Nghiên cứu thực tiễn trong nước và quốc tế và đề xuất giải pháp kiện toàn và tăng cường quản lí nhà nướcx

BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
CỤC NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ
ĐỀ ÁN KHOA HỌC CẤP BỘ
NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ VÀ ĐỀ XUẤT
GIẢI PHÁP KIỆN TOÀN VÀ TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ
PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG NĂNG LƯỢNG NGUYÊN TỬ
BÁO CÁO CHUYÊN ĐỀ
NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ, LỘ TRÌNH VÀ GIẢI
PHÁP KIỆN TOÀN VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU, TRIỂN KHAI VÀ
PHÁT TRIỂN ĐIỆN HẠT NHÂN Ở VIỆT NAM
Người viết chuyên đề: KS. Nguyễn Thị Yên Ninh
Cục Năng lượng nguyên tử

HÀ NỘI, 2011
1
NGHIÊN CỨU, ĐỀ XUẤT MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ, LỘ TRÌNH VÀ GIẢI
PHÁP KIỆN TOÀN VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
PHỤC VỤ NGHIÊN CỨU, TRIỂN KHAI VÀ
PHÁT TRIỂN ĐIỆN HẠT NHÂN Ở VIỆT NAM
TỔNG QUAN
Sự phát triển kinh tế - xã hội đặt ra nhu cầu cấp bách và khách quan về khả
năng lựa chọn điện hạt nhân (ĐHN) làm một nguồn năng lượng quan trọng
trong cơ cấu nguồn quốc gia trong giai đoạn CNH - HĐH. Ngoài ra, công nghệ
ĐHN trên thế giới đã phát triển rất cao, nhiều công ty, tập đoàn lớn trên thế giới
hoạt động trong lĩnh vực này đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, đã và đang
trở thành các đối tác, bạn hàng lớn của các nước có nhu cầu phát triển ĐHN.
Với quan điểm hội nhập quốc tế rộng rãi, Việt Nam có thể tranh thủ tối đa sự
hợp tác và giúp đỡ của các đối tác trong nghiên cứu lựa chọn công nghệ, đào tạo
nhân lực, đặc biệt là trong lĩnh vực bảo đảm an toàn hạt nhân và xử lý chất thải
phóng xạ. Do vậy, việc quyết định phát triển ĐHN ở nước ta hiện nay phù hợp

với xu thế phát triển ĐHN trên thế giới nói chung, đặc biệt là ở khu vực châu Á.
Sự nhất quán về chủ trương nghiên cứu và phát triển ĐHN của Đảng và Nhà
nước, được thể hiện trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng, trong Chiến lược
phát triển KH &CN đến năm 2010, Chiến lược phát triển ngành điện đến năm
2010 và trong các quyết định của Chính phủ đã xem xét ĐHN như một nguồn
năng lượng có triển vọng và có khả năng đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia
trong tương lai. Phát triển điện hạt nhân là nhiệm vụ mang tầm chiến lược dài
hạn của quốc gia, đồng thời đây cũng là nhiệm vụ đòi hỏi phải tập trung các
nguồn lực tổng thể từ khuôn khổ pháp luật, hệ thống quản lý, nguồn nhân lực,
năng lực kỹ thuật, địa điểm, ngân sách và tài chính đến công tác đảm bảo an
ninh an toàn hạt nhân và xử lí chất thải phóng xạ. Chính phủ đã tập trung chỉ
đạo triển khai nhiệm vụ này từ năm 1996 và đã thành lập Tổ công tác chỉ đạo
2
nghiên cứu phát triển điện hạt nhân tháng 3 năm 2002 để chỉ đạo các hoạt động
liên quan đến phát triển điện hạt nhân ở nước ta.
Để tăng cường năng lực, hỗ trợ cho các cơ quan chủ quản có nhiệm vụ
phát triển điện hạt nhân nói chung và thúc đẩy tiến độ dự án điện hạt nhân Ninh
Thuận – dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam nói riêng, công tác quản lý
nhà nước cần được quan tâm, chú trọng bằng nhiều chính sách, văn bản pháp lý
và các hoạt động cụ thể. Bên cạnh đó, để thực hiện Luật NLNT vì sự phát triển
điện hạt nhân một cách đúng hướng, hiệu quả, an toàn và phù hợp với định
hướng phát triển kinh tế-xã hội ở Việt Nam, và phù hợp với Chiến lược ứng
dụng NLNT vì mục đích hòa bình đến năm 2020 và Định hướng quy hoạch phát
triển điện hạt nhân ở Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, cân phải có sự tăng
cường quản lý nhà nước một cách tập trung, thống nhất từ trung ương đến địa
phương, từ các bộ, ngành đến các chủ đầu tư của các thành phần kinh tế. Trong
đó, trước hết phải đầu tư tăng cường năng lực và hiệu lực của cơ quan quản lý
nhà nước về phát triển điện hạt nhân.
Chuyên đề Nghiên cứu, đề xuất mục tiêu, nhiệm vụ, lộ trình và giải pháp
kiện toàn và nâng cao năng lực quản lý nhà nước phục vụ nghiên cứu, triển khai

và phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam sẽ tập trung làm rõ những vấn đề quan
trọng liên quan tới hệ thống quản lý nhà nước trong lĩnh vực điện hạt nhân và
cách thức, lộ trình kiện toàn hệ thống này.

PHẦN I: QUAN ĐIỂM, MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ
I. QUAN ĐIỂM
1. Thống nhất và phối hợp các hoạt động quản lý nhà nước về phát triển
ĐHN từ trung ương đến địa phương .
2. Tăng cường quản lý nhà nước trong lĩnh vực ĐHN trên tất cả các cấp độ
quản lý từ các cán bộ cấp cao đến các cá nhân, các bên có liên quan khác để
3
đảm bảo thực hiện hiệu quả, an toàn và an ninh trong việc phát triển ĐHN ; và
trên tất cả các phạm vi từ quản lý hoạt động trong nước đến các hoạt động quốc
tế trong lĩnh vực ĐHN.
3. Cục NLNT có chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ KH&CN thực
hiện quản lý nhà nước về các chính sách phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân
và các hoạt động hợp tác quốc tế nhằm tranh thủ sự hỗ trợ cũng như tiếp thu
kinh nghiệm của các nước khác về phát triển ĐHN; là cơ quan đầu mối phối
hợp với các cơ quan liên quan thuộc các bộ, ngành và địa phương thực hiện các
hoạt động quản lý nhà nước nhằm phát triển điện hạt nhân một cách có hiệu
quả, bền vững, đảm bảo an toàn, an nình và vì mục đích hòa bình.
II. MỤC TIÊU
1. Mục tiêu chung
Hoàn thiện và tăng cường năng lực quản lý nhà nước về phát triển ĐHN từ
trung ương đến địa phương nhằm bảo đảm quản lý thống nhất, tập trung và hiệu
quả cho phát triển bền vững và an toàn ĐHN nói chung; thúc đẩy tiến độ, đảm
bảo tính kinh tế, hiệu quả và an toàn cho dự án điện hạt nhân Ninh Thuận nói
riêng. Các cơ quan quản lý nhà nước phải đảm bảo mục tiêu chung trong công
tác quản lý phù hợp với các mục tiêu phát triển điện hạt nhân như sau:
a) Phát triển điện hạt nhân vì mục đích hòa bình là chính sách nhất quán

của Việt Nam.
b) Phát triển điện hạt nhân dựa trên công nghệ hiện đại, đã được kiểm
chứng và theo một chương trình dài hạn để tiến đến hình thành ngành công
nghiệp điện hạt nhân Việt Nam.
c) Phát triển điện hạt nhân phải đảm bảo an toàn cho con người và môi
trường.
d) Đẩy mạnh hợp tác quốc tế để thu hút đầu tư và chuyển giao công nghệ
điện hạt nhân.
4
đ) Huy động hợp lý các nguồn lực xã hội cho phát triển điện hạt nhân để
đảm bảo thành công của chương trình phát triển điện hạt nhân.
e) Xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại các địa điểm lựa chọn theo từng
giai đoạn, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa điểm, phù hợp với định
hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, góp phần phát triển kinh tế -
xã hội của địa phương và khu vực
2. Mục tiêu cụ thể
2.1 Hoàn thiện hệ thống thể chế, pháp luật tăng cường năng lực thực thi
pháp luật của hệ thống cơ quan quản lý nhà nước đảm bảo hiệu lực và hiệu quả
quản lý;
2.2 Kiện toàn tổ chức, bộ máy của cơ quan quản lý nhà nước về phát triển
điện hạt nhân;
2.3 Tăng cường hiệu quả phối hợp hoạt động giữa các cơ quan chủ quản và
các cơ quan liên quan khác;
2.4 Vận dụng các thông lệ, kinh nghiệm quốc tế tiêu biểu và được kiểm
chứng về quản lý ĐHN để nâng cao hiệu quả của hệ thống quản lý nhà nước về
ĐHN
2.5 Xây dựng cơ quan pháp quy hạt nhân độc lập, có năng lực và làm việc
hiệu quả trong hoạt động cấp phép và các hoạt động chung khác liên quan tới
vấn đề an toàn, an ninh, ứng phó sự cố nhà máy ĐHN và đảm bảo tính minh
bạch của thông tin truyền thông về ĐHN

2.6 Nâng cao hiệu lực hoạt động của hệ thống quản lý nhà nước về phát
triển điện hạt nhân;
2.7 Phát triển năng lực đội ngũ công chức và viên chức, cơ sở vật chất và
phương tiện kỹ thuật cho các cơ quan quản lý và hỗ trợ quản lý nhà nước về
phát triển điện hạt nhân;
5
2.8 Xây dựng cơ chế tài chính phù hợp với đặc thù của ngành ĐHN;
2.9 Phát huy nội lực, tăng cường hợp tác quốc tế và đẩy mạnh xã hội hóa
nhằm huy động tổng thể các nguồn lực cho công tác quản lý.
III. NHIỆM VỤ
1. Nhiệm vụ chung
Hoàn thiện hệ thống văn bản phục vụ công tác quản lý trong lĩnh vực
ĐHN; kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý nhà nước; phát triển nguồn nhân lực;
đầu tư tăng cường năng lực cơ sở vật chất kỹ thuật; thiết lập và triển khai các dự
án phục vụ quản lý; xây dựng cơ chế tài chính phù hợp với đặc thù các đơn vị
quản lý; xây dựng hệ thống quản lý minh bạch, phân cấp rõ ràng, có sự phối
hợp hiệu quả giữa các cơ quan chủ quản và các cơ quan liên quan khác.
2. Nhiệm vụ cụ thể
Đối với lĩnh vực điện hạt nhân, do có những đặc thù riêng và liên quan
đến trách nhiệm quản lý của nhiều Bộ Ngành, công tác quản lý phải mang tính
tổng thể và phối hợp thực hiện trên tất cả các cấp độ từ trung ương đến địa
phương. Các trách nhiệm quản lý này được phản ánh khái quát trong Luật
NLNT, được cụ thể hóa tại Điều 2 Quyết định phê duyệt định hướng quy hoạch
phát triển Điện hạt nhân ở Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, Điều 7 Nghị định
quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Năng lượng
Nguyên tử về Nhà máy Điện hạt nhân và các văn bản pháp quy khác. Theo đó
công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực điện hạt nhân đã được triển khai tương
ứng với các chức năng, nhiệm vụ được phân công như sau:
1) Bộ Công Thương:
a) Xây dựng và chỉ đạo thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển điện

hạt nhân;
6
b) Ban hành, phổ biến, hướng dẫn và tổ chức thực hiện các chính sách,
pháp luật liên quan;
c) Hợp tác quốc tế, đàm phán, ký kết các hiệp định hợp tác, các điều ước
quốc tế về nhà máy điện hạt nhân;
d) Cấp Giấy phép vận hành thử; cấp, điều chỉnh, thu hồi, gia hạn Giấy
phép hoạt động điện lực của nhà máy điện hạt nhân;
đ) Phê duyệt quy trình vận hành nhà máy điện hạt nhân;
e) Hướng dẫn, hỗ trợ chủ đầu tư thực hiện dự án đầu tư và giải quyết
những vướng mắc, yêu cầu của chủ đầu tư trong quá trình đầu tư phát triển dự
án điện hạt nhân;
g) Phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước các cấp trong quản lý đầu
tư phát triển, vận hành nhà máy điện hạt nhân;
h) Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ tăng cường năng lực quản lý cho hệ
thống cơ quan quản lý nhà nước về nhà máy điện hạt nhân;
i) Các nội dung khác theo chức năng, quyền hạn và theo phân công của
Chính phủ.
Ngoài ra theo Điều 2 Quyết định phê duyệt định hướng quy hoạch phát
triển Điện hạt nhân ở Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, Bộ Công thương có
trách nhiệm:
- Theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện đầu tư xây dựng
các dự án nhà máy điện hạt nhân theo định hướng tại Quyết định này, phù hợp
với Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia và thực tiễn phát triển kinh tế - xã
hội đất nước.
- Theo dõi, nắm bắt kịp thời tình hình thực hiện quy hoạch, đầu tư phát
triển các nhà máy điện hạt nhân và những vấn đề mới phát sinh để báo cáo Thủ
7
tướng Chính phủ xem xét, điều chỉnh, bổ sung định hướng quy hoạch phát triển
điện hạt nhân ở Việt Nam cho phù hợp.

- Chủ trì, phối hợp với Bộ Xây dựng, Bộ Khoa học và Công nghệ xây
dựng chương trình nội địa hóa trong xây dựng, thiết kế và chế tạo thiết bị nhà
máy điện hạt nhân.
2) Bộ Khoa học và Công nghệ:
a) Ban hành các quy định liên quan đến an toàn nhà máy điện hạt nhân;
b) Thực hiện hoạt động kiểm soát hạt nhân;
c) Thẩm định an toàn trong các giai đoạn của dự án nhà máy điện hạt nhân;
d) Hướng dẫn nội dung báo cáo phân tích an toàn;
đ) Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ tăng cường năng lực quản lý cho cơ
quan quản lý an toàn hạt nhân;
e) Phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn nội dung kế
hoạch kiểm xạ; quy định tiêu chuẩn phát thải phóng xạ, quản lý chất thải phóng
xạ và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng;
g) Phối hợp với các Bộ, ngành liên quan hướng dẫn việc thiết lập khu vực
hạn chế, khu vực bảo vệ và quan trắc phóng xạ môi trường tại nhà máy điện hạt
nhân;
h) Các nội dung khác theo chức năng, quyền hạn và theo phân công của
Chính phủ.
Ngoài ra theo Điều 2 Quyết định phê duyệt định hướng quy hoạch phát
triển Điện hạt nhân ở Việt Nam giai đoạn đến năm 2030, Bộ Khoa học và Công
nghệ phải phối hợp với Bộ Công Thương chỉ đạo triển khai các chương trình
đẩy mạnh hoạt động khoa học – công nghệ trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân,
hoàn thiện các văn bản pháp quy bảo đảm an toàn phát triển điện hạt nhân.
8
3) Các Bộ, cơ quan ngang Bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của
mình thực hiện quản lý nhà nước đối với nhà máy điện hạt nhân theo phân công
của Chính phủ. Cụ thể là:
Bộ Tài nguyên và Môi trường:
- Phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ hướng dẫn lập Báo cáo đánh
giá tác động môi trường đối với dự án điện hạt nhân.

- Tổ chức khảo sát, thăm dò đánh giá trữ lượng nguồn tài nguyên urani.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư: chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam và các cơ quan liên quan nghiên cứu, ban hành cơ chế huy
động và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn cho đầu tư phát triển điện hạt nhân.
Bộ Giáo dục và Đào tạo: chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan
xây dựng chương trình và tổ chức đào tạo để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực
cho phát triển điện hạt nhân.
Bộ Ngoại giao: chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng
và đề xuất các hoạt động và giải pháp về quan hệ quốc tế phục vụ phát triển các
dự án điện hạt nhân.
9