Khoá luận tổt nghiệp triết học phật giáo

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
KHOA TRIẾT HỌC
-------o0o-------

TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA LÊ Q ĐƠN
KHỐ LUẬN TỐT NGHIỆP

Sinh viên thực hiện :
Mã sinh viên :
Ngành : Triết học
GVHD:

HÀ NỘI – 2023
1


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc và chân thành đến toàn thể cán bộ, giảng viên của
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, đặc biệt là các Thầy, Cô của khoa Triết học.
Những kiến thức bổ ích và sự trao dồi của các Thầy, Cô đã giúp tơi hồn thiện khố
luận này một cách tốt nhất.
Ngồi ra, tơi muốn bày tỏ lịng biết ơn đến thầy hướng dẫn của mình, người đã
dành thời gian và tâm huyết để hướng dẫn và giúp đỡ tơi hồn thành khố luận.
Đồng thời, tơi cũng muốn gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè, những người đã
ln ở bên tơi và hỗ trợ tơi trong q trình học tập.
Một lần nữa, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành đến toàn thể những người đã
giúp đỡ và đóng góp cho thành cơng của khố luận này!
Sinh viên

2

LỜI CAM ĐOAN
Qua đây, tôi xin cam đoan rằng đây là khố luận của riêng tơi và được thực hiện
dưới sự hướng dẫn của thầy. Tất cả các số liệu, dữ liệu, thông tin và các nguồn
tham khảo được sử dụng trong khố luận đều được trích dẫn từ các nguồn có nguồn
gốc rõ ràng, đáng tin cậy và được công nhận trong lĩnh vực nghiên cứu của tôi.
Tôi cam đoan rằng tất cả các kết quả, phân tích, suy luận và đánh giá được trình
bày trong khố luận là của riêng tôi dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của bản
thân. Tơi đã hồn tồn tn thủ các ngun tắc và quy định về đạo đức nghiên cứu,
không sao chép hay đạo văn, không vi phạm bản quyền hay pháp luật liên quan đến
sử dụng thông tin và nguồn tài liệu.
Tơi hi vọng rằng khố luận của mình sẽ đóng góp vào sự phát triển của lĩnh vực
nghiên cứu và cung cấp thơng tin hữu ích cho những người quan tâm và có liên
quan đến chủ đề được nghiên cứu.

Sinh viên

3


MỤC LỤC
Chương 1: Phật giáo ở Bắc Giang-Những vấn đề lý luận và thực tiễn
1.1.Những khái niệm chính
1.1.1.Đời sống tinh thần và các yếu tố của đời sống tinh thần
1.1.2.Các phạm trù cơ bản của Phật giáo
1.1.2.1.Thế giới quan của Phật giáo
1.1.2.2.Nhân sinh quan của Phật giáo
1.2.Đặc điểm đời sống tín ngưỡng tơn giáo ở Bắc Giang
1.2.1.Những điều kiện kinh tế,chính trị ,xã hội của Bắc Giang
1.2.2.Tình hình đời sống tín ngưỡng tơn giáo ở Bắc Giang

1.3.Sự du nhập và phát triển Phật giáo ở Bắc Giang
Tiểu kết
Chương 2:Thực trạng sự ảnh hưởng của Phật Giáo tới đời sống tinh thần ở
Bắc Giang
2.1. Ảnh hưởng của phật giáo tới tín ngưỡng, phong tục, tập quán ở Bắc Giang
2.2.Ảnh hưởng của Phật giáo trong cách ứng xử, giao tiếp của người Bắc
Giang
2.3.Ảnh hưởng của Phật giáo tới nhân cách, đạo đức của người Việt Nam
2.4.Ảnh hưởng của Phật giáo tới các giá trị văn hóa
2.5.Dự báo một số xu hướng phát triển Phật Giáo ở Bắc Giang hiện nay
2.5.1.Dự báo xu hướng vận động của Phật Giáo ở Bắc Giang hiện nay
2.5.2.Những vấn đề đặt ra từ ảnh hưởng của Phật Giáo đối với lối sống của người
Bắc Giang hiện nay
2.6. Một số khuyến nghị nhằm phát huy ảnh hƣởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng
tiêu cực của Phật giáo đến lối sống của người Bắc Giang nói riêng và Việt Nam nói
chung hiện nay
Kết luận

4


MỞ ĐẦU
1.Lý do chọn đề tài
Như ichúng ita iđã ibiết, iđời isống ixã ihội icủa ichúng ita iđược ichia ilàm ihai ilĩnh ivực ichính i: iđời
sống ivất ichất ivà iđời isống itinh ithần i.Cách ihiểu inhư ivậy ilà iđúng ituy inhiên ivẫn ichưa ihoàn

i

toàn iđáp iứng iđược iđầy iđủ i.Cách idiễn iđạt iđơn igiản inhư ivậy ivề icơ ibản ilà iđúng, inhưng

i

chưa iđủ. iVì ivậy, ikhi itìm ihiểu isự itồn itại ivà iphát itriển icủa imột icá inhân ihay ixã ihội icụ ithể,

i

chúng ita ithường isử idụng ikhái iniệm iđời isống itinh ithần ivà ivật ichất icủa imột icá inhân ivà ixã

i

hội iđó. iNgười ita, ingay itrong igiới itriết ihọc, icũng icó icách ihiểu ikhác ivề ikhái iniệm iđời isống

i

tinh ithần, icho irằng inó iđồng inhất ivới ikhái iniệm iý ithức ixã ihội. iVà inhư ivậy, ivơ ihình ichung

i

đã ilàm i“nghèo inàn” iđời isống itinh ithần icủa ixã ihội. iLuận ián inày imong imuốn ilàm irõ inội

i

hàm ivà ingoại idiên icủa ikhái iniệm iđời isống itinh ithần, itừ iđó ixác iđịnh iđúng ikhái iniệm, icấu

i

trúc icủa iđời isống itinh ithần, iđi iđến ihiểu irõ iđặc iđiểm, iđời isống, itính ichất. i

i

Đạo iPhật ikhơng ichỉ ilà imột itơn igiáo imà icịn ilà imột itriết ihọc ivới inhiều iquan iđiểm isâu isắc
về ithế igiới ivà inhân isinh. iMặc idù itrải iqua inhiều ithăng itrầm itrong ilịch isử ivà ichịu iđựng

i

nhiều ithử ithách itrong isự iva ichạm ivới icác itôn igiáo ikhác, ituy inhiên, iđạo iPhật ivẫn itồn itại

i

và iphát itriển icho iđến ingày inay. iNguyên inhân icho isự isống imãnh iliệt icủa iđạo iPhật ilà imục

i

đích itối ithượng icủa inó ilà icứu ikhổ ivà imang ilại ian ilạc, ihạnh iphúc icho icon ingười. iTất icả

i

giáo ilý icủa iĐức iPhật iđều itập itrung ivào ihiện ithực icuộc isống icủa ichúng isinh imà iít ibàn ivề

i

các ihiện itượng itự inhiên. iĐiều inày iphù ihợp ivới itrình iđộ inhận ithức icủa iđại ichúng ikhi icịn

i

nhiều ihạn ichế. iHơn inữa, iPhật igiáo iđã ikhơi idậy itrong icon ingười inhững igiá itrị ivăn ihóa

i

hướng itới ichân i- ithiện i- imỹ ivà ikhát ivọng icủa icon ingười iđược igiải ithốt ikhỏi inhững imâu

i

thuẫn ivà ibế itắc ido ichính icon ingười itạo ira. iVì ivậy, iPhật igiáo ithực isự ilà imột ichỗ idựa itinh

i

thần icho imột ibộ iphận ilớn inhân idân ivà iđã iăn isâu ibám irễ ivào iđời isống ixã ihội, iđáp iứng

i

nhu icầu ithiết ithực icủa icon ingười

i

Phật igiáo ilà imột itơn igiáo ilâu iđời ivà icó iảnh ihưởng isâu irộng iđến iđời isống ixã ihội iViệt
Nam. iTừ ikhi iđược idu inhập ivào inước ita ivào inhững inăm iđầu icủa ithế ikỷ i20, iPhật igiáo iđã

i

trở ithành imột iphần ikhơng ithể ithiếu itrong ivăn ihóa ivà iđời isống icủa ingười iViệt. iNhững igiá

i

5


trị ivà itư itưởng inhân ivăn icủa iPhật igiáo iđã ithấm isâu ivào isuy inghĩ icủa ingười iViệt, igiúp ihọ

i

hình ithành icuộc isống ichất ilượng ivăn ihóa. iVới inhững iquan iniệm iđộc iđáo ivề inhân isinh ivà

i

mục itiêu igiải ithoát, iĐạo iPhật ikhơng ichỉ ilà imột itơn igiáo imà icịn ilà imột ihệ ithống itư itưởng

i

- itriết ihọc. iPhật igiáo iđã itruyền ibá inhững igiá itrị ivề itình iyêu ithương, inhân iái ivà ikhoan

i

dung, igiúp icon ingười itìm ikiếm isự ibình ian ivà ihạnh iphúc itrong icuộc isống. iNhững itư

i

tưởng icơ ibản icủa iPhật igiáo iđã itác iđộng isâu isắc iđến inhiều ilĩnh ivực icủa iđời isống ixã ihội iở

i

nước ita ihiện inay. iTrong ibối icảnh iđất inước iđang itrải iqua iquá itrình iđổi imới ivà ihội inhập

i

quốc itế, iđạo iđức ivà ilối isống icủa icon ingười iViệt icũng iđang itrải iqua inhiều ithay iđổi. iĐể

i

xây idựng imột ixã ihội itiến ibộ, ilành imạnh, ichúng ita icần itận idụng inhững igiá itrị itích icực icủa

i

Phật igiáo iđể ihướng idẫn icon ingười isống iđúng iđạo iđức ivà ilối isống inhân ivăn. Điều này

i

đặc biệt quan trọng ở tỉnh Bắc Giang, nơi đang đối mặt với nhiều thách thức và vấn đề
liên quan đến đạo đức và lối sống của người dân. Xuất phát từ vấn đề trêntác giả quyết
định lựa chọn chọn đề tài: “Ảnh hưởng của Phật giáo tới đời sống tinh thần người
dân tỉnh Bắc Giang hiện nay”
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
2.1. Các cơng trình nghiên cứu về Phật giáo, tư tưởng của Phật giáo và lịch sử
Phật giáo Việt Nam
"Đạo iPhật ivà ivăn ihóa iViệt iNam" i- iTác igiả: iGS. iTS. iThích iThiện iÂn iCuốn isách inày
i

trình ibày isự itương itác igiữa iđạo iPhật ivà ivăn ihóa iViệt iNam iqua icác ithời ikỳ ilịch isử. iTác

i

giả ithảo iluận ivề inhững iảnh ihưởng icủa iđạo iPhật iđến ilối isống, itư itưởng ivà itâm ihồn

i

người iViệt iNam. i"Phật igiáo iViệt iNam" i- iTác igiả: iThích iMinh iChâu iCuốn isách inày

i

trình ibày ilịch isử ivà itư itưởng icủa iPhật igiáo iở iViệt iNam itừ ikhi iđến iđất inước inày iđến

i

ngày inay. iTác igiả icung icấp icho iđộc igiả imột icái inhìn itổng iquan ivề isự iphát itriển icủa

i

Phật igiáo iở iViệt iNam, itừ inhững ingười iđầu itiên igiới ithiệu iđạo iPhật itại iđất inước icho

i

đến icác itổ ichức ivà ichùa ichiền ihiện iđại. i"Tư itưởng iPhật igiáo ivà icuộc isống ihiện iđại" i-

i

Tác igiả: iThích iNhất iHạnh iCuốn isách inày itrình ibày itư itưởng iPhật igiáo ivà inhững iứng

i

dụng icủa inó itrong icuộc isống ihiện iđại. iTác igiả ithảo iluận ivề icác ikhái iniệm icơ ibản icủa

i

Phật igiáo ivà icách iáp idụng ichúng ivào icuộc isống ihàng ingày. i"Những ibiến icố ilịch isử

i

của iPhật igiáo iViệt iNam" i- iTác igiả: iPhan iHồng iGiang iCuốn isách inày itrình ibày icác
6

i

biến icố ilịch isử icủa iPhật igiáo iở iViệt iNam, itừ inhững iđợt itruyền ibá iđầu itiên icho iđến

i

những ithay iđổi ilớn itrong ithời igian ichiến itranh ivà isau ikhi iđất inước ithống inhất. i"Lịch

i

sử iPhật igiáo iViệt iNam" i- iTác igiả: iĐoàn iThị iĐiểm iCuốn isách inày ilà imột itài iliệu icơ

i

bản ivề ilịch isử iPhật igiáo iở iViệt iNam. iTác igiả itrình ibày icác isự ikiện iquan itrọng itrong

i

lịch isử icủa iPhật igiáo, inhững iđóng igóp icủa icác inhân ivật ivà itổ ichức iquan itrọng, icũng

i

như ivai itrò icủa iPhật igiáo itrong ixã ihội iViệt iNam

"Lịch isử iPhật igiáo iViệt iNam" icủa iNhà ixuất ibản iTôn igiáo i(2005): iđây ilà imột itài iliệu
i

quan itrọng ivề ilịch isử iPhật igiáo iViệt iNam, itừ inhững inguồn igốc iđầu itiên iđến ihiện itại.

i

Tài iliệu inày icung icấp ithông itin ichi itiết ivề isự iphát itriển icủa iPhật igiáo itại iViệt iNam,

i

các itrường iphái iPhật igiáo ivà ivai itrò icủa iPhật igiáo itrong iđời isống itinh ithần ivà ivăn ihóa

i

của ingười iViệt iNam. i"Phật igiáo ivà itư itưởng ixã ihội iở iViệt iNam" icủa iGS. iNguyễn iHữu

i

Viện i(2010): itác iphẩm inày iphân itích itư itưởng iPhật igiáo ivà ivai itrị icủa iPhật igiáo itrong

i

xã ihội iViệt iNam. iTác igiả itập itrung ivào ivai itrò icủa iPhật igiáo itrong iviệc igiáo idục iđạo

i

đức ivà icải ithiện iđời isống ixã ihội. i"Phật igiáo ivà ivăn ihóa iViệt iNam" icủa iGS. iTrần iNgọc

i

Thêm i(2017): isách inghiên icứu inày iđề icập iđến isự itương itác igiữa iPhật igiáo ivà ivăn ihóa

i

Việt iNam. iTác igiả iphân itích icách imà iPhật igiáo iđã iảnh ihưởng iđến ivăn ihóa, itín ingưỡng

i

và ilối isống icủa ingười iViệt iNam. i"Phật igiáo ivà ivấn iđề ixã ihội iViệt iNam" icủa iPGS. iTS.

i

Nguyễn iĐức iĐạt i(2018): iđây ilà imột itác iphẩm iphân itích itư itưởng iPhật igiáo ivà ivai itrò

i

của iPhật igiáo itrong ixã ihội iViệt iNam ihiện inay. iTác igiả iđưa ira inhững igiải ipháp inhằm

i

sử idụng itư itưởng iPhật igiáo iđể igiải iquyết icác ivấn iđề ixã ihội ihiện inay, ibao igồm ivấn iđề

i

đạo iđức, iphát itriển ibền ivững ivà ihòa ibình.

2.2. Các cơng trình nghiên cứu về ảnh hưởng của Phật giáo đối với đạo đức, lối
sống của con người Việt Nam
"Buddhist iEthics iin iContemporary iVietnam" i(Đạo iđức iPhật igiáo iở iViệt i ii iđương iđại)
i

của itác igiả icuối icùng ilà iAlex iWayman i(2003) ilà imột icuốn isách inghiên icứu iđầy iđủ ivà

i

chi itiết ivề itác iđộng icủa iPhật igiáo iđến iđạo iđức ivà ilối isống icủa ingười idân iViệt i ii ihiện

i

nay. iTác igiả iphân itích ivề icác igiá itrị iđạo iđức icơ ibản itrong iPhật igiáo inhư: igiác ingộ,

i

tình ithương ivà isự ithấu ihiểu, ivà icách imà ichúng iđược iáp idụng itrong icuộc isống ihàng

i

ngày icủa ingười idân iViệt i ii. i"Buddhism iand iVietnamese iCulture" i(Phật igiáo ivà ivăn

i

hóa iViệt i ii) icủa itác igiả icuối icùng ilà iHuynh iVan iSon i(1995) ilà imột icuốn isách ikhác itập
7


i

trung ivào itác iđộng icủa iPhật igiáo iđến ivăn ihóa ivà ilối isống icủa ingười idân iViệt i ii. iTác

i

giả icung icấp imột ibức itranh itoàn idiện ivề ilịch isử icủa iPhật igiáo iở iViệt i ii ivà iphân itích

i

cách imà iPhật igiáo iđã itác iđộng iđến itư itưởng, ilối isống ivà inghệ ithuật icủa ingười idân

i

Việt

i

Vietnam" i(Những iđức itính iPhật igiáo itrong iphát itriển ikinh itế-xã ihội: iNghiên icứu

i

trường ihợp iở iViệt i ii) icủa itác igiả icuối icùng ilà iHien iLe i(2016) ilà imột ibài ibáo inghiên

i

cứu ivề itác iđộng icủa iđạo iđức iPhật igiáo iđến iphát itriển ikinh itế-xã ihội icủa iViệt i ii. iTác

i

giả iphân itích ivề icác igiá itrị iPhật igiáo inhư isự ithấu ihiểu, itình ithương ivà iđạo iđức itrong

i

kinh idoanh ivà ichính itrị, ivà itrình ibày icác itrường ihợp ithực itế icho ithấy itác iđộng itích

i

cực icủa icác igiá itrị inày iđến iphát itriển ikinh itế-xã ihội icủa iViệt i ii.

i

ii

. i"Buddhist iVirtues iin iSocio-Economic iDevelopment: iA iCase iStudy iof

Tác iđộng iđến iđạo iđức: iTheo icác inghiên icứu, iPhật igiáo iđã icó iảnh ihưởng isâu isắc iđến
i

đạo iđức icủa ingười iViệt i ii. iĐạo iđức iđược icoi ilà imột itrong inhững igiá itrị iquan itrọng

i

nhất itrong ixã ihội iViệt i ii ivà iphần ilớn igiá itrị inày iđến itừ itín ingưỡng iPhật igiáo. iTác iđộng

i

của iPhật igiáo iđến iđạo iđức icủa ingười iViệt i ii ibao igồm isự itôn itrọng iđời isống ivà isự isống

i

động, ilòng itừ ibi ivà ilòng inhân iái, ilòng ikiên itrì ivà itự igiác, icũng inhư ilịng ibiết iơn ivà

i

lòng ihiếu ithảo. i

Tác iđộng iđến ilối isống: iSự iảnh ihưởng icủa iPhật igiáo iđến ilối isống icủa ingười iViệt i ii
i

cũng irất ilớn. iPhật igiáo iđã igiúp ingười iViệt i ii icó imột ilối isống iđơn igiản, igiản idị, itiết iđộ

i

và ikhơng iq itham ivọng. iNgồi ira, iPhật igiáo icũng iđã igiúp ingười iViệt i ii icó itinh ithần

i

sống iđộng ivà itự itạo iniềm ivui itrong icuộc isống, iđồng ithời icũng igiúp ingười ita irèn iluyện

i

bản ithân iđể ivượt iqua icác ikhó ikhăn itrong icuộc isống. i

Tác iđộng iđến ivăn ihóa: iPhật igiáo iđã itrở ithành imột iphần ikhơng ithể ithiếu itrong ivăn ihóa
i

của ingười iViệt i ii. iĐó ilà iđiều ikiện itiên iquyết iđể ihiểu isâu ihơn ivề itư itưởng, itruyền ithống

i

và ilối isống icủa ingười iViệt i ii. iPhật igiáo iđã itruyền ibá ivà itruyền ithống inhững igiá itrị ivăn

i

hóa inhư isự ikiên inhẫn, ilịng ibiết iơn, ilịng itừ ibi ivà itình icảm igia iđình. i

Tóm ilại, icác icơng itrình inghiên icứu ivề iảnh ihưởng icủa iPhật igiáo iđối ivới iđạo iđức, ilối
i

sống icủa icon ingười iViệt i ii iđã icho ithấy irằng iPhật igiáo iđã icó itác iđộng isâu isắc iđến itư

i

tưởng, iđạo iđức ivà ilối isống icủa ingười idân iViệt.
8


3.2. Nhiệm vụ
Để iđạt iđược imục iđích inghiên icứu itrên, iluận ivăn inày icó icác inhiệm ivụ isau:
Thứ inhất, iphân itích ivà itìm ihiểu icác itư itưởng icơ ibản icủa iPhật igiáo, ibao igồm icác igiáo
i

lý, itriết ilý ivà inhững inguyên itắc icơ ibản itrong iđạo iPhật. iĐồng ithời, icần iphân itích iq

i

trình idu inhập ivà iphát itriển icủa iPhật igiáo ivào iđời isống itinh ithần iở iBắc iGiang, itừ ikhi

i

Phật igiáo iđến ivới ivùng iđất inày icho iđến ihiện itại. i

Thứ ihai, iphân itích ivà ilàm irõ icác iảnh ihưởng ichủ iyếu icủa iPhật igiáo iđến ilối isống icủa
i

người idân iBắc iGiang ihiện inay. iNhững iảnh ihưởng inày icó ithể ibao igồm inhững ithay iđổi

i

về igiá itrị, itư itưởng, ihành ivi ivà ilối isống icủa ingười idân, ido iảnh ihưởng itừ iPhật igiáo. i

Thứ iba, iđề ixuất imột isố ikiến inghị inhằm iphát ihuy iảnh ihưởng itích icực ivà ihạn ichế iảnh
i

hưởng itiêu icực icủa iPhật igiáo iđối ivới iđời isống itinh ithần iở iBắc iGiang. iKiến inghị inày

i

có ithể iliên iquan iđến iviệc ităng icường isự ihiểu ibiết ivề iPhật igiáo ivà inhững igiá itrị icủa

i

nó, iđồng ithời igiúp icho ingười idân ihiểu irõ ihơn ivề inhững iảnh ihưởng itích icực ivà itiêu

i

cực icủa iPhật igiáo iđến icuộc isống icủa ihọ. i

Tổng iquan ivề inhững inhiệm ivụ itrên, iluận ivăn inày isẽ icố igắng iphân itích ivà iđánh igiá
i

một icách itoàn idiện ivề iảnh ihưởng icủa iPhật igiáo iđối ivới iđời isống itinh ithần icủa ingười

i

dân iBắc iGiang, iđồng ithời iđề ixuất icác igiải ipháp ivà ikiến inghị iđể itận idụng inhững iảnh

i

hưởng itích icực ivà igiảm ithiểu inhững iảnh ihưởng itiêu icực icủa iPhật igiáo itrong iđời isống

i

tinh ithần icủa ingười idân.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn này tập trung vào nghiên cứu về ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống
tinh thần của người dân tại Bắc Giang.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phật igiáo ilà imột itrong inhững itôn igiáo iphổ ibiến ivà icó iảnh ihưởng ilớn iđến iđời isống itinh
i

thần icủa ingười idân iViệt iNam inói ichung ivà iBắc iGiang inói iriêng. iLuận ián inày itập
9


i

trung ivào iviệc inghiên icứu itác iđộng icủa iPhật igiáo iđến ilối isống ivà iđạo iđức icủa ingười

i

dân iBắc iGiang itrong igiai iđoạn itừ inăm i1986 iđến inay. iTrong iquá itrình inghiên icứu, itác

i

giả isẽ igiới ithiệu ivề ithế igiới iquan, inhân isinh iquan icủa iPhật igiáo ivà iphân itích icác itư

i

tưởng, itriết ilý icủa iPhật igiáo icó iảnh ihưởng iđến iđời isống itinh ithần iở iBắc iGiang. iĐồng

i

thời, itác igiả icũng isẽ ichọn ira iba ikhía icạnh ichủ iyếu icủa ilối isống ivà iphân itích iảnh

i

hưởng icủa iPhật igiáo iđối ivới icác ikhía icạnh inày. iTừ iđó, iđưa ira icác ikiến inghị inhằm

i

phát ihuy iảnh ihưởng itích icực ivà ihạn ichế iảnh ihưởng itiêu icực icủa iPhật igiáo iđối ivới iđời

i

sống itinh ithần iở iBắc iGiang.

5. Phương pháp nghiên cứu
Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu triết học như: Phân tích - tổng hợp, quy
nạp - suy diễn, so sánh, khái qt hóa..
6.Kết cấu đề tài
Ngồi mở đầu và kết luận, luận văn gồm 2 chương chính:
Chương 1: Phật giáo ở Bắc Giang-Những vấn đề lý luận và thực tiễn
Chương 2:Thực trạng sự ảnh hưởng của Phật Giáo tới đời sống tinh thần ở Bắc Giang

10

Chương 1: Phật giáo ở Bắc Giang-Những vấn đề lý luận và thực tiễn
1.1.Những khái niệm chính
1.1.1. Các yếu tố của đời sống tinh thần
Khái iniệm iđời isống itinh ithân itrừu itượng inhưng itồn itại imọi ilúc imọi inơi itrong icuộc isống
của itất icả ichúng ita, ihiểu irõ ihơn ivề ithực itrạng icũng inhư icác iquy iluật ithế inào ilà iđời isống

i

tinh ithần isẽ igiúp icon ingười idễ idàng itiến igần ihơn iđến imột icuộc isống ihạnh iphúc imà iai

i

cũng imong imuốn icó iđược

i

“Đời isống itinh ithần” iđược inghiên icứu ivới itư icách ilà imột iphạm itrù itriết ihọc itừ iđầu inhững
năm i60 icủa ithế ikỷ iXX iở iLiên iXô i(cũ) ivà iđược isử idụng itương iđối iphổ ibiến itrong itriết

i

học, ivăn ihóa ihọc ivà ivăn ihọc. i. iSong iviệc ixác iđịnh inội idung icủa inó icịn icó inhững iý ikiến

i

khác inhau idưới igóc iđộ itriết ihọc, inhư: iMột ilà, iquan iđiểm icho irằng iđời isống itinh ithần ibao

i

gồm itất icả icác ihiện itượng itinh ithần, icác iquá itrình itinh ithần, ikể icả icơ ichế itác iđộng icủa

i

một isố iphương itiện ivật ichất ithuộc ivăn ihóa itinh ithần i(radio, itivi, ithư iviện, itriển ilãm imỹ

i

thuật...); ithứ ihai, iquan iđiểm icho irằng iphạm itrù iđời isống itinh ithần icó iquan ihệ ichặt ichẽ,

i

biểu ihiện inhư imột ihệ ithống ihoạt iđộng, itức ilà icó isự itác iđộng iqua ilại igiữa ixã ihội ivà iý

i

thức. iý ithức ixã ihội ivà icá inhân, icó icác icuộc iđấu itranh itư itưởng icủa icác inhóm ivà igiai icấp

i

xã ihội ikhác inhau. iĐó ilà isự itrao iđổi iquan iđiểm, itư itưởng, ilý ithuyết, isự ihình ithành ivà iphát

i

triển iảnh ihưởng icủa ichúng itrong iý ithức icủa iquần ichúng inhân idân; ithứ iba, iquan iđiểm icho

i

rằng iđời isống itinh ithần ikhông iphải ilà isự itập ihợp igiản iđơn icác itư itưởng ixã ihội, imà icòn ilà

i

sự ithống inhất iđặc ibiệt igiữa iý ithức ixã ihội ivới icác icơ iquan, itổ ichức ivăn ihóa, itư itưởng,

i

khoa ihọc, inghệ ithuật inói ichung; iThứ itư, iquan iđiểm icho irằng iđời isống itinh ithần ilà itổng

i

thể icác ihiện itượng ivà iquá itrình itinh ithần iliên iquan iđến icác icơ iquan, itổ ichức ivăn ihóa, itư

i

tưởng, igiáo idục, ikhoa ihọc ihoặc ihoạt iđộng ivăn ihóa itinh ithần icủa icác icơ iquan, itổ ichức inêu

i

trên

i

Từ inhững iquan iđiểm inêu itrên, ita icó ithể ixác iđịnh idấu ihiệu inội ihàm iphạm itrù iđời
sống itinh ithần, icăn icứ imột isố iyếu itố isau: i

i

1. iÝ ithức ixã ihội icó idấu ihiệu iliên ihệ imật ithiết, icó ivị itrí ihàng iđầu ivới inội idung iphạm itrù
đời isống itinh ithần. iDo ivì iý ithức iphản iánh isự itồn itại icủa ixã ihội, iđời isống itinh ithần iđược

i

11


coi ilà imột ikhía icạnh itrái ingược ivới iđời isống ivật ichất. iNó ibao igồm itất icả icác iyếu itố itinh

i

thần, itư itưởng, iý ithức ivà itâm ilý icủa icon ingười. iĐời isống itinh ithần ikhông ithể itách irời

i

khỏi imôi itrường ixã ihội imà ichúng ita isống, ivà inó iđược iảnh ihưởng ibởi inhững igiá itrị, isuy

i

nghĩ ivà iniềm itin icủa ixã ihội. iNó icó ithể ithể ihiện iqua inhiều ihình ithái ikhác inhau inhư itơn

i

giáo, inghệ ithuật, ivăn ihóa ivà itriết ihọc, ivà inó iđóng ivai itrị iquan itrọng itrong iviệc ixác iđịnh

i

bản ichất icon ingười

i

2. iToàn ibộ inhững iquá itrình, inhững igiá itrị, inhững ihiện itượng itinh ithần, inhững isản iphẩm
tồn itại itrong iđời isống ixã ihội iđều ithuộc ingoại idiên icủa iđời isống itinh ithần ixã ihội. iThực ira

i

những idấu ihiệu inày iphần inhiều ithuộc ivề iý ithức ixã ihội. iTuy inhiên, ikhi iđề icập iđến iý ithức

i

xã ihội, ichúng ita ithường itrừu itượng ihóa iquá inhiều ivà ibỏ iqua isự iphức itạp icủa icác imặt ivà

i

mối iquan ihệ itrong ixã ihội. iÝ ithức ixã ihội ikhông ichỉ ilà imột iquan ihệ iđơn ithuần igiữa itính

i

cách ivà iphản iánh itồn itại ixã ihội. iNó icịn ibao igồm icác imối iquan ihệ iphức itạp igiữa inhững

i

giá itrị, ithái iđộ, iniềm itin, ivà ihành ivi icủa icon ingười ivới inhững iđiều ikiện ixã ihội ivà ilịch isử

i

xã ihội imà ichúng ita iđang isống. iDo iđó, iý ithức ixã ihội ikhơng ithể iđược igiải ithích ibằng icách

i

giới ihạn inó itrong iphạm ivi icủa imối iquan ihệ igiữa itính icách ivà iphản iánh itồn itại ixã ihội.

i

Cịn ikhi inói iđến iđời isống itinh ithần ilà inói iđến itồn ibộ iq itrình iý ithức, inhu icầu, ihoạt

i

động isáng itạo, ilưu igiữ, itruyền ibá, itiếp ithu, icải ibiến, isử idụng icác isản iphẩm itinh ithần.

i

Chẳng ihạn, icó inhững ihiện itượng itinh ithần inhư itâm ilinh, ivơ ithức, ilinh icảm… ichưa icó

i

điều ikiện ichỉ ira imột icách iđầy iđủ, icần iphải ikiểm itra, iphân itích inên iđưa ivào ihay ichưa iđưa

i

vào inội idung icủa ikhái iniệm iý ithức ixã ihội; i

i

3. iDấu ihiệu inổi ibật inhất icủa iphạm itrù iđời isống itinh ithần ichính ilà ihoạt iđộng itinh ithần ivà
quan ihệ itinh ithần. iMà ihoạt iđộng ilà iphương ithức itồn itại icủa imọi iđời isống, itrong iđó icó

i

đời isống itinh ithần ixã ihội. iHoạt iđộng ixã ihội irất iđa idạng ivà iphong iphú, icó iba idạng icơ ibản

i

chính: ihoạt iđộng isản ixuất ivật ichất, ihoạt iđộng itái isản ixuất ira iđời isống icon ingười ivà ihoạt

i

động itinh ithần. iTrong iđó, ihoạt iđộng isản ixuất ivật ichất igiữ ivai itrò iquyết iđịnh. iHoạt iđộng

i

tinh ithần igồm icó isản ixuất, iphân iphối, itiêu idùng icác igiá itrị itinh ithần, iphản iánh ihoạt iđộng

i

sản ixuất ivật ichất, ichịu isự iquy iđịnh icủa ihoạt iđộng isản ixuất ivật ichất. iC.Mác ivà

i

Ph.Ăngghen ikhẳng iđịnh: i“Lịch isử itư itưởng ichứng iminh icái igì, inếu ikhơng iphải ilà ichứng

i

minh irằng isản ixuất itinh ithần icũng ibiến iđổi itheo isản ixuất ivật ichất”[1];

i

12


i

4. iMột idấu ihiệu icơ ibản icó iý inghĩa itrong ihoạt iđộng itinh ithần, iđó ilà icơ ichế itác iđộng, ihỗ

trợ icủa icác iphương itiện ivật ichất inhư iđài iphát ithanh, itruyền ihình, ithư iviện… ivà ihình ithức

i

tinh ithần iđược ivật ichất ihóa, iđối itượng ihóa itrong isách, ibáo, ibăng inhạc, ibăng ihình, itượng

i

đài, iđền ichùa, itranh iảnh, iv,v.. iMặt ikhác, iđể ilàm irõ ihơn, isâu ihơn iphạm itrù iđời isống itinh

i

thần ita icần iđặt inó itrong itương iquan ivới iphạm itrù iý ithức ixã ihội. iThông ithường iý ithức ixã

i

hội iđược ihiểu ilà ilà imặt itinh ithần icủa iđời isống ixã ihội, ibao igồm icác iquan iđiểm, itư itưởng

i

cùng inhững itình icảm, itâm itrạng, itruyền ithống… inảy isinh itừ itồn itại ixã ihội ivà iphản iánh

i

tồn itại ixã ihội itrong inhững igiai iđoạn iphát itriển inhất iđịnh i[2]. iHoặc iý ithức ixh ithuộc ilĩnh

i

vực ixã ihội, ibao igồm inhững itư itưởng, iquan iđiểm, ilý iluận icùng inhững itình icảm, itâm itrạng

i

truyền ithống… iphản iánh itồn itại ixã ihội itrong inhững igiai iđoạn iphát itriển ilịch isử ixã ihội

i

nhất iđịnh i[3]. iNếu ixét iở ikhía icạnh iphản iánh, idấu ihiệu iquan itrọng inhất iđể ixác iđịnh inội

i

dung icơ ibản icủa iđời isống itinh ithần ithì iý ithức ixã ihội ikhơng ibao iqt itồn ibộ ihiện itượng

i

tinh ithần imà inó ichỉ ilà iý ithức ivề icác ilĩnh ivực icủa iđời isống inhư: itư itưởng, ichính itrị, iđạo

i

đức, itriết ihọc, ipháp iquyền, ithẩm imỹ, itơn igiáo, ihay ilà ibiểu ihiện icác ihình ithái iý ithức ixã

i

hội, itương iứng ivới icác ilĩnh ivực iđó icủa iđời isống ixã ihội. iCịn iđời isống itinh ithần ikhông

i

chỉ iđề icập iđến iphương idiện inhận ithức, imà icịn inói ilên ihoạt iđộng itinh ithần i(sản ixuất,

i

phân iphối, itiêu idùng igiá itrị itinh ithần) ivà iquan ihệ itinh ithần i(trong igiao itiếp, itrao iđổi itinh

i

thần…) ivới itính iliên itục ivề ithời igian, itính irộng ilớn ivề ikhơng igian icủa inó. iHoạt iđộng itinh

i

thần icịn icó itính iđộc ilập itương iđối, ibởi ilẽ ingoài isự iphản iánh iđời isống ivật ichất, isự iphát

i

triển icủa inó idựa itrên isự ikế ithừa icác ithành itựu itinh ithần icủa icủa iquá ikhứ, itác iđộng igiữa

i

các ithành itố, icác ilĩnh ivực ihoạt iđộng itinh ithần. iĐồng ithời, inó icó itác iđộng itích icực itrở ilại

i

đối ivới ihoạt iđộng isản ixuất ivật ichất. iTrong ithực itế, icó ixã ihơi ivới iđời isống ivật ichất icao

i

nhưng iđời isống itinh ithần ilại isuy ithoái. iNgược ilại, icó iquốc igia iđời isống ivật ichất icịn

i

thiếu ithốn, ichưa ithật iđầy iđủ, imà iđời isống itinh ithần ilại irất iphong iphú, ilạc iquan, itạo ira

i

nhiều igiá itrị isống itốt iđẹp. iĐiều inày ichứng itỏ, iý ithức ixã ihội ichỉ ilà imột imặt itạo ithành icủa

i

con ingười ivề iđời isống, ivì iđời isống itinh ithần icịn ibao ihàm itồn ibộ iquá itrình isản ixuất, ibảo

i

quản, iphổ ibiến, iphân iphối, itiêu idùng icác igiá itrị itinh ithần. iNhững iquan iđiểm, itư itưởng

i

cùng inhững itình icảm, itâm itrạng… itức iý ithức ixã ihội ichỉ ilà imột imặt icủa iđời isống itinh

i

thần. iDo iđó, iphạm itrù iđời isống itinh ithần icó inội idung irộng ihơn iphạm itrù iý ithức ixã ihội

i

13


iiiii

Nếu ixem ixét imối iquan ihệ igiữa iđời isống itinh ithần, iý ithức ixã ihội ivà iý ithức icá inhân,

chúng ita icó ithể ithấy iđời isống itinh ithần irộng ilớn ivà iđa idạng ihơn inhiều iso ivới iý ithức ixã

i

hội. iVì ikhơng iphải iý ithức icá inhân inào icũng icó ithể ibao itrùm itoàn ibộ iý ithức ixã ihội inên iý

i

thức icá inhân itạo inên inét iđộc iđáo iriêng itrong iđiều ikiện isinh ihoạt ivật ichất ivà itinh ithần icủa

i

mình. ithể ihiện iý ithức ixã ihội iở inhững imức iđộ ikhác inhau. iTuy inhiên, iý ithức icá inhân icó

i

thể igóp iphần iphát itriển iý ithức ixã ihội iphong iphú, isâu isắc ihơn inhư itấm igương iđạo iđức

i

của iChủ itịch iHồ iChí iMinh. iVì ivậy, iđời isống itinh ithần icủa icá inhân ilà itấm igương icụ ithể

i

phản iánh iđời isống itinh ithần icủa ixã ihội. iKhái iniệm iđời isống itinh ithần ibao ihàm itoàn ibộ

i

thực itại itinh ithần icủa ixã ihội, icả iý ithức icá inhân, iý ithức inhóm ingười i(giai icấp, idân itộc,

i

thời iđại,...) imà ikhái iniệm inày ilà iý ithức ixã ihội. iDù icó ibao iquát iđến iđâu icũng ikhông ithể

i

diễn iđạt ihết iđược. iNhưng ixét iđến icùng, icấu itrúc icủa iđời isống itinh ithần ihay icủa iý ithức ixã

i

hội iđều iđược ithể ihiện itrong imối iquan ihệ ivới itồn itại ixã ihội ihay iđời isống ivật ichất icủa ixã

i

hội, inghĩa ilà ichúng iđều ido itồn itại ixã ihội ihay itồn itại icủa inó iquy iđịnh. ilà isự iphản iánh icủa

i

nó ido ibản ithân itồn itại ixã ihội iquyết iđịnh. iNhư iđã inói, imột iđiều icần ilưu iý ilà, ikhi inói iđến

i

các iphạm itrù iý ithức ixã ihội ivà itồn itại ixã ihội ithì ichủ iyếu ilà inói iđến icái igì isản isinh ira icái

i

gì, icái iquyết iđịnh icái igì, icịn ikhi inói iđến ikhái iniệm iđời isống ivật ichất ivà iđời isống itinh

i

thần ilà inói iđến iđến ihai ihình ithức ihoạt iđộng isống icơ ibản inhất i(lao iđộng isống ilà ichủ iyếu).

i
i

Ngồi ira, ichúng ita icũng icần itìm ihiểu imối iquan ihệ igiữa ikhái iniệm iđời isống itinh ithần ivà
khái iniệm iđời isống ivăn ihóa itinh ithần. iKhi inói iđến ivăn ihóa, itheo inghĩa ichung inhất, ivăn

i

hóa ilà itổng ithể inhững igiá itrị ido icon ingười isáng itạo ira itrong iquá itrình ilịch isử ibằng ilao

i

động icủa imình itrên icả ihai ilĩnh ivực isản ixuất ivật ichất ivà isản ixuất itinh ithần. iVăn ihóa itinh

i

thần iđược ithể ihiện ithông iqua icác ichuẩn imực igiá itrị ichân i- ithiện i- imỹ icủa iđời isống ixã

i

hội, ithông iqua icác ihoạt iđộng, iquan ihệ itinh ithần, itừ isản ixuất, isử idụng, itiêu idùng, ibảo itồn,

i

phát itriển. iphát itriển itâm ilinh. iHay ivăn ihóa itinh ithần ilà itổng ithể inhững igiá itrị itinh ithần

i

do icon ingười isáng itạo ira itrong iquá itrình ilịch isử ibằng ilao iđộng icủa imình itrong ilĩnh ivực

i

sản ixuất itinh ithần. iRõ iràng, ihiểu itheo inghĩa inày, iđời isống ivăn ihóa itinh ithần ivà iđời isống

i

tinh ithần ikhơng ithể iđồng inhất. iBởi ilẽ, iđời isống ivăn ihóa itinh ithần ichỉ ibao igồm imột ibộ

i

phận icủa icác igiá itrị, icác ihoạt iđộng ivà icác imối iquan ihệ itinh ithần inói ichung. i

i

14


Thực ira, imọi igiá itrị ivăn ihóa itinh ithần iđều ithuộc iđời isống itinh ithần, ivà imọi igiá itrị itinh
thần ikhơng ithể ithu igọn ivào ivăn ihóa itinh ithần. iChỉ ikhi inhững igiá itrị itinh ithần icó itính iổn

i

định, ibền ivững, ichuẩn imực ichung iđáp iứng inhu icầu, ilợi iích icủa icộng iđồng, ixã ihội ithì iđó

i

mới ilà ivăn ihóa itinh ithần icủa imột idân itộc, imột idân itộc, imột iquốc igia. ivăn ihóa inào iđó.

i

Với inội idung iđời isống itinh ithần, ingồi iyếu itố ivăn ihóa itinh ithần, inó icịn imang igiá itrị itinh

i

thần icủa icá inhân, inhóm ingười ihay idu inhập igiá itrị itinh ithần itừ ibên ingoài, ikhơng iliên

i

quan igì iđến iđời isống itinh ithần. itính iđặc ithù icủa iquốc igia, idân itộc ikhông ithuộc iđời isống

i

văn ihóa itinh ithần imà ithuộc inội ihàm icủa iđời isống itinh ithần ixã ihội. iNhư ivậy, inói iđến ikhái

i

niệm iđời isống ivăn ihóa itinh ithần ilà inói iđến ichất ilượng iđời isống itinh ithần, inói iđến igiá itrị

i

của iđời isống itinh ithần, isinh ihoạt itinh ithần ivới itư icách ilà imột ihệ igiá itrị iđang ibiến iđổi.

i

thay iđổi, iphát itriển ivà ihồn ithiện. iNói iđến iđời isống itinh ithần ilà ichúng ita iđang inói iđến itất

i

cả icác ibộ iphận, imọi ilĩnh ivực ihoạt iđộng icủa itinh ithần. iTừ inhững iluận iđiểm itrên icó ithể

i

khẳng iđịnh ikhái iniệm iđời isống itinh ithần ilà imột iphạm itrù irất irộng, inó ibao igồm iý ithức ixã

i

hội, ivăn ihóa itinh ithần, inhiều ihoạt iđộng ivà iquan ihệ itinh ithần ikhác icủa ixã ihội. i

i

Theo ihướng inghiên icứu itrên, iđời isống itinh ithần ilà imột iphạm itrù icủa ichủ inghĩa iduy ivật
lịch isử, iđược ixem ixét itrong imối iquan ihệ iđối ilập ivà iđối ilập ivới iđời isống ivật ichất icủa ixã

i

hội. i“Đời isống itinh ithần ixã ihội ilà itoàn ibộ inhững igiá itrị, isản iphẩm, ihiện itượng, iquá itrình,

i

hoạt iđộng, inhững imối iquan ihệ itinh ithần icủa icon ingười iphản iánh iđời isống ivật ichất ivà ixã

i

hội, iđược ibiểu ihiện ithành iphương ithức ihoạt iđộng ivà itồn itại itinh ithần icủa icon ingười

i

trong inhững igiai iđoạn iphát itriển ilịch isử inhất iđịnh”

i

1.1.2.Các phạm trù cơ bản của Phật giáo
1.1.2.1.Thế giới quan của Phật giáo
Những iluận iđiểm icơ ibản itrong igiáo ilí iĐạo iPhật ibao igồm inhững ilí iluận ivề inhân isinh
i

quan ivà ithế igiới iquan

Thứ inhất, iquan iniệm icủa iPhật igiáo ivề ithế igiới iquan:quan iniệm icủa iĐạo iPhật icũng inhư
i

của inhiều icác itrào ilưu itriết ihọc ikhác ilà ichủ iyếu ilí igiải ivề ithế igiới, isự itồn itại icủa icác

i

sự ivật itrong ithế igiới. iNội idung icơ ibản icủa iĐạo iPhật itrong ivấn iđề inày ilà iđưa ira iDuyên

i

khởi, imọi ivật iđều ido inhân iduyên ihội itụ imà ithành. iTâm ilà inguồn igốc icủa iduyên ikhởi
15


i

nên icũng ilà inguồn igốc icủa ivạn ivật. iDo iquan iniệm iduyên ikhởi isinh ira ivạn ivật inên iThế

i

giới iquan iĐạo iPhật ichủ itrương itập itrung igiải ithích iở ibốn iluận iđiểm ilà ivô itạo igiả, ivô

i

ngã, ivô ithường ivà inhân iquả

Vô itạo igiả: iĐạo iPhật icho irằng ithế igiới ido icác iloại ivật ichất itạo ithành. iMọi isự ivật
i

trong ivũ itrụ ikhơng ido ibất ikì ithần ilinh inào itạo ira ibằng inhững iphép imàu imà ilà ido iphần

i

tử ivật ichất inhỏ inhất itạo ira. iNhững ivật ichất inhỏ ibé iđó igọi ilà i“bản ithể” ihay i“thực

i

hướng”. iĐây iđược icoi ilà inội idung icơ ibản inhất ivà ikhác itất icả icác itôn igiáo ikhác,là inét

i

độc iđáo itrong ithế igiới iquan iPhật igiáo.Rõ iràng iquan iniệm ivề ithế igiới icủa iĐạo iPhật ivề

i

cơ ibản iđối ilập ivới itư itưởng icho irằng iBrahman isáng itạo ira ithế igiới icủa ikinh iVeda-kho

i

tàng ivăn ihóa, itriết ihọc iđồ isộ icủa ivăn iminh iẤn iĐộ. iTuy inhiên, igiáo ilí iĐạo iPhật ilại icho

i

rằng ithế igiới imà icon ingười inhận ibiết ichỉ ilà iảo, ilà igiả itạo ichứ inó ikhơng itồn itại i, ikhơng

i

đúng ivới ithế igiới itồn itại iấy. iBởi icái ithế igiới ivạn ivật iấy iluôn iluôn ivận iđộng, ibiến iđổi,

i

phát itriển ikhông ingừng, ikhơng icó igì ilà itrường itồn ibất ibiến, inó ichỉ ilà inó itrong itừng

i

satna(đơn ivị ithời igian irất inhỏ). iCon ingười ichỉ inhận ibiết iđược inó itrong itừng isatna. iNó

i

chính ilà ikết iquả itừ isự ivô iminh icủa icon ingười, ikhơng inhận ira inó iln iln ibiến iđổi

Vơ ingã: iđây ilà iđiểm iđược irút ira itừ iluận iđiểm ivô itạo igiả. iĐạo iPhật icho irằng itất icả imọi
i

sự ivật, ihiện itượng ixung iquanh ita icũng inhư ichính ita ilà ikhơng iphải ithực, ichỉ ilà iảo igiả,

i

do ivô iminh iđem ilại. iThế igiới, inhất ilà ithế igiới icon ingười ihữu itình, iđược icấu itạo ido isự

i

hội itụ icủa icác iyếu itố ivật ichất(Danh) ivà itinh ithần(Sắc). iDanh ivà iSắc iđược ichia ithành

i

năm iyếu itố igọi ilà iNgũ iuẩn ibao igồm: iSắc(vật ichất), iThụ(cảm igiác), iTưởng(ấn itượng),

i

Hành(tư iduy inói ichung), iThức(ý ithức). iCũng icó ithuyết icho irằng icon ingười ilà ido iLục

i

đại(sáu iyếu itố) icấu itạo inên: iĐịa(đất,), iThủy(nước), iHỏa(nhiệt), iPhong(gió),

i

Khơng(khoảng itrống), iThức(ý ithức). iTóm ilại iĐạo iPhật icho irằng ithế igiới ivạn ivật

i

khơng icó icái itơi icá inhân, ikhơng icó igì ilà ibản ingã. iBởi iDanh ivà iSắc ichỉ ihội itụ ivới inhau

i

trong imột ithời igian irất ingắn irồi ilại ichuyển isang itrạng ithái ikhác, ido ivậy ikhơng ihề icó

i

cái itơi icá inhân(vơ ingã). iCon ingười icó icái itâm ithường itrụ, ibất ibiến ivà ibao ihàm ivũ itrụ.

i

Trong iPhật igiáo, itâm icủa ichúng isinh ibị iche ikhuất ibởi iVô iminh, idẫn iđến itâm itrí icủa ihọ

i

bị imê iloạn. iVì itình itrạng iVô iminh, ihọ ikhông ithể ithấy iđược isự ithật ivề ichân ilí icủa ivũ

i

trụ, irằng itất icả imọi ithứ iđều ikhơng icố iđịnh ivà itất icả icác ipháp ikhơng icó ibản ichất. iHọ
16


i

cảm ithấy imọi ithứ, ikể icả ithân ixác icủa imình ilà icó ithật, inhưng iđó ichỉ ilà iảo itưởng. iĐể

i

khắc iphục itình itrạng iVơ iminh, icần iloại ibỏ isự isai ilầm icủa iChấp ingã i(chấp itin irằng icó

i

cái itơi). iKhi ithân ixác ichấm idứt, ilinh ihồn isẽ itiếp itục iđầu ithai ivào ikiếp ikhác i(chấp itin

i

rằng icó ithể isống ilại). iQ itrình itái isinh inày ikhơng icó iđiểm ikết ithúc ivà ikéo idài imãi

i

mãi. iThế igiới icó ibản ichất ilà imột idịng ichảy ikhơng ingừng, iliên itục ivà ikhơng ithể itìm

i

được inguyên inhân iđầu itiên. iVì ithế, itrong iPhật igiáo, itồn itại iquan iniệm ivề ivô ithường.

Vô ithường: iTrong iPhật igiáo, ivô ithường i(Anicca) ilà imột itrong iba ikhái iniệm icơ ibản
i

của iTứ idiệu iđế i(Cháturmahâsthâna), ibao igồm ivô ithường i(Anicca), ivô ingã i(Anatta) ivà

i

khổ iđau i(Dukkha). iVô ithường iđược ihiểu ilà isự ithay iđổi ivà idiễn ibiến ikhông ingừng icủa

i

mọi ivật ithể itrong ivũ itrụ, itừ icác ivật ivật ichất iđến icác ihiện itượng itinh ithần ivà inhân iquả.

i

Khái iniệm ivô ithường icũng iám ichỉ isự ikhông ivĩnh icửu icủa imọi ithứ itrong ivũ itrụ, itừ isự

i

sinh itồn icủa imột isinh ivật iđến isự itồn itại icủa ivũ itrụ. iPhật igiáo icho irằng, isự ihiểu ibiết ivề

i

vô ithường igiúp icon ingười inhận ira isự ithay iđổi ikhông ingừng icủa imọi ithứ ivà itừ iđó igiải

i

thốt ikhỏi isự igắn ibó ivới inhững iđiều itạm ithời, itạm iđịnh, igiúp ihọ iđạt iđược itrạng ithái

i

bất ibiến ivà itĩnh ilặng itrong itâm itrí. iViệc inhận ithức ivà ichấp inhận ivô ithường ilà imột

i

trong inhững ibước iđầu itiên iđể itrở ithành ingười itu ihành itrong iPhật igiáo. iNgồi ira, ikhái

i

niệm ivơ ithường icịn iđược iáp idụng irộng irãi itrong icác ilĩnh ivực ikhác icủa iđời isống, itừ

i

triết ihọc iđến ikhoa ihọc. iVí idụ, itrong itriết ihọc iTây iphương, ikhái iniệm ivô ithường iđược

i

coi ilà imột itrong inhững icơ isở icủa itriết ihọc iPhương iTây. iTrong ikhoa ihọc, ikhái iniệm ivô

i

thường icũng iđược isử idụng iđể imơ itả itính ichất iđộng ivà ikhơng ingừng icủa ivật ichất ivà

i

hiện itượng itrong ivũ itrụ.

Tóm ilại, ikhái iniệm ivô ithường itrong iPhật igiáo ilà imột ikhái iniệm irất iquan itrọng ivà icó
i

sự iảnh ihưởng isâu isắc iđến icách inhìn inhận icủa icon ingười ivề ithế igiới ivà iđời isống. iViệc

i

nhận ithức ivà ichấp inhận ivô ithường ilà imột itrong inhững ibước iđầu itiên iđể itrở ithành

i

người itu ihành itrong iPhật igiáo ivà igiúp icon ingười igiải ithoát ikhỏi isự igắn ibó ivới inhững

i

điều itạm ithời, itạm iđịnh, iđạt iđược itrạng ithái ibất ibiến ivà itĩnh ilặng itrong itâm itrí.

1.1.2.2.Nhân sinh quan của Phật giáo

17

Nhân isinh iquan icủa iPhật igiáo ilà imột ikhía icạnh iquan itrọng icủa itriết ilý iPhật igiáo, inó iđề
i

cập iđến iquan iđiểm icủa iPhật igiáo ivề isự itồn itại ivà iý inghĩa icủa icuộc isống. iTheo iđó,

i

nhân isinh iquan icủa iPhật igiáo icho irằng imọi isinh ilinh iđều igắn ibó ivới ichuỗi iluân ihồi ivô

i

tận, itrải iqua icác ikiếp inạn ivà iphước iđể igiải ithoát ikhỏi isự ikhổ iđau ivà iđạt iđến itrạng ithái

i

giác ingộ. i

Theo iPhật igiáo, inhân isinh ikhông ichỉ itồn itại itrong ithế igian ihiện itại imà icòn ikéo idài iqua
i

nhiều ikiếp inạn ivà iphước. iCuộc isống ihiện itại icủa ichúng ita ilà ikết iquả icủa ihành iđộng

i

trong ikiếp itrước, ivà ihành iđộng icủa ichúng ita itrong ikiếp inày isẽ iảnh ihưởng iđến ikiếp

i

sau. iVì ivậy, iPhật igiáo ikhuyến ikhích icon ingười iphải isống iđúng iđạo, ivì iđiều inày isẽ

i

giúp icho ihọ iđạt iđược itrạng ithái igiác ingộ ivà igiải ithoát ikhỏi isự iluân ihồi.

Nhân isinh iquan icủa iPhật igiáo icũng icho irằng isự itồn itại icủa ichúng ita ikhông iphải ilà
i

vĩnh iviễn imà ichỉ ilà itạm ithời, ivà imục iđích icuối icùng icủa ichúng ita ilà igiải ithoát ikhỏi isự

i

khổ iđau ivà iđạt iđược itrạng ithái igiác ingộ. iSự ikhổ iđau icủa icuộc isống iđược ixem inhư

i

một iphần icủa ichuỗi iluân ihồi ivà ichỉ ibằng icách ithực ihiện iđúng iđạo, ichúng ita imới icó

i

thể igiải ithốt ikhỏi isự ikhổ iđau ivà iđạt iđược itrạng ithái igiác ingộ. iNhân isinh iquan icủa

i

Phật igiáo icũng icho irằng imỗi isinh ilinh iđều icó ikhả inăng iđạt iđược igiác ingộ ivà igiải ithốt

i

khỏi isự iln ihồi, ivà iđiều inày icó ithể iđạt iđược ithông iqua iviệc itu itập ivà ithực ihiện iđúng

i

các inguyên ilý icủa iPhật igiáo.

Tứ idiệu iđế
Đạo iPhật icó itư itưởng ivà itriết ilí itập itrung itrong i"tứ idiệu iđế", igồm iKhổ iđế, iTập iđế, iDiệt
i

đế ivà iĐạo iđế. iĐây ilà ibốn ichân ilý icao isiêu iđể igiải ithoát inỗi ikhổ icủa ichúng isanh. iĐức

i

Phật iđã ikhẳng iđịnh irằng ihọc ithuyết icủa iNgài ichỉ itập itrung ivào iviệc igiải ithích icác inỗi

i

đau ikhổ ivà ichỉ icó imột ivi ichân ilí, iđây iđược ixem ilà iphần inội idung itriết ilý itư itưởng icủa

i

phật igiáo iđược ihiện irỏ inhất.

"Khổ iđế" ilà imột itrong i"Tứ idiệu iđế", imột ikhái iniệm icơ ibản icủa iđạo iPhật. iTheo iđạo
i

Phật, icuộc isống itrần itục ilà i"bể ikhổ", ibởi ivì inó ibao igồm icả iniềm ivui ivà inỗi ikhổ,

i

nhưng iniềm ivui ichỉ ilà itạm ithời. iTừ iđó, iĐạo iPhật iđã iđưa ira ithuyết i"Bát ikhổ", igồm i8

i

loại ikhổ imà icon ingười igặp iphải.

Loại iđầu itiên ilà i"sinh ikhổ", ikhi icon ingười iđược isinh ira ivới inhững iham imuốn ivà idục
i

vọng, inhưng ichúng ilại ikhông ibao igiờ iđược ithỏa imãn ihoàn itoàn. iLoại ithứ ihai ilà i"lão
18


i

khổ", ikhi icon ingười ikhơng imuốn igià iđi, inhưng iđó ilà imột iquy iluật itất iyếu icủa itự

i

nhiên. iSự igià inua ilàm igiảm isự ithỏa imãn inhu icầu icủa icon ingười. iLoại ithứ iba ilà i"bệnh

i

khổ", ikhi ibệnh itật ivà iđau iốm igây ihại icho icả ithể ixác ivà itinh ithần icon ingười. iLoại ithứ

i

tư ilà i"tử ikhổ", ikhi ichết ikhông ichỉ igây ira iđau ikhổ icho ingười ichết imà icòn iảnh ihưởng

i

đến inhững ingười icòn isống.
i

Thứ inăm ilà iÁi ibiệt ili ikhổ, iđó ilà ikhi iyêu ithương ivà iquý imến inhau inhưng ilại iphải isống

i

xa icách, ikhông iđược iở ibên inhau, iđiều iđó igây ira inỗi iđau ikhổ itrong ilòng. iThứ isáu ilà,

i

Oán ităng ihội ikhổ, ikhi icon ingười iphải isống ichung ivới inhững ingười imà ihọ ighét ibỏ ivà

i

thù ihận, ithấy imặt inhau imỗi ingày, iđiều iđó ithật ikhổ iđau. iThứ ibảy ilà, iSở icầu ibất iđắc

i

khổ, ikhi icon ingười imong imuốn ivà iước imơ inhưng ilại ikhông ithể iđạt iđược, ikhông ithỏa

i

mãn iđược inhu icầu ivà iham imuốn icủa imình, iđiều iđó icũng ilàm icon ingười ikhổ iđau. iThứ

i

tám ilà, iNgũ iuẩn ixí ithịnh ikhổ, icon ingười icũng iphải ichịu iđựng inỗi ikhổ iđau ikhi icó isự

i

tồn itại icủa ithân ixác. iĐạo iPhật icho irằng ithân ixác icon ingười iđược itạo ithành itừ ingũ iuẩn

i

(Sắc, iThụ, iTưởng, iHành, iThức). iVì icó ithân ixác itồn itại, icon ingười iphải iluôn icố igắng

i

để ithỏa imãn inhu icầu ivà iham imuốn icủa imình, iđiều iđó icũng igây ira inỗi ikhổ iđau.

Tám icái ikhổ imà iĐạo iPhật iđã ichỉ ira ilà inhững ikhổ iđau imà icon ingười iphải iđối imặt ikhi
i

sống itrong ithế igiới ivật ichất inày. iTất icả iđều iphát isinh itừ inhững iquy iluật itự inhiên ivà

i

quan ihệ ihiện ithực igiữa icon ingười ivà imôi itrường ixung iquanh. iTuy inhiên, iThích iCa

i

Mầu iNi iđã icho irằng inước imắt icủa ichúng ita icịn inhiều ihơn icả inước ibiển, iđó ilà itình

i

trạng icon ingười ikhơng ithể itránh ikhỏi. iCái ikhổ inày ixuất iphát itừ ivô ithường, inhững isự

i

thay iđổi, ivà isự ihoại ikhổ. iBất icứ iđiều igì iđều ikhơng ithể itránh ikhỏi isự ithay iđổi, ivà ikhi

i

đó ikhổ iđau icũng iphát isinh. iNgun inhân icủa inó icó ithể ido inhững ihồn icảnh igiới ihạn

i

sinh itử itrong ingũ iuẩn, ivà ingũ iuẩn ivơ ithường. iBất icứ iđiều igì imà ikhơng icố iđịnh, ikhơng

i

ổn iđịnh iđều icó ithể itrở ithành inguồn igốc icủa icái ikhổ.

Hạnh iphúc ivà isự ikhối ilạc icó ithể iđến ivà iđi, ivà ikhi ichúng ithay iđổi, ichúng ita iphải iđối
i

mặt ivới ikhổ iđau. iĐiều inày iđặc ibiệt iđúng itrong ithế igiới iđầy irẫy inhững iquan ihệ iphức

i

tạp igiữa icon ingười ivà icác iyếu itố ixung iquanh. iNhưng iđể ithoát ikhỏi inhững icái ikhổ inày,

i

con ingười iphải ithoát ikhỏi iquy iluật isinh itồn ivà ihiện ithực iquan ihệ icủa ihọ. iVà ichỉ ikhi

i

đạt iđược iđiều inày, ichúng ita imới icó ithể itránh ikhỏi inhững icái ikhổ iđau itrong icuộc isống.

19


Trong iĐạo iPhật, icái ikhổ iđược ixem ilà imột iphần icủa iquy iluật isinh itồn icủa itự inhiên ivà
i

của icon ingười. iTuy inhiên, iThích iCa iMầu iNi iđã icho irằng icon ingười icó ithể ithốt ikhỏi

i

cái ikhổ ibằng icách ithốt ikhỏi iquy iluật isinh itồn ivà ihiện ithực iquan ihệ icủa ihọ. iĐiều inày

i

đòi ihỏi icon ingười inhận ithức iđược irằng imọi ihữu ivi ipháp iđều ilà ivô ithường ivà itìm icách

i

giải ithốt ikhỏi ilịng iham imuốn, idục ivọng, ikhát ikhao. iĐể itìm inguyên inhân idẫn iđến

i

khổ, iĐạo iPhật iđã ichỉ ira imười inguyên inhân igốc irễ icủa icái ikhổ, itrong iđó icó inhững

i

nguyên inhân ithuộc ivề iquan ihệ ihiện ithực, inhận ithức ivà igiới iluật. iCác inguyên inhân inày

i

bao igồm itham ilam, igiận idữ, isi imê, ikhiêu imạn, inghi ingờ, ibiên ikiến, ità ikiến, ithủ ikiến,

i

thân ikiến ivà igiới icấm. iNhư ivậy, icái ikhổ ikhông ichỉ ixuất iphát itừ icuộc isống ihiện ithực

i

mà icòn itừ ibản ichất icủa isinh ivà idiệt. iĐể igiải ithoát ikhỏi icái ikhổ, icon ingười icần inhận

i

thức ivà ikiểm isoát iđược inhững inguyên inhân igốc irễ icủa inó.

Theo iĐạo iPhật, icon ingười iđối idiện ivới isự ikhổ iđau itrong icuộc isống ilà ido ichính ibản
i

thân ihọ itạo ira inhững inguyên inhân idẫn iđến isự ikhổ iđau. iTuy inhiên, iĐạo iPhật icũng

i

khẳng iđịnh irằng isự ikhổ iđau inày icó ithể iđược idiệt itrừ ibằng icách idiệt itrừ inguyên inhân

i

của inó. iTrong iviệc idiệt itrừ inguyên inhân, icon ingười ichính ilà ichủ ithể ivà icó itrách inhiệm

i

quyết iđịnh isố iphận icủa imình. iĐiều inày icho ithấy itính ichất itơn igiáo icủa igiáo ilí iĐạo

i

Phật, itrong iđó isự iduy itâm iđược iđặt ilên ihàng iđầu. iCon ingười iluôn iđắm ichìm itrong idục

i

vọng ivà ibị iràng ibuộc ibởi ivơ iminh. iĐể ithoát ikhỏi isự ikhổ iđau, iĐạo iPhật ikhuyến ikhích

i

con ingười idiệt itrừ iDục ivà ivơ iminh. i

Con iđường ithốt ikhổ itrong igiáo ilí iĐạo iPhật iđược igọi ilà icon iđường itrung iđạo, itránh ixa
i

hai ithái icực icủa itầm ithường ivà ikhổ ihạnh. iĐây ilà icon iđường ithoát ikhổ ibằng icách idiệt

i

trừ inguyên inhân idẫn iđến isự ikhổ iđau. iCó inhiều icon iđường ithốt ikhổ, ibao igồm icon

i

đường icủa ihoạt iđộng ihiện ithực, inhận ithức ivà ithực ihành icác igiới iluật, icũng inhư icon

i

đường icủa isự itự ilực ivà isự itha ilực. iTrong icon iđường icủa isự itự ilực, icon ingười itự itìm

i

kiếm ivà itu ihành iđể ithốt ikhổ. i

Trong ikhi iđó, itrong icon iđường icủa isự itha ilực, icon ingười icó ithể iđược igiúp iđỡ ibởi icác
i

vị ithần ithánh inhư icác ivị iPhật. iTuy inhiên, iĐạo iPhật ikhuyến ikhích icon ingười itìm ikiếm

i

con iđường icủa isự itự ilực iđể itạo ira imột itương ilai itốt iđẹp icho imình. iTóm ilại, icon iđường

i

thốt ikhổ icủa iĐạo iPhật ilà icon iđường icủa isự idiệt itrừ inguyên inhân, itìm ikiếm isự itự ilực

20