một loạt các hoạt động như: nâng cao năng lực, chia sẻ thông tin và xây dựng
chiến lược… Một điều có thể thấy là hiện tại Sở Y tế hay Trường Đại học hay Bệnh viện
đều biết rất hạn chế về Vụ HTQT với tư cách là đơn vị đầu mối về HTQT, khiến cho nhiều
cơ hội bị bỏ lỡ. Vì vậy, Vụ HTQT nên xem xét: