13 giao duc ve dinh duong (y4)

GIÁO DỤC VỀ DINH DƯỠNG
BS Trương Trọng Hoàng
Thạc sĩ Khoa học Xã hội Sức khỏe
Bộ môn Y đức & Khoa học hành vi
Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch


Mục tiêu
Bài học giúp sinh viên:
 Biết được những yếu tố ảnh hưởng đến hành vi
dinh dưỡng
 Biết được bản chất và các nguyên tắc của giáo
dục dinh dưỡng
 Ứng dụng để thực hiện các hoạt động giáo dục
về dinh dưỡng hiệu quả hơn.

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

2


05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

3


1. Đại cương



Nhiều vấn đề
sức khỏe trầm
trọng liên quan
đến hành vi
dinh dưỡng
như: béo phì,
bệnh mạn tính
khơng lây, ung
thư, bệnh
truyền nhiễm…

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

4


1. Đại cương
Xã hội rất quan
tâm đến dinh
dưỡng.
> Hoạt động giáo
dục chính thống
về dinh dưỡng
là rất cần thiết.


05/12/2014

Y liên thơng năm 3 TĐHYKPNT

5


1. Đại cương


Tuy nhiên giáo dục về dinh dưỡng
không đơn giản vì hành vi dinh
dưỡng là một HV rất đặc biệt
 Không chỉ liên quan đến yếu tố
sinh học như cơ địa, bệnh lý…
mà còn liên quan đến các yếu tố
tâm lý
 cũng như gắn liền rất mật thiết
với các chuẩn mực, tập qn
văn hóa lâu đời,


05/12/2014

Y liên thơng năm 3 TĐHYKPNT

6


1. Đại cương

vào điều kiện kinh tế của người tiêu dùng
 và đặc biệt là hệ thống cung ứng thực phẩm
của xã hội.


05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

7


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng
và các yếu tố liên quan


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & tâm lý


Hành vi dinh dưỡng liên quan mật thiết với các yếu tố
tâm lý như:
 Nhận thức: kiến thức về dinh dưỡng
 Cảm xúc-tình cảm:
 Trầm

cảm

 Lo

âu

 Giận dữ
 Stress
 Cảm giác cơ đơn…


05/12/2014

Ý chí: chứng cuồng ăn
Y liên thơng năm 3 TĐHYKPNT

9


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa
Nhiều chuẩn mực, tập quán văn hóa liên quan đến
hành vi dinh dưỡng:
 Văn hóa về phân loại thức ăn:
 Thức ăn được và thức khơng ăn được:
Ví dụ ở Việt Nam rắn, chó, mèo, chuột là thức ăn
trong khi ở Anh chúng không được xem là thức
ăn.
> Nhiều thực phẩm dinh dưỡng cao bị loại khỏi
khẩu phần ăn vì chúng không được xem là thức
ăn
05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

10

Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa


Thức ăn trần tục và thức ăn thiêng liêng:
Ở

nhiều nước có những thực phẩm được kiêng
cữ vì là thức ăn trần tục (thịt heo đối với người
đạo Hồi) hoặc thức ăn thiêng liêng (thịt bò đối với
người đạo
Hindu)
 Thức ăn chay trong
một số tôn giáo…
> Nhiều người ăn chay
không đúng cách bị
thiếu dinh dưỡng v.v...
05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

11


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa


05/12/2014

Phân chia song song:
Trong văn hóa Á đơng
của ta có phân biệt
thức ăn nóng, thức ăn
mát hoặc thức ăn
dương, thức ăn âm
v.v...

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

12


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa
Thức ăn có lợi cho sức khỏe và thức ăn có hại
cho sức khỏe:
Có những thức ăn khơng phải chỉ để ăn mà cịn
giúp tăng cường sức khỏe và để góp phần chữa
bệnh (thức ăn “nên thuốc”) cũng như có một số
loại thức ăn cần kiêng cữ khi bị bệnh.
> Kiêng cữ khơng cần thiết một số thức ăn.
Ví dụ: rất nhiều trẻ bị suy dinh dưỡng do cha mẹ
bắt trẻ cữ ăn khi bị sởi, bị ban hoặc tiêu chảy.


05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

13


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa


Thức ăn xã hội: nói lên
vị trí, tương quan xã
hội hoặc là biểu hiện
của một giới nào đó.
 Ví

dụ: thức ăn nhanh
(KFC, Lotteria...) là
thức ăn “sang”, rượu
là thức uống của đàn
ông “Nam vô tửu như
kỳ vô phong”.

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

14


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn

hóa
> Nhiều loại thức ăn/uống thực tế khơng có lợi
cho sức khỏe nhưng vì là một thức ăn “sang”,
chứng tỏ đẳng cấp nên nhiều người có khuynh
hướng lạm dụng dẫn đến thừa cân, béo phì và
nhiều bệnh lý khác liên quan.

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

15


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa


Văn hóa về cách ăn, thời điểm ăn, cách chế biến
và bảo quản thực phẩm:

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

16


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa

Cách ăn: việc gắp, lấy thức ăn chung bằng
dụng cụ cá nhân, việc ăn bằng tay khơng v.v…
có thể làm lây truyền các bệnh nhiễm nếu có
nguồn lây và khơng thực hiện các biện pháp vệ
sinh.
 Thời điểm ăn: thói quen ăn sáng qua loa hoặc
nhịn ăn sáng, thói quen ăn vặt v.v… có thể ảnh
hưởng đến khả năng làm việc và tình trạng
dinh dưỡng


05/12/2014

Y liên thơng năm 3 TĐHYKPNT

17


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa


Cách chế biến và bảo quản thức ăn:
 Ví

dụ: người Trung Hoa hay ăn đồ nóng và đồ
chiên xào cháy nên dễ bị ung thư thực quản và
ung thư đại tràng
 người Nhật bản dễ bị ung thư dạ dày hơn do ăn
các loại dưa muối, cá khô hoặc cá muối chứa

các chất nitrosamines sinh ra trong quá trình
chế biến, bảo quản.

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

18


Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng & văn
hóa
 Ngược

lại những người nào ăn nhiều rau cải
tươi thì lại giảm được ung thư đường tiêu hóa.
 Những người tu hành ăn các loại hạt không
được bảo quản bị mốc có thể dễ bị ung thư gan
hơn.

->Điều chỉnh chế độ ăn uống có thể giúp làm
giảm đáng kể tỉ lệ một số bệnh ung thư.

05/12/2014

Y liên thông năm 3 TĐHYKPNT

19

Mối liên hệ giữa hành vi dinh dưỡng
& điều kiện kinh tế của người tiêu dùng
Điều kiện kinh tế có thể ảnh hưởng dẫn đến
những hành vi dinh dưỡng không phù hợp.
 Tình trạng kinh tế kém (low economic status) có
thể dẫn đến:
 thiếu ăn gây ra tình trạng kém dinh dưỡng
hoặc các rối loạn do thiếu chất dinh dưỡng (đại
lượng hoặc vi lượng)
 ăn uống không đảm bảo vệ sinh an tồn thực
phẩm.


05/12/2014

Y liên thơng năm 3 TĐHYKPNT

20