Nghiên cứu đặc điểm sinh học kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm mực nang( sapia pharaonis ehrenberg,1831)

bé thđy s¶n
viƯn ncnttsiii
bé thđy s¶n
viƯn ncnttsiii
BỘ THỦY SẢN
ViƯn Nghiªn cøu nu«i trång thđy s¶n III
33 §Ỉng tÊt, Nha Trang, Khánh Hòa


B¸o c¸o s¶n phÈm khoa häc c«ng nghƯ ®Ị tµi:

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, KỸ THUẬT SẢN XUẤT
GIỐNG VÀ NUÔI THƯƠNG PHẨM MỰC NANG
(Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831)


Chđ nhiƯm §Ị tµi: TS. Ngun Thị Xu©n Thu
C¬ quan chđ tr× ®Ị tµi: ViƯn Nghiªn cøu nu«i trång thđy s¶n III





6490
27/8/2007

Nha Trang, 5/2006

BỘ THỦY SẢN

VIỆN NGHIÊN CỨU NTTS III

BỘ THỦY SẢN
VIỆN NGHIÊN CỨU NUÔI TRỒNG THỦY SẢN III
WW  X X



Báo cáo s¶n phÈm khoa häc c«ng nghƯ ®Ị tµi cÊp Bộ

NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, KỸ THUẬT SẢN XUẤT
GIỐNG VÀ NUÔI THƯƠNG PHẨM MỰC NANG
(Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831)

Chủ nhiệm đề tài: TS. NGUYỄN THỊ XUÂN THU








Nha Trang, 5/2006

DANH SÁCH TÁC GIẢ ®Ị tµi kh&cn cÊp bé
(Danh s¸ch nh÷ng c¸ nh©n ®∙ ®ãng gãp s¸ng t¹o chđ u cho ®Ị tµi
®−ỵc s¾p xÕp theo thø tù ®∙ tháa thn)

1. Tªn ®Ị tµi: Nghiªn cøu ®Ỉc ®iĨm sinh häc, kü tht s¶n xt gièng vµ nu«i

th−¬ng phÈm mùc nang (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831)
2. Thc ch−¬ng tr×nh: §Ị tµi ®éc lËp cÊp Bé
3. Thêi gian thùc hiƯn: 1/2003-12/2005
4. C¬ quan chđ tr×: ViƯn Nghiªn cøu Nu«i trång thđy s¶n III
5. Bé chđ qu¶n: Bé Thđy s¶n
6. Danh s¸ch t¸c gi¶

STT Họ và tên Đơn vò công tác Chữ ký
1
2
3
4
5
6
7
8
9
TS. NGUYỄN THỊ XUÂN THU
KS. PHAN ĐĂNG HÙNG
THS. LÊ THỊ THU THẢO
THS. MAI DUY MINH
KS. PHAN THỊ THƯƠNG HUYỀN
KS. PHẠM THỊ KIM CHI
KS. TRẦN THỊ KIM ANH
KS. LÊ Q BÔN
KS. LÊ THỊ NGỌC HÒA
Viện NCNTTS III
Viện NCNTTS III
Viện Hải Dương học
Viện NCNTTS III

Viện NCNTTS III
Viện NCNTTS III
Viện NCNTTS III
Viện NCNTTS III
Viện NCNTTS III


Thđ tr−ëng c¬ quanchđ tr× ®Ị tµi





TóM TắT
Bỏo cỏo trỡnh by kt qu nghiờn cu ca ti ô Nghiên cứu đặc điểm
sinh học, kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thơng phẩm mực nang (Sepia
pharaonis Ehrenberg, 1831)
thuc Chng trỡnh ti c lp cp B.
Ni dung ch yu ca bỏo cỏo gm :
i) Tng quan tỡnh hỡnh nghiờn cu trong v ngũai nc: Mc nang võn h l mt
lũai trong lp ng vt chõn u Cephalopoda phõn b vựng bin nhit i n
Thỏi Bỡnh Dng. Mc nang l lũai c sn cú giỏ tr kinh t cao c khai
thỏc ch yu bin phc v tiờu dựng ni a v xut khu. Theo thng kờ sn
lng ng vt chõn u trong ú cú mc nang xut khu nm 2005 l 70.748
tn, t giỏ tr ngai t gn 250 triu USD.
Nghiờn cu c im sinh hc lm c s khoa hc cho vic ra cỏc bin
phỏp bo v ngun li mc nang; nghiờn cu k thut sn xut ging v nuụi
thng phm mc nang nhm to ra i tng nuụi mi cú giỏ tr xut khu
a dng húa i tng cho phỏt trin ngh nuụi trng thy sn bin.
ii) Phng phỏp nghiờn cu : trỡnh by cỏc phng phỏp s dng trong nghiờn cu

v thc nghim.
iii) Kt qu nghiờn cu v tho lun : õy l phn chớnh ca bỏo cỏo vi 8 ni dung
gm :
- Nghiên cứu đặc điểm sinh học sinh sản của mực nang.
- Đặc điểm sinh trởng của mực nang giai đoạn con non và con trởng thành.
- Nghiên cứu các đặc điểm sinh thái của mực nang
- Nghiên cứu về dinh dỡng của mực.
- Nghiên cứu các tác nhân gây bệnh trên mực nang ở các giai đoạn phát triển.
Biện pháp phòng và trị bệnh cho mực.
- Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật và xây dựng qui trình sản xuất giống mực nang
- Nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật và xây dựng qui trình nuôi mực thơng phẩm.
- Các phơng pháp thu họach và bảo quản mực sau thu họach.
ti ó hũan thnh cỏc ni dung nghiờn cu trờn vi cỏc sn phm chớnh t

c l :
- Bỏo cỏo tng kt khoa hc v k thut ti.
- 2 qui trỡnh (d tho) k thut sn xut ging mc nang v k thut nuụi mc
nang thng phm trong ng/lng.
- t s lng sn phm l 50,35 vn mc ging kớch c 2,2-2,6 cm v 241kg
mc thng phm.
- o to 2 thc s, 7k s lm ti tt nghip t cỏc ni dung nghiờn cu ca

ti.
- ng 1 bi bỏo v gii thiu kt qu nghiờn cu trờn truyn hỡnh VTV1
iv) Kt lun v xut ý kin
Kt lun rỳt ra t cỏc kt qu chớnh ca ti gm cỏc c im sinh hc v
sinh sn, sinh trng, sinh thỏi v dinh dng ca mc, k thut sn xut ging v
nuụi thng phm mc nang.
xut bin phỏp phc hi v tng ngun li mc nang bng hỡnh thc th
ging ra bin, ng thi tip tc nghiờn cu nõng cao t l sụng trong nuụi mc

thng phm, nghiờn cu thc n phự hp gim giỏ thnh sn xut, nõng cao
hiu qu kinh t phỏt trin ngh nuụi.

MỤC LỤC Trang
Mục lục i
Danh mục các bảng v
Danh mục các hình viii
MỞ ĐẦU 1
TỔNG QUAN …………………………………………………………………………………………………… 3
1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước 3
1.1. Hệ thống phân lọai 3
1.2. Phân bố và sinh thái 3
1.3. Đặc điểm sinh học 4
1.4. Đặc điểm dinh dưỡng 5
1.5. Nghiên cứu bệnh 6
1.6. Sản xuất giống 6
1.7. Nuôi thương phẩm 7
2. Tình hình nghiên cứu trong nước 9
2.1. Nghiên cứu thành phần, phân bố và khai thác ………………………………………. 9
2.2. Nghiên cứu về sinh trưởng 12
2.3. Nghiên cứu sinh học sinh sản 12

PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 13
1. Đối tượng và đòa điểm nghiên cứu 13
2. Phương pháp thu mẫu 13
3. Phương pháp nghiên cứu sinh học sinh sản 13
4. Phương pháp nghiên cứu sinh trưởng…………………………… ………………………… 14
5. Các thí nghiệm nghiên cứu ……………………………………………………………………………. 15
6. Phương pháp nghiên cứu bệnh …………………………………………………………………… 17
7. Cc biện pháp kỹ thuật sản xuất giống nhân tạo mực nang………………. 18

8. Kỹ thuật nuôi thương phẩm mực nang………………………………………………………… 19
9. Thí nghiệm vận chuyển mực 21
10. Xác đònh các yếu tố môi trường…………………………………………………………………… 21
11. Công thức tính tóan……………………………………………………………………………………………… 21

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 23
1. Đặc điểm sinh học sinh sản của m
ực nang 23
1.1. Gíới tính trong quần đàn tự nhiên
và mùa vụ sinh sản của mực nang 23
1.1.1 Phân biệt giới tính……………………… …………………………………………………………………. 23
1.1.2 Cấu tạo trong và cấu tạo tuyến sinh dục của mực ……………………………… 24
1.1.3 Biến thiên tỷ lệ đực cái qua các tháng nghiên cứu………………………………… 25
1.1.4 Biến thiên tỷ lệ đực cái theo kích thùc cá thể………………………………………… 27
1.2. Các giai đoạn phát triển tuyến sinh dục 28
1.3. Kích thước thành thục lần đầu 31
1.4. Hoạt động giao vó và quá trình đẻ trứng 31
1.4.1 Cặp đôi giao vó và thụ tinh………………………………………………………………………………. 31
1.4.2 Họat động đẻ trứng…………………………………………………………………………………………… 33
1.5 Sức sinh sản tuyệt đối và sức sinh sản tương đối……………………………………. 33
1.6. Quá trình phát triển phôi 35
2. Đặc điểm sinh trưởng của mực nang 37
2.1 Phương trình tương quan giữa kích thùc và khối lượng mực …………. 37
2.2 Xác đònh mối tương quan giữa kích thước, khối lượng của mực với
kích thùc, khối lượng của nang mực và phương pháp tính tuổi mực 38
2.2.1. Tương quan kích thước và khối lượng mực và nang mực…………………… 38
2.2.2. Xác đònh mối tương quan giữõa tuổi của mực nuôi và số lượng vòng sinh
trûng ở trên nang mực …………………………………………………………………………………… 41
3. Nghiên cứu một số đặc điểm sinh thái của mực nang 43
3.1. nh hưởng của nhiệt độ lên quá trình phát triển phôi của mực nang 43

3.2. nh hưởng của nhiệt độ lên sinh trưởng và tỷ lệ sống của mực con . 43
3.3. nh hưởng của độ mặn lên quá trình phát triển phôi mực nang ……… 45
3.4 Ảnh hưởng của độ mặn lên quá trình phát triển mực con ………………… 46
4. Nghiên cứu về dinh dưỡng của mực nang 49
4.1. Đặc tính dinh dưỡng của mực non và con trưởng thành 49
4.2. Tập tính bắt mồi của mực 49
4.3. Thức ăn ưa thích của mực nang 50
4.4. Nghiên cứu ảnh hưởng của các lọai thức ăn đến sinh trưởng và tỉ lệ
sống của mực nang 51
4.5. Xác đònh thành phần dinh dưỡng của mực và các lọai thức ăn tươi sống 54
5. Nghiên cứu bệnh mực 55
5.1. Dấu hiệu bệnh lý 55
5.2. Nghiên cứu bệnh do vi khuẩn 56
5.3. Nghiên cứu nấm 61
5.4. Nghiên cứu ký sinh trùng 66
5.5. Thử nghiệm một số biện pháp phòng trò bệnh cho mực 66
5.5.1. Thử nghiệm dùng thuốc kháng sinh 66
5.5.2. Thử nghiệm dùng hóa chất 68
6. Thử nghiệm sản xuất giống mực nang 69
6.1. Nuôi phát dục mực bố mẹ 69
6.2. p trứng 71
6.3. Ương nuôi mực con 71
6.3.1. Thức ăn 71
6.3.2. Mật độ 74
6.4. Kết quả ương mực giống 75
7. Mực nuôi thương phẩm 77
7.1. Nuôi mực thương phẩm trong bể xi măng 77
7.1.1. Điều kiện môi trường nuôi 77
7.1.2. Mật độ nuôi 77
7.1.3. Kết quả nuôi mực thương phẩm trong bể xi măng 77

7.2. Nuôi mực thương phẩm trong đăng 81
7.2.1. Môi trường nuôi 81
7.2.2. Kỹ thuật chăm sóc mực 81
7.2.3. Kết quả nuôi mực trong đăng 82
7.3. Nuôi thương phẩm mực nang trong ao đất 84
7.3.1. Môi trường ao nuôi 84
7.3.2. Kết quả nuôi 84
8. Thử nghiệm vận chuyển mực 85
9. Hiệu quả kinh tế trong sản xuất giống và nuôi thương phẩm mực nang
9.1. Hiệu quả kinh tế trong sản xuất giống mực nang 86
9.2. Hiệu quả kinh tế nuôi mực thương phẩm trong đăng lồng 87
10. Dự thảo quy trình 87
10.1. Dự thảo Qui trình sản xuất giống mực nang 88
10.2. Dự thảo Qui trình nuôi mực thương phẩm trong đăng lồng 90
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT Ý KIẾN 92
TÀI LIỆU THAM KHẢO 94
PHỤ LỤC 98



DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang
Bảng 1: Sản lượng nuôi mực nang và bạch tuộc trên thế giới giai đọan
1990-2003 (tấn) ………… 8
Bảng 2: Trữ lượng và khả năng khai thác mực nang (tấn) theo độ sâu
trong các vùng biển Việt Nam 11
Bảng 3: Tỷ lệ đực cái của mực nang Sepia pharaonis qua các tháng 26
Bảng 4: Tỷ lệ giới tính của mực nang ở các nhóm chiều dài màng áo 27
Bảng 5: Các giai đoạn phát triển tuyến sinh dục của mực nang Sepia

pharaonis ở mức độ hình thái 28
Bảng 6: Mức độ thành thục của mực nang theo nhóm kích thước 31
Bảng 7: Sức sinh sản của mực nang Sepia pharaonis ở vùng biển Khánh
Hòa 34
Bảng 8: Chiều dài và khối lượng của trứng mực nang Sepia pharaonis từ
lúc mới đẻ cho đến khi sắp nở thành mực con. 35
Bảng 9: Các chỉ tiêu sinh trưởng của mực nang tự nhiên 39
Bảng 10: Kích thước, khối lượng của mực nuôi theo nhóm kíhc thước 39
Bảng 11: Một số chỉ tiêu xác đònh tuổi của mực theo nhóm kích thước 42
Bảng 12: Tỉ lệ nở và thời gian ấp của trứng mực ở các điều kiện nhiệt độ
khác nhau 43
Bảng 13: Chiều dài màng áo L (cm), khối lượng W (g) và tỉ lệ sống của
mực nuôi ở các thang nhiệt độ khác nhau 44
Bảng 14: Các chỉ tiêu sinh trưởng của mực ở các thang nhiệt độ khác
nhau 45
Bảng 15: Tỉ lệ nở và thời gian ấp của phôi mực nang ở các độ mặn 45
Bảng 16: Các chỉ tiêu sinh trưởng của mực thí nghiệm 47
Bảng 17: Chiều dài màng áo L (cm), khối lượng W (g) và tỉ lệ sống của
mực nuôi ở các thang độ mặn khác nhau. 48
Bảng 18: Thức ăn ưa thích của mực nang 50
Bảng 19 : Nghiên cứu ảnh hưởng của các lọai thức ăn đến sinh trưởng
và tỉ lệ sống của mực nang 51
Bảng 20 : Tỷ lệ sống của mực ương bằng các lọai thức ăn khác nhau 52
Bảng 21 : Hệ số thức ăn của 3 lọai thức ăn tươi sống 53
Bảng 22 : Thành phần sinh hóa của mực con và các lọai thức ăn nuôi mực 54
Bảng 23 : Hàm lượng các a.a có trong các mẫu phân tích 54
Bảng 24: Đặc điểm sinh vật hóa học của vi khuẩn phân lập từ mẫu mực
bệnh 58
Bảng 25: Đặc điểm sinh vật hóa học của nấm 61
Bảng 26: Thời gian nảy mầm (h), màu sắc và đường kính khuẩn lạc (mm)

sau 5 ngày nuôi cấy trong PYGS lỏng 65
Bảng 27: Cấu tạo và số lượng thể bình của khuẩn lạc phân lập từ mẫu
mực bệnh 66
Bảng 28: Kết quả thử nghiệm trò bệnh vi khuẩn cho mực con bằng các
lạoi kháng sinh 67
Bảng 29: Kết quả ương mực con đến 45 ngày tuổi bằng nước xử lý và
không xử lý thuốc 67
Bảng 30: Kết quả thử nghiệm trò bệnh cho mực con bằng các loại hóa
chất 68
Bảng 31: Khả năng thành thục sinh dục và sức sinh sản thực tế của mực
nang nuôi phát dục trong bể xi măng và đăng biển 70
Bảng 32: Tỷ lệ nở và thời gian ấp của phôi mực nang trong điều kiện
nhân tạo 71
Bảng 33: Kết quả ương nuôi mực bằng các loại thức ăn sống khác nhau 72
Bảng 34: Ảnh hưởng của thức ăn đến tăng trưởng và tỉ lệ sống của mực
ương giai đọan 15- 30 ngày tuổi 74
Bảng 35: Tăng trưởng về chiều dài L (cm) và khối lượng W (g) tỉ lệ sống
của mực sau 15 ngày ương ở các mật độ khác nhau 74
Bảng 36: Tăng trưởng và tỉ lệ sống của mực con sau 30 ngày ương trong
bể xi măng 75
Bảng 37: Các yếu tố môi trườn trong bể nuôi mực thương phẩm 77
Bảng 38: Chiều dài màng áo L (cm), khối lượng toàn thân W (g) và tỉ lệ
sống TLS (%) của mực nuôi thương phẩm trong bể xi măng 79
Bảng 39: Một số yếu tố môi trường theo dõi trong khu vực nuôi đăng 81
Bảng 40: Tăng trưởng và tỉ lệ sống của mực nuôi trong đăng ở Cam Ranh 82
Bảng 41: Kết quả nuôi mực nang trong bể xi măng 84
Bảng 42: Kết quả vận chuyển mực bố mẹ, mực giống và trứng mực 85
Bảng 43. Cơ cấu chi phí cho sản xuất 1 vạn mực giống 86
Bảng 44. Cơ cấu chi phí cho sản xuất 100 kg mực thương phẩm 87

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình1: Hình thái ngoài của mực nang 23
Hình 2: Cấu tạo các cơ quan của mực nang 24
Hình 3: Tuyến sinh dục đực cái 25
Hình 4: Tỉ lệ giới tính của mực nang theo các tháng trong năm 27
Hình 5: Cấu tạo tuyến sinh dục đực và cái của mực nang qua các lát cắt mô 30
Hình 6: Quá trình kết cặp giao vó của mực đực và mực cái 32
Hình 7: Mực nang cái đang đẻ trứng 33
Hình 8: Trứng mực nang khi sắp nở ra mực con và mực mới nở 36
Hình 9: Tương quan chiều dài màng áo (Lm) và khối lượng toàn thân
(Wt) của mực nang đực và mực nang cái loài Sepia pharaonis 37
Hình 10: Tương quan chiều dài màng áo – Lm (mm) và khối lượng toàn
thân – Wt (g) của mực nang Sepia pharaonis 38
Hình 11: Tương quan giữa khối lượng toàn thân Wt (g) của mực và trọng
lượng của nang mực 40
Hình 12: Tương quan giữa kích thước với trọng lượng của nang mực 41
Hình 13: Tương quan giữa tuổi mực nuôi với số lượng vòng sinh trưởng ở
trên nang mực 42
Hình 14 : Tăng trưởng theo chiều dài thân và khối lượng của mực 52
Hình 15: Hình thái ngòai của mực con (a) mực bò trầy lớp da màng áo do
va chạm thành bể; (b) mực khỏe mạnh bình thường; (c) mực yếu
có biểu hiện nhiễm bệnh 55
Hình 16: Lát cắt mô gan của mực không mang triệu chứng bệnh và lát cắt
mô có thể vùi của mực có triệu chứng bệnh lý bên ngoài 56
Hình 17: Các thể vùi trong lát cắt mô gan của mực bò bệnh được nhuộm
bằng Eoin và Hematocyline 56
Hình 18 : Tần suất bắt gặp các loài vi khuẩn ở mực 57

Hình 19: Hình nhuộm gram vi khuẩn Vibrio parachaemolyticus 59
Hình 20: Tần số vi khuẩn phân lập ở các bộ phận cơ thể mực 60
Hình 21: Cấu tạo phân loại của các giống nấm phân lập từ mực nuôi 63
Hình 22: Tần suất phân lập các lòai nấm từ mực bò bệnh 64
Hình 23: Tần suất phân lập nấm từ các mô của mực bệnh 64

MỘT SỐ HÌNH ẢNH HỌAT ĐỘNG ĐỀ TÀI




Mực bố mẹ Trứng mực




Kiểm tra mực bố mẹ Mực con ương trong bể







Cân đo mẫu mực hàng tháng



Chăm sóc mực nuôi trong bể xi măng

Theo dõi, chăm sóc mực nuôi thí nghiệm


Đăng nuôi mực tại Cam Ranh



Hệ thống lọc UV dùng cho ương mực Bể nuôi mực bố mẹ



Ao nuôi thí nghiệm mực thương phẩm

1
MỞ ĐẦU

Tất cả các vùng biển ở nước ta đều có động vật chân đầu (Cephalopoda) phân
bố, nhiều loài có số lượng lớn nằm trong các nhóm như: mực ống, mực nang, bạch
tuộc… Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng
thủy, hải sản chính ngạch của cả nước năm 2005 đạt khỏang 636.000 tấn với giá trò
2,65 tỷ USD, trong đó sản lượng mực và bạch tuộc xuất khẩu là 70.748 tấn, đđạt gía trị
gần 250 triệu USD (nguồn www.Fistenet.gov.vn). Các thò trường chính là Nhật Bản
(28%), Đài Loan (24%), Italia (15%) và các thò trường khác (33%) gồm Trung Quốc,
Hồng Kông, Hàn Quốc, Thái Lan, Tây Ban Nha, Mỹ.
Sản lượng mực tiêu thụ nội đòa chiếm 2/3 tổng sản lượng mực đánh bắt. Năm
2002, tổng sản lượng mực khai thác của cả nước xấp xỉ là 112.000 tấn, tiêu thụ nội
đòa 74.000 tấn, chiếm 2/3 sản lượng mực khai thác (FAO, 2002)

Mực nang vân hổ (Sepia pharaonis Ehrenberg,1831) là một trong những đối
tượng có giá trò kinh tế, được người tiêu dùng ưa chuộng vì thòt thơm ngon và chứa
nhiều chất dinh dưỡng. Phân tích thành phần hoá học của mực, người ta thấy hàm
lượng Protein chiếm gần 20%. Loại Protein này được cơ thể con người hấp thụ gần
80%, đặc biệt trong đó có Betain, chất gây mùi thơm đặc trưng của mực. Ngoài ra,
trong mực còn chứa một lượng mỡ, sinh tố, vitamin B12, B2, các chất khoáng là
những chất cần thiết đối với cơ thể con người (Tạp chí Thuỷ Sản, 6/1988). Trong
công nghiệp, túi mực làm nguyên liệu ấn loát, nang mực có thể chế than hoạt tính,
làm nguyên liệu thuốc đánh răng, chống còi xương và tránh đẻ non trong chăn nuôi
gia cầm. Trong y học, dùng bột nang mực để chế thuốc cầm máu, thuốc chữa đau dạ
dày.
Cho đến nay, sản lượng mực cung cấp cho thò trường chủ yếu là khai thác từ tự
nhiên. Nuôi mực là vấn đề mới chưa được thử nghiệm. Để thăm dò khả năng sản xuất
giống và nuôi mực thương phẩm, trong 3 năm (2003-2005), Viện Nghiên cứu NTTS
III được giao thực hiện đề tài “Nghiên cứu đặc điểm sinh học, kỹ thuật sản xuất giống
và nuôi thương phẩm mực nang (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831) với các nội dung
cụ thể sau đây:
1. Nghiªn cøu ®Ỉc ®iĨm sinh häc sinh s¶n cđa mùc nang.

2
2. §Ỉc ®iĨm sinh tr−ëng cđa mùc nang giai ®o¹n con non vµ con tr−ëng thµnh.
3. Nghiªn cøu c¸c ®Ỉc ®iĨm sinh th¸i cđa mùc nang
4. Nghiªn cøu vỊ dinh d−ìng cđa mùc.
5. Nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n g©y bƯnh trªn mùc nang ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triĨn. BiƯn
ph¸p phßng vµ trÞ bƯnh cho mùc.
6. Nghiªn cøu c¸c biƯn ph¸p kü tht vµ x©y dùng qui tr×nh s¶n xt gièng mùc
nang
7. Nghiªn cøu c¸c biƯn ph¸p kü tht vµ x©y dùng qui tr×nh nu«i mùc th−¬ng
phÈm.
8. C¸c ph−¬ng ph¸p thu häach vµ b¶o qu¶n mùc sau thu häach.

Đề tài được hòan thành với sự nỗ lực của tập thể cán bộ nghiên cứu đề tài, sự chỉ
đạo tận tình, quan tâm giúp đỡ của Vụ Khoa học Công nghệ (Bộ Thủy sản), Ban lãnh
đạo Viện NCNTTS III, sự cộng tác của Viện Hải dương học Nha Trang, Trường đại
học Thủy sản, sự tham gia nghiên cứu của một số sinh viên trường Đại học Thủy sản,
Đại học Nông lâm Huế thực hiện các luận văn đại học và cao học.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn mọi sự giúp đỡ q báu đó.




3
TỔNG QUAN

1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc
§éng vËt ch©n ®Çu (Cephalopoda) lµ líp tiÕn ho¸ nhÊt trong ngµnh ®éng vËt th©n
mỊm. Trªn thÕ giíi ®· ph¸t hiƯn gÇn 1000 loµi, tÊt c¶ ®Ịu sèng ë biĨn, tõ tÇng mỈt ®Õn
®é s©u 5000 m n−íc (Roper et al, 1984). Chóng lµ lo¹i h¶i s¶n cã gi¸ trÞ do hµm l−ỵng
dinh d−ìng cao. ë hÇu hÕt c¸c n−íc, ngn lỵi ®éng vËt ch©n ®Çu ®−ỵc khai th¸c phơc
vơ cho tiªu dïng néi ®Þa vµ xt khÈu. §éng vËt ch©n ®Çu lµ mét trong nh÷ng ®èi t−ỵng
khai th¸c quan träng cđa nghỊ ®¸nh c¸ NhËt B¶n. Tỉng s¶n l−ỵng mùc vµ b¹ch tc khai
th¸c n¨m 1998 cđa NhËt B¶n ®¹t gÇn 600.000 tÊn vµ chđ u tiªu thơ néi ®Þa. Ng−êi
NhËt B¶n thÝch c¸c mãn ¨n chÕ biÕn tõ mùc nh− Sushi, Sashimi, mùc ®«ng l¹nh, mùc
chÕ biÕn. Hµng n¨m NhËt B¶n nhËp khÈu mét l−ỵng mùc rÊt lín tõ c¸c n−íc trong khu
vùc, trong ®ã cã ViƯt Nam.
ë c¸c n−íc kh¸c nh− Th¸i Lan, Indonesia, Trung Qc,
Hång K«ng, ®éng vËt ch©n ®Çu còng lµ mỈt hµng xt nhËp khÈu quan träng. §· cã
nhiỊu c«ng tr×nh nghiªn cøu vỊ mùc nang tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc nh− sau:
1.1. HƯ thèng ph©n läai
Mùc nang vân hổ cã hƯ thèng ph©n läai nh− sau:
Ngành: Mollusca

Lớp : Cephalopoda Cuvier, 1798
Lớp phụ: Coleoidea Bather, 1888
Bộ: Sepiida Naef, 1916
Ho:ï Sepiidae Keferstein, 1866
Giống: Sepia Linnaeus, 1758
Lòai: Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831
Synonyms: Sepia tigris Sasaki, 1929

1.2. Ph©n bè vµ sinh th¸i
Loài mực nang Sepia pharaonis Ehrenberg (1831) phân bố ở vùng nhiệt đới từ
35
o
Bắc đến 30
o
Nam và từ 30
o
đến 140
o
Đông ở n Độ Dương (Nabhitabhata &ø
Nilaphat, 1999), là loài đặc trưng tìm thấy ở vùng nước ven bờ đến độ sâu 100 m
(Norman & Reid, 2000). Tùy thuộc vào hình dạng vân hổ trên cơ thể mực và vùng
đòa lí phân bố mà loài mực nang này được phân thành 3 nhóm: nhóm I, thuộc những

4
loài tìm thấy ở phía Tây của vùng biển n Độ (bao gồm biển Đỏ và vònh Arabian);
nhóm II, phân bố từ Nhật Bản đến vònh Thái Lan, phía Bắc nước Úùc và Philippines;
nhóm III, từ Maldives đến biển Andaman thuộc vùng biển Thái Lan. Trong đó, ở
nhóm I và II vân hổ trên cơ thể của con đực rất rõ ràng (là những vằn nằm dọc theo
xúc tay thứ III), trong khi đó con đực thuộc nhóm III trên xúc tay thứ III lại xuất hiện
các đốm (Norman & Reid, 2000).

Mực con và mực trưởng thành có tập tính vùi trong đáy cát hoặc sỏi mịn. Mực
nang thường sống đơn độc, nằm trên bề mặt hoặc vùi trong đáy. Chúng thường chỉ đi
thành bầy khi chạy trốn kẻ thù hoặc tấn cơng con mồi. Mực nang là lòai sống ở biển
sâu, độ mặn thích nghi cao (32-36‰). Trong điều kiện thí nghiệm, trứng mực nang
khơng nở được ở
độ mặn <20‰ hoặc >40‰ và phát triển khơng bình thường ở độ mặn
<30‰. Nabhitabhata et al. (1995) ni mực trong 8 độ mặn khác nhau là 16, 20, 24, 28,
32, 36, 40 và 44‰ thu được tỉ lệ nở cao nhất là 100% ở 32‰ và 93,3% ở 28‰. Tỉ lệ nở
đạt 50% ở pH 6-6,4 nhưng chết hòan tòan ở pH 4 và 9. pH thích hợp cho mực là 6,5-8,5
(Nabhitabhata & Nilaphat, 1999). Theo Edward Danakusumah, nhiệt độ 26-28
o
C, hàm
lượng ơ xy 5-7 ppm, độ mặn 31-34‰ là thích hợp cho mực.
1.3. §Ỉc ®iĨm sinh häc
Nghiên cứu về đặc điểm sinh học và cấu tạo mực nang Sepia pharaonis có
công trình của các tác giả: Gabret et al. 1998, 1999; Dunning et al., 1994; Aoyama &
Nguyen 1989; Lin & Su 1994; Chotiyaputta,1993; Nateewathana,1992,1996,1997;
Jaruwat Nabhitabhata & Pitiporn Nilaphat, 1999; Watanuki et al., 1993; Wood, J.B,
1994, 1998; Boyle P.R, 1983, 1987, 1991; DeRush R.H., Forsythe J.W et al, 1989;
Hanlon R.T and Messenger J.B, 1996; ….
Roper et a.l (1984) x¸c ®Þnh kÝch th−íc lín nhÊt cđa mùc nang (Sepia pharaonis)
lµ 35 cm chiỊu dµi vµ 4200 g khèi l−ỵng. Chotiyaputta (1982) t×m thÊy c¸ thĨ lín nhÊt
cđa loµi nµy lµ 26 cm chiỊu dµi vµ 1400 g khèi l−ỵng ë vÞnh Th¸i Lan. Chotiyaputta
(1981,1982) x¸c ®Þnh 2 ®Ønh sinh s¶n cđa mùc nang trong n¨m. Boletzky (1983) ®·
chøng minh sù thµnh thơc sinh dơc x¶y ra ë con ®ùc sím h¬n con c¸i.

5
Nghiªn cøu cđa Nabhitabhata & Nilaphat (1999) vỊ chu kú vßng ®êi cđa mùc
nang (Sepia pharaonis) cho thÊy mùc nang b¾t ®Çu thµnh thơc sau 90 ngµy ti vµ ®Ỵ
trøng ë 110 ngµy ti. Mçi con c¸i cã thĨ ®Ỵ ®−ỵc tõ 50-3000 trøng. Thời gian sinh sản

kéo dài từ 1 – 24 ngày phụ thuộc vào kích thước của con cái cũng như số lượng trứng
và sức khỏe của nó. Trứng được ấp trong bọc trứng, ở nhiệt độ 28
o
C mực con nở ra
sau khoảng 9 – 25 ngày (trung bình 14 ngày). Thời gian trứng nở khoảng 3 – 10 ngày.
Con đực đi kèm và bảo vệ cho con cái suốt thời gian sinh sản. Sau khi sinh sản
khoảng 1 - 3 tuần cả con cái và đực đều chết. Mùc nang t¨ng tr−ëng nhanh, tØ lƯ t¨ng
tr−ëng ngµy ®¹t 1,37% chiỊu dµi mµng ¸o vµ 3,4% khèi l−ỵng. Chu kú vßng ®êi cđa
mùc nang thay ®ỉi tõ 112-271 ngµy (trung b×nh lµ 149,4 ngµy).
Forstythe (1987) nghiên cứu loài mực nang Sepia officinalis đạt tuổi thành thục
sinh dục từ 6,6 – 12,6 tháng (trung bình 9,6 tháng). Những nghiên cứu gần đây cho
rằng, ở vùng nước ấm, tuổi thành thục sinh dục của mực nang là 5,4 – 7,8 tháng
(trung bình 6,9 tháng); ở vùng nước lạnh hơn tuyến sinh dục thành thục sau 10,3
tháng. Ở vùng nước có nhiệt độ cao hơn tốc độ tăng trưởng của mực nang nhanh hơn
nhưng tuổi thọ ngắn hơn. Con đực thường chín sinh dục trước con cái (Howaida et al.,
1999; Roper et al., 1984).
Nhiều tác giả cho rằng kích thước trưởng thành cực đại của lồi Sepia pharaonis ở
các vùng biển khác nhau thì khác nhau và con đực có kích thước lớn hơn con cái. Tuy
nhiên, các tác giả đều cho rằng lồi mực nang vân hổ ở ngồi tự nhiên có kích thước và
khối lượng lớn hơn trong điều kiện ni giữ và ở vùng nước nhi
ệt độ cao hơn , tốc độ
tăng trưởng của mực nang nhanh hơn nhưng tuổi thọ ngắn hơn.
1.4. §Ỉc ®iĨm dinh d−ìng
Mùc míi në cã thĨ sèng nhê no·n hoµng tõ 3-7 ngµy, sau ®ã sư dơng thøc ¨n måi
sèng nh− gi¸p x¸c nhá, c¸ con. Sau 30 ngµy chóng cã thĨ ¨n thøc ¨n chÕt nh− c¸
(Nabhitabhata, 1978). Chotiyaputta (1981) ®· x¸c ®Þnh thµnh phÇn gåm 72,55% gi¸p
x¸c vµ 11,76% c¸ trong d¹ dµy cđa mùc nang. DeRusha et al. (1989) x¸c ®Þnh Sepia
officinalis gi¶m tØ lƯ t¨ng tr−ëng khi nu«i b»ng thøc ¨n chÕt. TØ lƯ cho ¨n ®èi víi S.
esculenta lµ 17-43%, S. subaculeata lµ 25-31% (Choe, 1966) cßn víi S. pharaonis lµ 18-
63% (Nabhitabhata, 1996). HƯ sè chun ®ỉi thøc ¨n lµ 40-50% ®èi víi S. officinalis

(Clarke et al, 1989), 48,22% ®èi víi S. pharaonis vµ 35,97% ®èi víi S.lycidas
(Natsukari, 1991). Segawa (1990) t×m thÊy Siriella longiceps vµ Atherion elymus lµ thøc

6
¨n t−¬i sèng thÝch hỵp cho Sepioteuthis lessoniana. Shokita et al. (1991) t×m thÊy t«m
n−íc ngät Caridina typus lµ thøc ¨n tèt cho con non Sepia latimanus.
Theo Forice G.P. (2002) thức ăn của mực nang là cá, tơm, hoặc cua có kích thước
nhỏ hơn chúng. Chúng khơng ăn động vật nhuyễn thể như vẹm, nghêu, sò, ốc biển. Mực
nang có thể ăn thịt nhau nếu thiếu thức ăn. Chúng thường bơi và bắt mồi về đêm.
NhiỊu nghiªn cøu ®· ph¸t hiƯn ra thµnh phÇn cđa c¸c läai enzyme trong hƯ tiªu hãa
cđa mùc nang (Boucaud-camou & Roper 1995). Trong sè c¸c läai enzyme ®−ỵc t×m thÊy
nh− protease, trypsin, kimotrypsin phosphatase th× hµm l−ỵng cđa tripsin t¨ng trong giai
®äan mùc 15 ngµy ti vµ gi¶m ®i trong giai ®äan tiÕp theo vµ hµm l−ỵng cđa enzyme
nµy tØ lƯ thn víi hµm l−ỵng Polyunsaturated fatty acids PUPA cã trong thøc ¨n
(Koueta et al. 2000). Tuy vËy cho ®Õn nay th«ng tin vỊ thøc ¨n nh©n t¹o phơc vơ cho
nu«i mùc ch−a ®−ỵc c«ng bè.
1.5. Nghiªn cøu vỊ bƯnh
Nghiªn cøu vỊ t¸c nh©n g©y bƯnh vµ biƯn ph¸p phßng trÞ bƯnh cho mùc hiƯn nay
ch−a nhiỊu. Nabhitabhata et al. (1985) ph¸t hiƯn ra bƯnh vi khn trªn mùc nang vµ cã
thĨ h¹n chÕ vi khn b»ng kh¸ng sinh nång ®é 0,5-2ppm. C¸c t¸c gi¶ nµy còng ph¸t hiƯn
ra mét sè nguyªn sinh ®éng vËt g©y bƯnh trªn mùc phỉ biÕn lµ loµi
Cryptocaeyon sp
nh−ng biƯn ph¸p phßng bƯnh b»ng chloramphenical vµ acetat ®ång ch−a ®em l¹i hiƯu
qu¶. Theo Sangster & Smolowitz (2003) t¸c nh©n g©y bƯnh ë mùc ®· ®−ỵc ®iỊu tra,
ph©n lËp, c¶m nhiƠm lµ vi khn thc gièng Vibrio trong ®ã loµi V. alginolyticus lµ t¸c
nh©n g©y chÕt ë mùc. Tuy vËy loµi vi khn nµy chØ lµ t¸c nh©n g©y bƯnh gi¸n tiÕp cã
liªn quan ®Õn møc ®é tỉn th−¬ng cđa mùc vµ møc ®é « nhiƠm trong m«i tr−êng nu«i.
BiƯn ph¸p ®Ị xt lµ gi÷ m«i tr−êng trong s¹ch phï hỵp cho ph¸t triĨn cđa mùc, tr¸nh
lµm mùc bÞ sèc, tỉn th−¬ng.
1.6. S¶n xt gièng

Có khoảng 70 loài thuộc lớp chân đầu đã được nghiên cứu, trong đó có hơn 10
loài được nghiên cứu ở các nước trên thế giới và 11 loài nghiên cứu ở Thái Lan.
Nghiªn cøu sinh s¶n vµ −¬ng nu«i mùc nang ®−ỵc NhËt B¶n thùc hiƯn n¨m 1963
(Choe, S.& Y.Ohshima, 1963), Th¸i Lan thùc hiƯn tõ n¨m 1978 (Nabhitabhata, 1978),
Indonesia thùc hiƯn n¨m 1997 (Taufik Ahmad & Usman, 1997). Mùc bè mĐ ®−ỵc tËp
hỵp tõ tù nhiªn, chun vỊ tr¹i gièng vµ nu«i gi÷ trong bĨ 2 m
3
. TØ lƯ ®ùc c¸i lµ 1:2.
Chóng giao vÜ vµ ®Ỵ trøng trong bĨ.
ë nhiƯt ®é 28
o
C, trøng në sau khi ®Ỵ kho¶ng tõ 10-
12 ngµy. Ấu trïng sau khi në ¨n Mysis hc Postlarvae cđa t«m. Thøc ¨n chÕt nh− c¸
t−¬i cã thĨ sư dơng sau 30-50 ngµy ti. TØ lƯ sèng sau 10 ngµy ti ®¹t 90% ë S.
pharaonis (Nabhitabhata & Nilaphat 1999); 66% sau 25 ngµy ti ë S. latimanus

7
(Shokita et al, 1991). TØ lƯ sèng ®¹t 60, 35, 30, 10 vµ 4% ë c¸c mËt ®é 0.5, 1, 1.5, 2 vµ
2.5 con/lÝt sau 28 ngµy ti ë Sepioteuthis lessonniana. MËt ®é nu«i, thøc ¨n lµ nh÷ng
u tè chÝnh ¶nh h−ëng lín ®Õn tØ lƯ sèng cđa mùc giai ®o¹n con non. Sykes et al.
(2003) nu«i mùc
Sepia officinalis ë 3 mËt ®é 52, 515, 1544 con/m
2
thu ®−ỵc t¨ng
tr−ëng cao nhÊt ë mËt ®é 515 con/m
2
. Còng theo c¸c t¸c gi¶ nµy mùc khèi l−ỵng 5-20
gam cã thĨ nu«i ë mËt ®é 120 con/m
2
. Tõ c¸c nghiªn cøu nµy dù ®o¸n mËt ®é nu«i phï

hỵp cho mùc ë giai ®äan míi në lµ 0,5-1 con/l t−¬ng øng víi 50-100 con/m
2
.
1.7. Nu«i th−¬ng phÈm
NhiỊu loµi mùc nang ®· ®−ỵc nu«i thµnh c«ng ®Õn kÝch th−íc lín nhÊt cđa loµi
nh− Sepia esculenta ®¹t 9 cm vµ 130 g vµ S. subaculeata ®¹t 17 cm vµ 350g (Choe,
1966); S. officinalis ®¹t 27 cm vµ 2900g; S. pharaonis ®¹t 16 cm vµ 370 g (Nabhitabhata
et al .,1999).
Theo Lu (1998), Minton et al. (2001) loài mực nang S. pharaonis là đối tượng
nuôi thủy sản rất thích hợp bởi chúng phân bố rộng khắp, có kích thước lớn, tốc độ
tăng trưởng nhanh, có khả năng nuôi 2 vụ/năm. Chúng thích nghi tốt với chế độ dinh
dưỡng khác nhau, dễ dàng chuyển tính ăn từ mồi sống sang mồi chết. Sự sinh sản
xuất hiện ngay trong điều kiện nuôi nhốt. Trứng được đẻ ra trong điều kiện nuôi nhốt
có tỉ lệ thụ tinh thấp hơn 20% nhưng tỉ lệ nở cao hơn 70%.
Theo Edward Danakumak (1991), nhiệt độ 26-28
o
C, hàm lượng oxy hồ tan từ 5-
7mg/L, độ mặn 31-34‰ là thích hợp cho ni mực. Mật độ thích hợp cho ni mực giai
đoạn 10 ngày tuổi là từ 500 con/ m
2
, 10 ngày tiếp theo là 250 con/ m
2
, khi đem

ra ni
thương phẩm mật độ thích hợp 10 con/ m
2
. Sau khi trứng nở mực con dinh dưỡng bằng
nỗn hồng từ 3-7 ngày. Sau đó chúng chuyển sang sống đáy, ăn ấu trùng tơm ở giai
đoạn mysis và ăn thức ăn của lồi sau 30 ngày (chiều dài thân đạt 2-3 cm)

Nabhitabhata et al. (1984) nuôi thương phẩm mực nang
Sepioteuthis lessoniana
chiều dài màng áo 5 cm trong đăng ở các mật độ khác nhau 0,8-5 con/m
2
. Kết quả đạt
tỉ lệ sống cao nhất 42,86% ở mật độ 1,2 con/m
2
và thấp nhất 20% ở mật độ 5 con/m
2
.
Tăng trưởng cao nhất đạt ở mật độ 2,8 con/m
2
. Hệ số thức ăn trung bình là 12,4, cao
hơn so với nhiều lòai khác.
Nabhitabhata et al. (1985) nuôi thử nghiệm mực nang
Sepiella inermiss trong ao
đất
thu được tỉ lệ sống 35,98 % ở mật độ 2,31 con/m
2
và 38,09% ở mật độ 6,07 con/m
2
.
Sản lượng thu được tỉ lệ thuận với mật độ nuôi. Hệ số thức ăn cao (28,5). Thử nghiệm

8
chỉ ra mật độ 6,07 con/m
2
có thể áp dụng cho nuôi đối tượng này trong ao trong thời
gian 100-110 ngày.
Năm 1998, Hoa kỳ bắt đầu nuôi mực nang. Hai đối tượng được nghiên cứu là

Sepia pharaonis và S. officinalis. Mặc dù loài S. officinalis phổ biến hơn loài S.
pharaonis nhưng S. pharaonis là đối tượng năng động, dễ nuôi dưỡng và thích nghi tốt
khi nuôi trong những bể nhỏ. Chúng là loài nhiệt đới thích nghi nhiệt độ cao (25 –
30
o
C) và có thể chòu đựng ở ngưỡng nhiệt độ thấp 18
o
C. Về hệ thống nuôi mực, hầu
hết các nghiên cứu sử dụng hệ thống nước chảy tuần hoàn khép kín.
Nh×n chung trªn thÕ giíi viƯc cho ®Ỵ vµ −¬ng nu«i nh©n t¹o mùc nang ®· thµnh
c«ng nh−ng ®Ịu giíi h¹n ë qui m« nghiªn cøu thÝ nghiƯm, ch−a ®−a ra ®−ỵc m« h×nh s¶n
xt cã hiƯu qu¶. Theo thèng kª cđa FAO tõ 1967-2003, trªn thÕ giíi chØ cã 5 n−íc nu«i
®éng vËt ch©n ®Çu (mùc nang vµ b¹ch tc) lµ NhËt B¶n, Thỉ NhÜ Kú, Tunisia, vµ T©y
Ban Nha, trong ®ã NhËt B¶n lµ n−íc cã s¶n l−ỵng nu«i b¹ch tc lín nhÊt. N¨m 1967
s¶n l−ỵng nu«i b¹ch tc cđa NhËt ®¹t 117 tÊn, gi¶m dÇn n¨m 1970 lµ 109 tÊn, 1971 lµ
98 tÊn , 1975 lµ 41 tÊn vµ kÕt thóc vµo n¨m 1976. Tõ n¨m 1990, s¶n l−ỵng nu«i mùc vµ
b¹ch tc cđa c¸c n−íc ®−ỵc FAO thèng kª ë B¶ng 1.
B¶ng 1. S¶n l−ỵng nu«i mùc nang vµ b¹ch tc trªn thÕ giíi giai ®äan 1990-2003(tÊn)

Nước Lòai nuôi 1990 1991 1992-
1995
1996 1997 1998-
1999
2000 2001 2002 2003
Bồ Đào Nha Mực nang <0.5 <0.5 < 0.5 1 1 1 <0.5 1 - -
Tunisia Mực nang 17 10 <0.5 <0.5 <0.5 - - - - -
Bồ Đào Nha Bạch tuộc - - - - 3 - - - - -
Tây Ban Nha Bạch tuộc . . . . . 32 28 15 14 10
Tunisia Bạch tuộc 10 10 <0.5 <0.5 <0.5 - - - - -

Nh− vËy, cã rÊt nhiỊu n−íc ®Çu t− nghiªn cøu vỊ ®éng vËt ch©n ®Çu, tõ nghiªn cøu
c¬ b¶n ®Õn nghiªn cøu øng dơng nh−ng cho ®Õn nay ch−a n−íc nµo thµnh c«ng ë qui m«
lín. S¶n l−ỵng nu«i mùc, b¹ch tc ë mét sè n−íc kh«ng t¨ng hc gi¶m dÇn, chđ u
vÉn lµ ë qui m« nhá. N−íc cã nghỊ nu«i §VC§ sím nhÊt lµ NhËt B¶n, ®¹t s¶n l−ỵng rÊt
cao còng ®· chÊm døt nghỊ nu«i tõ rÊt l©u. HiƯn t¹i chØ cã T©y Ban Nha cßn duy tr×
nghỊ nu«i b¹ch tc víi s¶n l−ỵng 10 tÊn (n¨m 2003).

9
Lý do chđ u chi phèi ho¹t ®éng nu«i chØ ë qui m« nhá cã liªn quan ®Õn hiƯu qu¶
kinh tÕ. VÊn ®Ị gi¶i qut thøc ¨n t−¬i sèng cho −¬ng nu«i mùc giai ®o¹n nhá, hƯ sè
chun ®ỉi thøc ¨n qu¸ cao vµ tØ lƯ sèng trong nu«i mùc cßn thÊp lµ nh÷ng nguyªn nh©n
lµm cho nghỊ nu«i mùc kh«ng ph¸t triĨn ®−ỵc, kĨ c¶ ë c¸c n−íc ph¸t triĨn.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc
ë n−íc ta, c¸c vïng biĨn ®Ịu cã §VC§ ph©n bè, nhiỊu nhãm loµi cã sè l−ỵng lín
nh− mùc èng, mùc nang, b¹ch tc, hiƯn lµ ®èi t−ỵng khai th¸c quan träng cđa nghỊ
khai th¸c h¶i s¶n. Ngn lỵi §VC§ ®¸nh b¾t kh«ng nh÷ng phơc vơ nhu cÇu trong n−íc
mµ ngµy cµng cã vÞ trÝ cao trong gi¸ trÞ xt khÈu cđa ngµnh thủ s¶n. C¸c nghiªn cøu
vỊ mùc ë ViƯt Nam tËp trung trªn c¸c lÜnh vùc vỊ thµnh phÇn loµi, ph©n bè, sinh tr−ëng
vµ b−íc ®Çu nghiªn cøu sinh häc sinh s¶n nh−ng ch−a x©y dùng ®−ỵc kü tht s¶n xt
gièng vµ nu«i th−¬ng phÈm mùc.
2.1. Nghiªn cøu thµnh phÇn loµi, ph©n bè vµ khai th¸c
§VC§ biĨn ViƯt Nam ®−ỵc ph©n chia lµm 4 nhãm gåm: nhãm loµi Trung Hoa-
NhËt B¶n, nhãm loµi Ên ®é-Malayxia, nhãm loµi ph©n bè toµn cÇu vµ nhãm loµi ®Ỉc h÷u
cđa ViƯt Nam (Ngun Xu©n Dơc, 1997). Cho ®Õn nay ë vïng biĨn ViƯt Nam ®· ph¸t
hiƯn cã 69 loµi §VC§ ph©n bè trong ®ã vÞnh B¾c bé cã 32 loµi, vïng biĨn phÝa nam cã
40 loµi (19 loµi lµ chung cho c¶ 2 vïng). Cã 4 loµi §VC§ q hiÕm ®−ỵc ®−a vµo s¸ch
®á ViƯt nam cÇn b¶o vƯ gåm èc Anh vò (Nautilus pompilius), mùc èng Trung hoa
(Loligo chinnensis), mùc nang v©n hỉ (Sepia pharaonis) vµ mùc l¸ (Sepioteuthis
lessoniana). C¸c t¸c gi¶ vµ c«ng tr×nh chÝnh nghiªn cøu vỊ thµnh phÇn loµi vµ ph©n bè
cđa §VC§ ViƯt Nam cã Ngun Xu©n Dơc (1978, 2001), TrÇn Chu, TrÇn §Þnh (1994),

Ngun Phi §Ýnh (1997).
Mùc nang, lßai Sepia lycidas, S. latimanus, S. pharaonis, ph©n bè réng vµ cã sè
l−ỵng lín. ë vïng biĨn phÝa B¾c vµo mïa kh« (th¸ng 1,2,3) chóng th−êng tËp trung ë
c¸c ®¶o nh− C¸i Chiªn, C« T« (Qu¶ng Ninh), B¹ch Long VÜ, C¸t Bµ (H¶i Phßng). Vïng
biĨn MiỊn Nam, mùc nang ph©n bè ë 3 khu vùc chÝnh lµ nam Phan Rang-Phan ThiÕt,
Phan ThiÕt-Vòng Tµu, xung quanh C«n ®¶o vµ R¹ch Gi¸- Cµ Mau, ë ®é s©u tõ 50-200 m
n−íc. Vµo mïa sinh s¶n (th¸ng 1-4) mùc nang th−êng di c− vµo gÇn bê ®Ĩ sinh s¶n (Bé
Thđy s¶n, 1996).
Họ mực nang có 15 loài thuộc 3 giống trong đó vùng biển vònh Bắc Bộ có 10
loài, vùng biển phía Nam có 10 loài (Nguyễn Xuân Dục, 1978). Có 4 loài mực nang
có giá trò kinh tế (sản lượng cao và phân bố ở nhiều vùng) là mực nang vân hổ (Sepia
pharaonis), mực nang mắt cáo (Sepia lycidas), mực nang vân trắng (Sepia latimanus)