gia ton marx kai to marxismo - b.i. lenin

Β.Ι.ΛΕΝΙΝ
ΓΙΑ
ΤΟΝ
ΜΑΡΞ
ΚΑΙ
ΤΟΜΑΡΞΙΣΜΟ
Οι
τρεις
πη
γ
ές
και
τα
τρία
συστατικά
μέρη
του
μαρξισμού
Τα
ιστορικά
πεπρωμένα
της
διδασκαλίας
του
Καρλ
Μαρξ
ΚΑΡΛ
ΜΑΡΞ
(Σύντομη
βιογραφική

σκια
γρα
φ
ία
με
έ
κ
θ
ε
σ
η
του
μαρ
ξισμο
ύ
)
ΣΎΓΧΡΟΝΗ
ΕΠΟΧΗ
ΑΘΗΝΑ2ΟΟ2
Η
μετάφραση
του
κειμένου
των
άρθρωv«Oι
τρεις
πηγές
και
τα
τρία

συστατικά
μέρη
του
μαρξισμού»
και
«Τα
ιστσρι,κά
Πεπρωμένα
της
διδασκαλίας
του
Καρλ
Μαρξ»
έχουν
παρθεί
από
την
έκδοση στα
ελληνικά
του
230υ
τόμου
των
Απά
ντων
του
Β.1.
Λένιν,
και
του

άρθρου
«Καρλ
Μαρξ
(Σύντομη
βιογραφική
σκια-
γραφία
του
μαρξwμού)>>
από
τον
200
τόμο,
εκδ.
Σύγχρονη
Εποχή.
ISBN960-224-472-0
©
Σύγχρονη
Εποχή
Εκδοτική
ΑΕΒΕ
Σόλωνος
130,10681
Αθήνα,
Τηλ.:
3820835,3823649, Fax:
3813354
http:/www.sep.gr.e-mail:

Η
συλλογή
αυτή
περιέχει
τα
λενινιστικά
έργα:
«Οι
τρεις
πηγές
και
τα
τρία
συστατικά
μέρη
του
μαρξισμού»,
«Τα
ιστορικά
πεπρωμένα
της
διδασκαλίας
του
Καρλ
Μαρξ»
και
«Καρλ
Μαρξ
(σύντομη
βιογραφική

σκιαγρα
φία
με
έκθεση
του
μαρξισμού)>>.
Στις
εργασίες
αυτές
γίνεται
με
επιστημονική,
μα
ταυτόχρονα
κατανοητή
γλώσσα,
ένας
βαθύς
χαρακτηρι
σμός
του
μαρξισμού,
όλων
των
συστατικών
μερών
του.
Τονίζεται
ότι
ο

μαρξισμός
έκανε
πραγματική
επανάσταση
στην
ανάπτυξη
του
μαρξιστικού
φιλοσοφικού
υλισμού
και της
διαλεκτικής
του
Μαρξ,
εξηγείται
η
μεγάλη
σημα
σία
της
ανακάλ
1!ψης
από
τον
Μαρξ
της
υλιστικής
αντίλη
ψης
της

ιστορίας.
Δίνεται
ο
χαρακτηρισμός
της
ουσίας
της
οικονομικής
διδασκαλίας
του
Μαρξ.
Υπογραμμίζε
ται
ο
δημιουργικός
χαρακτήρας
του
μαρξισμού
σαν
καθο
δήγηση
για
δράση,
το
ασυμβίβαστο
του
μαρξισμού
με
τον
αναθεωρητισμό

και
το
δογματισμό,
τονίζεται
ότι
η
ζωή,
η
πορεία
της
ανθρωπότητας
επιβεβαιώνουν
πέρα
για
πέρα
την
ορθότητα
της
διδασκαλίας
του
μαρξισμού.
-7-
ΟΙ
ΤΡΕΙΣ
ΠΗΓΕΣ
ΚΑΙ
ΤΑ
ΤΡΙΑ
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ
ΜΕΡΗ

ΤΟΥ
ΜΑΡΞΙΣΜΟΥΙ
Η
διδασκαλία
του
Μαρξ
προκαλεί
σ'
όλο
τον
πολιτι
σμένο
κόσμο
τη
μεγαλύτερη
εχθρότητα
και
το
μίσος
όλης
της
αστικής
επιστήμη;
(και
της
επίσημης
και
της
φιλελεύ
θερης),

που
βλέπει
το
μαρξισμό
σαν
μια
«βλαβερή
αίρε
ση».
Και
δεν
μπορεί
να
περιμένει
κανείς
διαφορετική
στά
ση,
γιατί
δεν
είναι
δυνατό
να
υπάρξει
«αμερόληπτη»
κοι
νωνική
επιστήμη
σε
μια

κοινωνία
χτισμένη
πάνω
στην
τα
ξική
πάλη.
Έτσι
είτε
αλλιώς,
όλη
και
η επίσημη
και
η
φιλε
λεύθερη
επιστήμη,
υπερασπίζει
τη
μισθωτή
δουλεία,
ενώ
ο
μαρξισμός
έχει
κηρύξει
αμείλικτο
πόλεμο
ενάντια

σ'
αυτή
τη δουλεία.
Το
να
περιμένει
κανείς
αμερόληπτη
επιστήμη
στην
κοινωνία
της
μισθωτής
δουλείας
είναι
κουτούτσικη
αφέλεια,
που
μοιάζει
με
το
να
περιμένει
κανείς
αμερολη
ψία
από
τους εργοστασιάρχες
στο
ζήτημα,

αν θα
πρέπει
ν'
αυξήσουν
το
μεροκάματο
των
εργατών,
ελαττώνοντας
τα
κέρδη
του
κεφαλαίου.
Μα
δεν
είναι
μόνο
αυτό.
Η
ιστορία
της
φιλοσοφίας
και
η
ιστορία
της
κοινωνικής
επιστήμης
δείχνουν
πεντακάθα

ρα
ότι
στο
μαρξισμό
δεν
υπάρχει
τίποτε
που
να
μοιάζει
με
«αίρεση»,
με
την
έννοια
κάποιας
κλειστής,
αποστεωμένης
διδασκαλίας
που
εμφανίστηκε
έξω
από
τη
λεωφόρο
της
εξέλιξης
του
παγκόσμιου
πολιτισμού.

Αντίθετα,
όλη
η
με
γαλοφυϊα
του
Μαρξ
βρίσκεται
ακριβώς
στο
ότι
έδωσε
απαντήσεις
στα
ερωτήματα
που
είχε
ήδη
θέσει
η
πρωτοπό
ρα
σκέψη
της
ανθρωπότητας.
Η
διδασκαλία
του
γεννήθη
κε

σαν
κατευθείαν
και
άμεση
συνέχιση
της
διδασκαλίας
των
πιο
μεγάλων
εκπροσώπων
της
φιλοσοφίας,
της
πολι
τικής
οικονομίας
και
του
σοσιαλισμού.
-9-
•
Η
διδασκαλία
του
Μαρξ
είναι
παντοδύναμη,
γιατί
εί

ναι
σωστή.
Είναι
πλήρης
και
αρμονική,
γ
ι
α
τ
ί
δίνει
στους
ανθρώπους
μια
ο
λοκληρωμένη
κοσμοθεωρία
,
ασυμβίβα
στη
απέναντι
σε
κάθε
δεισιδαιμονία, σε
κάθε
αντίδραση,
σε
κάθε
υπεράσπιση

της
αστικής
καταπίεσης.
Είναι
νόμι
μος
διάδοχος
ό,τι
πιο
καλού
δημιούργησε
η
ανθρωπότητα
στο
190
αιώνα
με
τη
μορφή
της
γερμανικής
φιλοσοφίας
,
της
αγγλικής
πολιτικής
οικονομίας,
του
γαλλικού
σοσια-

λισμού.
,
Σ'
αυτές
τις
τρεις
πηγές,
που
αποτελούν
ταυτόχρονα
και
τα
συστατικά
μέρη
του
μαρξισμού,
θα
σταθούμε
με
συντομία.
Ι
Η
φιλοσοφία
του
μαρξισμού
είναι
ο
υλισμός.
Στη
διάρκεια

όλης
της
νεότερης
ιστορίας
της
Ευρώπης
και
κυρίως
στα
τέλη
του
180υ
αιώνα,
στη
Γαλλία
όπου
δινό
ταν
η
αποφασιστική
μάχη
ενάντια
σε
κάθε
μεσαιωνική
σα
βούρα,
ενάντια
στη
δουλοπαροικία

που
επικρατούσε
στους
θεσμούς
και
στις
ιδέες,
ο
υλισμός
αποδείχτηκε
η
μο
ναδική
συνεπής
φιλοσοφία,
πιστή
σ'
όλες
τις
αρχές
των
φυσικών
επιστημών,
εχθρική
προς
τις
δεισιδαιμονίες,
την
ψευτοευλάβεια
κλπ.

Γι'
αυτό
οι
εχθροί
της
δημοκρατίας
προσπαθούσαν
με
όλες
τους
τις
δυνάμεις
να
«αναιρέ
σουν»,
να
υποσκάψουν,
να
συκοφαντήσουν
τον
υλισμό
και
υπεράσπιζαν
τις
διάφορες
μορφές
του
φιλοσοφικού
ιδεαλισμού
,

που
έτσι
είτε
αλλιώς
καταλήγει
πάντα
στην
υπεράσπιση
ή
στην
υποστήριξη
της
θρησκείας.
Ο
Μαρξ
και
ο
Ένγκελς
υπεράσπισαν
με
τον
πιο
απο
φασιστικό
τρόπο
το
φιλοσοφικό
υλισμό
και
εξήγησαν

επανειλημμένα
πόσο
βαθιά
λαθεμένη
είναι
κάθε
παρέκ
κλιση
απ'
αυτή
τη βάση.
Οι
απόφε«;
τους
έχουν
εκτεθεί
με
-10-
τη
μεγαλύτερη
σαφήνεια
και
διεξοδικότητα
στα
έργα
του
Ένγχελς
Αουδοβίκος
Φόιερμπαχκαι
Α

ντι-Ντίρι
νγκ,
που,
όπως
και
το
Κομμουνιστικό
Μανιφέστο,
αποτελούν
εγκόλπιο
κάθε
συνειδητού
εργάτη.
Ο
Μαρξ
όμως
δε
σταμάτησε
στον υλισμό
του
180υ
αι
ώνα,
μα
προώθησε
τη
φιλοσοφία.
Την
πλούτισε
με

τις
κα
τακτήσεις
της
γερμανικής
κλασικής
φιλοσοφίας,
ιδιαί
τε
ρα
του
συστήματος
του
Χέγκελ,
που
με τη
σειρά
του
είχε
οδηγήσει
στον υλισμό
του
Φόιερμπαχ.
Η
κυριότερη
απ'
αυτές
τις
κατακτήσεις
είναι

η
διαλεκτική,
δηλαδή
η διδα
σκαλία
της
εξέλιξης
στην
πιο πλήρη,
βαθιά
κι
απαλλαγμέ
νη
από
κάθε
μονομέρεια
μορφή
της,
η
διδασκαλία
της
σχε
τικότητας
της
ανθρώπινης
γνώσης
που
μας
δίνει
μια

αντανάκλαση
της
αιώνια
εξελισσόμενης
ύλης.
Οι
νεότα
τες
ανακαλύψεις
των
φυσικών
επιστημών
-ράδιο,
ηλε
κτρόνια,
μεταστοιχείωση-
επιβεβαίωσαν
περίλαμπρα
το
διαλεκτικό
υλικό
του
Μαρξ,
παρ'
όλες
τις
θεωρίες
των
αστών
φιλοσόφων

με
τις
«καινούργιες»
αναδρομές
τους
στον
παλιό
και
σάπιο
ιδεαλισμό.
Ο
Μαρξ,
βαθαίνοντας
και
αναπτύσσοντας
το
φιλοσο
φικό
υλισμό,
τον
οδήγησε
ως
το
τέλος,
τον
επέκτεινε
από
τη
γνώση
της

φύσης
στη
γνώση
της
ανθρώπινης
κοινω
νίας.
Ο
ιστορικός
υλισμός
του
Μαρξ
αποτελεί
μέγιστη
κα
τάκτηση
της
επιστημονικής
σκέψης.
Το
χάος
και
η αυθαι
ρεσία
που
βασίλευαν
ως
τότε
στις
αντιλήψεις

για
την
ιστο
ρία
και
την
πολιτική,
αντικαταστάθηκαν
από
μια
κατα
πληκτικά
ολοκληρωμένη
και
αρμονική
επιστημονική
θεω
ρία,
που
δείχνει
πώς
μέσα
από
μια
μορφή
της
κοινωνικής
ζωής
αναπτύσσεται,
σαν

συνέπεια
της
ανάπτυξης
των
πα
ραγωγικών
δυνάμεων,
μια
άλλη,
ανώτερη
μορφή,
από
τη
δουλοπαροικία,
Π.χ.,
γεννιέται
ο
καπιταλισμός.
Όπως
ακριβώς
η
γνώση
του
ανθρώπου
αντανακλά
τη
φύση
που
υπάρχει
ανεξάρτητα

απ'
αυτόν,
δηλαδή
την
εξε-
-11-
•
λισσόμενη
ύλη,
έτσι
και
η
κοινωνική
γνώσητόυ
ανθρώπου
(δηλαδή
οι
διάφορες
αντιλήψεις
και
διδασκαλίες
φιλοσο
φικές,
θρησκευτικές,
πολιτικές
κλπ.)
αντανακλά
το
οικο
νομικό

καθεστώς
της
κοινωνίας
.
Οι
πολιτικοί
θεσμοί
ε
ί 
ναι
το
εποικοδόμημα
πάνω
στην
οικονομική
βάση.
Βλέ
πουμε,
λ.χ,
πώς
οι
διάφορες
πολιτικές
μορφές
των
σύ
γ
χρονων
ε
υ

ρ
ω
πα
ϊ
κ
ώ
ν
κρατών
χρησιμεύουν
για
τη
στερ
έω
ση
της
κυριαρχίας
της
αστικής
τάξης
πάνω
στο προλετα
ριάτο.
Η
φιλοσοφία
του
Μαρξ
είναι
ο
ολοκληρωμένος
φιλο

σοφικός
υλισμός,
που
έδωσε
στην
ανθρωπότητ
α
-και
ιδι
αίτερα
στην
εργατική
τάξη-
ισχυρά
όργανα
γ
ν
ώ
σ
η
ς
.
ΙΙ
Ο
Μαρξ,
αφού
αναγνώρισε
ότι
το
οικονομικό

καθε
στώς
είναι
η
βάση
πάνω
στην
οποία
υψώνεται
το
πολιτικό
εποικοδόμημα,
έστρεψε
κυρίως
την
προσοχή
του
στη
με
λέτη
αυτού
του
οικονομικού
καθεστώτος.
Το
βασικό
έρ
γο
του
Μαρξ

,
Το
Κεφάλαιο,
είναι
αφιερωμένο
στη
μελέτη
του
οικονομικού
καθεστώτος
της
σύγχρονης,
δηλαδή
της
καπιταλιστικής,
κοινωνίας.
Η
κλασική
πολιτική
οικονομία
διαμορφώθηκ
ε
πριν
από
τον
Μαρξ
στην
Αγγλία,
την
πιο

ε
ξελι
γμένη
καπιτάλι
στική
χώρα
,
Ο
Άνταμ
Σμιθ
και
ο
Ντέιβιντ
Ρικάρντο,
μελε
τώντας
το
οικονομικό
καθεστώς,
έβαλαν
τις
β
άσεις
της
ερ
γασιακής
θεωρίας
της
αξίας.
Ο

Μαρξ
συν
έχισε
το
έργο
τους.
Θεμελίωσε
γερά
και
ανάπτυξε
με
συνέπεια
αυτή
τη
θεωρία.
Έδειξε
ότι
η
αξία
κάθε
εμπορεύματος
καθορίζεται
από
την
ποσότητα
του
κοινωνικά
αναγκαίου
χρ όνου
ερ

γα
σιω;
που
απαιτείται
για
την
παραγωγή
του
εμπορ
εύματος,
Εκεί
όπου
οι
αστοί
οικονομολό
γοι
έβλεπαν
σχέσεις
πραγμάτων
(ανταλλαγή
εμπορεύματος
με
εμπ
όρευμα),
ο
-
12-
Μαρξ
αποκάλυψε
σχέσεις

ανάμεσα
σε
ανθρώπους.
Η
ανταλλαγή
των
εμπορευμάτων
εκφράζει
τη
σύνδεση
ανά
μεσα
στους
ξεχωριστούς
παραγωγούς
μέσω
της
αγοράς.
Το
χρήμα
σημαίνει
ότι
η
σύνδεση
αυτή
γίνεται
όλο
και
πιο
στενή,

συνενώνοντας
αδιάρρηκτα
σ'
ένα
σύνολο
όλη
την
οικονομική
ζωή
των
ξεχωριστών
παραγωγών. Το
κεφά
λαιο
σημαίνει
παραπέρα
ανάπτυξη
αυτής
της σύνδεσης: η
εργατική
δύναμη
του
ανθρώπου
γίνεται
εμπόρευμα.
Ο
μι
σθωτός
εργάτης
πουλάει

την
εργατική
του
δύναμη
στον
ιδιοκτήτη
της
γης,
του
εργοστασίου,
των
εργαλείων
δουλειάς.
Ένα
μέρος
της
εργάσιμης
μέρας
ο εργάτης
το
διαθέτει
για
να
καλύψει
τα
έξοδα
της
συντήρησής
του
και

της
συντήρησης
της
οικογένειάς
του
(μισθός
εργασίας)
και
το
άλλο
μέρος
της
μέρας
ο
εργάτης
δουλεύει
δωρεάν,
δημιουργώντας
για
τον
καπιταλιστή
την
υπεραξία,
την
πηγή
του
κέρδους,
την
πηγή
του

πλούτου
της
τάξης
των
καπιταλιστών.
Η
διδασκαλία
της
υπεραξίας
είναι
ο
ακρογωνιαίος
λί
θος
της
οικονομικής
θεωρίας
του
Μαρξ.
Το
κεφάλαιο
που
δημιουργήθηκε
με τη
δουλειά
του
ερ
γάτη,
καταπιέζει
τον

εργάτη,
καταστρέφοντας
τους
μικρο
νοικοκυραίους
και
δημιουργώντας
τη
στρατιά
των
ανέρ
γων.
Στη
βιομηχανία
φαίνεται
αμέσως
η
νίκη
της
μεγάλης
παραγωγής,
μα
και
στη
γεωργία
βλέπουμε
το
ίδιο
φαινό
μενο:

η
υπεροχή
της
μεγάλης
καπιταλιστικής
γεωργίας
με
γαλώνει,
αυξάνει
η
χρησιμοποίηση
μηχανών,
το
αγροτικό
νοικοκυριό
πιάνεται
στη
θηλιά
του
χρηματικού
κεφαλαί
ου,
ξεπέφτει
και
καταστρέφεται
κάτω
από
το
βάρος
της

καθυστερημένης
τεχνικής.
Στη
γεωργία
είναι
διαφορετι
κές
οι
μορφές
της
κατάπτωσης
της
μικρής
παραγωγής,
η
ίδια
όμως
η
κατάπτωσή
της
είναι
γεγονός
αναμφιοβήτητο,
Το
κεφάλαιο,
τσακίζοντας
τη
μικρή
παραγωγή,
οδηγεί

στην
αύξηση
της
παραγωγικότητας
της
εργασίας
και
στη
-13
-
Ι
•
δημιουρ
γία
μονοπωλιακής
θέσης
γ
ι
α
τις
εν
ώσεις
των
πο
λ
ύ
μεγ
άλων
καπιταλιστών.
Η

ίδια
η
παρα
γωγή
γ
ί
νε
τ
αι
όλο
και
πιο
κοινωνική,
-εκατοντάδες
χιλιάδες
κι
εκατομ
μ
ύρια
εργάτες
συνενώνονται
σ'
ένα
σχεδιομ
ετρικό
οικο
νομικό
οργανισμό-
ενώ
το

προϊόν
της
κοινής
ερ
γ
ασία
ς
το
ιδιοποιείται
μια
χούφτα
καπιταλιστών.
Μεγαλών
ει
η
αναρχία
στην
παραγω
γή,
οι
κρίσεις,
το
λυσσ
αλέο
κυνηγη
τό
των
αγορών
,
η

φτώχεια
της
μάζας
του
π
ληθυσμο
ύ.
Το
καπιταλιστικό
καθεστώς,
μεγαλώνοντας
την
εξάρ
τηση
των
εργατών
από
το
κεφάλαιο,
δημιουρ
γεί
τη
μ
ε
γά
λη
δύναμη
της
ενωμένης
εργασίας

.
Ο
Μαρξ
παρακολούθησε
την
εξέλιξη
του
καπιταλι
σμού
από
τ
α
πρώτα
έμβρυα
της
εμπορευματικής
οικονο
μίας
,
από
την
απλή
ανταλλα
γή
ως
τις
ανώτερε
ς
μορφές
του,

ως
τη
μεγάλη
παραγωγή.
Και
η
πείρα
όλων
των
καπιταλιστικών
χωρών
,
τ
όσο
των
παλιών
όσο
και
των
καινούργιων,
δείχνει
παραστατι
κά από
χρόνο
σε
χρόνο
όλο
και
σε
μεγαλύτερο

αριθμό
ερ
γατών
την
ορθότητα
της
διδασκαλίας
αυτής
του
Μαρξ
.
Ο
καπιταλισμός
νίκησε
σ'
όλο
τον κόσμο,
μα
η
νίκη
αυτή
δ
εν
είναι
παρά
μόνο
το
κατώφλι
της
νίκης

της
ερ
γα
σίας
κατά
του
κεφαλαίου.
πΙ
Ότ
α
ν
αν
ατ
ράπ
η
κ
ε
η
δουλοπαρο
ικί
α
και
ε
ί
δε
τ
ο
φ
ω
ς

τη
ς
μ
έρας
η «
ε
λε
ύ
θ
ε
ρ
η»
καπιταλιστική
κ
οι
νωνία,
απ
οκ
α
λύφθ
η
κ
ε
αμ
έσως
ότι
η ελευθερ
ία
α υ
τή

σ
ημαί
ν
ει
κα
ι
νούρ
γιο
σύστ
ημα
κατα
πίεσ
ης και
ε
κ
με
τ
ά
λ
λευ
ση
ς τ
ω
ν
ε
ργ
α
ζ
ο


μ
ένω
ν
.
Α
μ
έ
σ
ω
ς
άρχισαν
να
εμ
φαν
ί
ζονται
διά
φορ
ες
σο
σιαλ
ιστικές
διδασκαλ
ίες.
σα
ν
α
ντανάκλασ
η
αυτής

τη
ς
κα
τ
α
π
ί
ε
ση
ς
κ
α
ι
σα
ν δ
ιαμαρ
τυρία
ε
ν
ά
ν
τ
ι
α
τ
ης
.
Ο
αρχικός
όμως

σοσιαλισμός
ή
τα
ν
ουτοπικ
ός
σοσιαλισμ
ός.
Έκαν
ε
-14
-
κριτική
στην
καπιταλιστική
κοινωνία,
την
καταδίκαζε
,
την
καταριόταν,
ονειρευόταν
τον
αφανισμό
της,
έπλαθε
με τη
φαντασία
του
ένα

καλύτερο
καθεστώς,
προσπαθού
σε
να
πείσει
τους
πλούσιους
για
το
ανήθικο
της εκμετάλ
λευσης.
Μα
ο
ουτοπικός
σοσιαλισμός
δεν
μπορούσε
να
υπο
δείξει
μια
πραγματική
διέξοδο.
Δεν
μπορούσε
ούτε
να
εξη

γήσει
την
ουσία
της
μισθωτής
σκλαβιάς στον
καπι
ταλι
σμό,
ούτε
ν'
ανακαλύψει
τους
νόμους
της
εξέλιξής
του,
ούτε
να
βρει
την
κοινωνική
εκείνη
δ
ύναμη
που
είναι
ικανή
να
γίνει

ο
δημιουρ
γός
της
νέας
κοινωνίας.
Στο
μεταξύ
,
οι
θυελλώδ
εις
επαναστάσεις
,
που
συνόδε
ψαν
την
πτώση
της
φεο
υδαρχίας
,
της
δουλοπαροικ
ίας
,
παντού
στην
Ευρώπη

και
κυρίως
στη
Γαλλία,
αποκά
λυπταν
όλο
και
πιο
εξώφθαλμα
πως
βάση
όλης
της
ε
ξ
έ
λ
ι

ξης και
κινητήρια
δύναμή
της
είναι
η
πάλη
των
τάξεων.
Καμιά

νίκη
της
πολιτικής
ελευθερίας
πάνω
στην τά
ξη
των
φεουδαρχών
δεν
κατακτήθηκε
χωρίς
απεγνωσμ
ένη
αντίσταση.
Καμιά
καπι
ταλιστική
χώρα
δε
διαμορφώθηκε
πάνω
σε
λίγο-πολύ
ελεύθερη,
δημοκρατική
βάση,
χωρίς
αγώνα
ζω


ής
ή
θανάτου
ανάμεσα
στις
διάφορες
τάξ
εις
της
καπιταλι
στικής
κοινωνίας.
Η
μεγαλοφυϊα
του
Μαρξ
συνίσταται
στο
ότι
μπόρεσε
νωρίτερα
απ'
όλους
να
βγάλει
από
δω
το
συμπέρασμα

που
μας
διδάσκει η
παγκόσμια
ιστορία
και
να
το
εφαρμόσει
με
συνέπ
εια
.
Το
συμπ
έρασμα
αυτό
είναι
η
διδασκαλία
για
την
τα
ξική
πάλη.
Οι
άνθρωποι
ήταν
πάντα
και

θα
είναι
πάντα
τα
απλοϊκ
ά
θύματα
της
απάτη;
και
της
αυταπάτη
ς
στην
πο
λιτική,
όσο
δε
θα
μάθουν
ν
'
αναζητούν
πίσω
από
τις
διά
φορες
ηθικ
ές

,
θρησκ
ευτικ
ές,
πολιτικ
ές
και
κοινωνικ
ές
φράσεις,
διακηρύξεις,
υποσχέσεις,
τα
συμφέροντα
τού-
-15
-
των
ή
εκείνων
των
τάξεων.
Οι
οπαδοί
των
μεταρρυθμίσε
ων
και
των
βελτιώσεων

θα
εξαπατούνται
πάντα
από
τους
υπερασπιστές
του
παλιού
,
εφόσον
δε
θα
καταλάβουν
ότι
κάθε
παλιός
θεσμός,
όσο
παράλογος
και
σάπιος
κι
αν
φαί
νεται,
κρατιέται
από
τις
δυνάμεις
τούτων

ή
εκείνων
των
κυρίαρχων
τάξεων.
Και
για
να
σπάσουμε
την
αντίσταση
αυτών
των
τάξεων
υπάρχει
μόνο
ένα
μέσο:
να
βρούμε
μέ
σα
στην
ίδια
την
κοινωνία
που
μας
περιβάλλει,
να

διαφω
τίσουμε και
να
οργανώσουμε
για
την
πάλη
τις
δυνάμεις
εκείνες
που
μπορούν
-και
λόγω
της
κοινωνικής
τους
θέ
σης
οφείλουν-
ν'
αποτελέσουν
τη
δύναμη
την
ικανή
να
σαρώσει
το
παλιό

και
να
δημιουργήσει
το
νέο.
Μόνο
ο
φιλοσοφικός
υλισμός
του
Μαρξ
έδειξε
στο
προλεταριάτο
τη
διέξοδο
από
την
πνευματική
σκλαβιά,
όπου
φυτοζωούσαν
και
φυτοζωούν
ως
τώρα
όλες
οι
κα
ταπιεζόμενες

τάξεις.
Μόνο
η
οικονομική
θεωρία
του
Μαρξ
εξήγησε
την
πραγματική
θέση
του
προλεταριάτου
μέσα
στο
γενικό
σύστημα
του
καπιταλισμού
.
Σε
όλο
τον
κόσμο,
από
την
Αμερική
ως
την
Ιαπωνία

και
από
τη
Σουηδία
ως
τη
Νότια
Αφρική
,
πληθαίνουν
οι
αυτοτελείς
οργανώσεις
του
προλεταριάτου.
Το
προλετα
ριάτο διαφωτίζεται
και
διαπαιδαγωγείται,
διεξάγοντας
την
ταξική
του
πάλη,
απαλλάσσεται
από
τις
προλήψεις
της

αστικής
κοινωνίας,
συσπειρώνεται
όλο
και
πιο
σφι
χτά
και μαθαίνει
να
εκτιμά
σωστά
τις
επιτυχίες
του,
ατσα
λώνει
τις
δυνάμεις
του
και
αναπτύσσεται
ακατάπαυστα.
Προσβεστσένιγε,
τεύχ.3.
Μάρτης
του
1913
Υπογραφή
:

Β.Ι
Δημοσιεύεται
σύμφωνα
με
το
κείμενο
του
περιοδικού
Προοβεστσένιγε
-16
-
ΤΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΑ
ΠΕΠΡΩΜΕΝΑ
THΣΔ~ΚAΛIAΣTOYΚAPΛMAPΞ
Το
κύριο
στη
διδασκαλία
του
Μαρξ
είναι
ότι
φώτισε
τον
κοσμο"ίστορικό
ρόλο
του
προλεταριάτου
σαν

δημι
ουργού
της
σοσιαλιστικής
κοινωνίας.
Η
πορεία
των
γεγο
νότων
σ'
όλο
τον
κόσμο
επιβεβαίωσε
άραγε
κατοπινά
αυτή
τη
διδασκαλία,
όπως
την
είχε
εκθέσει
ο
Μαρξ;
Για
πρώτη
φορά
ο

Μαρξ
μίλησε
γι'
αυτήν
το
1844.
Το
Κομμουνιστικό
Μανιφέστο
του
Μαρξ
και
του
Ένγκελς,
που
βγήκε
το
1848,
μας
δίνει
κιόλας
μια
πλήρη,
συστημα
τική,
την
καλύτερη
ως
τα
τώρα

έκθεση
αυτής
της
διδασκα
λίας.
Από
τότε,
η
παγκόσμια
ιστορία
χωρίζεται
ξεκάθαρα
σε
τρεις
κύριες
περιόδους:
1.
Από
την
επανάσταση
του
1848
ως
την
Κομμούνα
του
Παρισιού
(1871).
2.
Από

την
Κομμούνα
του
Παρισιού
ως
τη
ρωσική
επα
νάσταση
(1905).
3.
Από
τη
ρωσική
επανάσταση
και
ύστερα.
Ας
δούμε
φευγαλέα
ποια
τύχη
είχε
η
διδασκαλία
του
Μαρξ
στην
καθεμιά
απ'

αυτές
τις
περιόδους.
Ι
Στις
αρχές
της
πρώτης
περιόδου
δεν
κυριαρχεί
καθό
λου
η
διδασκαλία
του
Μαρξ.
Δεν
είναι
παρά
μια
από
τις
εξαιρετικά
πολυάριθμες
ομάδες
ή
ρεύματα
του
σοσιαλι

σμού.
Κυριαρχούν
τέτοιες
μορφές
σοσιαλισμού,
που
συγγενεύουν
βασικά
με
το δικό
μας
το
ναροντνικισμό:
Μη
κατανόηση
της
υλιστικής
βάσης
της
ιστορικής
κίνησης,
ανικανότητα
να
ξεχωρίσουν
το
ρόλο
και
τη
σημασία
της

κάθε
τάξης
της
καπιταλιστικής
κοινωνίας,
συγκάλυψη
-17-
της
α σ
τ
ι
κ
ή
ς
ουσίας
των
δημοκρατικών
μετασχηματισμών
με
διάφορες
δήθ
εν
σοσιαλιστικ
ές
φράσ
εις
γ
ια
το
«

λ
αό»,
τη
«
δ
ι
κ
αι
ο
σ
ύ νη»
,
τ
ο
«
δ
ί
κ α
ιο»
κλπ.
Η
επανάσταση
του
1848
δ
ίν
ει
θανάσιμ
ο
χ

τύπ
η
μα
σε
όλ
ε
ς
αυτ
ές
τις
θο
ρυβώδ
εις,
παρδαλές
,
φ
ω
ν
α
κλά
δ
ι
κες
μ
ορ

φές
του
προ-μαρξικού
σοσιαλισμού.

Η
επ
ανάσταση
σ'
όλ
ες
τις
χώρες
δε
ίχνει
τις
διάφορες
τ
άξεις
της
κοιν
ωνίας
στη
δράση
.
Οι
τουφεκισμοί
των
ερ
γατ
ών
απ
ό
τη
δημ

οκρα
τική
αστική
τάξη
τις
μέρ
ες
του
Ιούνη
του
1848
στο
Πα
ρίσι
δείχνουν
οριστικά
ότι
μ
όνο
το
προλεταριάτο
είναι
από
τη
φύση
του
σοσιαλιστικό.
Η
φιλελεύθερη
αστική

τάξη
φοβά
ται
ε
κ
α
τ
ό
φορές
περισσ ότερο
την
αν
εξ
αρτησί
α
αυτής
της
τά
ξης
από
οποιαδήποτε
α
ν
τ
ίδ
ρα
σ
η.
Ο
δειλός

φιλε
λε
υθερι
σμός
σέρνεται
μπροστά
στην
α
ντ
ί
δ
ρ
α
σ
η
.
Η
α
γροτιά
ικα
νοποιείται
με
την
κατάργηση
των
υπολειμμάτων
της
φε
ουδαρχίας
και

περνά
με
το
μέρος του
καθεστώτος
και
μό
νο
πού
και
πού
τ
αλαντ
εύετ
αι
ανάμεσα
στην
ε
ρ
γ
α
τικ
ή
δη
μοκρατία
και
στον
αστικό
φιλελευθερισμό.
Όλες

οι
θεω
ρίες
γ
ι
α
αταξικό
σοσιαλισμό
και
για
αταξι
κή
πο
λιτική
αποδείχνονται
κούφιες
ανοησίες.
Η
Κομμούνα
του
Παρισιού
(1871)
τερματίζει
αυτή
την
εξ
έλι
ξη
των
αστικών

μετασχηματισμών.
Μόν
ο
στον
ηρω
ισμ
ό
του
προλεταριάτου
χρωστά
τη
στερέωσή
της
η
δημο
κρατία,
δηλαδή
εκ
είνη
η
μορφή
κρατικής
συ γκρ
ότησης,
όπου
οι
ταξικές
σχέσεις
προβάλλουν
μ

ε
την
πιο
απροκά
λυπτη
μορφή.
Σε
όλες
τις
άλλ
ες
ευρωπαϊκ
έ;
χώρ
ες
,
μια
πι
ο
συ
γχυσμέ
νη
και
λι
γότερο
αποτελειωμένη
εξέλι
ξη
οδη
γεί

επ
ί
σ
η
ς
στην
ίδια
διαμορφωμένη
πια
αστική
κοινωνία.
Στα
τέλη
της
πρώτης
περιόδου
(1848-1871),
που
ήταν
περίοδος
με
θύελ
λες
και
επαναστάσεις,
ο
προμαρξικός
σοσιαλισμός
πεθαί
νει.

Γεννιούνται
ανεξάρτητα
προλεταριακ
ά
κόμματα:
η
Ι
Διεθνή;
(1864-1872)
και
η
γερμανική
σοσι
α
λδημοκρατία.
-18-
11
Η
δεύτερη
περίοδος
(1872-1904)
ξεχωρίζει
από
την
πρώτη
με
τον
«ειρηνικό»
της
χαρακτήρα,

με
την
έλλειψη
επαναστάσεων.
Η
Δύση
έχει
τελειώσει
με
τις
αστικές
επα
ναστάσεις.
Η
Ανατολή
δεν
έχει
ακόμη
ωριμάσει
γι'
αυτές.
Η
Δύση
μπαίνει
στο
πεδίο
της
«ειρηνικής»
προετοιμα
σίας

για
την
εποχή
των
μελλοντικών
μετασχηματισμών.
Παντού
διαμορφώνονται
προλεταριακά
στη
βάση
τους
σοσιαλιστικά
κόμματα,
που
μαθαίνουν
να
χρησιμοποι
ούν
τον
αστικό
κοινοβουλευτισμό,
να
δημιουργούν
τον
καθημερινό
τους
Τύπο,
τα
μορφωτικά

τους
ιδρύματα,
τα
συνδικάτα
τους,
τους
συνεταιρισμούς
τους.
Η
διδασκα
λία
του
Μαρξ
κερδίζει
μια
πλήρη
νίκη
και
παίρνει
πλάτος.
Αργά,
μα
σταθερά
προχωρεί
η
κίνηση
του
ξεδιαλέγματος
και
της

συγκέντρωσης
των
δυνάμεων
του
προλεταριάτου,
της
προετοιμασίας
του
για
τις
μελλοντικές
μάχες.
Η
διαλεκτική
της
ιστορίας
είναι
τέτοια,
που
η
θεωρητική
νίκη
του
μαρξισμού
αναγκάζει
τους
εχθρούς
του
να
μεταμ

φιεστούν
σε
μαρξιστές.
Ο
σαπισμένος
εσωτερικός
φιλε
λευθερισμός
δοκιμάζει
να
ξαναζωντανέψει
με τη
μορφή
του
σοσιαλιστικού
οπορτουνισμού.
Την
περίοδο
της
προετοι
μασίας
των
δυνάμεων
για
τις
μεγάλες
μάχες
την
ερμηνεύ
ουν

με
την
έννοια
της
άρνησης
αυτών
των
μαχών.
Την
κα
λυτέρευση
της
κατάστασης
των
μισθωτών
δούλων
για
τον
αγώνα
ενάντια
στη
μισθωτή
δουλεία,
την
εξηγούν
με
την
έν
νοια
ότι

οι
μισθωτοί
δούλοι
πουλάνε
για
μια
πεντάρα
τα
δι
καιώματά
τους
στην
ελευθερία.
Από
δειλία
κηρύσσουν
την
«κοινωνική
ειρήνη»
(δηλαδή
την
ειρήνη
με
τη
δουλοκτησία),
την
άρνηση
της
ταξικής
πάλης

κλπ.
Έχουν
πάρα
πολλού;
οπαδούς
ανάμεσα
στους
σοσιαλιστές
κοινοβουλευτικούς
άνδρες,
στους
διάφορους
υπαλλήλου;
του
εργατικού
κινή
ματος
και
στους
«συμπαθούντες»
διανοούμενους.
-19
-
πΙ
Δεν
είχαν
ακόμη
προλάβει
ο
ι

οπορτουνιστές
να
παι
ν
ευτούν
για
την
«
κ
ο
ι
ν
ω
ν
ι
κ
ή
ει
ρήνη
»
κ
αι
γ
ια
το
ό
τ
ι
δεν
εί

ναι
αναπόφευκτες
οι
θύελλες
στη
«
δ
η
μ
ο
κ
ρ
α
τ
ί
α
»
και
άνοι
ξ
ε
στην
Ασί α
μια
καινούρ
για
πηγή
για
τις
πιο

με
γ
άλες
πα
γκ
όσμιες
θύελλες
.
Τη
ρωσική
επανάσταση
την
ακολούθη
σαν
η
τουρκική,
η
περσική,
η
κινεζική.
Ζούμε
τώρα
ακρι
βώς
στην
εποχή
αυτών
των
καταιγίδων
και

της
«αντί
στροφης
αντανάκλασής
»
τους στην
Ευρώπη.
Όποια
κι
αν
είν
αι
τα
πεπρωμένα
της
με
γ
άλης
κινεζικής
δημοκρατίας
που
εναντίον
της
ακονίζουν
τώρα
τα
δόντια
τους
οι
διά

φορες
«
π
ο λ
ι
τ
ι
σ μ
έ
ν
ε
;
ύαινε
ο-
,
καμιά
δύναμη
στον
κόσμο
δεν
πρόκειται
να
παλινορθώσει
την
παλιά
δουλοπαροι
κία
στην
Ασία,
να

σαρώσει
από
το
πρόσωπο
της
γης
τον
ηρωικό
δημοκρατισμό
των
λαϊκών
μαζών
στις
ασιατικές
και
μισοασιατικές
χώρες
.
Ορισμένοι
άνθρωποι
που
δεν
προσέχουν
τις
συνθήκες
της
προετοιμασίας
κ
αι
της

ανάπτυξης
της
μαζικής
πάλης
,
οδηγήθηκαν
ως
την
απ
όγνωση
και
τον
αναρχισμό
από
τις
μακρόχρονες
αναβολ
ές
μιας
αποφασιστικής
πάλης
ενά
ντια
στον
καπιταλισμό
στην
Ευρώπη.
Βλέπουμε
τώρα
πό

σο
κοντόφθαλμη
και
λιγόψυχη
ε
ί
ν
α
ι
η
αναρχική
απόγνω
ση.
Δεν
πρέπει
να
μας
πιάνει
απόγνωση
,
μα να
αντλούμε
θάρρος
από
το
γεγονός
ότι
η
Ασία
με

τα
800
εκατομμύρια
ανθρώπους
της
τραβήχτηκε
στον
αγώνα
για
τα
ίδια
ευρω
παϊκά
ιδανικά.
Οι
ασιατικές
επαναστάσεις
μάς
έδειξαν
την
ίδια
έλλει
ψη
χαρακτήρα
και
την
προστυ
χιά
του
φιλελευθερισμού,

την
ίδια
εξαιρετική
σημασία
της
ανεξαρτησίας
των
δημο
κρατικών
μαζών,
τον
ίδιο
ξεκ
άθαρο
διαχωρισμό
του
προ
λ
εταριάτου
από
κάθε
αστική
τάξη.
Όποιος
ύστερα
από
-20-
την
πείρα
της

Ευρώπης
και
της
Ασίας
μιλάει
για
αταξική
πολιτική
και
για
αταξικό
σοσιαλισμό,
αξίζει
απλώς
να
τον
βάλουν
σ'
ένα
κλουβί
και
να
τον
δείχνουν
δίπλα
σε
ένα
καγκουρό
της
Αυστραλίας.

Ύστερα
από
την
Ασία
άρχισε
να
αναταράζεται
-όχι
όμως
με
ασιατικό
τρόπο-
και η
Ευρώπη.
Η
«ειρηνική»
πε
ρίοδος
του
1872-1904
πέρασε
αμετάκλητα
στην
αιωνιότη
τα.
Η
ακρίβεια
και
ο
ζυγός

των
τραστ
προκαλούν
μια
πρωτοφανέρωτη
όξυνση
της
οικονομικής
πάλης,
που
έβα
λε
σε
κίνηση
ακόμη
και
τους
Άγγλους
εργάτες,
που
έχουν
διαφθαρεί
περισσότερο
από
το
φιλελευθερισμό.
Μπρο
στά στα
μάτια
μας

ωριμάζει
η
πολιτική
κρίση
ακόμη
και
μέσα
στην
πιο
«σκληροτράχηλη»
χώρα
των
αστών
και
των
γιούνκερ,
τη
Γερμανία.
Οι
ξέφρενοι
εξοπλισμοί
και
η
πο
λιτική
του
ιμπεριαλισμού
δημιουργούν
στη
σύγχρονη

Ευρώπη
μια
τέτοια
«κοινωνική
ειρήνη»
που
μοιάζει
πε
ρισσότερο
με
μπαρουταποθήκη.
Ενώ
η
αποσύνθεση
όλων
των
αστικών
κομμάτων
και
το
ωρίμασμα
του
προλετα
ριάτου
προχωρούν
σταθερά.
Μετά
την
εμφάνιση
του

μαρξισμού
καθεμιά
από
τις
τρεις
αυτές
μεγάλες
εποχές
της
παγκόσμιας
ιστορίας,
του
έφερε
καινούργιες
επιβεβαιώσεις
και
καινούργιους
θριάμβους.
Μα
ακόμη
μεγαλύτερο
θρίαμβο
θα
φέρει
στο
μαρξισμό,
σαν
διδασκαλία
του
προλεταριάτου,

η
ιστορι
κή
εποχή
που
μας
έρχεται.
Πράβντα,
αρ.
φύλο
50,1
του
Μάρτη
1913
Υπογραφή:
Β.Ι.
Δημοσιεύεται
σύμφωνα
με
το
κείμενο
της
εφημερίδας
Πράβντα
-21-
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το
άρθρο
για

τον
Καρλ
Μαρξ
που
βγαίνει
σήμερα
σε
χωριστή
μπροσούρα
γράφτηκε
το
1913
(απ'
ό,τι
θυμάμαι)
για
το
Εγκυκλοπαιδικό
λεξικό
του
Γκρανάτ.
Στο
τέλος
του
άρθρου
είχε
δοθεί
μια
αρκετά
λεπτομερειακή

βιβλιο
γραφία
για
τον
Μαρξ,
κυρίως
ξένη.
Στη
σημερινή
έκδοση
η
βιβλιογραφία
αυτή
παραλείπεται.
Επίσης
η
Σύνταξη
του
Εγκυκλοπαιδικού
λεξικού,
από
την
πλευρά
της,
για
να
αποφύγει
τη
λογοκρισία,
αφαίρεσε

το
τέλος
του
άρθρου
για
τον
Μαρξ,
που
ήταν
αφιερωμένο
στην
έκθεση
της
επα
ναστατικής
του
τακτικής.
Δυστυχώς,
δεν
έχω
τη
δυνατό
τητα
να
aπoκαταστήσω
εδώ
αυτό
το
τέλος,
γιατί

το
πρό
χειρο
έμεινε
κάπου
στα
χαρτιά
μου
στην
Κρακοβία
ή
στην
Ελβετία.
Θυμάμαι
μόνο
ότι
σ'
αυτό
το
τέλος
του
άρθρου
παράθεσα,
ανάμεσα
στ'
άλλα,
και
το
μέρος
από

το
γράμμα
του
Μαρξ
προς
τον
Ένγκ
ελς
της
16.IV
.1856,
όπου
ο
Μαρξ
έγραφε:
«
Σ
τ
η
Γερμανία
το
παν
θα
εξαρτηθεί
από
τη
δυνα
τότητα
να
ενισχυθεί

η
προλεταριακή
επανάσταση
μ'
ένα
είδος
δεύτερης
έκδοσης
πολέμου
των
χωρικών.
Τότε
τα
πράγματα
θα
πάνε
θαυμάσια».
Να
τι
δεν
κατάλαβαν
,
αρ
χίζοντας
από
το
1905,
οι
μενσεβίκοι
μας,

που
κατρακύλη
σαν
τώρα
ως
την
ολοκληρωτική
προδοσία
του
σοσιαλι
σμού,
ως
το
πέρασμα
με
το
μέρος
της
αστικής
τάξης.
Μόσχα
,
14.V.1918
-23
-
Ν
.Λένιν

Ο
Καρλ

Μαρξ
γεννήθηκε
στις
5
Μάη
1818,
με
το
ν
έο
ημερολόγιο,
στην
πόλη
τριρ
(παραρήνια
Πρωσία).
Ο
πα
τέρας
του
ήταν
δικηγόρος,
Εβραίος
το
1824
ασπάστηκε
τον
προτεσταντισμό.
Η
οικογένειά

του
ήταν
εύπορη,
καλ
λιεργημένη,
όχι
όμως
επαναστατική
.
Αφού
τέλειωσε
το
γυμνάσιο
του
Τριρ,
ο
Μαρξ
πήγε
στο
Πανεπιστήμιο,
στην
αρχή
στη
Βόννη
και
έπειτα
στο
Βερολίνο
και
σπούδασε

νομικά,
προπαντός
όμως
ιστορία
και
φιλοσοφία.
Τέλειω
σε
το
Πανεπιστήμιο
το
1841
με
μια
διδακτορική
διατριβή
για
τη
φιλοσοφία
του
Επίκουρου.
Όσο
για
τις
αντιλήψεις
του,
ο
Μαρξ
εκείνη
την

εποχή ήταν
ακόμη
χεγκελιανός
ιδεαλιστής.
Στο
Βερολίνο
ανήκε
στον
κύκλο
των
«αριστε
ρών-χεγκελιανών»
(Μπρούνο
Μπάουεοι
κ.ά.),
που
προ
σπαθούσαν
να
βγάλουν
από
τη
φιλοσοφία
του
Χέγκελ
αθεϊστικά
και
επαναστατικά
συμπεράσματα.
Όταν

τέλειωσε το
Πανεπιστήμιο,
ο
Μαρξ
εγκαταστά
θηκε
στη
Βόννη
,
με
σκοπό
να
γίνει
καθηγητής
του
Πανεπι
στημίου.
Η
αντιδραστική
όμως
πολιτική
της
κυβέρνησης,
που
το
1832
αφαίρεσε
την
έδρα
από

τον
Λουδοβίκο
Φόιερ
μπαχ-,
το
1836
αρνήθηκε
να
τον
επαναφέρει
στο
Πανεπι
στήμιο
και
το
1841
απαγόρευσε
στο
νεαρό
καθηγητή
Μπρούνο
Μπάουερ
να
διδάσκει
στη
Βόννη,
ανάγκασε
τον
Μαρξ
να

εγκαταλείψει
τη
σταδιοδρομία
του
καθηγητή
.
Η
εξέλιξη
των
ιδεών
του
αριστερού
χεγκελιανισμού
έκανε
εκείνο
τον
καιρό
πολύ
γρήγορα
βήματα
στη
Γερμανία
.
Ο
Λουδοβίκος
Φόιερμπαχ
άρχισε
,
ιδιαίτερα
από

το
1836,
να
επικρίνει
τη
θεολογία
και
να
στρέφεται
προς
τον
υλισμό,
στον
οποίο
προσχωρεί
οριστικά
το
1841
(Η
ουσία
του
χρι
στιανισμού)"
το
1843
βγήκε
το
βιβλίο
του
Οι

βασικές
θέ-
-25
-
σεις
της
φιλοσοφίας
του
μ
έλλοντος
.
«
Έ
π
ρ
επ
ε
να
υποστεί
κανείς
την
απολ
υτρωτική
επίδραση
»
αυτών
των
βιβλίων
έγραφε
αργότερα

ο
Ένγκελς
για
τα
έργα
αυτά
του
Φόιερ
μπαχ.
«Εμείς»
(δηλαδή
οι
αριστεροί
χεγκελιανοί,
ανάμε
σα
σ
'
αυτούς
και
ο
Μαρξ)
«
γ
ί
ν
α
μ
ε
αμέσως

φοϊερμπαχι
κοί».
Εκείνο τον
καιρό,
οι
ριζοσπάστες
αστοί
της
Ρηνα
νίας,
που
είχαν
σημεία
επαφής
με
τους
αριστερούς
χεγκε
λιανούς,
ίδρυσαν
στην
Κολωνία
μια
αντιπολι
τευόμενη
εφημερίδα:
την
Εφημερίδα
του
Ρήνου

(άρχισε
να
βγαίνει
την
Ιη
του
Γενάρη
του
1842).
Ο
Μαρξ
και
ο
Μπρούνο
Μπάουερ
κλήθηκαν
σαν
κυριότεροι
συνεργάτες
τον
Οκτώβρη
του
1842,
ο
Μαρξ
ανέλαβε
διευθυντής
της
εφη
μερίδας

και
μετοίκησε
από
τη
Βόννη
στην
Κολωνία.
Με
τη
δι
ε
ύθυ
νση
τ
ο
υ
Μα
ρ
ξ.
η
ε
π
α
ν
α
σ
τ
α
τι
κ

ή
-
δ
η
μ
ο
κ ρ
α
τι
κ
ή
κα

τεύθ
υ
νσ
η τη
ς
εφ
η με
ρ
ί
δ
α
ς
γ
ι
νό
τ
α

ν ό
λ
ο
και
πιο
ξε
κά
θ
α
ρ
η'
η
κυβέρ
ν ησ
η
στ
η
ν
α
ρχή
επέ
β
α
λε
στ
η
ν
ε
φ
ημερί(

α
διπλ
ή
και
τρ
ι
πλ
ή
λο
γοκ
ρισία
και
μετ
ά
τ
η ν
Ι
η
τ
ου
Γ
εν
ά
ρη
του
1843,
αποφάσισε
να
την
κλείσει

εντελώς.
Ο
Μαρξ
βρέθηκε
τότε
υποχρεωμένος
να
φύγει
από
διευθυντής,
η
αποχώρησή
του
όμως
δεν
έσωσε
την
εφημερίδα,
που
κλείστηκε
το
Μάρτη
του
1843.
Από
τα
πιο
βαρυσήμαντα
άρθρα
του

Μαρξ
στην
Εφημερίδα
του
Ρήνου
ο
Ένγκελς
σημειώνει,
εκτός
απ'
αυτά
που
αναφέρονται
παρακάτω
(βλ.
τη
Βιβλιογραφία),
και ένα
άρθρο
γ
ι
α
την
κατάσταση
των
αγροτών-αμπελουργών
της
κοιλάδας
του Μόζελ.
Η

δημο
σιογραφική
δουλειά
έδειξε
στον
Μαρξ
ότι
δεν
ήξερε
αρκε
τά
καλά
την
πολιτική
οικονομία
και
γι'
αυτό
καταπιάστη
κε με
ζήλο
με
τη
μελέτη
της.
Το
1843,
ο
Μαρξ
παντρεύτηκε

στο
Κρόιτσναχ
την
Τζέ
νη
φον
Βεστφάλεν,
παιδική
του
φίλη
που
την
είχε
αρρα
βωνιαστεί
όταν
ακόμη
ήταν
φοιτητής.
Η
γυναίκα
του
προ
ερχόταν
από
μια
αντιδραστική
αριστοκρατική
οικογένεια
της

πρωσίας.
Ο
μεγαλύτερος
αδελφός
της
έγινε
υπουργός
-26-
Εσωτερικών
της
Πρωσίας
σε
μια
από
τις
πιο
αντιδραστι
'
κ
έ
ς
εποχ
ές,
το
1850-1858.
Το
φθινόπωρο
του
1843,
ο

Μαρξ
πήγε
στο
Παρίσι
για
να
εκδώσει
στο
εξωτερικό
ένα
ριζοσπαστικό
περιοδικό
μαζί
με
τον
Άρνολντ
Ρούγκε
(1802-1880,
αριστερός
χεγκελιανός.
Το
1825-1830
ήταν
φυλακή,
ύστερα
από
το
1848
εκπατρισμένος
στα

1866-
1870
οπαδός
του
Βίσμαρκ).
Βγήκε
μόνο
το
πρώτο
τεύχος
αυτού
του
περιοδικού
με
τον
τίτλο
Γερμανο-
γαλλικά
χρο
νικά.
Το
περιοδικό
έπαψε
να
βγαίνει
λόγω
των
δυσκολιών
που
παρουσίαζε

η
παράνομη
κυκλοφορία
του
στη
Γερμα
νία
και
λόγω
διαφωνιών
με
τον
Ρούγκε.
Στα
άρθρα
του
σ'
αυτό
το
περιοδικό,
ο
Μαρξ
παίρνει
ήδη
επαναστατική
θ
έ
ση,
κηρύσσει
«αμείλικτη

κριτική
σε
καθετί
που
υπάρχει»
και
ιδιαίτερα
«κριτική
των
όπλων»
και
κάνει
έκκληση
στις
μάζες
και
το
προλεταριάτο.
Το
Σεπτέμβρη
του
1844
ήρθε
στο
Παρίσι
για
μερικές
μέρες
ο
Φρίντριχ Ένγκελς,

που
έγινε
από
τότε
ο πιο
στε
νός
φίλος
του
Μαρξ.
Μαζί
έπαιρναν
ενεργότατο
μέρος
στην
τοτινή
κοχλάζουσα
ζωή των
επαναστατικών
ομάδων
του
Παρισιού
(ιδιαίτερη
σημασία
είχε
η
θεωρία
του
Προυντόν
,

που
ο
Μαρξ
την
καταπολέμησε αποφασιστικά
στην
Αθλιότητα
της
φιλοσοφίας
το
1847)
και
επεξεργά
στηκαν
-παλεύοντας
επίμονα
ενάντια
στις
διάφορες
θεω
ρίες
του
μικροαστικού
σοσιαλισμού-
τη
θεωρία
και
την
τακτική
του

επαναστατικού
προλεταριακού
σοσιαλισμού
ή
του
κομμουνισμού
(μαρξισμού)
.
Βλ.
τα
έργα
του
Μαρξ
εκείνης
της
εποχής,
του
1844-1848,
στη
Βιβλιογραφία
που
ακολουθεί.
Το
1845,
ύστερα
από
επιμονή
της
πρωσικής
κυβέρνησης,

ο
Μαρξ
απελάθηκε
από
το
Παρίσι
σαν
επι
κίνδυνος
επαναστάτης
και
πήγε
στις
Βρυξέλλες.
Την
άνοιξη
του
1847,
ο
Μαρξ
και
ο
Ένγκελς
προσχώρησαν
σε
μια
μυστική
προπαγανδιστική
ε
τ αι

ρ
ί
α
,
την
«Ένωση
των
κομμουνιστών»
και
πήραν
μέρος
στο
ΙΙ
Συνέδριο
αυτής
-27-
Γ
Ι
,
ι
τη
;
Ενωσ
η;
(No
[
"Ι~η
ς
1S47
στ

ο
Λ
ονδίνο),
ό
π
ου
έπα
ιξα
ν
εξέ
χο
ν
τ
α
ρόλο
.
Μ
ι:
ε
ντ
ο
λ ή
του
συ\
'ι'δρίου
σύνταξαν
τ
ο
Π
Ε


l'
ίttημο
Μ
α
\'Ι
({
ε
ο
ro
ηΠ'
K
oμ μ o
υ
ν
ι
o
rι
xo
ι
;
Κ
όμμ α
τ
ο
ς
π
ο
υ
βγή'Μ

τ
ο
Φ
λ
ε
fXιρ
η
τ
ο υ
1
84~
.
Σ
το
έΡΥοαυ
τό
ετ
τίθε
τα
ι
μ
ε
με

γ
αλοφ
υή
σα
φήνε
ι

α
και
διαύγε
ια
η
ν
έ
α
κ οο μ οαν
τ
ίλη
φη
.
ο
συ
νε
π
ή
;
υλισμό
ς
π
ο
υ
αrιtαλ
ι(ιζr
ι
κα
ι
τ

ην
π
εριοχ ή
τ
η;
κφ
ι
νων
ικ
ής
ζω
ής
,
η
διαλ
εκτικ
ή
σαν
η
πω
ολόπλ
ε
υρ
η
κα
ι
ηπ
ι
φ
βαθιά

δι
ι'χισ
κα
λία
τ
η;
ε
ξ
έ
λιξης
,
η
θ
εωρία
τ
η
;
τ
αξ
ική
ς
π
ά

λ
η;
κ
αι
ο
κσσ

μο
Τσ
τovι
κός
επ
α
να
στ
α
τ
ικό;
ρό
λ
ο
;
το υ
π
ρο
λε
ταριά
του
.
τ
ο
υ
δημιουρ
γοί'
της
νtα
ς.

τη
;
κο
μμο
υνισ
τι
κ
ή; κοι
νω
νίας.
Όταν
ξέ
σ
πα
σε
η
επανάσ
τασ
η
τ
ο
υ
Φ
λ
ε
Fιά
ρ η
του
1
84

8
~
,
ο
Μ
α
ρξ
απ
ελά
θηκε
απ
ό
το
Β
έ
λ γ
ιο
.
Ξ
α
ν
α
γύρι
σ
ε
σ
το
I
l
α

ρί
σ
ι
κι
από
χει
,
ίιστ
ερα
ωι
ό
την
ε
π α νάσ
τ
α
σ
η
τ
ου
Μ
ά
ρ
τ
η
(l.
πή
γ
ε
στ η Γ

ε
ρ μ α ν
ί
α
και
σιrrι<E"~ρ
ιμένα
στην
Κ
ο
λ
ων
ία
.
Ε
κεί
άρχ
ι.
σε
ν
α
βγαί
νε
ι
α.
τό
την
ιη
τ
ο

υ
Ι
ο
ύ
ν
η
1848<
0;
τι
ς
1
9τ
ο
υ
Μ
ά
η
1849
η
Ν
έ
α
ε
φ
η
μ
rρ
ί/
>
α

τ
ο
υ
Ρ
ή\
'Ol
l
·
b
l.f
uθ υντή
ς
τη
;
ε<r
ημιρ
ί

δ
ας
ήτ
α
ν
ο
Μ
α
ρ
ξ
.
Η

νέα
Οnυρί.α
ε
π
ιβ
ε
βα
ι
ώ
θ
η κε
π
ε
ρί
λ
α
.
μ
"Τ
ί
ΧΙ
από
τ
ην
:τ
ov
ε
ί
α
τ

ων ε
π
α
ν
α
σ
τ
α
τ
ι
κ
ών
γεγ
ο
νό
τ
ω
ν
τ
ο υ
184
8
-18491,
άπω;
ε
π
ιβεβα
ι
ώ
θηα αρ

γ
όΤΕρ
α
και
ατ
'
ό
λα
τ
α
:t
ί
Χ1
λετ
αρι
α
κ
ά
και
οημωωα
τ
ικά
κ
ι
νήμα
τα
όλω
ν
τ
ω

ν
χ
ω
ρώ
ν
τ
ο
υ
κ
όσμο
υ
.
Η
α
ν
τεπα
νά
στ
ασ
η
πο
υ
νίκησε.
στ
ην
αρ
χ ή
παρέπ
εμψε
τ

ο
ν
Μαρ
ξ
σ
ε
δ
ί
κη
(α
θ
ωώθ
ηκε
στις
9
τ
ο υ
Φ
λ
εβά
ρ
η
1849)
και
μ
ετ
ά
τον
απ
έλασ

ε
από
τ
η
Γ
ε
ρ
μ α
ν
ί
α
(στ
ι
ς
16
τ
ο
υ
Μ
άη
1849)
.
Ο
Μ
α
ρ
ξ
πή
γε
στην

αρ (ή
στ
ο
Π
α

ρίοι.
ω
αλάθηα
κ
αι
ωω
Y.fI
ίιστειχι
α
πό
τη
διαδ
ήλωσ
η
τη;
ι
3
τ
ο
υ
1
0
ί
,,

'11
τ
ου
1849
κα
ι
π
ή
γε
στ
ο
Λ
ονδ
ίν
ο
.
ό
που
έ
μ
ει
ν
ε
ω
;
τφ
τ έ
λ
ο
ς

τ
η
;
ζω
ή
;
το
υ.
Οι
συνθ
ήω;
τ
η; ζ
ω
ή
ς
τ
ο υ
σαν
οοτ
αημαμ
ένου.
ιΊ
π ως
β
γα
ίνει
ανά
γλιηα
α

πό
τ
ην
αλλη
λ
φ
γρ
αφία
του μ
ε
τον
Έ
νyχr
λ
ς
ωωόθη
α
το
Ι
9 13).
ήτ
α
ν
εξ
α
ι
ρ
ε
τι
κ ά δ

ί
u
,(
ο
λε
ς
.
Η
α
νέχε
ια
έ
π
ν
ιγε
Κ\'ρ
ι
ολεκ
τικά
τον
~lH
ρ
ξ.
y
.α
ι
την
ουωγέ
νειά
τ

ου
.
Α
ν δ
εν
υ;τή
ρ
χ
ε
η
αόιωωπ
η
.
γεμά
τ
η
αυ
τα
π
ά
ρ νησ
η
οι
-
-
2
Η
-
κονομική
ενίσχυση

του
Ένγκελς
,
ο
Μαρξ
όχι
μόνο
δε
θα
μπορούσε
να
τελειώσει
Το
Κεφάλαιο,
αλλά
και
θα
χανό
ταν
αναπόφευκτα
από
τη
φτώχεια
και
τις
στερήσεις
.
Εκτός
απ'
αυτό,

οι
θεωρίες
και
τα
ρεύματα
του
μικροα
στικού
και
γενικότερα
του
μη
προλεταριακού
σοσιαλι
σμού
που
κυριαρχούσαν
τότε,
ανάγκαζαν
τον
Μαρξ
να
διεξάγει
συνεχώς
αμείλικτο
αγώνα
και
κάποτε
να
απο

κρούει
τις
πιο
λυσσαλέες
και
άγριες
προσωπικές
επιθέ
σεις
(
<<Ηeπ
Vogt»).
Μένοντας
μακριά
από
τους
κύκλους
των
εκπατρισμένων
,
ο
Μαρξ
σε
μια
σειρά
ιστορικές
εργα
σίες
(βλ.
τη

Βιβλιογραφία)
επεξεργαζόταν
την
υλιστική
του
θεωρία,
αφιερώνοντας
τις
δυνάμεις
του
κυρίως
στη
μελέτη
της
πολιτικής
οικονομίας.
Την
επιστήμη
αυτή
ο
Μαρξ
την
επαναστατικοποίησε
(βλ.
παρακάτω
τη
διδα
σκαλία
του
Μαρξ)

στα
έργα
του
Η
κριτική
της
πολιτικής
οικονομίας
(1859)
και
Το
Κεφάλαιο
(τόμ,
Ι,
1867).
Η
εποχή
της
αναζωογόνησης
των
δημοκρατικών
κινη
μάτων
στα
τέλη
της
δεκαετίας
1850-1860
και
στη

διάρκεια
της
δεκαετίας
1860-1870κάλεσε
ξανά
τον
Μαρξ
στην
πρα
κτική
δράση.
Το
1864 (28
του
Σεπτέμβρη)
ιδρύθηκε
στο
Λονδίνο
η
ονομαστή
Ι
Διεθνής
,
η
«
Δ
ι
ε
θ
ν

ή
ς
ένωση
των
ερ
γατών
».
Ο
Μαρξ
ήταν
η
ψυχή
αυτής
της
οργάνωσης,
ήταν
εκείνος
που
έγραψε
την
πρώτη
«
Δ
ι
α
κ
ή
ρ
υ
ξ

ή»
της
8
και
μια
σειρά
αποφάσειξ,
δηλώσεις
και
διακηρύξεις
της.
Ο
Μαρξ
,
συνενώνοντας
το
εργατικό
κίνημα
των
διαφόρων
χωρών
,
προσπαθώντας
να
κατευθύνει
στην
κοίτη
μιας
κοινής
δράσης

τις
διάφορες
μορφές
του
μη
προλεταριακού
,
του
προμαρξικού
σοσιαλισμού
(Ματζίνι>
,
Προυντόν«,
Μπα
κούνιν
υ,
αγγλικός
φιλελεύθερος
τοεϊντ
γιουνιονιομόξ,
λασσαλικές
ταλαντεύσεις
προς
τα
δεξιά
στη
Γερμανία
κλπ.)
και
καταπολεμώντας

τις
θεωρίες
όλων
αυτών των
αιρέσεων
και
μικροσχολών,
σφυρηλάτησε
μια
ενιαία τα
κτική
της
προλεταριακής
πάλης
της
εργατικής
τάξης
των
-29-