Luận án tiến sĩ quyết định hành chính của chính phủ việt nam

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TỐNG ĐĂNG HƯNG

QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH
CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SỸ LUẬT HỌC

Hà Nội, năm 2021


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

TỐNG ĐĂNG HƯNG

QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH
CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM
Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính

Mã số: 9.38.01.02

LUẬN ÁN TIẾN SỸ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS. TS. PHẠM HỒNG THÁI

Hà Nội, năm 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu độc lập của
riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và
chưa được công bố trong các cơng trình khoa học khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Tống Đăng Hưng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
ĐỀ TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU ............. 8
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .......................... 8
1.2. Đánh giá chung và những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục
nghiên cứu.................................................................................................. 22
Tiểu kết chương 1 ............................................................................................... 25
Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYẾT ĐỊNH HÀNH
CHÍNH CỦA CHÍNH PHỦ............................................................................... 26
2.1. Khái niệm, đặc điểm quyết định hành chính của Chính phủ .............. 26
2.2. Phân loại quyết định hành chính của Chính phủ ................................ 42
2.3. Yêu cầu tính hợp pháp và hợp lý đối với quyết định hành chính
của Chính phủ ............................................................................................ 56
2.4. Vai trị, mối tương quan giữa quyết định hành chính của Chính
phủ với các quyết định pháp luật ............................................................... 59
2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định hành chính của Chính phủ ..... 71
Tiểu kết chương 2 ............................................................................................... 82

Chương 3: THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VÀ THỰC
TRẠNG QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM .. 85
3.1. Thực trạng quy định pháp luật về quyết định hành chính của
Chính phủ Việt Nam .................................................................................. 85
3.2. Thực tiễn đảm bảo tính hợp pháp và hợp lý của quyết định hành
chính của Chính phủ Việt Nam ............................................................... 101
3.3. Thực trạng ban hành quyết định hành chính của Chính phủ Việt Nam. 111
3.4. Hạn chế và nguyên nhân của thực trạng ban hành quyết định hành
chính của Chính phủ ................................................................................ 121
Tiểu kết chương 3 ............................................................................................. 127
Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HỒN THIỆN QUYẾT
ĐỊNH HÀNH CHÍNH CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM............................... 129


4.1. Quan điểm hồn thiện quyết định hành chính của Chính phủ Việt Nam 129
4.2. Giải pháp hồn thiện quyết định hành chính của Chính phủ Việt Nam. 138
Tiểu kết chương 4 ............................................................................................. 152
KẾT LUẬN ....................................................................................................... 153
DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ..................................................................... 158
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 159


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
BCHTƯ:

Ban chấp hành Trung ương

CP:

Chính phủ

HĐND:

Hội đồng Nhân dân

QĐ:

Quyết định

QĐHC:

Quyết định hành chính

QĐHC của CP:

Quyết định hành chính của Chính phủ

QH:

Quốc hội

QPPL:

Quy phạm pháp luật

UBND:

Ủy ban Nhân dân

UBTVQH:

Ủy ban Thường vụ Quốc hội

VBPL:

Văn bản pháp luật

VBQPPL:

Văn bản quy phạm pháp luật

VBQLNN:

Văn bản quản lý Nhà nước

VD:

Ví dụ


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Số lượng, phân loại các nghị định của CP trong giai đoạn
1996 - 2007 ........................................................................................ 96
Bảng 3.2. Số lượng, cơ cấu quyết định hành chính của CP trong giai đoạn
2010 - 2020 ....................................................................................... 112
Bảng 3.3. Số lượng luật, pháp lệnh cần ban hành nghị định hướng dẫn từ
năm 2010 đến tháng 6/2020 .............................................................. 114
Bảng 3.4. Số lượng nghị định chậm ban hành để hướng dẫn luật có hiệu

lực từ 01/01/2016 .............................................................................. 117


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Ngày 28 tháng 11 năm 2013, Quốc hội khóa XIII nước Cộng hịa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam, tại kỳ họp thứ 6 đã thông qua Hiến pháp năm 2013. Hiến
pháp năm 2013 đã bổ sung và phát triển nguyên tắc: “Quyền lực nhà nước là
thống nhất, có sự phân cơng, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước
trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp’’ và nhấn mạnh:
“Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của
Quốc hội”. Lần đầu tiên Hiến pháp chính thức khẳng định tính chất và vị trí của
Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp, nhấn mạnh và đề cao hơn vị
trí Chính phủ là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất. Với vị trí pháp lý là cơ
quan thực hiện quyền hành pháp, Chính phủ vừa phản ánh ngun tắc phân cơng,
phối hợp và kiểm sốt quyền lực nhà nước, vừa có vị thế và thẩm quyền độc lập,
chịu trách nhiệm thực hiện quyền lực hành pháp. Hiến pháp quy định Chính phủ
có 08 nhiệm vụ và quyền hạn. Thực hiện chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn
được Hiến pháp giao, bên cạnh quyền trình dự án luật, Hiến pháp năm 2013 đã
bổ sung quyền ban hành văn bản pháp luật của Chính phủ như một nhiệm vụ,
quyền hạn độc lập để thực hiện chức năng hành pháp. Các văn bản pháp luật do
Chính phủ ban hành, từ góc nhìn của quản lý, thực chất là những quyết định
hành chính được sử dụng trong quản lý nhà nước. Quyết định hành chính của
Chính phủ chiếm vị trí trung tâm trong hoạt động quản lý nhà nước, là phương
tiện khơng thể thiếu để Chính phủ thực hiện quyền hành pháp, thực hiện vai trị
hành chính nhà nước và chấp hành của Quốc hội.
Về quyết định hành chính nói chung đã có nhiều cơng trình nghiên cứu, kể
cả nghiên cứu chuyên sâu, nhưng quyết định hành chính của Chính phủ chưa được
nghiên cứu một cách hệ thống, tồn diện, nhiều vấn đề lý luận về quyết định hành

chính của Chính phủ chưa được nghiên cứu: khái niệm, đặc điểm, phân loại, vai trò,
những yếu tố tác động đến việc ban hành quyết định hành chính của Chính phủ;
chưa có những nghiên cứu đánh giá thực tiễn ban hành quyết định hành chính của
1


Chính phủ cũng như quan điểm thống nhất và các giải pháp tổng thể để hoạt động
ban hành Quyết định hành chính của Chính phủ đáp ứng được chủ trương, chính
sách của Đảng, Nhà nước và các địi hỏi của thực tiễn đặt ra.
Pháp luật quy định về quyết định hành chính của Chính phủ cịn nhiều bất
cập, chưa đầy đủ, chủ yếu quy định về quyết định hành chính quy phạm, đó là
các văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ, cịn các quyết định hành chính
cá biệt, quyết định hành chính chính sách được quy định rất tản mạn, chưa đầy
đủ và rõ ràng. Thực tiễn ban hành quyết định hành chính của Chính phủ cịn
nhiều bất cập như: ban hành chưa đúng thẩm quyền, cịn có nội dung trái pháp
luật, quy định không phù hợp, lạc hậu với thực tiễn của đời sống xã hội, có tình
trạng mâu thuẫn, chồng chéo; việc ban hành cịn chậm, thiếu, chưa kịp thời, hiệu
lực, hiệu quả còn thấp. Từ những thực tế nêu trên, việc làm sáng tỏ những vấn đề
có tính chất lý luận và thực tiễn có liên quan đến quyết định hành chính của
Chính phủ như khái niệm, đặc điểm, vai trò, mối tương quan, các yếu tố ảnh
hưởng cũng như nghiên cứu về tính hợp pháp, tính hợp lý quyết định hành chính
của Chính phủ và đưa ra quan điểm thống nhất cùng những giải pháp tổng thể
hoàn thiện hoạt động ban hành quyết định hành chính của Chính phủ là một
trong những nhiệm vụ có tính cấp thiết, góp phần xây dựng Chính phủ liêm
chính, sáng tạo, đổi mới. Với mong muốn làm sáng tỏ các vấn đề trên tác giả đã
quyết định chọn đề tài : “Quyết định hành chính của Chính phủ Việt Nam”
làm đề tài luận án tiến sỹ để nghiên cứu.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận án là: i) Làm rõ những vấn đề lý luận về

quyết định hành chính của Chính phủ; ii) Đánh giá thực trạng quyết định hành
chính của Chính phủ ở nước ta hiện nay; iii) Trên cơ sở đó đưa ra những quan
điểm, giải pháp nhằm hồn thiện quyết định hành chính của Chính phủ.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nhằm đạt được mục đích nghiên cứu, luận án có nhiệm vụ cơ bản sau:
Một là, khảo sát đánh giá được kết quả của các công trình đã được cơng
bố ở trong và ngồi nước liên quan quyết định hành chính của Chính phủ, xác
2


định được những vấn đề cần nghiên cứu thông qua câu hỏi nghiên cứu và giả
thuyết khoa học.
Hai là, đưa ra được khái niệm, đặc điểm, phân loại, tính hợp pháp, hợp lý,
vai trò, mối tương quan giữa quyết định hành chính của Chính phủ với các quyết
định pháp luật khác, các yếu tố ảnh hưởng quyết định hành chính của Chính phủ.
Ba là, Phân tích, đánh giá thực trạng quy định pháp luật về quyết định
hành chính của Chính phủ, chỉ ra được ưu điểm, hạn chế; đánh giá thực trạng
quyết định hành chính của Chính phủ, chỉ ra những hạn chế, bất cập trong ban
hành quyết định hành chính của Chính phủ.
Bốn là, Đưa ra quan điểm, giải pháp nhằm hồn thiện quyết định hành
chính của Chính phủ ở Việt Nam hiện nay.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án được xác định là những vấn đề lý luận
và thực tiễn về quyết định hành chính của Chính phủ Việt Nam hiện nay ở cả
phương diện pháp luật và thực hiện pháp luật về ban hành quyết định hành chính
của Chính phủ.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
3.2.1. Phạm vi các vấn đề nghiên cứu
Quyết định hành chính của Chính phủ là vấn đề rộng, trong khuôn khổ

luận án tiến sĩ, nghiên cứu sinh tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, pháp
luật, thực tiễn đảm bảo tính hợp pháp, hợp lý và ban hành quyết định hành chính
của Chính phủ, những quan điểm và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng quyết
định hành chính của Chính phủ. Luận án chỉ giới hạn nghiên cứu quyết định
hành chính của Chính phủ Việt Nam, khơng nghiên cứu quyết định hành chính
của Chính phủ các nước khác.
3.2.2. Phạm vi về thời gian nghiên cứu
Luận án nghiên cứu thực tiễn ban hành quyết định hành chính của Chính
phủ từ thời điểm luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996 được ban
hành. Trong đó tập trung vào giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2020.
3


4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Cơ sở lý luận của luận án là những nguyên lý cơ bản của triết học duy
vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh về nhà nước và pháp luật; các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng
sản Việt Nam về vị trí vai trị của Chính phủ, về văn bản pháp luật của các cơ
quan nhà nước nói chung và của Chính phủ nói riêng. Ngoài ra, những quan
điểm lý luận, kết quả nghiên cứu thực tiễn về quyết định hành chính của Chính
phủ của các nhà khoa học, tác giả đi trước cũng là nguồn tham khảo về cơ sở lý
luận quan trọng cho luận án.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp cụ thể
như: hệ thống, phân tích và tởng hợp, lịch sử và lơgíc, thống kê so sánh, khái
quát hóa được sử dụng xuyên suốt luận án để làm rõ các khái niệm về quyết
định hành chính, quyết định hành chính của Chính phủ, về cơ sở khoa học, pháp
lý và các yếu tố tác động ảnh hưởng đến ban hành quyết định hành chính của
Chính phủ. Các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong các chương của

luận án như sau:
- Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, luận
án sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp lịch sử và lơgíc
nhằm chỉ ra được những vấn đề lý luận, thực tiễn và giải pháp đã được nghiên
cứu ở trong nước và nước ngồi có liên quan đến nội dung luận án; đồng thời
xác định rõ những vấn đề mà luận án cần triển khai tiếp tục nghiên cứu.
- Chương 2 của luận án sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp,
phương pháp lịch sử và lơgíc, phương pháp hệ thống hóa, khái qt hóa và so
sánh để tìm ra sự khác biệt giữa các loại quyết định hành chính của Chính phủ
như quyết định hành chính chính sách, quyết định hành chính quy phạm, quyết
định hành chính cá biệt. Luận án so sánh giữa quyết định hành chính của Chính
phủ với các quyết định pháp luật khác, với các văn bản hành chính để nghiên
cứu, làm sáng tỏ cơ sở lý luận của luận án.
4


- Chương 3 của luận án sử dụng phương pháp phân tích thơng tin, số
liệu, tài liệu có sẵn kết hợp phương pháp thống kê – so sánh, phân tích và tổng
hợp để phân tích, đánh giá thực trạng ban hành quyết định hành chính của
Chính phủ ở Việt Nam; đồng thời đánh giá phân tích các kết quả đạt được, các
hạn chế, bất cập và nguyên nhân của thực trạng ban hành quyết định hành chính
của Chính phủ ở Việt Nam.
- Chương 4 của luận án sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp, phương
pháp lịch sử và lơgíc để phân tích, luận chứng, làm sáng tỏ các quan điểm và giải
pháp hoàn thiện ban hành quyết định hành chính của Chính phủ Việt Nam
* Giả thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
- Giả thuyết nghiên cứu
Thứ nhất: Những vấn đề lý luận về quyết định hành chính của Chính phủ,
chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện.
Thứ hai, Pháp luật quy định về quyết định hành chính của Chính phủ ở

nước ta cịn những khoảng trống, bất cập, mâu thuẫn làm ảnh hưởng đến chất
lượng ban hành quyết định hành chính của Chính phủ.
Thứ ba, thực trạng xây dựng và ban hành quyết định hành chính của
Chính phủ cịn chưa được làm rõ và quy định thống nhất. Điều này do nhiều
nguyên nhân chủ quan, khách quan khác nhau nhưng điểm cơ bản của vấn đề là
chưa được quy định đầy đủ, rõ ràng trong luật để điều chỉnh quan hệ và chủ thể
hành chính trong q trình hoạt động xây dựng ban hành và thực hiện quyết định
hành chính của cơ quan thực thi quyền hành pháp là Chính phủ.
Về mặt nội dung, tiếp tục sửa đổi, bổ sung hoàn thiện các văn bản pháp
luật có liên quan. Đặc biệt bổ sung các văn bản pháp luật hướng dẫn nhằm thống
nhất và khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động ban hành và
thực hiện các quyết định hành chính các cấp ví dụ: các Nghị định quy định về tổ
chức và hoạt động các cơ quan hành chính theo Luật Tổ chức Chính phủ số
76/2015/QH13 được thơng qua ngày 19/6/2015 tại Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa
XIII và Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 77/2015/QH13 ban hành ngày
19/6/2015; Luật ban hành Văn bản quy phạm pháp luật số 80/2015/QH13 được
thơng qua ngày 22/6/2015 của Quốc hội khóa XIII.
5


Về mặt tở chức, sắp xếp, hồn thiện cấu trúc hệ thống bộ máy các cơ quan
hành chính nhà nước theo hướng tinh gọn, thống nhất, đảm bảo hoạt động có
hiệu lực, hiệu quả, có sự phân cấp quản lý theo thẩm quyền và vị trí pháp lý.
Tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan hành chính nhà nước với các tổ chức
chính trị, chính trị - xã hội, các tổ chức sự nghiệp. Tăng cường năng lực cho đội
ngũ cán bộ, cơng chức trong q trình thực thi cơng vụ.
- Câu hỏi nghiên cứu
- Nghiên cứu khoa học pháp lý và khoa học khác có liên quan đã đạt được
thành tựu nghiên cứu gì về quyết định hành chính của Chính phủ? Những vấn đề
khoa học đặt ra hiện nay khi nghiên cứu quyết định hành chính của Chính phủ?

- Vị trí, vai trị, đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến tính hợp pháp, hợp
lý của quyết định hành chính của Chính phủ?
- Những bất cập, hạn chế về ban hành quyết định hành chính của Chính
phủ, thực trạng quy định pháp luật ban hành quyết định hành chính của Chính phủ
Việt Nam hiện nay như thế nào, nguyên nhân của những hạn chế ?
- Để hoàn thiện chất lượng ban hành quyết định hành chính của Chính phủ
cần có những quan điểm và giải pháp nào?
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Luận án tiến sỹ về quyết định hành chính của Chính phủ có những điểm
mới sau:
Một là, Luận án tổng quan các cơng trình, phân tích các quan điểm khoa học
trong và ngồi nước về quyết định hành chính, trên cơ sở đó làm sáng tỏ về mặt lý
luận khái niệm, đặc điểm, yêu cầu tính hợp pháp, hợp lý quyết định hành chính của
Chính phủ, vai trị, mối tương quan giữa quyết định hành chính của Chính phủ với
các quyết định pháp luật khác, các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định hành chính
của Chính phủ.
Hai là, Luận án phân tích thực trạng quy định pháp luật về quyết định
hành chính của Chính phủ bao gồm quy định pháp luật về vị trí pháp lý của
Chính phủ và quy định pháp luật về quyết định hành chính của Chính phủ. Luận
án đi sâu xem xét thực tiễn đảm bảo tính hợp pháp và hợp lý của quyết định hành
6


chính của Chính phủ và tổng hợp thực trạng ban hành quyết định hành chính giai
đoạn 2010 – 2020 và phân tích làm rõ tình trạng chậm, thiếu, chồng chéo và trái
luật trong ban hành quyết định hành chính của Chính phủ, chỉ ra những hạn chế
chung và cụ thể trong ban hành và nguyên nhân khách quan và chủ quan của
hạn chế đó trong ban hành quyết định hành chính của Chính phủ.
Ba là, Luận án đưa ra quan điểm, giải pháp hồn thiện quyết định hành
chính của Chính phủ ở nước ta hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quyết định hành
chính của Chính phủ, là tài liệu tham khảo cho những nghiên cứu tiếp theo về
quyết định hành chính của Chính phủ, cho việc hồn thiện pháp luật, thực tiễn
ban hành quyết định hành chính của Chính phủ.
Luận án là tài liệu tham khảo có giá trị đối với sinh viên, học viên Cao
học, nghiên cứu sinh chuyên ngành luật Hiến pháp và luật Hành chính ở phạm vi
những nội dung liên quan và những ai quan tâm đến đề tài này.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, cơng trình nghiên cứu khoa học, danh mục
tài liệu tham khảo, luận án có kết cấu gồm 04 chương, Chương 1: Tổng quan
tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài và những vấn đề luận án cần tiếp tục
nghiên cứu; Chương 2: Những vấn đề lý luận về quyết định hành chính của
Chính phủ; Chương 3: Thực tiễn quyết định hành chính của Chính phủ Việt
Nam; Chương 4: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện quyết định hành chính của
Chính phủ Việt Nam.

7


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ
NHỮNG VẤN ĐỀ LUẬN ÁN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

Trong nhiều năm qua, những vấn đề liên quan đến quyết định hành chính
(QĐHC) nói chung cũng như quyết định hành chính của Chính phủ nói riêng đã
thu hút được sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học cũng như
những người làm công tác thực tiễn ở Việt Nam và trên thế giới, do đó đã có
nhiều cơng trình nghiên cứu khoa học và bài viết về lĩnh vực này. Căn cứ vào

nội dung các cơng trình khoa học, bài viết có liên quan đến vấn đề QĐHC và
quyết định hành chính của Chính phủ (QĐHC của CP) được cơng bố, có thể sắp
xếp các cơng trình nghiên cứu liên quan theo các nhóm vấn đề như sau: 1)
Những cơng trình nghiên cứu về lý luận QĐHC của CP; 2) Những cơng trình
nghiên cứu về thực tiễn ban hành QĐHC của CP; 3) Những công trình nghiên
cứu, bài viết về quan điểm, giải pháp hồn thiện QĐHC của CP.
1.1.1. Tình hình nghiên cứu những vấn đề lý luận về quyết định hành
chính của Chính phủ
1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
Cuốn Luật Hành chính Việt Nam của GS. TS. Phạm Hồng Thái và PGS.
TS. Đinh Văn Mậu [108] đã đưa ra khái niệm về quyết định quản lý của cơ quan
hành chính nhà nước và đưa ra căn cứ để phân loại quyết định quản lý, phân chia
quyết định quản lý thành quyết định quản lý của Chính phủ, của Thủ tướng
Chính phủ, của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và của cơ quan hành
chính nhà nước ở địa phương. Theo tính chất pháp lý thì chia thành: Quyết định
quản lý chung, quyết định quy phạm, QĐHC. Nhưng các tác giả cũng chưa chỉ
rõ được điểm cơ bản của quyết định mang tính chính sách với quyết định mang
tính quy phạm và hành chính chưa được quy định cụ thể để tránh việc do sức ép
về thời gian và địi hỏi cần có ngay quyết định (QĐ), nên đã không thực hiện sự
rõ ràng trong mức độ xây dựng và ban hành các quyết định cho phù hợp với đối
tượng và phạm vi điều chỉnh của các quyết định. Đây cũng là cuốn sách có giá
trị học thuật cao cho các nhà nghiên cứu.
8


Cuốn sách “Tính minh bạch của quyết định hành chính” do Viện Nghiên
cứu chính sách, pháp luật và phát triển thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ
thuật Việt Nam [139] tuy không đề cập trực tiếp đến vấn đề lý luận QĐHC của
các cơ quan hành chính nhà nước, nhưng đã đề cập, phân tích yêu cầu tính minh
bạch của QĐHC nói chung, trong đó có QĐHC quy phạm của cơ quan hành

chính nhà nước. Đây là yêu cầu rất quan trọng của quá trình xây dựng nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Khi mơ hình tổ chức nhà nước ta ngày
càng được định hình và khẳng định rõ thì việc quyền lực nhà nước được tập
trung thống nhất, nhưng có sự phân cơng phối hợp trong thực hiện quyền lập
pháp, hành pháp, tư pháp thì tính minh bạch của QĐHC là địi hỏi khách quan
của sự phát triển đến nhà nước pháp quyền.
Tác phẩm Một số vấn đề về Văn bản quản lý nhà nước, lưu trữ - lịch sử và
quản lý nhà nước của GS. TSKH. Nguyễn Văn Thâm [124] đã tổng hợp lại rất
nhiều bài viết về các lĩnh vực văn bản, về công tác lưu trữ và các giá trị lịch sử
của văn bản và quản lý hành chính. Trong số đó có bài viết : Một số vấn đề lý
luận và thực tiễn của việc ban hành và tổ chức thực hiện các Quyết định hành
chính đã đề cập đến quan niệm, quy trình ban hành và tổ chức thực hiện QĐHC
đảm bảo hiệu lực, hiệu quả và tính khả thi cao.
Trong cuốn Kỷ yếu Hội thảo: Cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam
từ góc nhìn của các nhà khoa học của Học viện Hành chính [61] có bài viết: Đổi
mới các thiết chế Chủ tịch nước và Chính phủ (CP) trong điều kiện xây dựng
kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và tồn cầu hóa ở Việt Nam của PGS. TS.
Nguyễn Thị Hồi đã đề cập đến yêu cầu một CP gọn nhẹ, năng động, tập trung
vào hoạch định chính sách, quản lý nhà nước và cùng với đó là việc xây dựng và
ban hành các văn bản quy phạm pháp luật tạo cơ sở vững chắc cho việc cải cách
thể chế. Đồng thời tác giả cũng nhấn mạnh để đảm bảo cho luật đi vào cuộc sống
thì địi hỏi việc soạn thảo và ban hành các Nghị định phải đảm bảo đúng thời hạn
đã được quy định trong Luật ban hành Văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL).
Bài viết: Tiếp tục điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của Chính phủ - Khâu
then chốt của cải cách bộ máy hành chính nhà nước ở nước ta hiện nay của TS.
Dương Quang Tung đã đề cập đến những đổi mới và hạn chế bất hợp lý của
9


chức năng, nhiệm vụ của CP. Tác giả bài viết cũng nhấn mạnh đến việc xây

dựng và ban hành thể chế, chính sách, tạo lập mơi trường, hành lang pháp lý thuận
lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó có vai trị xây dựng, ban
hành văn bản pháp quy thuộc thẩm quyền của CP, Thủ tướng Chính phủ.
Cuốn sách Nâng cao quyền lực - năng lực - hiệu lực quản lý nhà nước,
nâng cao hiệu lực pháp luật, của Học viện Hành chính quốc gia ấn bản [57] là
nội dung tổng quan của các vấn đề quyền lực và năng lực quản lý nhà nước và
nâng cao hiệu lực pháp luật nói chung, đây là nguồn tài liệu có tính tổng quan về
hoạt động quản lý nhà nước nói chung và hoạt động quản lý hành chính nhà
nước nói riêng. Tuy nhiên, hiệu lực của QĐHC của CP là yếu tố quan trọng có
tính quyết định đến hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước, nâng cao hiệu lực
pháp luật được áp dụng trong thực tế thì chưa được các tác giả làm rõ. Đồng thời
cũng chưa gắn việc yêu cầu của hiệu lực, hiệu quả với quá trình thực hiện quyền
điều hành của CP thơng qua hình thức là các QĐHC.
Sách chun khảo Kỹ thuật lập quy của tác giả Lưu Kiếm Thanh [114] đã
khái quát tương đối đầy đủ và chuyên sâu về hoạt động lập quy nói chung. Tác
giả đã xác định những nội dung cần nghiên cứu cho hoạt động lập quy của chính
quyền địa phương cấp tỉnh. Đây là tài liệu tham khảo để luận án nghiên cứu hoạt
động lập quy nói chung và cụ thể cách thức ban hành QĐHC nhà nước, định
hình nên quy trình các bước để xây dựng và ban hành QĐHC.
Dự án Luật ban hành quyết định hành chính năm 2015 của Viện Nghiên
cứu lập pháp thuộc Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) chủ trì xây dựng
[145] đã qua các bước lấy ý kiến của các cơ quan chuyên môn và các cơ quan có
liên quan và đã trình ra Quốc hội (QH) để biểu quyết. Dự thảo Luật này đã đề
cập đến các quy định nguyên tắc, trình tự, thủ tục ban hành QĐHC; quyền, nghĩa
vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc ban hành QĐHC. Dự thảo cũng đưa
ra khái niệm về QĐHC là văn bản áp dụng pháp luật và đưa ra phân loại QĐHC
thành các loại như có lợi hoặc bất lợi cho người thi hành, quyết định có liên quan
đến lợi ích cộng đồng và quyết định trong trường hợp khẩn cấp, cấp thiết. Luật
ban hành QĐHC cũng quy định về ủy quyền ban hành QĐHC; hiệu lực của
QĐHC; quyền về đính chính, sửa đổi, bổ sung, gia hạn QĐHC. Dự thảo Luật

10


này là bước tiến lớn trong việc thống nhất quy định về QĐHC, tăng cường thêm
tính minh bạch, tính chịu trách nhiệm, góp phần cải thiện chất lượng hoạt động
ban hành QĐHC, tạo khuôn khổ pháp lý chung cho việc ban hành QĐHC của
các cơ quan và người có thẩm quyền. Tuy nhiên, dự thảo Luật này cũng vẫn
chưa đề cập đến chủ thể có vai trị quan trọng bậc nhất trong hệ thống hành
chính là Chính phủ, mà đối tượng điều chỉnh mới chỉ đề cập đến cấp bộ, Ủy ban
nhân dân (UBND) các cấp. Mặt khác, cũng còn nhiều ý kiến chưa thống nhất về
phạm vi điều chỉnh, chủ thể ban hành, về ủy quyền ban hành, về phân loại, trình
tự, thủ tục ban hành.
Đề tài khoa học: Tính minh bạch của quyết định hành chính (Viện Nghiên
cứu chính sách, pháp luật và phát triển (PLD)) [140] dựa trên cơ sở pháp luật
thực định về QĐHC, đã đưa ra được một hệ thống tiêu chí đánh giá tính minh
bạch của QĐHC - quyết định cá biệt cụ thể; theo các tác giả để bảo đảm tính
minh bạch của QĐHC cần phải có sự tham gia của người dân, tổ chức vào quá
trình xây dựng, ban hành QĐHC, thực hiện nghiêm ngặt các quy định thủ tục
xây dựng và ban hành, đồng thời phải có sự giải trình (hay điều trần).
Tác giả GS. TS. Phạm Hồng Thái, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội
qua các bài viết như: Quyết định hành chính của Chính phủ - một số khía cạnh lý
luận và pháp lý [111]. Bài viết đã đưa ra quan niệm về QĐHC, từng loại QĐHC
của CP như: quyết định quy phạm, quyết định chính sách, quyết định cá biệt
thơng qua việc phân tích các loại nghị định, nghị quyết của CP; những bất cập,
hạn chế của pháp luật quy định QĐHC của CP. Những quan điểm và phân tích
sâu sắc này rất quan trọng đóng góp cho nghiên cứu của luận án về cơ sở lý luận
làm rõ khái niệm QĐHC, các hình thức QĐHC của CP, những hạn chế trong
việc sử dụng các hình thức của QĐHC của CP có liên quan đến các văn bản luật
khác như Luật ban hành VBQPPL năm 2008; Bài viết Quyết định hành chính
quy phạm của cơ quan hành chính nhà nước - một số khía cạnh lí luận và thực

tiễn [110] đã phân tích các quan điểm khoa học về QĐHC, đưa ra quan điểm
khoa học về QĐHC quy phạm, đặc điểm QĐHC quy phạm của cơ quan hành
chính nhà nước và phân loại các QĐHC quy phạm của cơ quan hành chính nhà
nước; Bài viết Quyết định hành chính - một số khía cạnh lý luận và pháp lý
11


[109], tác giả phân tích đánh giá những quan điểm khoa học trong và ngoài nước
về QĐHC và đưa ra quan điểm mới về QĐHC nhà nước, đặc điểm và hiệu quả
của QĐHC nhà nước; đồng thời cần phải hoàn thiện các quy định của Luật ban
hành VBQPPL năm 2008 theo hướng thừa nhận nghị quyết của CP chứa đựng
quy phạm pháp luật là VBQPPL và cần có cơ chế để kiểm tra tính hợp hiến, hợp
pháp của các quyết định này; Bài viết Văn bản quy phạm pháp luật và pháp luật
về văn bản quy phạm pháp luật [112] phân tích chỉ ra những đặc điểm của
VBQPPL, đánh giá những ưu điểm, hạn chế của pháp luật quy định về việc ban
hành VBQPPL.
Tác giả Tiến sỹ Nguyễn Bá Chiến có bài viết Bàn về khái niệm Quyết định
hành chính nhà nước đưa ra các khái niệm, định nghĩa về QĐHC. Sau khi phân
tích các quan niệm, định nghĩa khác nhau về QĐHC nhà nước tác giả đã đưa ra
định nghĩa theo quan điểm riêng: “Quyết định hành chính nhà nước là văn bản
do cơ quan hành chính nhà nước, cơ quan, tở chức khác hoặc người có thẩm
quyền trong các cơ quan, tở chức đó ban hành, hoặc chứa đựng các quy phạm
pháp luật là các quy tắc xử sự chung cho các cá nhân, cơ quan, tổ chức hoặc
quyết định về một vấn đề cụ thể được áp dụng một lần đối với một hoặc một số
đối tượng cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước”[14]. Bài viết
cũng đề cập đến hoạt động quản lý hành chính nhà nước chủ yếu do cơ quan
hành chính nhà nước và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà
nước thực hiện. Nhưng bài viết cũng chưa đi sâu làm rõ khái niệm QĐHC của cơ
quan thực hiện quyền hành pháp là CP. Đồng thời cũng chưa chỉ rõ được những
đặc điểm của QĐHC của các cơ quan hành chính các cấp và vai trị có tính chính

sách của QĐHC của CP.
Trong tạp chí thơng tin Khoa học pháp lý - Viện nghiên cứu khoa học pháp
lý, Bộ Tư Pháp số 3 năm 1999 và những năm gần đây các tác giả: Hồng Thế
Liên; ng Chu Lưu; Lê Hồng Sơn; Lê Hồng Hạnh…và một số bài viết trong
thời gian gần đây đăng trên các Tạp chí chuyên ngành đã cung cấp nhiều thông
tin liên quan trực tiếp đến hoạt động ban hành văn bản quản lý nhà nước
(VBQLNN). Các tác giả đều nhấn mạnh tầm quan trọng của văn bản trong hoạt
động quản lý nhà nước, đồng thời đưa ra những kiến nghị khoa học về văn bản
12


nói chung và về VBQLNN trong đó có văn bản quản lý hành chính nhà nước.
Nhiều nội dung về lý thuyết khoa học mang tính tổng quan đối với hoạt động lập
pháp và lập quy của trung ương được khẳng định, đồng thời cũng cho thấy
những vấn đề hiệu lực của quyết định quản lý hành chính nhà nước có tính cấp
thiết trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước hiện nay
Đối với tiêu chí đánh giá tính hợp pháp và tính hợp lý của văn bản pháp
luật nói chung và VBQPPL nói riêng đã được PGS.TS. Vũ Thư bàn luận trong
bài viết Tính hợp pháp và hợp lý của văn bản pháp luật và các biện pháp xử lý
khiếm khuyết của nó [133]. Tác giả đã phân tích các biểu hiện tính hợp pháp và
tính hợp lý của văn bản pháp luật nhằm chỉ ra mối liên hệ giữa chúng, tác động
của tính hợp pháp và tính hợp lý đối với văn bản pháp luật, đồng thời bài viết
cịn bình luận về từng biện pháp xử lý đối với văn bản pháp luật khiếm khuyết.
Tác giả Nguyễn Quốc Hoàn trong bài viết Xử lý văn bản quy phạm pháp
luật trái pháp luật [54] đã phân tích cơ sở để xác định tính trái pháp luật của
VBQPPL đó là phải xuất phát từ chính khái niệm VBQPPL để từ đó khẳng định
tính trái pháp luật của VBQPPL được xem xét ở ba góc độ : về thẩm quyền ban
hành; nội dung trái với VBQPPL của cơ quan cấp trên; nội dung khơng phù hợp
với hình thức của văn bản. Tác giả cho rằng, khi VBQPPL có tính trái pháp luật
thì sẽ bị xử lý và chia thành hai trường hợp cụ thể để xử lý, đó là: (i) trường hợp

VBQPPL đã được ban hành và công bố nhưng chưa có hiệu lực; (ii) trường hợp
VBQPPL đã phát sinh hiệu lực. Ở trường hợp (i), khi VBQPPL chưa phát sinh
hiệu lực cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra quyết định đình chỉ việc thi hành và
yêu cầu cơ quan soạn thảo sửa đổi, bổ sung. Ở trường hợp (ii), khi VBQPPL đã
có hiệu lực thì cơ quan có thẩm quyền ra quyết định hủy bỏ và khắc phục hậu
quả pháp lý. Tuy nhiên, bài viết chưa đề cập đến thẩm quyền, thủ tục và các biện
pháp xử lý như sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ văn bản trái pháp luật và QĐHC của CP.
Tác giả Nguyễn Minh Phú, Học viện Khoa học xã hội có bài viết: Những
vấn đề lý luận về tính hợp lý của Quyết định quản lý hành chính nhà nước [99]
và bài viết : Tính hợp pháp của Quyết định quản lý hành chính nhà nước - những
khía cạnh lý luận và pháp lý [97] đã đề cập đến quản lý hành chính nhà nước là
hoạt động liên quan đến mọi mặt của đời sống xã hội, các quyết định quản lý
13


hành chính nhà nước khơng chỉ bảo đảm tính hợp pháp mà cịn phải bảo đảm
tính hợp lý, để bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan và tổ chức
trong tuân thủ và thực hiện pháp luật. Do đó việc luận giải những vấn đề liên
quan đến tính hợp pháp và hợp lý của QĐHC có ý nghĩa cả về lý luận và thực
tiễn trong quản lý nhà nước.
Bàn về quản lý nhà nước nói chung, về quyết định quản lý hành chính nhà
nước nói riêng thời gian gần đây cũng thu hút sự quan tâm của nhiều tác giả một
số luận án như: Luận án tiến sỹ luật học với đề tài: “Quyền lập quy của Chính
phủ” của tác giả Nguyễn Đình Hào [47] đã đề cập đến cơ sở lý luận về quyền lập
quy của Chính phủ. Nội dung tập trung làm rõ khái niệm, bản chất, đặc điểm,
hình thức, nội dung quyền lập quy của CP; thực trạng quyền lập quy của Chính
phủ Việt Nam; các quan điểm và giải pháp hoàn thiện quyền lập quy của Chính
phủ ở Việt Nam. Luận án là cơng trình khoa học có ý nghĩa lớn về lý luận và
thực tiễn giúp cho tác giả luận án có thêm thơng tin tiếp tục nghiên cứu và làm rõ
lý luận và quy trình ban hành QĐHC của CP Việt Nam. Bên cạnh đó, Luận án

tiến sỹ luật học của Bùi Thị Đào về Tính hợp pháp và tính hợp lý của quyết định
hành chính [35] đã đi sâu phân tích các tiêu chí về tính hợp pháp và hợp lý của
QĐHC để từ đó khẳng định tính hợp pháp và hợp lý ln có mối quan hệ biện
chứng với nhau, làm tiền đề cho nhau. Tác giả đã tiếp cận khái niệm QĐHC bao
gồm hai loại QĐHC quy phạm pháp luật và QĐHC áp dụng pháp luật (cá biệt).
Như vậy, ngồi những điểm chung giống nhau, mỗi nhóm QĐHC lại có tiêu
chuẩn đặc thù về tính hợp pháp và tính hợp lý. Chẳng hạn, với QĐHC cá biệt
phải được ban hành đúng thời hạn.
Tất cả những cơng trình khoa học nói trên đã giải quyết được một số vấn đề
lý luận về QĐHC, đặc biệt là những quyết định quy phạm, nhưng chưa có bất kỳ
cơng trình nào trực tiếp nghiên cứu sâu về QĐHC của CP, mà mới chỉ đề cập
một số ví dụ cụ thể, nhưng đây là những tài liệu tham khảo có giá trị trong q
trình nghiên cứu đề tài.
1.1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu nước ngoài
Do đặc thù của đời sống pháp lý, truyền thống pháp lý, ngơn ngữ, trong
khoa học nước ngồi cũng có những cách quan niệm, cách hiểu khác nhau về
14


“quyết định hành chính” - những quyết định do hệ thống các cơ quan hành chính
nhà nước và những thiết chế nhà nước khác có chức năng hành chính nhà nước
ban hành. Cuốn sách Tradition and change in administrative law
(Unreasonableness) - (Truyền thống và sự thay đổi trong luật hành chính (tính
bất hợp lý) của tác giả Martina Kunnecke [155] giới thiệu tổng quát về khái
niệm, đặc điểm quyết định quản lý nhà nước theo pháp luật của nước Anh. Cạnh
đó, cuốn Australian Administrative Law: Fundamentals, Principles and
Doctrines - (Luật hành chính Úc: Những nguyên lý cơ bản, nguyên tắc và giáo
lý) của hai tác giả Matthew Groves, H. P. Lee [156] đã đưa ra khái niệm, đặc
điểm quyết định quản lý nhà nước của Chính phủ Úc và nhấn mạnh đặc điểm
mang tính cưỡng chế bắt buộc của quyết định quản lý nhà nước, thể hiện ý chí

đơn phương của cơ quan nhà nước ban hành. Cuốn sách Introduction to
Contemporary Administrative Law (Giới thiệu Luật hành chính đương đại) của
tác giả Muroi Tsutomu, trong đó nhấn mạnh QĐHC là quyết định cá biệt tác
động ra bên ngồi mang tính trực tiếp và chính xác đối với đối tượng cụ thể xác
định. Cuốn sách cũng cho thấy pháp luật của Nhật Bản khơng có bất kỳ điều
khoản nào đưa ra khái niệm về QĐHC. Khái niệm trên có ý nghĩa trong nghiên
cứu học thuật [158].
Mặt khác, trong sách Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, kế hoạch và
lộ trình của Cộng hòa Liên bang Đức của hai tác giả biên dịch Nguyễn Sĩ Đại và
Nguyễn Kim Thoa [24] đề cập đến nhiều vấn đề như: khái niệm về luật, lịch sử
lập pháp của Cộng hòa Liên bang Đức, vai trò của luật trong một nhà nước hiện
đại, tự do và trách nhiệm của nhà làm luật, sự phân định thẩm quyền ban hành
văn bản pháp luật giữa liên bang và các tiểu bang, quy trình xây dựng và ban
hành luật. Cuốn sách không trực tiếp đề cập đến các nội dung về QĐHC của các
cơ quan hành chính, nhưng đã đưa đến thơng tin và góc nhìn về văn bản luật và ý
nghĩa, vai trị của nó, về quy trình soạn thảo để một văn bản luật đảm bảo tính
hợp hiến của một quốc gia phát triển và tơn trọng pháp luật.
Trong khoa học Luật hành chính Liên Xơ (cũ), trước hết là trong các sách
giáo khoa Luật hành chính, các nhà khoa học luật hành chính, các nhà khoa học
quản lý sử dụng thuật ngữ “quyết định quản lý nhà nước” theo nghĩa hẹp của từ
15


quản lý nhà nước - hoạt động chấp hành và điều hành để chỉ các quyết định pháp
luật do các cơ quan quản lý nhà nước (cơ quan chấp hành và điều hành, cơ quan
hành chính nhà nước) ban hành.
Ngày nay, trong xu hướng hội nhập, mở cửa trong Khoa học luật hành
chính Nga cũng bắt đầu có những du nhập Khoa học Luật hành chính của các
nước Châu Âu lục địa, nên trong các sách giáo khoa Luật hành chính Nga, một
số thuật ngữ mới được sử dụng “quyết định pháp luật (hành vi pháp luật) của

hành chính nhà nước”, “QĐHC” của hệ thống hành chính nhà nước được thay
dần cho thuật ngữ “quyết định quản lý nhà nước”, “hay quyết định pháp luật”
của cơ quan chấp hành và điều hành…
Trong các cơng trình có tính giáo khoa này các nhà khoa học Luật hành
chính Nga đã đưa ra khái niệm, phân loại, các yêu cầu hợp pháp về nội dung, thủ
tục, thẩm quyền ban hành quyết định pháp luật của hành chính nhà nước. Trong
cuốn: Lý thuyết quản lý nhà nước năm 2004 của GS.TSKH. Atamantruc G.V.
cũng chỉ đề cập đến “ quyết định quản lý nhà nước” một cách khái quát nhất, mà
không đi sâu nghiên cứu về QĐHC của bất kỳ cơ quan nào. [2]
Ở Hàn Quốc pháp luật cũng không đưa ra định nghĩa cụ thể về QĐHC. Nhà
nghiên cứu Tom Ginsburg đưa ra quan điểm QĐHC phải được xem là một loại
quyết định cá biệt. Theo quan điểm này khái niệm QĐHC của Hàn Quốc có
những nét tương đồng với tác giả Muroi Tsutomu của Nhật Bản. Tuy nhiên, các
tác giả chỉ trình bày về QĐHC nói chung chứ khơng có những phân tích cụ thể
về QĐHC của CP.
Như vậy, cho đến nay, những nghiên cứu về VBQPPL nói chung và Văn
bản quy phạm pháp luật của Chính phủ nói riêng trong khoa học luật ở Việt Nam
và ở nước ngoài khá đa dạng, phong phú với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau.
Mặc dù khơng có nghiên cứu chun sâu về QĐHC và QĐHC của CP, nhưng
các nghiên cứu trên là nền tảng so sánh giúp đề tài xây dựng hệ thống cơ sở lý
luận cũng như căn cứ đánh giá thực tiễn và kinh nghiệm nhằm hoàn thiện QĐHC
của CP Việt Nam.

16


1.1.2. Tình hình nghiên cứu về thực tiễn ban hành quyết định hành
chính của Chính phủ
1.1.2.1. Cơng trình nghiên cứu khoa học, bài viết trong nước
Tác giả Nguyễn Văn Thâm là người có nhiều cơng trình nghiên cứu về thực

tiễn soạn thảo và xử lý văn bản quản lý nhà nước. Trong các tác phẩm Soạn thảo
và xử lý văn bản quản lý nhà nước [121, 123] tác giả đã trình bày tổng qt về
lịch sử văn bản hành chính nhà nước ở Việt Nam và một số vấn đề kỹ thuật soạn
thảo văn bản quản lý nhà nước như yêu cầu cơ bản của việc soạn thảo, quy trình
chung của việc soạn thảo, thu thập và xử lý thông tin trong quá trình soạn thảo,
thể thức văn bản, kỹ thuật biên tập văn bản quản lý nhà nước; soạn thảo một số
văn bản thông dụng trong các cơ quan quản lý nhà nước; đánh giá và sử dụng
các văn bản hình thành trong hoạt động của các cơ quan… Cuốn sách đã đề cập
khá phong phú, tồn diện, có ý nghĩa cả về lý luận cũng như yếu tố kỹ thuật có
thể vận dụng tốt cho hoạt động xây dựng, đánh giá, quản lý văn bản trong hoạt
động quản lý nhà nước. Tuy nhiên, tác giả mới đề cập các nội dung chung về văn
bản quản lý nhà nước, chưa đi sâu và đề cập cụ thể các văn bản của các cơ quan
hành chính nhà nước, cũng như chưa đề cập nhiều đến cơ sở lý luận và quy trình
ban hành quyết định hành chính nói chung và QĐHC của CP Việt Nam.
Tác giả Lưu Kiếm Thanh trong cuốn sách Hướng dẫn soạn thảo văn bản
lập quy [116] đề cập chi tiết về kỹ thuật lập quy như trình tự lập quy, ngơn ngữ
văn bản lập quy và hướng dẫn soạn thảo một số các văn bản lập quy điển hình.
Đây là cuốn sách có giá trị tham khảo cao giúp cho tác giả luận án trong quá
trình nghiên cứu đề tài của mình có thể vận dụng kinh nghiệm trong kỹ thuật
soạn thảo các QĐHC nói chung và QĐHC của CP nói riêng. Cạnh đó, trong sách
Ngơn ngữ văn bản quản lý hành chính nhà nước [117] không trực tiếp đề cập
đến việc xây dựng và ban hành QĐHC của các cơ quan hành chính nhà nước,
nhưng đề cập đến ngôn ngữ học pháp lý và kỹ thuật giám định văn bản quy
phạm pháp luật, tính chính xác từ ngữ, tính khoa học và logic trong văn bản lập
quy. Cuốn sách là tài liệu tham khảo bổ ích cho việc lựa chọn ngôn ngữ chuẩn,
chính xác, phổ thông, trong sáng, dễ hiểu trong việc xây dựng các văn bản có mức
độ và phạm vi ảnh hưởng lớn, rộng rãi đến dân chúng và các cơ quan tổ chức khác
như QĐHC của cơ quan hành chính cấp cao nhất là CP.
17

Tác giả ng Chu Lưu là người có nhiều kinh nghiệm trong cơ quan lập
pháp, trong tác phẩm mà tác giả là chủ biên: Bình luận Luật ban hành văn bản
quy phạm pháp luật [78] đã tập trung bình luận nội dung của Luật ban hành
VBQPPL năm 2002, đánh giá tác động của VBQPPL. Tác giả cũng chỉ rõ những
mặt đổi mới, bổ sung của Luật ban hành VBQPPL năm 2002 so với Luật ban
hành VBQPPL năm 1996, đồng thời bỏ thẩm quyền ban hành VBQPPL của cơ
quan thuộc Chính phủ.
Bài viết Quyền Hành pháp và quyền hành chính nhà nước cao nhất của
GS. TS. Nguyễn Đăng Dung [23] tập trung đi sâu làm rõ khái niệm quyền hành
pháp theo quan điểm của Montesquieu và các nhà khoa học của Pháp và Mỹ. Bài
viết cũng nhấn mạnh vai trò làm chính sách của CP, vì hoạch định chính sách là
một trong những chức năng gắn liền với sự tồn tại và tiêu vong của CP. Theo
học thuyết hiến pháp, hành pháp và hành chính là những khái niệm khác biệt.
Khái niệm hành pháp dùng để chỉ hoạt động hoạch định và điều hành chính sách
quốc gia. Khái niệm hành chính dùng để chỉ hoạt động chấp hành chính sách của
các cơng chức, điều này cũng có nghĩa là xác định vai trị của CP trong hoạch
định và điều hành chính sách của quốc gia. Đồng thời cũng xác định trách nhiệm
của CP đối với chính sách của mình. Thủ tướng Chính phủ là người lãnh đạo
chính sách tức là lãnh đạo việc ấn định chính sách và điều hành chính sách; đồng
thời chịu trách nhiệm trước QH về chính sách của CP. Bài viết góp phần làm rõ
thực trạng của quan niệm giữa quyền hành pháp và quyền hành chính của CP.
Trên cơ sở góp phần soi rõ hơn thực trạng của việc ban hành QĐHC của CP
trong thời gian qua.
Bài viết Công tác ban hành văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành
luật, pháp lệnh: thực trạng và giải pháp của TS. Phạm Tuấn Khải [66] đã nêu lên
được những ưu điểm và hạn chế của công tác ban hành văn bản hướng dẫn thực
hiện luật, pháp lệnh trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp để nâng cao hoạt động ban
hành văn bản hướng dẫn chi tiết thực hiện luật, pháp lệnh.
Tác giả PGS. TS. Vũ Thư đã phân tích và đưa ra những nhận định về các

tiêu chí đánh giá tính hợp pháp và tính hợp lý của văn bản pháp luật nói chung
đồng thời chỉ ra các biện pháp để khắc phục những khiếm khuyết, nhưng chưa
18