Chính quyền địa phương trong việc phát triển đô thị ở Việt Nam

Chính quyn a phng
trong quá trình phát trin
ô th  Vit Nam
Tin trin, phng tin và hn ch ca
chính quyn a phng
David ALBRECHT
Chuyên gia tư vấn, CARO
Hervé HOCQUARD
Giám đốc dự án nghiên cứu, CARO
Philippe PAPIN
Giáo sư trường Cao học Thực hành
MC Thu Hương
dịch từ tiếng Pháp
Liên h :
Samuel LEFEVRE
Ban Chính quyn đa phương và Phát trin đô th, AFD

NHÀ XUT BN TRI THC
Focales
Đưc thành lp năm 2010, trc thuc V nghiên cu ca Cơ quan phát trin Pháp
(AFD), b sách Focales có mc tiêu trình bày nhng kinh nghim thc t do AFD
hay các đi tác ca AFD (chuyên gia, nhà nghiên cu, chuyên gia tư vn…) thu đưc
ti các nưc đang phát trin.
Các n phm trong b Focales mô t, nêu bt trin vng trên cơ s nghiên cu nhng
trưng hp c th (d án, th nghim, quan h đi tác…). Nhng cun sách này
cũng có th đưa ra suy ngm v mt vn đ ny sinh trong mt lĩnh vc hay mt khu
vc đa lý thông qua nhng ví d và kt qu c th vi mc tiêu bao trùm toàn b
nhng lĩnh vc và đa bàn hot đng ca AFD.
Các n phm ã xut bn :
Focales N°1 : Accès de tous aux services d’eau : le rôle des petits opérateurs privés à

Hochiminh-Ville, Vietnam (Cung cp nưc sch đn mi ngưi dân,
vai trò ca các doanh nghip tư nhân nh  thành ph H Chí Minh,
Vit Nam)
Focales N°2 : Le système de gouvernement local en Palestine (H thng chính quyn
đa phương  Palestine)
Focales N°3 : Linking Labour Organisation and Vocational Training in Uganda : Les-
son for Rural Poverty Reduction
Focales N°4 : Financement des services d’eau en milieu urbain au Niger (Cp vn
cho các d án nưc sch đô th  Niger)
Có th tham kho các n phm ca chúng tôi trên trang web :
Li cm n :
Các tác gi chân thành cm ơn văn phòng Cơ quan phát trin Pháp (AFD) ti Hà
Ni vì s giúp đ nhit tình trong quá trình thc hin d án.
[Lu ý]
Các phân tích và kt lun trong tài liu này ca các tác gi. Chúng không phn ánh quan
đim chính thc ca Cơ quan phát trin Pháp và các cơ quan đi tác ca AFD.
Ph trách xut bn :
Dov ZERAH
Ph trách biên tp :
Robert PECCOUD
nh : Samuel LEFEVRE, AFD
Ch bn : Ferrari/Corporate, Paris – Tél : 331 42 96 05 50 – J. Rouy / Coquelicot
Li ta
Cun sách này đưc vit trên cơ s bn báo cáo tng kt d án nghiên cu do
Samuel LEFEVRE công tác ti Ban Chính quyn đa phương và Phát trin đô th
(AFD) yêu cu nhóm chuyên gia tư vn (công ty CARO) thc hin nhm phác ha
mt bc tranh toàn cnh v chính quyn đa phương  Vit Nam, bao gm bi cnh
hot đng, cơ cu, t chc, nhim v và phương thc hot đng ca chính quyn
đa phương.
Trong khuôn kh nhng đnh hưng chung ưu tiên phát trin mi quan h

hp tác vi chính quyn các đa phương trong lĩnh vc phát trin đô th, AFD mong
mun hiu rõ hơn v phương thc hot đng ca chính quyn đa phương, đc bit
là vai trò ca các cơ quan này trong vic t chc các dch v đô th như cp thoát
nưc, qun lý rác thi, giao thông công cng, y t, giáo dc D án nghiên cu này
nhm giúp AFD đáp ng tt hơn nhu cu ca các đi tác đa phương.
Mc tiêu này đòi hi nhóm nghiên cu phi nghiên cu k lưng mi thông
tin, như rà soát k lưng, phân tích các tài liu hin có và xung đa phương đ trc
tip làm vic vi các đi tác, đc bit là chính quyn ca mưi tnh thành (trong đó
có năm thành ph ln trc thuc trung ương) nhm lp các phiu nghiên cu chuyên
sâu cho tng tnh thành. Phương pháp nghiên cu này đã giúp nhóm nghiên cu
thu lưm đưc nhng thông tin c th và cp nht ngay ti các đa phương góp phn
làm kt qu thêm phong phú.
D án nghiên cu do Philippe PAPIN và David ALBRECHT thc hin
trong khong thi gian t tháng by đn tháng mưi mt năm 2009 dưi s ch đo
ca Hervé HOCQUARD. Ch MC Thu Hương ph trách công tác thư ký điu
phi d án. Ti Vit Nam, d án đã nhn đưc s h tr nhit tình ca các chuyên
gia, nhà nghiên cu và dch thut, trong đó phi k đn ch NGUYN VŨ Phương
Liên cùng tp th các chuyên gia ca Trung tâm nghiên cu đô th CEFURDS ti
thành ph H Chí Minh dưi s ch đo ca bà TÔN N Quỳnh Trân.
Nathalie LE DENMAT
Ban Chính quyn đa phương và Phát trin đô th, AFD
3
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam

Li nói đu
1. S phát trin mnh m ca các tnh
1.1. Đô th, tr ct trong quá trình phát trin ca Vit Nam
1.2. T chc chính quyn đa phương
1.3. Ngân sách đưc cân đi và giám sát mt cách cht ch và
các phương tin ph tr cho các hot đng ca đa phương

1.4. Cơ ch đu tư ca các tnh
2. Phát trin đô th và các dch v công  đa phương
2.1. Các hình thc m rng đô th
2.2. Quy hoch đô th
2.3. Sn xut và cung cp nưc sch
2.4. Thoát nưc
2.5. Qun lý rác thi
2.6. Giao thông đô th
2.7. Nhà  xã hi
2.8. Y t
2.9. Giáo dc
Kt lun
Danh sách tên riêng và t vit tt
Tài liu tham kho
Mc lc
7
13
13
19
26
38
49
49
56
59
75
85
100
111
122

130
139
145
149

Li nói u

Li nói u
Hin nay, các thành ph  Vit Nam đang đóng vai trò đu tàu
trong vic to ra ca ci vt cht cho đt nưc, mc dù trong mt thi
gian dài vn b nhìn nhn mt cách khá dè dt. Thái đ này bt ngun
t quá trình đu tranh giành đc lp dân tc và thng nht đt nưc, ch
yu da vào khu vc nông thôn. K t sau bưc ngot ca công cuc đổi
mới
[1]
năm 1986, các thành ph đã tr thành nơi din ra các hot đng
công quan trng.
Nh có cơ s hot đng nm trên đa bàn, chính quyn đa phương
đã to lp đưc v trí và vai trò đc thù trong b máy nhà nưc và gi đây
gi mt vai trò ch cht. Quyn hn và tính t ch ca chính quyn các
đa phương ngày càng đưc cng c trên cơ s nhng th mnh và
9
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
[1]
Đi mi kinh t bt đu t năm 1986 sau Đi hi ln th VI ca Đng, đưc đy
mnh k t năm 1992 và thc s mang li kt qu t sau khi M b cm vn năm
1994. Vic m ca nn kinh t không phi là mt la chn mang tính chính tr mà là
h qu ca mt yêu cu cp thit. Trong bi cnh nhng khó khăn liên tip k t sau
1982-1983, vic Liên Xô ngng vin tr tr thành yu t khi đu. Vn tng đưc
h tr v mi mt, ch trong vòng vài tháng ngun vin tr gim dn ri ngng hn,

các nhà lãnh đo Vit Nam buc phi nhanh chóng tìm ngun h tr mi : s giúp
đ ca quc t, đu tư ca các doanh nghip nưc ngoài và Vit kiu. Mãi đn sáu
hoc tám năm sau đó ngưi ta mi chuyn t vic công nhn buôn bán tư nhân sang
khuyn khích nn kinh t th trưng. K t đó quá trình đi mi lan sang lĩnh vc
công nghip, thương mi, ngân hàng, doanh nghip nhà nưc và doanh nghip nưc
ngoài.
Chính vì th cn phân bit rõ hai khong thi gian đ tránh s nhm ln v mt ý
nghĩa và quá trình tin hành đổi mới. Bi nu chúng ta dùng t này đ ch toàn b c
quá trình, chúng ta s quên mt rng khong thi gian t 1986 đn 1994 là thi kỳ
m ca tm thi do tình th bt buc nhưng đã to tin đ quan trng cho giai đon
tip theo hin đang đưc hoàn thành.
phương tin ca mình, tuy còn  mc đ khác nhau tùy thuc vào điu
kin kinh t ca tng đa phương.
Kim soát và h tr quá trình tăng trưng dân s và kinh t  các
thành ph hin là mi quan tâm hàng đu ca lãnh đo các đa phương.
Các nhà lãnh đo đa phương phi kim soát tình hình ngày càng phc
tp ti đa phương, đng thi ph thuc vào chính quyn trung ương, bi
trung ương vn nm quyn ch đo, tuy mc đ can thip vào công vic
ca đa phương bt mang tính h thng và bt nng n hơn.
D án nghiên cu này đưc thc hin năm 2009 nhm phn nh s
chuyn mình ca chính quyn các đa phương, đc bit là chính quyn các
tnh thành, nhng tác nhân ch cht trong quá trình phát trin và quy
hoch đô th hin nay. Nghiên cu đc bit đi sâu vào phân tích các phương
tin và cơ ch tài chính đưc chính quyn các đa phương huy đng vào
vic thc hin các tham vng ca mình, mc dù cơ ch qun lý ca Trung
ương vn còn hin din. Nghiên cu cũng nhn mnh ti nhng sáng kin
mi trong thi gian gn đây v tài tr cho các hot đng ca đa phương.
Sau khi phân tích phương thc phát trin đô th ti Vit Nam và
nh hưng ca nhng công c hin hu trong công tác quy hoch, nghiên
cu đi sâu vào phân tích mt s dch v công cơ bn, nn tng ca quá

trình phát trin đô th « bn vng », như sn xut và cung cp nưc sinh
hot, thoát nưc, qun lý rác thi và giao thông công cng
10
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Li nói u
Phn mt

1. S phát trin mnh m
ca các tnh
1.1. ô th, tr ct trong quá trình phát trin ca Vit Nam
Trong vòng hai mươi năm tr li đây, Vit Nam đã chng kin nhng
chuyn mình nhanh chóng khin b mt ca đt nưc đi thay sâu sc.
Đó là nhng chuyn bin c v mt dân s, kinh t, xã hi và chính tr, mc
dù v mt bên ngoài đưng li và b máy lãnh đo vn khá n đnh. Cho
dù đô th chưa phi là đng lc duy nht, nhưng li là nơi th hin rõ nét
nhng chuyn bin này.
1.1.1. Bin i v dân s
Năm 2009, Vit Nam có 85,8 triu dân, vi mc đ gia tăng dân s
vào khong 1,2%, nghĩa là mi năm có mt triu thanh niên bưc vào đ
tui lao đng. Khu vc đô th, đc bit là thành ph ln, tr thành nơi thu
hút lc lưng lao đng tr không tìm đưc vic làm  nông thôn.
Phát trin đô th là mt yu t mi m trong quá trình lch s ca
Vit Nam. Ban đu ch yu tp trung  phía Nam trong thi kỳ chin
tranh chng M (gn mt na dân s phía Nam sng  các thành ph vào
thi kỳ cui ca cuc chin tranh). Sau khi thng nht đt nưc, chính
quyn trung ương t thái đ dè dt đi vi các thành ph, khuyn khích
di dân v nông thôn, vì th quá trình phát trin đô th ch thc s đưc
khi sc t nhng năm 1990.
K t thi kỳ đó, đô th tr thành nn tng trong t chc xã hi và
kinh t ca Vit Nam. T l dân thành th tăng t 18,5% vào năm 1980

(sau chính sách di dân khi thành th  các tnh phía Nam) lên gn 30%
13
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
vào năm 2009 trên tng s dân tăng t 53 triu lên gn 86 triu trong cùng
thi gian này, nghĩa là trong vòng chưa đy 30 năm, dân s thành th đã
tăng lên 2,6 ln. Cùng vi quá trình gia tăng dân s thành ph là quá trình
m rng nhanh chóng hơn na ca các đô th. Theo s liu ca B Xây
14
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
Bn  1
Mt  dân c các tnh theo s liu thng kê nm 2009
Bản đồ này được lập trên cơ sở kết quả điều tra dân số năm 2009 của Tổng cục thống kê
Các tnh thành đưc nghiên cu
CHÚ THÍCH
dng, din tích đô th  Vit Nam tăng t 630 km
2
năm 1995 lên 1.380
km
2
năm 2000 (tăng 2,2 ln trong vòng 5 năm) và d kin tăng lên ti
2.430 km
2
vào năm 2010 (tăng 3,9 ln trong vòng 15 năm) và 4.600 km
2
vào năm 2020 (trên tng din tích ca c nưc là 341.690 km
2
).
Quá trình gia tăng dân s din ra ch yu ti các thành ph  vùng
đng bng sông Hng và sông Cu Long, cũng như  vùng ven bin min

Trung và Đông Nam B. Mt b phn dân di cư « tm thi » (không có
h khu thưng trú) không đưc tính trong s liu chính thc. Chng hn
như  thành ph H Chí Minh có ti 9 triu dân (7,1 triu  khu vc ni
thành), trong đó ít nht 15% là dân di cư theo thi v t nông thôn ra
sng trong điu kin tm b và không có giy t hp l.
Nhng thay đi v mt dân s này khin tình hình phân b dân s trên
c nưc ngày càng mt cân đi : mt bên là nhng vùng nông thôn và min
núi, nơi cơ s h tng kém phát trin và thanh niên thưng b ra đi (mi năm
khong t 1 đn 1,5 triu ngưi) và mt bên là các thành ph không ngng
phình ra, nơi nhu cu v nhà  và dch v công cng ngày mt tăng.
Các thành ph ln có t l gia tăng cao hơn nhiu so vi t l trung
bình ca c nưc, đc bit là  Hà Ni và thành ph H Chí Minh. Ranh
gii hành chính ca các thành ph không còn đ kh năng đáp ng đưc
nhu cu phát trin, vì vy các t hp đô th đang dn dn hình thành chng
hn như  quanh thành ph H Chí Minh.
1.1.2. Nhng chuyn bin v kinh t
Trong nhng năm gn đây thu nhp bình quân ca ngưi Vit Nam
cũng tăng lên đáng k. Năm 2009, thu nhp bình quân trên đu ngưi đt
gn 800 euros, tăng gp đôi trong vòng 12 năm và tăng gp ba trong vòng
20 năm nu tính theo cùng thi giá. Nhng thay đi v mt tin nghi sinh
hot cũng đưc nhn thy rõ qua các ch s tiêu dùng trang thit b và s
dng dch v công. Dân thành ph, hay ít nht là mt phn trong s h,
là nhng đi tưng chính đưc hưng li t quá trình tăng thu nhp này,
bi thành th cũng là nơi th hin rõ nét nht tình trng bt bình đng
trong xã hi.
15
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
Khác vi  Trung Quc,  Vit Nam, công cuc đổi mới và chính sách
« xã hi hóa » các dch v công đã không dn đn tình trng gii th các

doanh nghip nhà nưc. Ngưc li, chính nh vào khu vc quc doanh mà
nn kinh t đã đt đưc mc đ tăng trưng như hin nay. Hin ti, khu
vc quc doanh chim hơn mt phn ba GDP, 50% vn đu tư và 50% tín
dng, trong khi lao đng trong khu vc này ch chim 10% tng s. Các
doanh nghip nhà nưc là tr ct chính ca nn kinh t Vit Nam hot
đng trên tt c các lĩnh vc sn xut và dch v. Các doanh nghip này có
ch đ k toán riêng không gn lin vi các đơn v hành chính các cp.
Sn xut nông nghip vn là lĩnh vc đi đu trong nn kinh t, đáp
ng đưc nhu cu v khi lưng và đa dng hóa lương thc, thc phm
ca ngưi dân. Nh nâng cao năng sut, Vit Nam còn tr thành nưc
xut khu sn phm nông nghip. Nhưng tình trng thu hi đt nông
nghip đ phát trin kinh t và đô th đang tr thành mi đe da đi vi
sn xut nông nghip : trong vòng t 2000 đn 2005 có 2 triu gia đình có
đt b thu hi (không có s liu cp nht). Tình trng này là mt trong
nhng nguyên nhân chính dn ti nhng căng thng  vùng nông thôn
hin nay. Hơn na vi đa hình đi núi như  Vit Nam, thì lưng đt b
thu hi nói chung đu là đt nông nghip có năng sut cao.
Nn công nghip tuy có phát trin, nhưng Vit Nam vn chưa đt
đưc kt qu như các nưc ln khác trong khu vc. Khu vc công nghip
ch chim 15% tng s lao đng ch yu là trong các doanh nghip nhà
nưc và nưc ngoài. Tuy có nhiu tim năng, nhưng nn kinh t b kim
soát và môi trưng kinh t nhà nưc không đ linh hot đ phát trin mt
khu vc kinh t tư nhân ln mnh. V phương din này, Vit Nam thua xa
các nưc như Trung Quc hay các con h châu Á (Malayxia, Thái Lan…).
Nhìn chung Vit Nam còn là nưc nhp khu ln (máy móc, nguyên
liu, hàng tiêu dùng) trong đó 60% lưng hàng nhp khu t Trung Quc.
Tuy là nưc xut khu du thô, nhưng Vit Nam ch có mt nhà máy lc
du đưc khánh thành vào năm 2009 và vn phi nhp khu các sn phm
du đã qua ch bin.
Khu vc phi chính quy đóng vai trò quan trng và góp phn đáng

k vào s năng đng ca nn kinh t ca c nưc nh tính linh hot và chi
16
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
phí thp.  Hà Ni và thành ph H Chí Minh, khu vc phi chính quy
tp trung mt na lao đng trong lĩnh vc buôn bán, dch v, ngh th
công và công nghip nh. Mt b phn ca khu vc này đã đưc chính
thc hóa nh vào lut doanh nghip tư nhân ra đi năm 2000 góp phn
vào bng thành tích ca Nhà nưc trong lĩnh vc ci trói nn kinh t.
Mc dù còn trì tr và có nhng yu kém, nhưng nn kinh t đã đt
đưc mc tăng trưng 7% mt năm và ch gim nh trong đt khng
hong gn đây. Nhng yu t tích cc nh hưng đn quá trình tăng trưng
này là s phát trin da vào khu vc đô th, s n đnh v chính tr, li th
cnh tranh nh ngun lao đng di dào, tin công thp, dân trí cao (t l
xóa mù ch đt 92,5%) và ham hiu bit. Bên cnh đó còn phi k đn
nim t hào ca mt dân tc đã đánh đui đưc mi k thù và gi đây
đang vưt ra khi tình trng đói nghèo.
Nhng du hiu phát trin quá nóng này ca nn kinh t bt đu
đưc nhn thy t mùa xuân năm 2008, trưc khi din ra cuc khng
hong ca nn kinh t th gii. Lm phát (23% năm 2008) và thâm ht
cán cân thương mi khin Vit Nam gp khó khăn ln v thanh khon và
buc phi vay n nưc ngoài. Mt chương trình đy tham vng nhm khôi
phc li nn kinh t đã đưc đ ra khin ngân sách năm 2009 b thâm ht
ưc tính vào khong 8% GDP. Chương trình này đã giúp Vit Nam gi
đưc tc đ tăng trưng đng thi gim đưc lm phát.
1.1.3. Thích nghi v mt chính tr
Ngưi phương Tây hn s không th nào hiu ni s phc tp trong
nhng thay đi v mt kinh t và chính tr.
 Mt mt, có v như Đng Cng sn vn gi mt v trí vng vàng.
Nhng nguyên tc cơ bn không h thay đi vi ch đ tp trung

dân ch,  tt c các cp, b máy nhà nưc tn ti song song vi b
máy ca Đng. Nn kinh t vn chính thc đưc lp k hoch và v
mt lý thuyt các ch th ca nn kinh t phi tuân theo k hoch.
V mt chính tr, nhng khu hiu thi đua và ch nghĩa duy ý chí
trưc đây vn không thay đi.
17
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
 Mt khác, nhng du hiu bên ngoài ca mt nn kinh t t do xut
hin ngày mt nhiu đưc th hin qua mt môi trưng pháp lý
thun li, nhng liên doanh đy tham vng, thái đ mnh dn ca
các ch th kinh t, nhng đòi hi v năng lc và li nhun, khuyn
khích và to điu kin cho khu vc tư nhân và phi chính quy, m
ca cho đu tư nưc ngoài.
S khác bit gia hai th gii này ch là v b ngoài, bi hu như tt
c mi vn đ đu đưc gii quyt  cp cao, dưi s giám sát ca Đng.
Đng có vai trò kim tra b máy nhà nưc, đ c lãnh đo các cp trong
b máy hành chính và kinh t. Đng và Nhà nưc đm bo s n đnh và
vng chc ca đt nưc, cho dù có s khác bit gia đưng li xã hi ch
nghĩa và nn kinh t th trưng hin đang có nhng nh hưng không
nh đn ngưi dân, đc bit là tng lp nghèo. Tình trng căng thng 
mt s vùng nông thôn thi gian gn đây (chng hn tình trng căng
thng din ra  Đà Nng hi tháng 5/2010) khin chúng ta không th
không quan ngi.
S kt hp gia đưng li xã hi ch nghĩa và mô hình kinh t th
trưng đưc thy rõ qua nhng mô hình lai to trong xã hi buc s hu
nhà nưc phi dn dn nhưng ch cho nhng hình thc s hu khác. Đ
thúc đy quá trình này, các doanh nghip nhà nưc đưc cơ cu li và c
phn hóa
[2]

.
Vic tìm hiu nhng đơn v và cá nhân tham gia mua c phn
thưng rt phc tp, bi không th có đưc danh sách nhng ngưi tham
gia mua c phn và gn như không th xác đnh đưc các c đông tư nhân.
Thông tin tài chính thưng không đy đ, rt khó thu thp và phi đưc
phân tích mt cách thn trng bi thưng đưc xác đnh theo các chun
mc ca đa phương và đưc các cơ quan không đc lp xác minh. Quá
trình quyt đnh thiu minh bch. Quá trình c phn hóa din ra như th
nào và ai là ngưi tham gia ch có mt s ít ngưi bit và điu khin, h là
nhng ngưi trưc đây nm quyn v chính tr và gi đây nm quyn v
tài chính.
18
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
[2]
Xem chi tit  mc « Các công ty nhà nưc trc thuc tnh ».
Mô hình lai tp này khá khéo léo và hiu qu. Nó phù hp vi lch
s, gn lin vi xã hi hin ti và to đà cho mt mô hình kinh t mi
phát trin và mang li quyn li cho nhiu ngưi. Có l mô hình này
không hoàn toàn thích hp vi tm nhìn và tinh thn ca nhng ngưi
sáng lp ra ch nghĩa xã hi, nhưng rõ ràng là nó cho phép Vit Nam
vươn lên.
1.2. T chc chính quyn a phng
Chính quyn đa phương đóng vai trò quan trng trong quá trình
phát trin ca đt nưc bi nó ngày càng có ý nghĩa quyt đnh đi vi đi
sng ca ngưi dân, đc bit là  khu vc đô th, thông qua vic tip nhn
và cung cp dch v cho các doanh nghip cũng như thc hin các ch
trương chính sách ca nhà nưc. Nhng bin đi trong xã hi Vit Nam
đã dn đn nhng thay đi ln v v trí ca chính quyn đa phương khin
các đơn v này ngày càng có nhiu th mnh và quyn t ch trưc Trung

ương, mc dù chính thc vn b đt dưi chính quyn trung ương.
1.2.1. C cu chính quyn a phng
V mt pháp lý, chính quyn đa phương ch là mt b phn hoc
đi din ca Nhà nưc  đa phương. Ngân sách ca đa phương là mt
phn ca ngân sách trung ương nhm thc hin nhng k hoch do trung
ương đ ra. Như vy  Vit Nam ch có ch đ phân quyn. Dưi trung
ương là tnh và dưi tnh là huyn. Mt thành ph có th trc thuc tnh
hoc trc thuc trung ương. Mi thành ph li chia ra thành nhiu qun,
huyn. Các huyn ngoi thành bao gm các xã hoc th trn. Tng cng,
 Vit Nam có 58 tnh và 5 thành ph trc thuc trung ương là Hà Ni,
thành ph H Chí Minh, Đà Nng, Hi Phòng và Cn Thơ là cp đu
tiên trong t chc hành chính ca Vit Nam.
19
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
Bên dưi nhng cp bc khác nhau trong t chc hành chính đa
phương là mt thc t ht sc đa dng. Các thành ph có vai trò ngày càng
ln tùy thuc vào điu kin kinh t và dân s. Các thành ph đưc phân
loi theo mt bng gm sáu bc có ý nghĩa quyt đnh v mt quyn li và
mc đ t ch cũng như v điu kin cho vay vn đ phát trin. Trong s
sáu loi đô th này, có Hà Ni và thành ph H Chí Minh là đô th đc
bit, còn li đưc phân thành bc t 1 đn 5 (các đô th loi 1 và 2 có th
là thành ph trc thuc trung ương hoc tnh). Vic phân loi da vào
nhng yu t v mt s lưng (dân s, dân s thành th, mt đ dân s )
hay cht lưng (nh hưng ca đô th v mt kinh t, giáo dc, văn hóa ).
Tnh là cp đ hành chính quan trng nht bi tnh có trách nhim
chính trong vic bo đm các dch v công  đa phương (cp thoát nưc,
rác thi, cơ s h tng, giao thông công cng, phn ln dch v y t, giáo
dc…) và thưng giao cho các đơn v cp dưi các dch v  đa bàn. Ngoài
ra, tnh gn như là cơ quan ch qun trong vic đưa ra quyt đnh và n

đnh ngân sách ca các đơn v hành chính cp dưi. Vì th các thành ph
thưng phi đu tranh vi tnh đ bo v v trí và quyn li ca mình (tr
năm thành ph trc thuc trung ương). Điu đó dn đn nhng xung đt
v quyn li gia các thành ph và tnh, nht là khi thành ph là nơi tp
trung s lưng ln dân s toàn tnh.
20
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
S  1
Bn cp  trong t chc hành chính ca Nhà nc
Vit Nam
NHÀ
NC
TNH TP
trc thuc trung ng
Qun / Huyn / Th xã
Phng / Xã / Th trn
T chc hành chính đa phương gn như rp khuôn theo mô hình
Nhà nưc. Mi tnh đu có các s tương ng vi các b ln  trung ương
(Tài chính, K hoch Đu tư, Xây dng, Giao thông, Y t, Giáo dc…).
Các s này không nhng trc thuc b mà còn trc thuc chính quyn
đi phương. Chính quyn mi đa phương bao gm hai cơ quan là Hi
đng nhân dân (cơ quan lp pháp, dưi quyn ca Quc hi) và y ban
nhân dân (cơ quan hành pháp, chu s lãnh đo ca Chính ph). Trên
thc t, b máy hành pháp nm trong tay ch tch y ban nhân dân và
mt s thành viên ca y ban. Tình trng tp trung trách nhim này là
mt thc t ph bin  tt c các cp chính quyn.
21
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt

S  2
B máy chính quyn các cp
Tng bí th
B chính tr
Ban chp hành T
ng
Ban thng v
Quc hi
Th tng
Chính ph
Bí th
Ban chp hành
ng y
ng
Ch tch
Ban thng trc
Hi ng
Hi ng nhân dân
Ch tch
Ban thng trc
y ban
y ban nhân dân
TNH
QUN/ HUYN
XÃ/PHNG
Bí th
Ban chp hành
ng y
ng
Bí th

Ban chp hành
ng y
ng
Ch tch
Ban thng trc
Hi ng
Hi ng nhân dân
Ch tch
Ban thng trc
y ban
y ban nhân dân
Ch tch
Ban thng trc
Hi ng
Hi ng nhân dân
Ch tch
Ban thng trc
y ban
y ban nhân dân
Chính quyn đa phương hot đng mt cách khá đc lp vi s
phi hp xem ra có v khá lng lo ca ch tch y ban nhân dân. S phi
hp này trên thc t thuc quyn ca hai s là S k hoch đu tư có trách
nhim đ ra các mc tiêu đu tư và S tài chính có nhim v chun b và
thc hin ngân sách. Các s khác có quyn t ch tương đi ln trong vic
thc hin nhim v ca mình tuy không tránh khi s chm tr và xung
đt quyn li. Bên cnh đó, các phương tin qun lý và chia s thông tin
xem ra kém phát trin và t l s dng tin hc còn thp.
Xung quanh b máy chính quyn tnh là các doanh nghip nhà nưc
và các đơn v « trc thuc » đóng vai trò ngày mt ln (xem phn sau).
1.2.2. Kt hp gia chính tr và hành chính

Đng và Mt trn T quc là nhng cơ quan tuy không trc tip lãnh
đo, nhưng li đóng mt vai trò ch cht. Các quyt đnh quan trng đu
phi xin ý kin hoc đưc thông qua dưi s ch đo ca Đng. Trên thc
t, b máy lãnh đo Đng có quyn cao hơn quyn ca lãnh đo tnh và
thành ph. T chc ca Đng chuyn t ch tinh gin sang m rng thành
phn hơn nhm bt r sâu vào trong xã hi. Mt trn T quc bao gm đi
din tt c các lc lưng trên mi lĩnh vc và ngành ngh tr thành mt
ph tr đc lc ca Đng. Mt trn T quc đóng vai trò chính trong vic
đ c ng viên vào các chc v trong Đng. Hai cơ quan này phi hp vi
nhau to thành mt khuôn kh hiu qu nm thc quyn trong tay và có
mt  khp mi nơi.
S kt hp gia Đng và chính quyn rt cht ch  cp Trung ương
cũng như  cp đa phương.  các tnh thành, các v trí lãnh đo đu do các
thành viên ban chp hành Đng b đa phương nm gi. Nhng ci cách v
mt th ch gn đây cho thy mong mun đơn gin hóa b máy và công khai
vai trò lãnh đo ca Đng : b Hi đng nhân dân và cho bí thư Đng b
kiêm chc ch tch y ban nhân dân. T đu năm 2010, vic kiêm nhim
này tr nên khá ph bin. Hàng chc tnh hin đang hot đng theo cơ ch
này. S kt hp gia Đng và chính quyn còn đưc nhn thy  các ngành
như công an, quân đi, c hai đu có đi din trong y ban nhân dân.
22
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
Tóm li, trung tâm quyn lc nm trong ni b Đng và ngày càng
có nhiu cán b lãnh đo Đng  cp đa phương đng thi nm quyn 
y ban nhân dân.
1.2.3. Các a phng ngày càng có nhiu quyn t ch
Xu hưng nhng năm gn đây cho thy các đa phương, đc bit là
chính quyn các tnh ngày càng có nhiu quyn t ch. Điu này đưc th
hin rõ qua các văn bn pháp lut như :

 ngh đnh s 12/2009/NĐ-CP ra ngày 10/02/2009 v qun lý d
án đu tư xây dng theo đó các tnh ch phi xin ý kin Trung ương
cho nhng d án ln ;
 lut s 30/2009/QH12 thông qua ngày 17/06/2009 v quy hoch
đô th cho phép các đa phương đưc quyn xác đnh các khu quy
hoch và xây dng ;
 nhiu lut và ngh đnh ra năm 2007 trong lĩnh vc sn xut và cung
cp nưc sinh hot (như ngh đnh 117/2007/NĐ-CP ra ngày
11/07/2007), thoát nưc đô th (ngh đnh 88/2007/NĐ-CP), x
lý cht thi rn (ngh đnh 59/2007/NĐ-CP) trong đó đu nêu rõ
và tăng cưng quyn hn cho các tnh ;
 vic thành lp các Qu đu tư phát trin đa phương (bt đu t cui
năm 1990 và phát trin mnh t sau ngh đnh 138 ra ngày
28/08/2007) cho phép các tnh có phương tin tài chính đ thc
hin các mc tiêu.
Cách ra quyt đnh theo « chiu ngang » ca chính quyn tnh đi
vi các s trc thuc đã dn dn thay th quyt đnh theo « chiu dc »
t Trung ương xung, tr mt s trưng hp quan trng cn xin ý kin
Trung ương, đc bit là khi nhng quyt đnh này nh hưng ti vic phân
b ngun vn (nht là đi vi các tnh nghèo vùng nông thôn).
Nhng thay đi này nhm đáp ng mt nhu cu cn thit mà ai cũng
bit. Đng trưc nhng din bin phc tp trong xã hi, Nhà nưc ngm
t chi vic quyt đnh mi vic, do có quá nhiu thông tin phi x lý,
23
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
nhiu quyt đnh phi đưa ra. Nhà nưc nhn thy rng chính quyn các
đa phương có v trí thun li hơn trong vic ra quyt đnh và ngày càng
y quyn cho đa phương trong vic này. K hoch phát trin kinh t-xã
hi là mt ví d cho thy các đa phương ch cn làm cho hp thc và đưa

thông tin lên Trung ương.
24
©AFD / Tháng 10 nm 2010 / Chính quyn a phng trong quá trình phát trin ô th  Vit Nam
Phn mt
Bn  2
Phân loi các tnh theo ch s nng lc cnh tranh PCI nm
2008
Các tnh thành đưc nghiên cu
CHÚ THÍCH