Chế độ ăn đảm bảo dinh dưỡng cho người bệnh viêm gan

Chế độ ăn đảm bảo dinh dưỡng cho
người bệnh viêm gan
I. Đại cương
Gan là một tạng lớn nhất trong cơ thể. Nó vừa là một tuyến nội tiết - tham gia
nhiều chức phận quan trọng như điều hòa đường máu và chống độc vừa là một
tuyến ngoại tiết - tiết ra mật, đồng thời dự trữ vitamin A, D, K.
Viêm gan là tình trạng tổn thương tế bào gan.
Viêm gan thường có rối loạn tiêu hóa, sốt, nôn mửa, mệt mỏi, chán ăn, ỉa phân
lỏng có kèm theo vàng da đi tiểu sẫm màu hoặc không. Nguyên nhân hay gặp nhất
là do virus, ngoài ra còn có các nguyên nhân khác như do rượu, do một số thuốc
hoặc hóa chất. Sự tiến triển của viêm gan rất thay đổi, có khi khỏi hẳn rất nhanh
nhưng cũng có khi tiến triển dẫn tới xơ gan hoặc trở thành mạn tính (viêm gan kéo
dài từ trên 6 tháng đến nhiều năm được coi là viêm gan mạn tính).
Một chế độ ăn hợp lý sẽ giúp Nương nhẹ chức năng gan, Tạo điều kiện để tái
tạo tổ chức gan, Ngăn ngừa sự hủy hoại thêm của tế bào gan

II. Chế độ ăn trong giai đoạn Viêm gan cấp tính
Khi bị viêm gan cấp thì hàng loạt rối loạn về chuyển hóa sẽ xảy ra do tế bào gan
bị hoại tử. Trong giai đoạn điều trị viêm gan cấp chế độ ăn uống và nghỉ ngơi đóng
một vai trò rất quan trọng.
- Sau những ngày đầu, có khi phải nuôi bằng tĩnh mạch rồi nuôi bằng ống.
- Một khi bắt đầu ăn được, người ta hay cho ăn theo chế độ ăn lỏng, rồi ăn đặc
dần, cho đến khi trở lại bình thường.
1
- Các loại thức ăn dành cho người bệnh trong giai đoạn này là những loại dễ
tiêu hóa, dễ hấp thu như: ngũ cốc, đường, mật ong và hoa quả ngọt. Đối với chất
đạm, nên chọn loại có giá trị dinh dưỡng cao nhưng ít chất béo như lòng trắng
trứng, cá nạc, sữa không béo, đậu hũ…với số lượng khoảng 50 - 70g mỗi ngày.
- Nếu bị sút cân nhiều và có cả những triệu chứng suy dinh dưỡng khác (như
phù chân, lở mép, sưng nướu ) cần tăng số calo có khi tới 3.000 và lượng protein
dưới dạng thức ăn động vật lên tới 100g hoặc hơn nữa. Cho ăn bột đường để tăng

lượng calo.
- Nếu có vàng da tắc mật thì không nên cho ăn dầu mỡ vì bệnh nhân không hấp
thu được và sẽ ra phân (phân mỡ). Lúc này chế độ ăn của bệnh nhân cần giảm cung
cấp chất béo, chỉ sử dụng khoảng 15g mỗi ngày, tuyệt đối không ăn các loại thức
ăn có nhiều cholesterol như óc, tim, gan, lòng heo, lòng đỏ trứng
- Nếu có biểu hiện suy gan thì càng phải giảm lượng đạm xuống dưới 40g mỗi
ngày, kiêng đạm động vật, bắt buộc phải lựa chọn các chất đạm thực vật. Vì đạm
động vật có nhiều acid amin mà gan chuyển hoá thành ammoniac và urê không còn
được gan đào thải mà sẽ tích tụ trong máu dễ dẫn đến hôn mê gan. Đạm động vật
cũng chứa nhiều hemoglobin là những chất có cấu trúc vòng, bắt gan phải làm việc
nhiều.
- Bệnh nhân nên ăn nhẹ và nhiều hơn về buổi sáng vì một số nghiên cứu cho
thấy buổi sáng cơ thể và khả năng hấp thu của gan tốt hơn so với chiều, do tình
trạng nhiễm độc vì vậy buổi chiều nên ăn ít hơn để tránh bị đầy bụng.
- Bệnh nhân viêm gan cấp cần phải ăn nhiều rau quả tươi để cung cấp chất
khoáng và các vitamin cần thiết giúp cho gan hoạt động tốt hơn
- Bên cạnh đó trong giai đoạn viêm cấp cần có chế độ nghỉ ngơi thường xuyên,
không làm việc quá sức, tránh các căng thẳng tâm lý

2
III. Chế độ ăn trong giai đoạn Viêm gan mạn tính:
- Ở những bệnh nhân viêm gan mạn tính, về lâu dài hệ thống tiêu hóa sẽ yếu
dần dễ dẫn đến thiếu dinh dưỡng. Vì vậy những người bị viêm gan mạn tính được
khuyên nên tiếp tục ăn uống một cách bình thường, tránh ăn kiêng quá mức cần
thiết. Đồng thời để tạo ra sự ngon miệng nên thay đổi nhiều loại thức ăn khác nhau
- Năng lượng: 1600-1700Kcal/ngày (30-35Kcal/kg/ngày).
- Đảm bảo đủ đạm (protein): 20% tổng năng lượng, khoảng 75-80g/ngày.
+ Gan có chức năng tăng lượng prrotid của huyết tương và là nơi tập trung
protid trước khi nó được phân bổ đi khắp cơ thể. Khi gan bị bệnh mạn tính, nhất là
xơ gan, hiện tượng giảm protid máu thường xảy ra. Do vậy, việc giảm protid ở chế

độ ăn sẽ gây bất lợi.
+ Protid được cung cấp nhiều sẽ giúp cơ thể nhanh phục hồi và có tác dụng
chống đỡ lại bệnh tật, làm cho tế bào gan tăng trưởng và phục hồi.
+ Trong đó 50% lượng protein trong ngày do ngũ cốc và rau quả cung cấp
nên chỉ còn 50% là lấy từ thực phẩm như tôm, cá, thịt, trứng, sữa hoặc đạm thực
vật như: đậu xanh, đậu nành, đậu phụ có nghĩa một ngày chỉ cần 200g cá hoặc
100g thịt nạc, trứng và cốc sữa là đủ.
+ Nên dùng các loại đạm có giá trị sinh học cao, ít béo như: Thịt lợn nạc, gà
nạc, cá nạc, mực, thịt bò, trứng, sữa bột tách bơ, rau xanh, các loại đỗ và chế phẩm
từ đậu.
+ Thịt cung cấp các chất như protid, lipid và các chất khoáng như sắt, kẽm,
magie… nên dùng thịt tươi, không nên dùng thịt hộp, thịt nguội. Mỗi ngày có thể
cung cấp 75g thịt cá.
+ Protein từ cá và sữa bò rất tốt cho người yếu gan vì dễ tiêu hóa. Trong sữa
bò tươi hoặc sữa bột pha tương ứng có khoảng 3,7% chất đạm và 3,5% chất béo.
Chất béo trong sữa bò thuộc loại khó tiêu hóa nên người ta thường khuyên người
3
yếu gan không nên uống nhiều sữa chứ không phải là kiêng sữa (mỗi ngày nên
uống 1 cốc). Methionin (acid amin có nhiều trong đạm của sữa) giúp tổng hợp
cholin, một chất chống lại sự xâm nhập mỡ vào tế bào gan bằng cách chuyển lipid
từ gan đến tổ chức mỡ dưới da. Do đó, chế độ ăn có nhiều sữa giúp bảo vệ gan rất
tốt.
+ Đối với trứng: lòng trắng trứng chứa nhiều methionin, eytein, eystin là các
acid amin bảo vệ gan. Lòng đỏ trứng chứa nhiều chất béo nhưng chất béo này là
phosphatidylcholin (lecithin) tốt cho gan. Trứng có chứa lượng sinh tố nhóm B,
nếu 1 ngày ăn 1 lòng đỏ trứng gà đáp ứng 1/3 nhu cầu vitamin của cơ thể. Như vậy
trừ những người bị dị ứng với trứng, người bệnh viêm gan có thể cách ngày ăn một
quả trứng luộc.
- Gluco chiếm 70% tổng năng lượng, khoảng 300-320g/ngày.
+ Chức chuyển hóa và dự trữ glucogen trong gan rất quan trọng vì nó làm

cho gan phát huy được vai trò giải độc. Khi gan bị tổn thương, dự trữ glucogen
giảm nên bệnh nhân phải tăng glucid trong chế độ ăn để tăng dự trữ glucogen,
giảm sự xâm nhập mỡ vào gan.
+ Tăng cường chất bột, đường dễ hấp thu như Gạo, đường glucoza, mật ong,
các loại quả ngọt
+ Tránh các loại bánh kẹo ngọt nhiều bơ sữa béo, mứt, nước ngọt đóng hộp.
- Giảm chất béo: 10% năng lượng, khoảng 15g/ngày.
+ Người bệnh gan cần giảm các chất béo, kiêng ăn các món rán, bơ mỡ động
vật, thực phẩm nhiều cholesterol như trứng, nội tạng động vật
+ Nên dùng dầu thực vật, dầu đậu nành, dầu mè
+ Một nghiên cứu cho thấy: ăn nhiều chất béo cùng với giảm protein và bột
đường làm bệnh nhân dễ mắc béo phì rùi dẫn đến các bệnh tim, mạch, huyết áp,
tiểu đường, nhiễm mỡ gan làm cho gan đã bị viêm có nguy cơ trở thành xơ gan.
4
+ Tuy nhiên chất lecithin có nhiều trong lòng đỏ trứng gà và đậu mè, các
loại cá chứa nhiều acid béo, omega 3 rất cần cho người bị bệnh viêm gan mạn tính
kể cả viêm gan siêu vi A, B, C vì làm chậm quá trình ung thư hóa gan. Điều cốt
yếu là không dùng dư thừa.
+ Chế biến thực phẩm theo lối kho, nấu, luộc, hấp
- Giảm muối, mỳ chính 4g/ngày.
- Tăng cường các loại rau xanh và quả chín như rau ngót, rau muống, rau cải,
rau giền, cà rốt, cà chua, bí đỏ, giá đỗ, các loại quả như cam, quýt, xoài, đu đủ
chín…. để cung cấp vitamin và muối khoáng.
- Trường hợp viêm xơ gan do rượu: Các chất sinh tố (nhóm B), axit folic cũng
được khuyến khích sử dụng
+Thực phẩm hàm chứa phong phú vitamin B1 như: mạch nha, giá, đậu, lạc,
rau xanh, hoa quả….
+Thực phẩm hàm chứa vitamin B2 có hạt kê,đậu nành, trứng, sữa.
+Hàm chứa vitamin B6 có gan động vật, cật, thịt nạc
- Khi viêm gan mạn tính có vàng da, khả năng bài tiết mật có thể giảm vì thế

sự hấp thu các chất béo trở nên khó khăn hơn, các loại sinh tố hòa tan trong mỡ
nhưVitamin A, D, E sẽ không hấp thụ đủ vì vậy nên bổ sung thêm các loại sinh tố
trên mỗi ngày.
+ Các thức ăn cần có nhiều vitamin A : sữa bò, lòng đỏ trứng, gan động vật,
cà rốt, hẹ, rau muống, rau chân vịt, tỏi tây, bắp cải
+ vitamin C (cam, quýt, rau sống…)
+ Mỗi ngày, bệnh nhân nên dùng khoảng 500ml sữa để có đủ vitamin D, có
thể sử dụng chế phẩm của sữa như sữa chua, phô mai.
- Nước: 1,5-2lít/ngày. Nên uống nước nhân trần, actiso, nước quả và đường
glucoya.
5
- Uống thêm một số thuốc bổ bổ sung khoáng chất nhưng không nên uống hay
ăn những thực phẩm chứa nhiều chất sắt vì gan là cơ quan có chứa rất nhiều chất
sắt. Gan của người bệnh viêm gan có khuynh hướng giữ chất sắt nhiều hơn mức
bình thường vì vậy đưa vào cơ thể thêm nhiều chất sắt dễ làm tăng nguy cơ tổn
thương các cơ quan khác như tim, tụy.
- Bỏ hẳn rượu bia, cafe, thuốc lá. Nhiều nghiên cứu cho thấy ở những người
nghiện rượu bia lâu ngày dễ dẫn tới viêm gan, xơ gan, đặc biệt dễ nhiễm siêu vi C
và làm các bệnh gan trở nên trầm trọng hơn, do vậy tuổi thọ sẽ giảm so với những
người bị viêm gan mà không uống rượu.
- Thêm nữa, phải giữ gìn vệ sinh thực phẩm, tránh ăn thực phẩm ôi thiu, nhiễm
hóa chất, để phòng ngừa ngộ độc thực phẩm. Vì gan là cơ quan có chức năng chính
là xử lý và đào thải chất độc cho cơ thể, nên khi bị ngộ độc thực phẩm, gan sẽ phải
làm việc nhiều hơn, có thể đẩy nhanh thêm quá trình tổn thương ở gan.
- Cần ăn thành nhiều bữa, tránh ăn quá no một lúc, không nên ăn những thức ăn
khó tiêu có nhiều gia vị, dầu mỡ như tiêu, ớt, đồ ăn chiên rán; vì sẽ làm cho đầy
bụng vì khó tiêu, nên ăn các loại thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao mà dễ tiêu hóa
như đậu nành, đậu hũ
- Nên đi ngủ lúc 21h30, không quá 23h mới ngủ.
- Hạn chế dùng thuốc một cách tối đa vì có nhiều loại thuốc gây độc cho gan

(paracetamol), nếu buộc phải dùng thuốc nên tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ,
không tự ý dùng thuốc bừa bãi.
IV. Chế độ ăn cho bệnh nhân Xơ gan
- Xơ gan là giai đoạn cuối của Viêm gan. Bệnh nhân xơ gan có thể ở giai đoạn
xơ gan còn bù hay xơ gan mất bù.
6
- Đối với bệnh nhân xơ gan còn bù: chế độ ăn không có gì khác biệt với viêm
gan mạn.
- Đối với bệnh nhân xơ gan mất bù (phù, cổ trướng): chế độ ăn vô cùng quan
trọng.
+ Ăn lỏng, mềm, không nên ăn nhiều chất xơ có thể gây vỡ tĩnh mạch thực
quản
+ Ăn thức ăn nhiều chất đạm, nhất là đạm dễ tiêu: Cá, tôm,
+ Thức ăn có nhiều vitamin nhóm B, K.
+ Ăn nhạt để tránh ứ nước trong cơ thể.
+ uống đủ nước mỗi ngày, không uống quá nhiều.
+ Theo dõi lượng nước tiểu: Chú ý cân bằng lượng nước vào và đào thải.
+ Bỏ các thức uống có tính kích thích, gây độc cho gan: rượu, bia, cà phê,
chè đặc.
+ Nên dùng các thức uống, đồ ăn có tính lợi mật, nhuận gan như: chè nhân
trần, artiso, hạt dành dành, nghệ, lá gai, lá chanh
7