NGUYÊN lí THIẾT kế CÔNG TRÌNH dân DỤNG tìm hiểu nhà ở 3 miền bắc bộ, trung bộ, tây nam bộ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐẦU MỘT
KHOA KIẾN TRÚC
NGÀNH QUY HOẠCH VÙNG VÀ ĐƠ THỊ
NGUN LÍ THIẾT KẾ CƠNG TRÌNH DÂN DỤNG

GVHD: ThS.KTS HOÀNG HUY THỊNH
SVTH : HUỲNH THỊ THẢO NHI
LỚP : D20QHDT01
MSSV: 2025801050017

1


D20QHDT01

Nội dung I:
Phần 1:

 Tìm hiểu nhà ở 3
miền: Bắc Bộ, Trung
Bộ, Tây Nam Bộ.


Bắc Bộ
◦ 1: Tổng quan
v   Địa hình Bắc Bộ đa dạng và phức tạp. Bao gồm đồi núi, đồng
bằng, bờ biển và thềm lục địa. Có lịch sử phát triển địa hình
và địa chất lâu dài, phân hóa mạnh mẽ. Có bề mặt thấp
dần, xi theo hướng tây bắc - Đông Nam, được thể hiện
thông qua hướng chảy của các dịng sơng lớn.
v  Bắc Bộ quanh năm có nhiệt độ tương đối cao và ẩm, nền khí

hậu chịu ảnh hưởng từ lục địa Trung Hoa chuyển qua và
mang tính chất khí hậu lục địa. Trong khi một phần khu vực
Duyên hải lại chịu ảnh hưởng tính chất khí hậu cận nhiệt đới
ấm và gió mùa ẩm từ đất liền. Tồn vùng có khí hậu cận nhiệt
đới ẩm với 2 mùa rõ rệt hè, đông.
o


  2: KIẾN TRÚC

v Bắc Bộ chính là nơi lưu giữ cũng như phát huy tốt
nhất tập tục văn hóa làng xã của người Việt.
v Những ngôi nhà 3 gian miền Bắc được thiết kế
theo kiểu nhà cấp 4 và chia cấu trúc nhà thành 3
gian cũng có những ngơi nhà 5 gian, bên trên là
mái ngói cùng kèo cột truyền thống. Mặc dù
không được đánh giá quá cao về mặt khoa học
hay thẩm mỹ vì nó khơng cầu kỳ nhưng lại được
đánh giá cao hơn về cấu trúc truyền thống đơn
giản và khiến cho ngôi nhà luôn được mát mẻ
hơn vào mùa hè hay ấm cúng hơn vào mùa
đông. Đặc biệt là nó khơng hề tạo nên vách ngăn
nào trong khơng gian nhà từ đó gắn kết các
thành viên lại với nhau tốt hơn.
v Vẫn cịn khá nhiều vùng miền có kiến trúc làng xã
bao quanh với lối thiết kế nhà cổ nông thông
đúng chuẩn nhà 3 gian miền Bắc na ná nhau đã
tạo nên một thổng thể kiến trúc vô cùng đẹp mắt,
gây được sự ấn tượng và thổi hồn vào truyền
thống văn hóa xưa.

•

Kiến trúc nhà xưa ở làng quê vùng Đồng bằng Bắc bộ
thường là 3 gian 2 chái, hoặc 5 gian, cửa bức bàn,
mái lợp rơm rạ, có điều kiện thì mới lợp ngói. Khung
cảnh xưa tuy vậy mà tạo cảm giác dễ chịu, đẹp về
không gian kiến trúc và người sống trong ngơi nhà
thường thấy thoải mái, thống mát chứ khơng bí bức,
oi nồng như những ngơi nhà xây tầng san sát tường
gạch, bê tơng như thời bây giờ.

•   Người xưa còn quan niệm, “lấy vợ hiền hòa, ở nhà
hướng Nam”. Thực tế hướng Nam, Đơng Nam là
hướng gió mát, hướng có ánh nắng buổi sớm mà khơng
bị nắng gắt buổi chiều của hướng Tây và gió lạnh từ
hướng Bắc. Bởi vậy kiến trúc nhà truyền thống nơi làng
quê thường chọn hướng Nam, Đơng Nam để tạo khơng
gian sống thống mát, dễ chịu cho người cư ngụ.


• Ý NGHĨA “TRƯỚC CAU, SAU CHUỐI”
◦ Trước nhà thường chọn cau. Vì cây cau thân
trịn có nhiều đốt, mọc cao và ngay thẳng,
lá ở tít trên cao phần ngọn. Cau thích nghi
ánh sáng hướng Tây. Nếu trồng ở phía
trước nhà hướng Nam, cau sẽ hấp thụ ánh
sáng mạnh của hướng Tây, thanh lọc bớt
khí nóng, lại đón được ánh nắng buổi sớm

ban mai mà không bị che chắn của hướng
Đơng để lấy gió mát vào nhà. Hàng cau
trước nhà thẳng tắp vừa đẹp mắt, lại khơng
che khuất tầm nhìn của ngơi nhà, có tác
dụng như một hàng rào danh dự trấn giữ,
che chở bảo vệ cho ngôi nhà của bạn. Tác
dụng này của cây cau cũng gần giống với
cây trúc quân tử. Bởi vậy, ở nhiều ngôi nhà
chúng ta cũng thấy gia chủ trồng bao
quanh một hàng trúc. Đó chính là “trước
cau…” theo ý nghĩa bài trí của người xưa.


Cây chuối có nhiều tàu lá to, thân to
trịn gồm nhiều lớp bẹ kết gắn chặt
lại mà thành cây. cây chuối là
 loại cây đẻ mầm rất nhanh, sống
khỏe, tạo thành khóm, bụi nên
mang nét vững chắc, có tác dụng
che chắn khí lạnh từ phương bắc
và đơng bắc thổi tới để giữ ấm cho
ngôi nhà. với những ngôi nhà dài,
như nhà 5 gian truyền thống, trồng
chuối phía sau nhà cịn có tác dụng
che mát nắng nóng buổi chiều của
hướng tây. bởi thế, “… sau trồng
chuối” theo nghĩa của người xưa là
vậy.

SỰ THAY ĐỔI TRONG
KIẾN TRÚC NHÀ
MIỀN BẮC TỪ
TRUYỀN THỐNG ĐẾN
HIỆN ĐẠI


Nhà Bắc thời xưa nền thấp

Nhà Bắc truyền thống có mái tranh


Nhà Bắc cách tân
xưa và nay ( phát
triển từ mái đến
vách tường phải là
những chất liệu có
thể chống chịu với
những mùa khắc
nghiệt trong năm)


Nhà miền Bắc hiện đại thu hút
( Những kiểu nhà phố theo phong cách Bắc
trong thời đại mới lần lượt ra đời phục vụ
con người tốt hơn trong việc thích nghi với
môi trường và sinh hoạt tinh thần)

Nhà miền Bắc hiện đại trang
nhã

 Trung

Bộ


o 1: Tổng quan
v Trung Bộ có nhiều đồi núi lan sát ra biển, chia
cắt các đồng bằng nhỏ hẹp. Khí hậu và phần
lớn đất đai thường khắc nghiệt hơn hai vùng
còn lại. Trung Bộ hiện nay được chia thành 3
khu vực nhỏ hơn là Bắc Trung Bộ, Duyên hải
Nam Trung Bộ và Tây Nguyên với thành phố
trung tâm là Đà Nẵng.
v Khu vực Bắc Trung Bộ vào mùa đơng, do gió
mùa thổi theo hướng đơng bắc mang theo hơi
nước từ biển vào nên toàn khu vực chịu ảnh
hưởng của thời tiết lạnh kèm theo mưa.
vVùng Duyên hải Nam Trung Bộ  Gió mùa đông
bắc khi thổi đến đây thường suy yếu đi  sẽ
gây ra thời tiết khơ nóng cho tồn bộ khu vực.
v


2: Kiến trúc
v Nhà ở truyền thống miền Trung là tổng thể ngôi nhà
bao gồm nhiều lớp nhà được xây dựng với mái liền
kề. Trong đó, nha cho là nơi tơn Nghiêm đặt bàn
thờ tổ tiên cịn nhà dưới là khơng gian sinh hoạt

dành cho các thành viên trong gia đình. Tại miền
Trung, nhà trên và nhà dưới thường được thiết kết
vuông góc nhau và cùng hướng về sân phơi phía
trước nhà.
v Nhà miền Trung  chủ yếu được xây dựng theo hệ
thống kèo chống làm trụ. Cấu trúc kèo chống có
đặc trưng là các thanh kèo được đặt nằm nghiêng
theo chiều dốc của mái nhà liên kết các đầu cột với
nhau.
◦
◦
v


v CẤU TRÚC KÈO CHỐNG CÓ ĐẶC TRƯNG ĐÓ LÀ CÁC THANH KÈO ĐƯỢC ĐẶT NẰM NGHIÊNG THEO
CHIỀU DỐC CỦA MÁI NHÀ LIÊN KẾT CÁC ĐẦU CỘT VỚI NHAU VÀ ĐẦU CỦA THANH KÈO NẰM PHÍA
DƯỚI ĐƯỢC GÁC LÊN ĐI CỦA THANH KÈO NẰM PHÍA TRÊN.


Ø Ngồi ra cịn các
loại khác như: 
q Nhà Rường
q Nhà rọi ( nhà nọc ngựa )
q Nhà thượng rượng hạ rọi

§ Nhà rường: là loại nhà lớn hơn, có cấu trúc
phức tạp, giá trị đắt đỏ, thuộc về các gia
đình khá giả.
§ Nhà rọi: nhà có mặt bằng hình vng với bước cột 3 gian X 3 gian.Gian giữa hơi rộng hơn các gian
khác. Ngôi nhà có kiểu bốn mái …kiểu nhà có rất nhiều ở khu vực miền Trung,kiểu nhà thường sủ

dụng cho các hồng tộc.
§  Nhà lá mái:gồm một mái đầu tiên bằng đất nện để khô và một mái thứ 2 để lợp tranh, đỡ bằng nữ
phên đan thơ sơ được bó đất cẩn thận, khoảng cách giữa 2 lớp mái đạt mức tối đa ở trên nóc.


NHÀ PHAO
Đây là dạng nhà nổi, kết cấu nhẹ bên trên
(khung gỗ/sắt, mái tôn, vách), bên dưới là
thùng phi nhựa/sắt để làm nổi. Do đó, khi
nước dâng đến đâu nhà sẽ nổi tới đó.

NHÀ KÊ NỀN
Nhà kê nền thấp và cao với chiều cao của cột
cách mặt đất lần lượt là 500m và 3m. Còn với
nhà kê nền linh hoạt sẽ phù hợp với khu vực
có lượng lũ cao dần theo từng năm. Mơ hình
có thể tách rời móng nhà và khối nhà mà
không phá hủy kết cấu.


NHÀ CĨ GÁC
Nhà ống có gác xép: ứng dụng tại vùng lũ ngập thấp từ
1,5 đến 2m hoặc vùng bị ảnh hưởng của bão. Độ cao
gác xép được tính tốn phù hợp với đỉnh lũ lịch sử của
khu vực. Khi thiết kế có thể đổ sàn bê tơng truyền
thống hoặc các vật liệu xây dựng kháng nước. Độ cao
gác xép tối thiểu 2,1m.


TÂY NAM BỘ

o

1: Tổng quan

v Tây Nam Bộ có độ cao trung bình gần
2m, chủ yếu là miền đất của phù sa
mới. Có một số núi thấp ở khu vực
miền tây tỉnh An Giang, miền Tây tỉnh
Kiên Giang
vMùa đơng có cường độ rất lớn, thời
gian xảy ra khá ngắn, phạm vi ảnh
hưởng khá nhỏ đều rất thường xuyên
trong suốt mùa mưa; mưa xuống có
thời gian xảy ra khá dài.
v


o 2: Kiến trúc
v Chắc hẳn ai cũng biết, với đặc điểm của miền tây Nam bộ là sống ở vùng sơng nước, thì có lẽ nhà
lá lợp bằng dừa nước là đặc trưng nơi đây. Nó gắn liền trên những con sơng êm đềm với những
bóng dừa xanh mướt ngả bên dịng sơng, với những con thuyền chở đầy ước mơ và hoài bão lớn,
với những trái ngọt thơm ngon chính là hương vị tạo lên tình u và sức sống mãnh liệt của con
người nơi đây.
v Nhà lá là một trong những mẫu nhà thường thấy ở các vùng quê Tây Nam Bộ. Nhà lá sử dụng chất
liệu từ các loại lá chuyên dụng, liên kết với nhau, kết hợp cùng khung và cột tạo nên ngôi nhà hồn
chỉnh.
v Đặc điểm của những ngơi nhà là đó là sự đơn sơ, bình dị và giản đơn. Đó là sự sáng tạo từ những
bàn tay khéo léo của người dân. Ngơi nhà đó là nơi để người dân sinh hoạt, tránh được ánh nắng

gay gắt của những ngày hè oi ả, tránh mưa tránh gió. Chỉ đơn giản vậy thơi nhưng những ngơi nhà
lá ln có chức năng quan trọng với người dân.
Ø Vùng này rừng ngập nước, cây đước, cây tràm cộng với lá dừa nước là những vật liệu làm nhà khơng bền
chắc vì họ thường di chuyển nơi ở và không chú trọng quá nhiều vào không gian sống. Nếu không quá
gần sông nước họ thường kết hợp làm nhà bằng gỗ với lợp mái lá để tạo thêm sự chắc chắn. Vì thế
những ngơi nhà mái lá dừa đước còn tồn tại phổ biến ở đây.
v Miền Tây là đất sinh bùn, đất khơng đóng gạch và làm ngói được, một ngơi nhà bê tơng ở đó rất cơng phu
tốn kém, có khi dành dụm cả đời mới làm nổi. Vậy nên đừng thắc mắc tại sao người dân miền Tây lại
sử dụng những vật liệu tạm bợ để xây nhà, vì họ có mùa nước nổi. 


Ø Bát dần là Là những ngôi nhà xây dựng từ cuối thế kỷ 19, đây là những ngôi nhà của giới điền
chủ xưa. Tất cả đều được xây dựng bằng gỗ quý hiếm và diện tích rất rộng rãi. Gỗ xây nhà
có thể được mua từ nước ngồi chứ khơng phải có tiền là dễ mua được, ví dụ như gỗ căm xe
và gỗ đỏ.
•  Nhà rất quy mơ, việc xây dựng rất tốn kém, cho dù
về mặt bằng, nó cũng chỉ là loại nhà ba gian hai
chái hoặc năm gian hai chái…
•  Nhà Bát Dần được thiết kế theo mơ hình một hoặc
ba gian, nhưng nhất thiết hệ thống cột, trụ phải
bằng danh mộc, to, chắc, tương xứng với quy mô
mái ngói bên trên. Nhà phải có khoảng sân rộng để
tạo khoảng bình n cho ngơi nhà với con lộ cơng
cộng phía trước.
• Gian giữa phía trong là bàn thờ ơng bà, phía ngồi là
bộ trường kỷ hoặc bàn dài tiếp khách quý, hoặc để
tiếp sui gia ngày rước dâu, đón rể…


Ø Càng đặc biệt hơn trong kiến trúc nhà ở miền Tây Nam Bộ là khi giữa những căn nhà

hiện đại kín cổng cao tường, nơi đây cịn tịn tại nhiều ngơi nhà khơng cửa. Nhà khơng
cửa thống mát, tiện dụng, trải rộng như tấm lòng người dân nơi cuối trời Tổ Quốc.
• Nhà khơng cửa gần gũi, thân thiện, vừa minh chứng cho sự
n bình, gắn bó tình làng nghĩa xóm của một làng quê,
vừa tạo cảm giác an tâm, tin tưởng cho những ai đặt chân
đến nơi cuối cùng trên mảnh đất hình chữ S. “Cái đáng
quý nhất ở những ngơi nhà khơng cửa chính là sự gắn bó,
đậm đà tình làng nghĩa xóm”.
• Những ngơi nhà sàn hay nhà lá bình thường cũng thường
thiết kế khơng cửa, đây là đặc trưng của kiến trúc nhà ở
vùng Đất Mũi. “ Khơng có cửa khơng phải vì nhà khơng có
tài sản q giá cũng khơng phải do khơng có điều kiện làm
nổi cái cửa mà do trước kia nơi đây tôm cá nhiều, lại dễ
kiếm sống, ai làm cũng có cái ăn nên tuyệt nhiên khơng có
chuyện trộm cắp hay lịng tham, hơn nữa lối xóm bà con
ai cũng tốt bụng, quý mến, yêu thương lẫn nhau, nhà ở
cũng vì vậy mà khơng cần phải then cài, cửa đóng”.


Ø Kiến trúc nhà ở miền Tây Nam Bộ kiểu nhà
bè di động này, những nhà bè kiên cố, vững
chắc được làm từ những loại gỗ tốt nhất,
phía trên là nơi để ở, sinh hoạt của gia đình,
phía dưới qy lưới lại làm chuồng nuôi cá
hoặc thiết kế làm quán tạp hóa, bán hoa
quả, qn nhậu…. 

• Nhìn xa, làng bè một dãy
nhưng không nhà nào giống
nhà nào. Bè người nuôi cá

làm ăn khá giả thì giá trị của
chiếc bè lên đến hàng trăm
triệu đồng, có khi cả tỉ đồng:
cột săn, cây chắc, mái tơn
cao cấp, phịng lạnh, máy
điều hịa…
• Nhà bè ấn tượng bởi độ bền
vững của mỗi nhà bè từ bốn,
năm chục năm. Và cũng có
những chiếc bè gác tạm trên
mặt nước, người ta chỉ cần
kết vài ba thùng phuy lại cho
chặt, rồi gác cây lên, che
mái tôn, dựng vách ván hoặc
lá. Ở vài ba năm “bè giạt” lại
kết cái mới ở tiếp.


Ø Về miền Tây cuối mùa nước nổi, hình ảnh những ngơi nhà sàn in bóng xuống những
dịng kênh gợi nên nét đặc trưng yên bình của vùng quê lam lũ. Trong những căn nhà
sàn đơn sơ ấy, cuộc sống bình dị, phịng khống đậm chất Nam Bộ diễn ra rất đỗi
thân thương.
• Nhà sàn miền Tây rộng rãi, thống mát, cân đối, được dựng
bằng những cọc gỗ, cọc bê tơng, cao hơn mặt đường, đa
phần có ngõ lên xuống cũng đổ bê tông chắc chắn nối ra tận
đường. Từ ngồi nhìn vào, gian chính đặt bàn thờ gia tiên,
hai bên là gian thông hành. Những bức tường xung quanh có
thể làm bằng gỗ hoặc xây bằng gạch, sơn màu xanh nước
biển là chủ yếu.
• Kiểu nhà sàn hướng ra sông, bởi đi lại của bà con phần lớn

dựa vào kênh, sông, luồng, rạch. Nhà như chiếc ghe, mũi
ghe phải quay thẳng ra sơng nên cửa chính được trổ ngay
nơi vách đầu hồi. Cửa chính ra vào thường thấp hơn đầu
người nằm mục đích người lạ vào nhà phải cúi thấp để chào
ngôi nhà và chào chủ nhà. Kiến trúc ngôi nhà từ lan can đến
hết các khung cửa được chạm khắc cơng phu, có chim
mng, hoa lá với đường nét, góc cạnh khá cầu kỳ, tinh xảo
lồng vào nhau rất đẹp. Chỉ cần nhìn vào cột chống nhà sàn
và nét trạm trổ là phân biệt được mức độ giàu nghèo của gia
chủ.