Một số giải pháp cơ bản để nâng cao văn hóa lối sống cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay

Một số giải pháp cơ bản để nâng cao văn hóa lối sống cho sinh
viên trong giai đoạn hiện nay
Ths. Nguyễn Thị Tùng
Bộ môn LLCT
Thanh niên sinh viên là lực lượng đông đảo, chiếm trên 1/3 dân số và
trên 1/2 lực lượng lao động xã hội, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí
Minh, khi đánh giá về vai trò của thanh niên đã nhấn mạnh: “Thanh niên là
người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu
hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”
1
. Trong Di chúc thiêng liêng,
một lần nữa Người căn dặn: “Đảng phải có kế hoạch đào tạo bồi dưỡng họ
thành những người kế tục sự nghiệp cách mạng vừa hồng vừa chuyên. Bồi
dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc làm rất quan trọng và rất
cần thiết”
2
. Kế thừa và vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta
khẳng định: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của
đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một
trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội"
3
.
Hiện nay, nước ta đã trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại
thế giới (WTO). Nền kinh tế nước ta ngày càng hội nhập sâu rộng với nền
kinh tế thế giới. Cơ cấu xã hội cũng đang trong quá trình biến đổi. Phân hoá
giàu nghèo, phân tầng xã hội diễn ra phức tạp. Tình hình trên đã và đang tác
động đến thanh niên sinh viên về ý thức chính trị, tâm trạng, đạo đức lối
sống v.v… Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, mở cửa, hội
nhập kinh tế thế giới đang làm cho những tác động đó ngày càng mạnh mẽ

và sâu rộng hơn đến lối sống của thanh niên nói chung và sinh viên nói
riêng.
Tuy nhiên, mặt trái của kinh tế thị trường, những thách thức của hội
nhập kinh tế thế giới, đặc biệt những âm mưu thủ đoạn nham hiểm của các
1
Hồ Chí Minh toàn tập, tập5, tr.186
2
Hồ Chí Minh toàn tập, tập12, tr.136
3
Hồ Chí Minh toàn tập, tập5,
1
thế lực thù địch đang tác động mạnh mẽ đến thanh niên. Đặc biệt là nhhững
thông tin xấu, độc hại lan truyền trên in-tơ-nét, những âm mưu và hành
động chống phá của các thế lực thù địch; mặt trái của cơ chế thị trường, lối
sống thực dụng, vị kỷ, cùng sự tha hóa, biến chất trong một bộ phận cán bộ,
đảng viên đã và đang tác động tiêu cực trong giới trẻ, khiến cho không ít
người chạy theo lối sống thực dụng, sa ngã, hư hỏng, xa rời các giá trị đạo
đức tốt đẹp của dân tộc , có thái độ thờ ơ, bàng quan trước các sự kiện kinh
tế, chính trị của đất nước. Một số thanh niên mơ hồ về bản chất, âm mưu,
thủ đoạn của kẻ thù.
Hiện nay là đã xuất hiện một bộ phận thanh niên sinh viên tôn thờ chủ
nghĩa cá nhân, sống ích kỷ, chạy theo lợi ích vật chất, coi đồng tiền là trên
hết, xa hoa, lãng phí, lười lao động, và thiếu ý thức rèn luyện, không dám
đấu tranh với cái sai, thờ ơ vô cảm, vị kỷ càng nhiều hơn. Cá biệt có một
số sinh viên sống bê tha, không chịu học tập, buông tha bản thân, dần dần
đánh mất chính mình, sống chìm đắm trong thế giới ảo, không chịu phấn
đấu, tốn tiền cho những danh tiếng ảo. Ví dụ như vấn đề các hot girl trên
mạng, các game thủ võ lâm truyền kỳ. . .đã được lên tiếng gần đây.
Một số sinh viên do được sự nuông chiều của gia đình, quen đòi hỏi
hưởng thụ, ích kỹ, ỷ lại, ít quan tâm chăm sóc ông bà, cha mẹ, bà con hàng

xóm, ít chăm lo công việc gia đình, cộng đồng xã hội. Số sinh viên này cũng
dễ rơi vào tình trạng bị bạn bè rũ rê đi theo con đường xấu, vi phạm vào các
tệ nạn xã hội như ma túy, cờ bạc, vi phạm pháp luật, đua xe trái phép
Nhiều vụ án được khám phá trong thời gian gần đây cho thấy tỷ lệ phạm tội
trong thanh niên có chiều hướng gia tăng. Khi đất nước mở cửa giao lưu với
thế giới thì những luồng văn hóa, những giá trị khác lạ, trong đó, có những
văn hóa đi ngược với thuần phong, mỹ tục của dân tộc cũng đã tràn vào và
tác động không nhỏ đến lối sống của thanh niên sinh viên.
Xây dựng lối sống đẹp, lành mạnh cho thanh niên sinh viên là
một công việc cốt lõi của việc hình thành phát triển nhân cách con người
mới, đáp ứng với điều kiện mới. Nó đòi hỏi vai trò của các thành viên trong
cộng đồng xã hội( nhà trường, gia đình và các đoàn thể) tham gia đóng góp
vào công tác giáo dục đào tạo, vai trò học tập, tự rèn luyện của chính thanh
niên. Do đó hơn lúc nào, Đảng và chính quyền đoàn thể, Đoàn thanh niên và
2
nhà trường phải tiến hành đồng bộ những giải pháp cần thiết để rèn luyện
lối sống lành mạnh cho sinh viên.
Thứ nhất,, thường xuyên chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng, lối
sống trong sạch, lành mạnh cho sinh viên.
Đây là giải pháp cơ bản nhằm xây dựng, hình thành nhân cách con
người mới xã hội chủ nghĩa cho sinh viên, vì đạo đức là “gốc của người
cách mạng”. Trước hết cần quan tâm giáo dục những vấn đề cơ bản về chủ
nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh, nhằm xây
dựng cho sinh viên thế giới quan, phương pháp luận đúng đắn để giải quyết
những vấn đề do thực tiễn đặt ra. Chú trọng giáo dục làm cho sinh viên
nhận thức đúng các giá trị chân, thiện, mỹ, những giá trị truyền thống tốt
đẹp của dân tộc. Nhà trường, gia đình, các tổ chức, đoàn thể, đặc biệt Đoàn
thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải thường xuyên quan tâm bồi dưỡng
cho thanh niên những tình cảm cao đẹp về tình yêu quê hương, đất nước:
“mình vì mọi người, mọi người vì mình”, “thương người như thể thương

thân”, quên mình vì nghĩa lớn… Từ đó hình thành cho họ lối sống trong
sạch, lành mạnh, những hành vi đạo đức trong sáng phù hợp với các giá trị
truyền thống tốt đẹp của dân tộc và thời đại.
Để việc giáo dục bồi dưỡng có hiệu quả, cần tổ chức tốt các phong
trào hành động cách mạng của sinh viên mà tiêu biểu là phong trào: “Thanh
niên lập nghiệp và tuổi trẻ giữ nước”, “Thanh niên tình nguyện”, “Chiến
dịch mùa hè xanh”…Bên cạnh đó, cần phải duy trì và mở rộng các hoạt
động nêu gương, biểu dương các điển hình tiên tiến, phải thức tỉnh sinh viên
bằng những tấm gương cụ thể trong cuộc sống để hướng các em đến những
hành vi và cách sống tích cực.
Hai là, phải kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và xã hội
trong việc giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho sinh viên.
Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng nhằm phát huy sức mạnh tổng
hợp của các tổ chức, các lực lượng cùng chăm lo giáo dục, rèn luyện đạo
đức, lối sống cho thanh niên, hình thành phẩm chất cao đẹp của con người
mới XHCN.
3
Trước hết gia đình là nơi lưu giữ các giá trị đạo đức truyền thống tốt
đẹp của dân tộc, là môi trường đầu tiên hình thành đạo đức cho sinh viên.
Gia đình là nơi mà tình yêu quê hương, đất nước, yêu thương con người
được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Do đó trong gia đình, ông bà,
cha mẹ phải thật sự mẫu mực, làm gương về đạo đức, yêu thương, chăm lo
bồi dưỡng thế hệ trẻ. Hiện nay do sức ép về lao động, việc làm khiến cho
không ít các bậc làm cha, làm mẹ mải miết mưu sinh hoặc chỉ lo làm giàu
mà thiếu quan tâm việc giáo dục đạo đức cho con cái, hoặc khoán trắng cho
nhà trường và xã hội. Nhiều khi con cái vi phạm đạo đức hoặc vi phạm pháp
luật mà cha mẹ không hề hay biết, hoặc không biết cách ngăn chặn, phòng
ngừa. Để giáo dục đạo đức cho sinh viên, mỗi gia đình cần giữ gìn đạo đức,
nề nếp gia phong, phát huy các giá trị đạo đức truyền thống, làm cho các giá
trị đó ngày càng toả sáng, góp phần bồi dưỡng tư tưởng tình cảm cao đẹp

cho thế hệ con cháu.
Nhà trường không chỉ dạy chữ, dạy nghề mà còn là nơi dạy người.
Giáo dục lý tưởng, đạo lý làm người là nội dung giáo dục hàng đầu trong
nhà trường hiện nay và phải đặc biệt coi trọng. Một số nhà trường mới chỉ
quan tâm trang bị kiến thức chuyên môn, tay nghề mà xem nhẹ hoặc thiếu
quan tâm giáo dục đạo đức, lối sống cho sinh viên.
Sinh viên ngày nay đang sống trong thời kỳ bùng nổ thông tin, kinh tế
tri thức phát triển mạnh mẽ, giao lưu quốc tế ngày càng mở rộng. Sinh viên
lại là người đã có trình độ nhận thức nhất định vì vậy họ tiếp cận với những
thông tin khoa học rất nhạy bén. Tuy vậy họ đã và đang chịu ảnh hưởng cả
mặt tích cực và mặt tiêu cực từ môi trường kinh tế, xã hội. Đòi hỏi các tổ
chức, đoàn thể, các ban ngành trong nhà trường và xã hội cần quan tâm định
hướng tạo môi trường thuận lợi để sinh viên phấn đấu, rèn luyện, trưởng
thành. Cấp uỷ đảng, chính quyền, đoàn thể, và nhất là Đoàn thanh niên
Cộng sản Hồ Chí Minh trong nhà trường cần tổ chức nhiều hoạt động phong
phú, đa dạng để thu hút, tập hợp sinh viên, rèn luyện sinh viên theo các
chuẩn mực đạo đức cách mạng. Kịp thời biểu dương, nhân rộng cách làm
hay và kiên quyết uốn nắn những thiếu sót, lệch lạc, những biểu hiện lệch
chuẩn trong đạo đức, lối sống của sinh viên.
4
Ba là, phát huy vai trò tự học tập, tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối
sống của sinh viên.
Sinh viên là lớp người trẻ, khoẻ, có nhiệt tình cách mạng, nhạy cảm
với cái mới, cái tiến bộ. Phát huy vai trò của sinh viên trong tự học tập, tự
tu dưỡng đạo đức lối sống là biện pháp quan trọng giúp họ nhanh chóng tiến
bộ, trưởng thành. Đó còn là điều kiện quyết định kết quả rèn luyện của mỗi
cá nhân. Trước hết phải hình thành cho sinh viên nhu cầu, động cơ phấn
đấu, rèn luyện đúng đắn, làm cho mỗi người có ý thức làm chủ, ham học
hỏi, cầu tiến bộ, vươn lên tự khẳng định mình. Cần tạo mọi điều kiện thuận
lợi để sinh viên phấn đấu, rèn luyện; đồng thời phải thường xuyên theo dõi,

kiểm tra, đánh giá kết quả, định hướng phấn đấu cho sinh viên. Quan tâm
đáp ứng những nhu cầu chính đáng của sinh viên về vật chất, tinh thần; giao
nhiệm vụ phù hợp với sở trường, năng khiếu đặc điểm tâm, sinh lý của họ sẽ
tạo điều kiện tốt để sinh viên rèn luyện đạo đức, lối sống. Mỗi sinh viên
phải xác định rõ trách nhiệm trước Tổ quốc và nhân dân, sống có lý tưởng,
có hoài bão, khát khao vươn tới cái mới, cái tiến bộ. Bản thân mỗi người tự
giác rèn luyện, biết tự kiềm chế, biết vượt qua những cám dỗ và tiêu cực xã
hội, những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, thực dụng, lợi mình hại
người. Sinh viên cần phải tự tin vào chính mình, giữ vững niềm tin trong
cuộc sống, vào các giá trị chân, thiện, mỹ; vượt qua mọi khó khăn gian khổ
như Bác Hồ đã dạy: “gian nan rèn luyện mới thành công”.
Thứ tư, xây dựng môi trường, sân chơi lành mạnh cho sinh viên
Với sinh viên, việc xây dựng môi trường xã hội, môi trường văn hóa
giáo dục có một ý nghĩa thiết thực. Thông qua các hoạt động sinh hoạt câu
lạc bộ dưới nhiều hình thức phong phú, đa dạng, hấp dẫn và đáp úng nhu
cầu sở thích của sinh viên sẽ giúp các em hình thành kỹ năng sống và sự
mạnh dạn hơn trong giao tiếp. Nên tập hợp, thu hút họ vào các hoạt động bổ
ích, thiết thực như câu lạc bộ nghiên cứu khoa học, nữ sinh thanh lịch, các
hội thi khoa học trẻ, tìm hiểu về truyền thống dân tộc và các mạng, hoạt
động văn hóa thể thao, mà nổi bật như:" Rung chuông vàng", các hoạt động
từ thiện, , thông qua đây nhằm xã hội hóa giáo dục, cá thể hóa nhân cách
lối sống của sinh viên.
5
Cần phải đổi mới cách tổ chức và phương thức tiến hành sao cho mọi
hoạt động, mọi phong trào ngày càng thiết thực, gần gũi với cuộc sống của
sinh viên: trẻ trung , sinh động, học thức và văn hóa đúng hình ảnh thực thế
giới tinh thần của tuổi trẻ.
Thực hiện tốt một số giải pháp xây dựng lối sống đạo đức cho sinh
viên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế thế giới
là góp phần đào tạo, giáo dục thế hệ sinh viên vừa "hồng", vừa "chuyên", là

những chủ nhân tương lai đưa nước nhà vững bước tiến cùng các dân tộc
tiên tiến, xứng đáng với mong ước của Bác Hồ kính yêu.
Trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, sinh viên có
nhiều cơ hội để thực hiện ước mơ, khát vọng của mình, đồng thời cũng
đứng trước những thách thức mới. Xây dựng lối sống văn minh, hiện đại,
thấm nhuần sâu sắc đạo đức truyền thống dân tộc sẽ góp phần tạo nên bản
lĩnh của sinh viên, giúp họ vượt qua những khó khăn, thực hiện lý tưởng cao
đẹp của tuổi trẻ.
Sự nghiệp đổi mới còn nhiều khó khăn và thách thức ở trước mắt, mỗi
sinh viên chúng ta hãy biết kế thừa những truyền thống hào hùng của lớp
thanh niên đi trước và dân tộc, hãy vì mục tiêu" dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng, dân chủ, văn minh" mà sinh viên tự rèn luyện, tu dưỡng đạo
đức, sống lành mạnh, trở thành những người có ích cho xã hội.
Cuối cùng tôi xin mượn lời của nhà sử học Mỹ, Bà I. StenSon để thay
cho lời kết của mình:" Một số đông người đã tha hóa chạy theo cuộc sống
hưởng thụ vật chất, bất chấp cả nhân phẩm đạo đức, coi sự hưởng thụ là
mục đích của cuộc sống thì nhân loại lại hướng về tấm gương sáng ngời
nhân cách Hồ Chí Minh, một tấm gương cho mọi thế hệ tiếp nối".
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 2, Nxb Chính trị Quốc gia, 2000.
2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 4, Nxb Chính trị Quốc gia, 2000.
3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị Quốc gia, 2000.
4. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị Quốc gia, 2000.
6
5. GS Đặng Xuân Kỳ, Tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển văn hóa và con
người, Nxb Chính trị quốc gia, HN,2005
6. Lê Xuân Vũ, Trong ánh sáng tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh, Nxb Văn
học, HN, 2003.
7.Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành
Trung ương khóa VIII, Nxb Chính trị Quốc gia, HN,1998.

8. Lương Gia Ban, Chủ nghĩa yêu nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa
hiện đại hóa. Nxb Chính trị quốc gia, HN 2000.
7