(Luận văn thạc sĩ) Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại TP. Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

---------------

ĐINH CÔNG THÀNH

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG
BÁO CÁO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP
NHỎ VÀ VỪA TẠI TP.HCM
LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế tốn
Mã ngành: 60340301

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 06/2016


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM

------------------------------

ĐINH CÔNG THÀNH

CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
CHẤT LƯỢNG BÁO CÁO TÀI CHÍNH
CỦA DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI TPHCM

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Kế toán
Mã số ngành : 60340301
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN XUÂN HƯNG

TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 06 năm 2016


CƠNG TRÌNH ĐƯỢC HỒN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CƠNG NGHỆ TP. HCM

Cán bộ hướng dẫn khoa học : PGS-TS Nguyễn Xuân Hưng

Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP. HCM
ngày 28 tháng 09 năm 2016
Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm:
STT
Họ và tên
Chức danh Hội đồng
1
PGS.TS Phan Đình Nguyên
Chủ tịch
2
TS. Dương Thị Mai Hà Trâm
Phản biện 1
3
PGS. Vương Đức Hoàng Quân
Phản biện 2
4
PGS.TS Lê Quốc Hội
Ủy viên
5
TS Hà Văn Dũng
Ủy viên, Thư ký

Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã được
sửa chữa
Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV


TRƯỜNG ĐH CƠNG NGHỆ TP. HCM
PHỊNG QLKH – ĐTSĐH

CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

TP. HCM, ngày tháng năm 2016
NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ
Họ tên học viên: Đinh Cơng Thành

Giới tính: Nam

Ngày, tháng, năm sinh: 03/11/1980

Nơi sinh: Cần Thơ

Chuyên ngành: Kế toán

MSHV: 1441850041

I- Tên đề tài:
Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và
vừa tại Thành Phố Hồ Chí Minh.
II- Nhiệm vụ và nội dung:
Chương 1: Tổng quan về các nghiên cứu trước có liên quan

Chương 2: Cơ sở lý luận
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu
Chương 4: Kết quả nghiên cứu
Chương 5: Kết luận và kiến nghị
III- Ngày giao nhiệm vụ: 20/08/2015
IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 30/06/2016
V- Cán bộ hướng dẫn: PGS-TS Nguyễn Xuân Hưng
CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
(Họ tên và chữ ký)

PGS-TS Nguyễn Xuân Hưng

KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
(Họ tên và chữ ký)


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan rằng luận văn này “Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo
cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại TP.HCM” là bài nghiên cứu của
chính tơi.
Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tơi cam
đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố
hoặc được sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.
Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường
đại học hoặc cơ sở đào tạo khác.
Thành phố Hồ Chí Minh, 2016
Tác giả

ĐINH CƠNG THÀNH


ii

LỜI CÁM ƠN
Với tất cả sự chân thành, tôi xin bày tỏ lời cảm ơn đến PGS.TS Nguyễn Xuân

Hưng đã tận tâm hướng dẫn, chỉ bảo để tơi hồn thành luận văn này.
Bên cạnh đó tơi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến các Giảng viên khoa Sau Đại
Học, Đại Học Cơng Nghệ Tp Hồ Chí Minh đã tham gia giảng dạy khóa học, đã
cung cấp, chia sẻ những kiến thức quý báu cho tôi và các học viên khác.
Xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến các Anh / Chị kế toán trưởng và kế toán tổng
hợp các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Tp Hồ Chí Minh đã dành thời gian giúp đỡ tơi
trong q trình thu thập số liệu điều tra và nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến Ba Mẹ, người ln thương u,
chăm sóc tơi từ lúc bé đến lúc trưởng thành. Xin cảm ơn các Anh, Chị và các Bạn
lớp 14SKT11, trường Đại Học Công Nghệ Tp. Hồ Chí Minh đã ln giúp đỡ, động
viên tơi để hồn thành nghiên cứu này.
Thành phố Hồ Chí Minh, 2016
Tác giả

ĐINH CÔNG THÀNH


iii

TÓM TẮT
Các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngày càng tăng cường tham gia vào các hoạt động
quốc tế. Do đó, để các doanh nghiệp này phát triển thì việc tạo ra một báo cáo tài

chính có chất lượng là điều hết sức cần thiết. Nghiên cứu của Le, Venkatesh, and
Nguyen (2006) chỉ ra rằng có sự khơng phù hợp giữa giá trị thực và các số liệu
trong báo cáo tài chính của DNNVV cũng như kế hoạch kinh doanh trên các báo
cáo tài chính của DNNVV các thơng tin trình bày thiếu nhất quán từ năm này sang
năm khác và thường không thể hiện đầy đủ thông tin liên quan đến các giao dịch
kinh doanh của công ty. Kết quả là, các thơng tin về điều kiện tài chính, lợi ích và
lợi nhuận triển vọng có thể khơng đầy đủ hoặc khơng chính xác. Chất lượng BCTC
ở đây được hiểu như là sự cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác.
Một báo cáo tài chính có chất lượng sẽ là một cơng cụ hữu ích cho việc đánh giá
so sánh giữa các doanh nghiệp, đánh giá giá trị hiện trạng của các doanh nghiệp, là
cơ sở cung cấp thông tin đáng tin cậy cho nhà đầu tư hiểu được các con số và các
chỉ số tài chính để hỗ trợ cho việc ra quyết định tốt hơn khi thực hiện đánh giá phân
tích.
Trong luận văn này, mục tiêu của tác giả là nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng
đến chất lượng BCTC cũng như đánh giá thực trạng hiện nay về chất lượng BCTC,
xác định những chỉ tiêu nào đo lường chất lượng BCTC của các DNNVV tại TP.
HCM.Từ đó đề xuất một số kiến nghị giúp doanh nghiệp hồn thiện chất lượng
BCTC của chính đơn vị. Nghiên cứu này sẽ trả lời các câu hỏi: Các yếu tố nào ảnh
hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
TPHCM? mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này như thế nào? những giải pháp nào
cần được áp dụng để nâng cao chất lượng một báo cáo tài chính?
Tổng hợp các lý luận, thừa kế kết quả từ các nghiên cứu trước đây có liên quan
đến đề tài, tác giả bước đầu hình thành nên các thang đo Chất lượng BCTC của các
doanh nghiệp nhỏ và vừa căn cứ vào hệ số Beta chuẩn hóa. Theo đó, yếu tố nào có
trọng số Beta chuẩn hóa càng lớn có nghĩa là yếu tố đó ảnh hưởng càng mạnh đến
biến phụ thuộc. Trong 6 yếu tố ảnh hưởng Chất lượng BCTC của các doanh nghiệp
nhỏ và vừa thì yếu tố Chính sách pháp luật ảnh hưởng mạnh nhất với Beta =


iv

0.411; yếu tố Trách nhiệm của nhân viên kế toán ảnh hưởng thứ hai với hệ số Beta
= 0.291 ; yếu tố Quyết định nhà quản trị ảnh hửơng mạnh thứ ba với Beta = 0.182,
Quy mô doanh nghiệp ảnh hưởng mạnh thứ tư với Beta = 0.165, Lơi nhuận ảnh
hưởng mạnh thứ sáu với hệ số Beta = 0.138 và ảnh hưởng thấp nhất là Thuế với hệ
số Beta = 0,133.
Từ kết quả nghiên cứu, tác giả đã đề xuất một số giải pháp có tác động trực tiếp
đến các yếu tố nhằm nâng cao chất lượng báo cáo tài chính. Tuy nhiên, nghiên cứu
này cịn nhiều hạn chế về thời gian, số lượng mẫu nhỏ nên hạn chế tính tổng quát
cao của đề tài.


v
ABSTRACT
Nowadays more and more small and medium-sized enterprises, known as SME,
have taken parts into international business activities. Therefore, it was necessary
for SME’s growth to create quality financial statements. The research of Le,
Venkatesh, and Nguyen in 2006 said that there is the discrepancy between real
figures and the figures of SME’s financial statements as well as SME’s business
plans on its financial statements. Its information presented lacks consistency from
this year to other years and does not fully show all the information which is related
to its business transactions. The result is the figures of financial conditions as
prospect of benefits and profits could be not full or exact. The quality of financial
statements could be understood that information is supplied fully, in time and
exactly.
A quality financial statement will be a helpful tool to evaluate and compare a
firm with another and evaluate their current values which are basic to provide
reliable information for investors who use them to understand the figures and
financial ratios and to make their good decisions in investment.
In the master’s thesis, author’s target is that researching factors influences the
quality of financial statements as well as evaluating reality of current financial

statements and determining criterions used to measure the quality of SME’s
financial statement in Ho Chi Minh City. From that, the author has made some
proposals which help SMEs in doing their own financial statements better. The
research will answers the questions that which factors influence the quality of
SME’s financial statements in Ho Chi Minh City? How does the level of the factors
influence? Which solution should be applied to improve the quality of the financial
statements?
Summarizing arguments and inheriting previous study results relating to the
thesis, the author is forming some standards to measure quality of SME’s financial
statements and depend on coefficient Beta. In which, the bigger Beta a factor has,
the more influence it has on the dependent variable.


vi
There are 6 factors influencing the quality of SME’s financial statements, in
which the factor called law policies has the most influence with Beta 0.411, the
factor called Responsibility of accountants has the second influence with Beta
0.291, the factor called the decision of administrator has the third influence with
Beta 0.182, enterprise size has the fourth influence with Beta 0.165, Profit has the
fifth with Beta 0.138 and final is tax with Beta 0.133.
From study results, the author has proposed some solutions related to the factors
to improve the quality of SME’s financial statements. The research, however, met
many difficulties such as lack of time or small size of sample lead to the research is
limited.


vii

MỤC LỤC
LỜI CÁM ƠN .............................................................................................................................. ii

TÓM TẮT ................................................................................................................................... III
MỤC LỤC .................................................................................................................................. VII
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................................. X
DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................................... XI
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................................ XII
PHẦN MỞ ĐẦU.......................................................................................................................... 1
1

Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... 1

2

Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 3

3

Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 3

4

Phạm vi và đối tượng nghiên cứu..................................................................... 3

5

Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4

6

Ý nghĩa của luận văn ....................................................................................... 4

7

Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 5

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC CÓ LIÊN QUAN .. 6
1.1 Các nghiên cứu nước ngoài .............................................................................. 6
1.2 Các nghiên cứu trong nước ............................................................................... 9
1.3 Nhận xét về các cơng trình nghiên cứu ............................................................ 12
CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN ............................................................................................. 15
2.1 Các khái niệm ................................................................................................ 15
2.1.1 Doanh nghiệp nhỏ và vừa....................................................................... 15
2.1.2 Báo cáo tài chính ..................................................................................... 16
2.1.3 Chất lượng BCTC .................................................................................... 17
2.2 Chất lượng thông tin BCTC công bố.............................................................. 18
2.2.1 Theo quan điểm của hội đồng chuẩn mực Kế toán quốc tế IASB (2008) 18
2.2.2 Theo quan điểm của Hội đồng chuẩn mực Kế toán tài chính Mỹ (FASB)
20
2.2.3 Quan điểm hội tụ IASB – FASB ............................................................ 20
2.2.4 Quan điểm của Chuẩn mực kế toán Việt Nam – VAS ............................ 21


viii
2.2.5 Tổng hợp đặc tính chất lượng TTKT từ các quan điểm trên ................... 22
2.3 Nguyên tắc lập một BCTC ............................................................................. 23
2.4 Các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng BCTC của DNNVV ............................. 27
2.4.1 Quy mô doanh nghiệp ............................................................................... 27
2.4.2 Tình hình tài chính doanh nghiệp .............................................................. 28
2.4.3 Quyết định của nhà quản trị ...................................................................... 29
2.4.4 Yếu tố Chính sách pháp luật ..................................................................... 29
2.4.5 Yếu tố trình độ nhân viên kế toán............................................................. 30

2.4.6 Yếu tố Thuế ............................................................................................. 31
2.4.7 Biến thời gian hoạt động ........................................................................... 31
2.5 Mơ hình nghiên cứu đề xuất .......................................................................... 32
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................................................... 33
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 34
3.1 Quy trình thực hiện nghiên cứu ...................................................................... 34
3.2 Thiết kế nghiên cứu ....................................................................................... 35
3.3 Mẫu nghiên cứu ............................................................................................. 38
3.3.1 Phương pháp chọn mẫu .......................................................................... 38
3.3.2 Kích cỡ mẫu khảo sát ............................................................................. 38
3.4 Phương pháp thu thập dữ liệu ........................................................................ 39
3.4.1 Công cụ thu thập dữ liệu ........................................................................ 39
3.4.2 Phân tích và xử lý dữ liệu....................................................................... 39
3.5 Xây dựng thang đo ........................................................................................ 39
3.6 Các giả thuyết nghiên cứu cần kiểm định ....................................................... 43
3.7 Mơ hình hồi quy các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng Báo cáo tài chính ...... 43
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................................................... 45
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................................ 46
4.1 Thống kê mô tả .............................................................................................. 46
4.2 Đánh giá thang đo .......................................................................................... 46
4.3 Phân tích nhân tố khám phá EFA ................................................................... 49
4.3.1 Phân tích khám phá EFA cho biến độc lập ............................................. 49


ix
4.3.2 Phân tích khám phá EFA cho biến phụ thuộc “Chất lượng báo cáo tài
chính” của các DNNVV .................................................................................... 52
4.4 Phân tích tương quan Pearson ........................................................................ 53
4.5 Phân tích hồi quy ........................................................................................... 55
4.6 Kiểm định các giả thiết cần thiết trong mơ hình phân tích hồi quy ................. 60

4.6.1 Kiểm định giả thuyết về ý nghĩa của các hệ số hồi quy .......................... 60
4.6.2 Kiểm định giả thuyết về phương sai của sai số không đổi ...................... 60
4.6.3 Kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến ...................................................... 62
4.6.4 Kiểm định về phân phối chuẩn của phần dư ........................................... 62
4.6.5 Kiểm định về tính độc lập của phần dư .................................................. 63
4.7 Kiểm tra các giả định mơ hình hồi quy bội..................................................... 63
4.7.1 Kiểm định giả định phương sai của sai số (phần dư) không đổi .............. 64
4.7.2 Kiểm tra giả định các phần dư có phân phối chuẩn................................. 65
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ......................................................................................................... 67
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 68
5.1 Kết luận ........................................................................................................... 68
5.2 Kiến nghị ......................................................................................................... 69
5.3.1 Hạn chế của đề tài .................................................................................. 74
5.3.2 Hướng nghiên cứu tiếp theo ................................................................... 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................ 77
PHỤ LỤC 2: PHIẾU KHẢO SÁT ......................................................................................... 82
PHỤ LỤC 4 KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH THANG ĐO ....................................................... 89
PHỤ LỤC 5: THỐNG KÊ MÔ TẢ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI CLBCTC 92
PHỤ LỤC 6 PHÂN TÍCH NHÂN TỐ EFA ....................................................................... 93
PHỤ LỤC 7: PHÂN TÍCH TƯƠNG QUAN GIỮA CÁC BIẾN.................................. 95


x

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Từ

Diễn giải

DNNVV

Doanh nghiệp nhỏ và vừa

BCTC

Báo cáo tài chính

VIF

Variance Inflation Factor - hệ số phịng đại phương sai

EFA

Exploratory Factor Analysis - phân tích thống kê

KMO

Kaiser-Meyer-Olkin - hệ số sự thích hợp của phân tích nhân tố

Mean

Trung Bình

SD

Độ lệch chuẩn (Standard Deviation)

Tp.HCM

Thành Phố Hồ Chí Minh

NQT

Quyết định của nhà quản trị

TA

Thuế

PL

Chính sách pháp luật

KT

Trách nhiệm nhân viên kế tốn

SIZE

Quy mơ doanh nghiệp

CL

Chất lượng

DN

Doanh nghiệp

CTNY

Cơng ty niêm yết

TTTC

Thơng tin tài chính

IFRS

Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế

IASB

Hội đồng Chuẩn mực Kế toán Quốc tế

FASB

Hội đồng chuẩn mực Kế tốn tài chính Mỹ

CBTT

Cơng bố thơng tin

TTCK

Thị trường chứng khoán


xi

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1 Qui định về Doanh nghiệp nhỏ và vừa......................................................15
Bảng 3.1 Tổng hợp đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến CL BCTC......35
Bảng 3.2 Thang đo chính thức của nghiên cứu.........................................................36
Bảng 4.1 Kết quả phân tích Cronbach Alpha các thang đo......................................43
Bảng 4.2 Thống kê mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến CL BCTC của DNNVV........44
Bảng 4.3 Thống kê mô tả các yếu tố ảnh hưởng đã được lấy log.............................45
Bảng 4.4: Hệ số KMO và kiểm định Bartlett các thành phần...................................46
Bảng 4.5: Phương sai trích .......................................................................................44
Bảng 4.6 Ma trận xoay............................................................................................ .48
Bảng 4.7: Hệ số KMO và kiểm định Bartlett các thành phần biến phụ thuộc......... 49
Bảng 4.8: Phương sai trích biến phụ thuộc.............................................................. 49
Bảng 4.9: Kết quả phân tích tương quan Pearson giữa biến độc lập và biến phụ
thuộc..........................................................................................................................50
Bảng 4.10: Kiểm tra độ phù hợp của mơ hình......................................................... 52
Bảng 4.11: Bảng phân tích ANOVA....................................................................... 52
Bảng 4.12 Kết quả hồi quy........................................................................................53
Bảng 4.13: Kết quả phân tích tương quan Spearman giữa các biến độc lập và biến
phụ thuộc..................................................................................................... .............55
Bảng 4.14: Kết quả chạy Durbin-Watson ................................................................57
Bảng 4.15: Kiểm định giả định phương sai của sai số............................................. 57


xii

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Mơ hình các yếu tố tác động tới chất lượng TTKT của Soderstrom and
Sun (2007)..................................................................................................................7
Hình 1.2 Mơ hình nghiên cứu của Cheung, Connelly, and Limpaphayom (2007)....9
Hình 2.1 Mơ hình nghiên cứu đề xuất......................................................................31

Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu.................................................................................35
Hình 4.1: Đồ thị phân tán giữa giá trị dự đốn và phần dư từ hồi quy ..................61
Hình 4.2: Đồ thị P-P Plot của phần dư – đã chuẩn hóa............................................62
Hình 4.3: Đồ thị Histogram của phần dư – đã chuẩn hóa........................................63


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Doanh nghiệp nhỏ và vừa (gọi tắt là DNNVV) ở Việt Nam hiện nay chiếm đa số
và chủ yếu trong nền kinh tế. Loại hình doanh nghiệp này đóng vai trị quan trọng,
nhất là tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, giúp huy động các nguồn
lực xã hội cho đầu tư phát triển, xóa đói giảm nghèo… Hàng năm tạo thêm trên nửa
triệu lao động mới, sử dụng tới 51% lao động xã hội và đóng góp hơn 40% GDP
(Tơ Hồi Nam, 2014).
Theo Lê Hiền (2015) cho rằng khoảng 95% doanh nghiệp tại Tp.HCM có quy
mơ nhỏ và vừa, chiếm 42% về số lượng lao động tồn ngành cơng nghiệp, tạo ra
21% doanh thu, 6,7% lợi nhuận và 9,8% về nộp ngân sách… Sự phát triển của các
DNNVV này gắn liền với sự phát triển kinh tế của cả nước nói chung và Tp. HCM
nói riêng.
Các DNNVV ngày càng tăng cường tham gia vào các hoạt động quốc tế. Do đó,
để các doanh nghiệp này phát triển thì việc tạo ra một báo cáo tài chính có chất
lượng là điều hết sức cần thiết. Nghiên cứu của Le et al. (2006) chỉ ra rằng có sự
khơng phù hợp giữa giá trị thực và các số liệu trong báo cáo tài chính của DNNVV
và kế hoạch kinh doanh, trên các báo cáo tài chính của DNNVV thiếu nhất quán từ
năm này sang năm khác và thường không tiết lộ tất cả thông tin liên quan đến các
giao dịch kinh doanh của cơng ty. Ngồi ra, ở DNNVV thiếu kỹ năng trong việc lập
báo cáo tài chính và kế hoạch kinh doanh. Kết quả là, các thông tin về điều kiện tài
chính, lợi ích và lợi nhuận triển vọng có thể khơng đầy đủ hoặc khơng chính xác.

Hơn nữa, Pettit and Singer (1985) cho rằng các DNNVV có tính linh hoạt đáng kể,
đặc biệt trong phản ứng với những thay đổi trong công nghệ hoặc các điều kiện kinh
doanh. Sự linh hoạt này làm cho các DNNVV dễ chuyển giao tài sản để sử dụng với
mục đích khác để đáp ứng với một môi trường kinh doanh thay đổi, và điều này có
thể thay đổi mức độ rủi ro của cơng ty và có thể gây ảnh hưởng xấu cho các ngân
hàng.
Một báo cáo tài chính có chất lượng sẽ là một cơng cụ hữu ích cho việc đánh giá
so sánh giữa các doanh nghiệp, đánh giá giá trị hiện trạng của các doanh nghiệp, là
cơ sở cung cấp thông tin đáng tin cậy cho nhà đầu tư hiểu được các con số và các


2
chỉ số tài chính để hỗ trợ cho việc ra quyết định tốt hơn khi thực hiện đánh giá phân
tích.
Luận văn này nhằm tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng một báo cáo tài
chính, từ đó làm cơ sở cho phịng kế tốn ở các doanh nghiệp NVV lập được một
báo cáo tài chính có chất lượng, thông tin đáng tin cậy, giúp cho các DN này tiếp
cận nguồn vốn vay từ các tổ chức tín dụng được thuận lợi hơn. Ngồi ra, các nhà
quản trị có thể sử dụng kết quả nghiên cứu các yếu tố quyết định chất lượng của các
báo cáo tài chính để tăng hiểu biết của họ về các thông tin trên báo cáo tài chính
trước khi ra quyết định can thiệp kinh tế.
Tài chính được xem như là một yếu tố quan trọng cho việc mở rộng hoặc đa
dạng hóa của các DNNVV. Sự tăng trưởng của các doanh nghiệp này khơng thể xảy
ra mà khơng có sự tham gia rộng rãi của vốn chủ sở hữu và nợ vay. Mặc dù có sự
phát triển nhanh chóng của các nguồn vốn liên doanh, doanh nghiệp nhỏ tiếp tục
phải đối mặt với việc thiếu hụt nguồn tài chính. (Le Thi Bich Ngoc, 2013). Các
DNNVV còn nhiều hạn chế trong việc tiếp cận vốn vay ngân hàng, điều đó được
xem như một bất lợi cho các DNNVV. Tuy nhiên, trong việc cho vay các DNNVV,
các ngân hàng thường phải đối mặt với một mức độ rủi ro cao do thông tin không
đối xứng, dẫn đến chi phí giao dịch cao trong việc thu thập thông tin để đưa ra

quyết định cho vay và giám sát hành vi khách hàng (Howorth, Carole, & Moro.,
2006). Vì vậy, câu hỏi "Làm thế nào để cải thiện tình hình tiếp cận các nguồn tài
chính ngân hàng của DNNVV?" Đã thu hút được sự quan tâm rất lớn từ các nhà
nghiên cứu trên toàn thế giới (Blackwell & Winter 2000; Deakins & Hussain,
1994).
Nguyen Van Thang (2005) cho rằng để các DNNVV tăng khả năng tiếp cận
nguồn tài chính thì một chế độ báo cáo tài chính minh bạch và các thông tin công bố
đáng tin cậy là điều kiện tiên quyết để các tổ chức tín dụng xem xét và quyết định
cấp tín dụng. Theo đó Deakins and Hussain (1994) cũng cho rằng các báo tài chính
đóng vai trò quan trọng trong các quyết định cho vay của các ngân hàng, đó là
nguồn tài chính chủ yếu của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Để lập được một báo cáo
tài chính có chất lượng thì người lập cần nhận biết được các yếu tố ảnh hưởng đến
chất lượng báo cáo tài chính nhằm xây dựng được hệ thống kế toán phù hợp cho


3
từng doanh nghiệp, đáp ứng được yêu cầu cơ bản sau: Phù hợp, kịp thời, đầy đủ, tin
cậy và so sánh được.
Từ các vấn đề nêu trên tác giả đã chọn đề tài: “Các yếu tố ảnh hưởng đến chất
lượng báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại TP.HCM” làm luận văn
tốt nghiệp của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Luận văn có các mục tiêu sau:
(1) Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại TpHCM.
(2) Nghiên cứu mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến chất lượng báo cáo tài chính
của các DN NVV.
(3) Đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng báo cáo tài chính của các
DNNVV.
3. Câu hỏi nghiên cứu

Từ mục tiêu nghiên cứu, các câu hỏi nghiên cứu sau được xác định để giải quyết
các mục tiêu trên:
(1) Các yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính của các doanh
nghiệp nhỏ và vừa tại TP.HCM?
(2) Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này như thế nào đến chất lượng BCTC của
các DN NVV tại TP.HCM?
(3) Những giải pháp nào cần được áp dụng để nâng cao chất lượng một báo cáo
tài chính?
4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu
-

Các đặc tính của chất lượng BCTC của các doanh nghiệp nhỏ và vừa

-

Các yếu tố tác động đến chất lượng báo cáo tài chính của các doanh nghiệp
nhỏ và vừa.
 Phạm vi nghiên cứu

Luận văn tập trung vào việc tìm hiểu, xác định các yếu tố ảnh hưởng tới chất
lượng BCTC của 130 DNNVV tại TPHCM thuộc các nhóm ngành thương mại và


4
dịch vụ, công nghiệp và xây dựng…. và đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu
tố đó đến chất lượng BCTC của các doanh nghiệp đó.
5. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng 2 phương pháp nghiên cứu đó là
- Phương pháp định tính: Kế thừa các nghiên cứu trước để xác định các yếu tố

ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính từ đó xây dựng mơ hình cho các nhân
ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại
thành phố Hồ Chí Minh và xây dựng bảng câu hỏi khảo sát sử dụng thang đo Likert
5 điểm.
- Phương pháp định lượng: Dữ liệu khảo sát thu thập được phân tích thơng
qua phần mềm SPSS 20 và áp dụng phương pháp mơ hình hồi qui tuyến tính để đo
lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến chất lượng báo cáo tài chính của các
doanh nghiệp nhỏ và vừa tại thành phố Hồ Chí Minh.
6. Ý nghĩa của luận văn
 Ý nghĩa khoa học
Luận văn góp phần làm rõ một số vấn đề sau:
- Lý luận về thông tin báo cáo tài chính và các yếu tố ảnh hưởng đến chất
lượng BCTC của DNNVV.
- Khái niệm về DNNVV, báo cáo tài chính, tiêu chuẩn đo lường và chất lượng
BCTC của DNNVV.
- Thông qua nghiên cứu thực nghiệm để khám phá mơ hình phản ánh mối
quan hệ giữa chất lượng BCTC của các DNNVV và các yếu tố ảnh hưởng tới chất
lượng BCTC của các doanh nghiệp.
 Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn góp phần giải quyết một số vấn đề sau
- Kết quả nghiên cứu cho thấy chất lượng BCTC của các DNNVV hiện này
chưa cao, các DNNVV chưa quan tâm nhiều đến chất lượng BCTC mà chủ yếu kế
toán tại các DNNVV lập báo cáo tài chính là để đối phó với các cơ quan thuế. Theo
tìm hiểu của tác giả luận văn này là một trong số những nghiên cứu đầu tiên tại
thành phố Hồ Chí Minh nghiên cứu về “Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng
báo cáo tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại TP.HCM”. Vì vậy kết quả


5
nghiện cứu, các đề xuất đưa ra có cơ sở thực tiễn hơn nhằm hỗ trợ cho các

DNNVV cách thức để tăng cường chất lượng BCTC, cung cấp thông tin đáng tin
cậy, giúp cho các DNNVV tiếp cận nguồn vốn vay từ các tổ chức tín dụng được
thuận lợi hơn.
- Xây dựng mơ hình mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng
BCTC của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn TPHCM.
- Với kết quả nghiên cứu về “Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo
tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa tại TP.HCM”, những kết quả này là cơ sở
khoa học hữu ích cho các đối tượng có quan tâm như: các nhà quản trị có thể sử
dụng kết quả nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng chất lượng của các báo cáo tài chính
để tăng hiểu biết của họ về các các thơng tin trên báo cáo tài chính trước khi ra
quyết định can thiệp kinh tế bởi vì: BCTC cung cấp những thơng tin kinh tế, tài
chính chủ yếu để đánh giá tình hình và kết quả hoạt động kinh doanh, thực trạng tài
chính của DN trong kỳ hoạt động đã qua, giúp cho việc kiểm tra, giám sát tình hình
sử dụng vốn và khả năng huy động nguồn vốn của DN. BCTC phản ánh một cách
tổng hợp nhất về tình hình tài sản, các khoản nợ, nguồn hình thành tài sản, tình
hình tài chính cũng như kết quả kinh doanh trong kỳ của DN. Từ đó DN có thể xây
dựng các kế hoạch về kinh tế, kỹ thuật, tài chính của mình sao cho hoạt động mang
lại lợi nhuận cao nhất. BCTC là căn cứ quan trọng trong việc phân tích, nghiên
cứu, phát hiện những khả năng tiềm tàng và là căn cứ quan trọng đề ra các quyết
định về quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh hoặc đầu tư của chủ sở hữu, các
nhà đầu tư, các cơ quan ban hành chính sách, các chủ nợ hiện tại và tương lai của
DN.
7. Kết cấu của luận văn
Luận văn bao gồm 5 chương:
CHƯƠNG 1: Tổng quan về các nghiên cứu trước có liên quan.
CHƯƠNG 2: Cơ sở lý luận
CHƯƠNG 3: Phương pháp nghiên cứu
CHƯƠNG 4: Kết quả nghiên cứu
CHƯƠNG 5: Kết luận và kiến nghị

6

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
CÓ LIÊN QUAN
1.1 Các nghiên cứu nước ngồi
1.1.1 Nhóm tác giả Bushman, Piotroski, and Smith (2004) với nghiên cứu
"Yếu tố nào quyết định tính minh bạch của cơng ty?" đã phân tích về sự minh bạch
thông tin của các CTNY dựa trên 2 nhóm yếu tố: minh bạch TTTC (tính kịp thời,
độ tin cậy, khả năng tiếp cận thông tin) và minh bạch thông tin quản trị. Nghiên cứu
này cũng đánh giá mức độ ảnh hưởng của yếu tố luật pháp và kinh tế đến tính minh
bạch thơng tin của doanh nghiệp thông qua mẫu khảo sát của các CTNY trên 41 đến
46 quốc gia. Trong đó Bushman và nhóm tác giả xem xét tính minh bạch của BCTC
thơng qua 5 nhóm yếu tố: (1) Mức độ công bố thông tin, (2) Mức độ công bố thông
tin quản trị công ty, (3) Các ngun tắc kế tốn, (4) Thời gian cơng bố BCTC, (5)
Chất lượng kiểm tốn các BCTC được cơng bố. Qua cơng trình nghiên cứu này,
Bushman và nhóm tác giả kết luận rằng: minh bạch trong quản trị công ty liên quan
mật thiết với cơ chế pháp lý, trong khi đó minh bạch thơng tin tài chính (TTTC)
liên quan chủ yếu đến chính sách kinh tế. Ngồi ra, kết quả nghiên cứu cũng cho
rằng minh bạch TTTC có liên quan đến quy mơ doanh nghiệp. Cụ thể, cơng ty có
quy mơ lớn thì mức độ minh bạch TTTC cao hơn công ty nhỏ. Ngược lại, mức độ
minh bạch trong quản trị công ty không liên quan đến quy mô doanh nghiệp.
Nghiên cứu của Bushman và nhóm tác giả chỉ dừng lại ở mức thống kê mô tả các
yếu tố liên quan đến tính minh bạch thơng tin và trình bày các thước đo để đo lường
tính minh bạch thơng tin mà chưa đưa ra được mối tương quan giữa các yếu tố ảnh
hưởng đến tính minh bạch thơng tin.
1.1.2 Mơ hình của Soderstrom and Sun (2007) nghiên cứu về: “Các yếu tố
quyết định đến chất lượng Báo cáo tài chính khi áp dụng IFRS” bao gồm: hệ
thống pháp luật và chính trị, chuẩn mực kế tốn và việc trình bày báo cáo tài
chính.

7

Hệ thống Pháp luật và chính trị

2

3

5

Chuẩn mực
kế tốn
1

7

9

Phát triển thị
trường tài
4

6

Trình bày
BCTC
11

Cấu trúc
vốn
8

Chủ sở
hữu

Hệ thống
thuế

10

Chất lượng BCTC
Hình 1.1 Mơ hình các yếu tố tác động tới chất lượng TTKT của Soderstrom
and Sun (2007)
Kết quả nghiên cứu của mơ hình cho thấy:
Hệ thống pháp luật và chính trị là yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng TTKT
theo nhiều cách khác nhau, nó có thể tác động trực tiếp đến chất lượng TTKT hoặc
tác động gián tiếp đến chất lượng TTKT thơng qua chuẩn mực kế tốn và việc trình
bày báo cáo tài chính. Vai trị của hệ thống luật và chính trị sẽ giúp cho việc áp
dụng IFRS dễ dàng hơn.
Chuẩn mực kế toán cũng chịu sự tác động của hệ thống pháp luật và chính
trị, từ đó sẽ tác động lên chất lượng kế toán. Đồng thời, chuẩn mực cũng nêu rõ các
đặc tính chất lượng thơng tin kế tốn cần đáp ứng đó là tính phù hợp, tính đáng tin
cậy, tính trung lập và có thể hiểu được.
1.1.3 Mơ hình nghiên cứu của nhóm tác giả Cheung et al. (2007) nghiên cứu
về "Các yếu tố ảnh hưởng tới sự minh bạch và công bố thông tin: Bằng chứng từ
Thái Lan và Hồng Kông". Nghiên cứu đưa ra 2 nhóm yếu tố ảnh hưởng đến mức
độ cơng bố thơng tin và tính minh bạch thơng tin là: Nhóm yếu tố tài chính và
nhóm yếu tố về quản trị cơng ty. Trong nhóm yếu tố tài chính, tác giả đưa ra mơ

hình 5 biến tài chính có ảnh hưởng đến mức độ cơng bố thơng tin và tính minh bạch
thơng tin gồm quy mơ cơng ty, địn bẩy tài chính, tình hình tài chính, tài sản thế


8
chấp, hiệu quả sử dụng tài sản. Trong nhóm yếu tố quản trị, tác giả đưa ra 3 biến
quản trị có ảnh hưởng đến mức độ cơng bố thơng tin và tính minh bạch thơng tin
gồm: mức độ tập trung quyền sở hữu, cơ cấu Hội đồng quản trị (HĐQT) và
quy mơ của HĐQT. Nghiên cứu trên của nhóm tác giả đã thực hiện khảo sát với số
lượng 265 CTNY trên thị trường chứng khoán Thái Lan và 148 CTNY trên thị
trường chứng khốn Hồng Kơng. Kết quả chỉ ra rằng: mức độ cơng bố và tính minh
bạch thơng tin của các cơng ty Thái Lan thì cao hơn nhiều so với các công ty ở
Hồng Kông. Về các yếu tố ảnh hưởng đến tính minh bạch của các CTNY thì ở
nhóm yếu tố tài chính: các yếu tố như quy mô công ty, hiệu quả sử dụng tài sản, giá
trị tài sản thế chấp và khả năng sinh lợi dài hạn của doanh nghiệp ảnh hưởng đến
tính minh bạch và mức độ công khai thông tin của các CTNY ở Hồng Kông, nhưng
lại không ảnh hưởng đến các công ty ở Thái Lan. Trong khi đó, các yếu tố quản trị
công ty như quy mô và cơ cấu HĐQT có ảnh hưởng đến mức độ cơng bố thơng tin
ở Thái Lan nhưng lại không ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin ở Hồng
Kông. Nghiên cứu cũng đã thực nghiệm để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến mức
độ cơng bố và tính minh bạch thơng tin và kết luận rằng quản trị công ty tốt dẫn đến
việc công bố và minh bạch thông tin sẽ tốt hơn ở Thị trường Thái Lan. Tuy nhiên,
nhóm tác giả chủ yếu chỉ so sánh mức độ ảnh hưởng của các yếu tố trên giữa 2
TTCK Thái Lan và Hồng Kông, đồng thời chỉ mới thống kê mô tả về mức độ ảnh
hưởng của các nhóm yếu tố tài chính và quản trị cơng ty, nhưng chưa giải thích
được ngun nhân sâu xa của các kết quả từ nghiên cứu thực nghiệm, chẳng hạn vì
sao hầu như các yếu tố tài chính lại khơng ảnh hưởng đến tính minh bạch và mức độ
CBTT ở các CTNY Thái Lan nhưng lại có ảnh hưởng đối với các CTNY Hồng
Kơng

9

QUY MƠ
CƠNG TY
QUY MƠ
HĐQT

CƠ CẤU
HĐQT

MỨC ĐỘ TẬP
TRUNG
QUYỀN SỞ
HỮU

ĐỊN
BẢY TÀI
CHÍNH

TÍNH MINH
BẠCH
THƠNG TIN

HIỆU QUẢ
SỬ DỤNG
TÀI SẢN

TÌNH
HÌNH TÀI

CHÍNH

TÀI SẢN
THẾ
CHẤP

Hình 1.2 Mơ hình nghiên cứu của Cheung et al. (2007)
1.2 Các nghiên cứu trong nước
1.2.1 Tác giả Trần Đình Khơi Ngun (2013) nghiên cứu về “Bàn về thang
đo yếu tố phi tài chính ảnh hưởng vận dụng chuẩn mực kế toán trong các doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” Mục tiêu của bài nghiên cứu là bàn đến thang đo
các yếu tố phi tài chính ảnh hưởng vận dụng chuẩn mực kế tốn trong các doanh
nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam để có các định hướng phát triển kế tốn ở Việt Nam.
Nghiên cứu được thực hiện trên 283 doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Đà Nẵng thông
qua bảng câu hỏi do các điều tra viên của viện nghiên cứu phát triển – xã hội thành
phố Đà Nẵng thực hiện trong năm 2011. Thơng qua phương pháp phân tích nhân tố,
có bốn yếu tố ảnh hưởng tới vận dụng chuẩn mực kế toán trong các DNNVV là: (1)
đặc trưng hệ thống văn bản kế toán Việt Nam, (2) Nhận thức của người chủ
doanh nghiệp, (3) Trình độ của kế tốn viên và (4) vai trị của cộng đồng kế tốn.
1.2.2 Tác giả Phạm Ngọc Toàn (2015) nghiên cứu: “Các yếu tố ảnh hưởng
đến mức độ công bố thông tin trong báo cáo tài chính của các doanh nghiệp
niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán TP. HCM”. Mục tiêu nghiên cứu của bài