Học ngoại ngữ nhanh và không bao giờ quên với phương pháp đặc biệt

CÁCHHỌCNGOẠINGỮNHANHVÀKHƠNGBAOGIỜQN
Tácgiả:GabrielWyner
Thểloại:Kỹnăng,Kỹnănglàmviệc
Nhàxuấtbản:NXBKhoaHọcXãHội
Ebook:Cuibap
Nguồntext:Waka
Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com


Đôilờitựbạch
Xinchào,tôilàGabrielWyner.
Tác giả của cuốn sách này và là người sáng lập trang web: .
Hơn 1,5 triệu người đã tìm đọc các tài liệu của tơi với mong muốn thành
thạongoạingữvàghinhớmãimãi.Bạncóthểđangtìmkiếmphươngpháphọc
ngoạingữđầutiên,hoặccáchthứchiệuquảhơnđểhọcngoạingữthứbahay
thứ tư. Tôi hy vọng cuốn sách này sẽ cung cấp một bộ cơng cụ giúp bạn thực
hiệnbấtcứmụctiêunàotrongnhữngmụctiêunày.
CÂU CHUYỆN CỦA TƠI VÀ CON ĐƯỜNG PHÁT TRIỂN
PHƯƠNGPHÁPHỌCNGOẠINGỮ
Nhưhầuhếtmọingười,tơiđãhọcmộtngoạingữởtrườngphổthơngvà
rờikhỏitrườngvớidămbakiếnthứcvụnvặt.Tơibănkhoăntựhỏi:Mìnhđã
họctậpchămchỉvớinhữngthầycơgiỏi,vậymìnhsaiởđâu?Vàtơicóthểlàmgì
đểđạtkếtquảtốthơn?
Tơilàmộtcasĩopera,vàbắtbuộcphảihátđượcbằngtiếngAnh,Ý,Pháp,
Đức,Nga(đơikhilàtiếngSéc,TâyBanNha,Hebrew,Latinh).Sauthấtbạithời
trung học, tơi đã tiến bộ trơng thấy tại một trường đại học hẻo lánh vùng
Vermont.
Ởđó,vàomùahènăm2004,tơiđãkýgiấycamkếtsửdụngtiếngĐứctồn
phầntrongbảytuần.Vấnđềlàtơicịnchưabiếtmộtchữbẻđơi.Mộtvàingườiở
trìnhđộcaohơnđếngầntơivàlàmquen:

“Hallo!”Tơinhìnhọchằmchằmmộtlúc,rồiđáp:“Hallo!”vàthânáisiết
tay.Đólàkhởiđầuchoqtrìnhnghiệnhọcngoạingữtámnămcủatơi(vàcịn
tiếpdiễn).
Sautiếng“Hallo”đó,tơibắttayvàothửtháchthànhthạocácngoạingữ.
Tơi quay trở lại Vermont vào năm 2005 và đăng ký học tiếng Đức ở mức độ
thành thạo. Tôi chuyển đến Áo học tiếp thạc sĩ và đã đến Perugia, Ý vào năm
2008 học tiếng Ý. Tôi bắt đầu đọc sách, blog... để xác định phương pháp học
ngoạingữnhanhhơn,vàbấtngờnhậnra:cóvơsốphươngpháphọcngoạingữ
hiệuquảtrênmạng,nhưngcóvẻchưaaitậphợp,hệthốnglạivớinhau.
Trìnhđộcácngoạingữcủatơi:tiếngĐức(C1),tiếngPháp(C1),tiếngNga
(C1/B2),tiếngÝ(B2),tiếngHungary(B2),tiếngNhật(B1).
Mụctiêuhiệntại:ĐạtđượctrìnhđộC1tiếngNhật.
Tríchlờigiớithiệu
củatácgiảtrêntrangcánhân,


Chương1

Lờigiớithiệu:đâm,đâm,đâm.
Nóivớimộtngườibằngngơnngữngườiấyhiểu,lờinóisẽđivàođầuanhta.
Nóivớimộtngườibằngngơnngữcủangườiđó,lờinóiấysẽchạmđếntráitim.
—NelsonMandela—
NgườiMỹlầnđầuđidulịchnướcngồithườngbịsốckhinhậnrarằng,bất
chấpmọitiếnbộđãđạtđượctrong30nămqua,nhiềunướcvẫntừchốitiếngAnh
màdùngtiếngmẹđẻ.
—DaveBarry—
Họcngoạingữcũnglàmộtmơnthểthao.Mộtgãthamgiađộiđấukiếmở
trường chỉ để trốn lớp thể dục như tơi mà bàn về thể thao, vẻ cũng nực cười.
Nhưng nói gì đi nữa, việc tấn cơng đối phương bằng vũ khí đầu nhọn và học
ngoạingữcókhánhiềuđiểmtươngđồng.Mụctiêucủabạntrongmơnđấukiếm

làtựđộng“đâm”trúngđốithủ.Bạnbỏcơngghinhớtênvũkhícùngcáchchơi,
luyệntậpthuầnthụctừdángđứng,thếphịngthủ,thếphảncơng,thếbổnhào.
Cuối cùng, bạn vào cuộc, chờ đến thời khắc thăng hoa qn đi hết thảy: Bạn
vungkiếmlên,gạtphăngđườngkiếmđến,vàđâmthẳngvàongựcđốiphương.
Ghiđiểm!
Bạnmuốnlạigầnngườilạ,qnhếtmọiquytắcngữphápvàbấtgiácbật
lời.Chuyệncóvẻxavờibởingơnngữkhơnghềđơngiản.Nhưngthậtra,chỗ
“khó”khơngnằmởbảnthânngơnngữbởibấtkểtayngốcnghếchnàocũngcó
thể thành thạo thứ tiếng cha sinh mẹ đẻ từ khi còn nhỏ. “Khó” ở chỗ là chọn
đượccáchhọcphùhợpgiữađờisốngtấtbậtthườngngày.
Làmộtcasĩopera,tơicầnphảihọctiếngĐức,Ý,PhápvàNga.Cuốnsách
nàyđượcđúckếttừnhữngnămthánghọcngoạingữấy.Phươngpháphọccủa
tơilàkếtquảcủanỗiámảnhliêntụccảitiến,tìmtịi,rồicảitiến.Dầndà,bộđồ
nghềhọcngoạingữcủatơiđãtrởthànhcỗmáytrơntru,biếnkhunggiờcốđịnh
mỗingàythànhhiệuquảhọctậprõrệtvàliêntục.Tơihyvọngnhữngđiềumình
chiasẻsẽđưabạnđếnvớithếgiớikỳlạcủaviệchọcngoạingữ.Bạnsẽhiểurõhơn
cáchnãobộlàmviệc.Vàbạnsẽhọcđượccáchnóimộtngơnngữkhác.
ĐIỂMBẮTĐẦU
TơinhớmãimộtkhoảnhkhắcởViênvàonăm2012.Khiấy,tơiđangtrởvề
nhàsaubuổidiễnthìmộtđồngnghiệpngườiNgabướctới.Trướcgiờ,chúngtơi
vẫn chào hỏi xã giao nhau tiếng bằng tiếng Đức. Và rồi tôi bất ngờ thơng báo
bằngmộtcâutiếngNga:“Cậubiếtkhơng,tớnóiđượctiếngNgarồiđấy.”
Bạntơingâyngười,miệngháhốc.Cơấylắpbắp:“Cáigì?Khinào?Làmthế
nàovậy?”rồichúngtơisaysưanóichuyệnbằngtiếngNga,vềviệchọcngoạingữ,
cuộcsốngvànhữngthứgiaothoagiữachúng.


Thờiđầuhọcngoạingữcủatơithìchẳngcógìđángnói.Tơitừnghọcbảy
nămởmộttrườngDoThái.Chúngtơiháthị,họcbảngchữcáiHebrew,thắp
rất nhiều nến, uống rất nhiều nước quả và khơng vào đầu được là bao. À, trừ

bảngchữcái,riêngbảngchữcáiđóthìtơithuộcnằmlịng.
Hồicấpba,tơirấtmếtcơgiáoNowakowskydạytiếngNga.Cơthơngminh,
xinhđẹp,cómộtcáitênrấtNga,vàtơithìlàmtheomọithứcơucầu.Năm
nămsau,tơihọcđượcmộtvàicụmtừ,nhớđượcvàibàithơvàdùngthạobảng
chữcái.Giờnhìnlại,tơithấycógìkhơngổn.Tạisaotơichỉnhớđượcbảngchữ
cái?Tạisaonhữngthứkháclạiqkhóthế?
ThángSáunăm2004,khikhóađàotạotồnphầnbằngtiếngĐứcchocác
casĩoperatạiVermontkhaigiảng,tơimớilàmộtkỹsưđammêcahát.Đammê
đó địi hỏi tơi phải biết tiếng Đức, Pháp và Ý cơ bản. Giờ chỉ cịn cách nhảy
xuốngbểđểhọcbơi.TơiphảikýcamkếtchỉdùngtiếngĐứctrongbảytuầntiếp
theo,nếuviphạmsẽbịđuổihọcvàkhơnghồnlạihọcphí.Đócóvẻlàquyết
địnhthiếukhơnngoan,bởibấygiờtơicịnkhơngbiếtmộtchữtiếngĐứcbẻđơi.
Tơivẫnliềulĩnhký.Vàihọcsinhtrìnhđộcaohơntiếnlạilàmquen:“Hallo!”
Tơinhìnhọgiâylátrồiđáplại:“Hallo!”Vàchúngtơibắttaynhau.
Nămtuầnsauđó,tơitựtinháttiếngĐứctronglớpdiễnxuất.Tơitìmmột
góckínđáotrongsântrường,bímậtgọiđiệnchobạngáivàthìthầmbằngtiếng
Anh: “Anh sắp trở thành ca sĩ opera rồi.” Vào ngày hơm đó, tơi quyết định sẽ
phảithànhthạotấtcảngơnngữmàsựnghiệpmớiucầu.TơiquaytrởlạiĐại
họcMiddleburyởVermontvàhọcthànhthạotiếngĐức.RồitơichuyểnđếnÁo
đểhọclấybằngthạcsĩ.TrongthờigianởchâuÂuvàonăm2008,tơighétớivùng
Perugia(Ý)đểhọctiếngÝ.Hainămsau,tơiđãcómộtvụ...gianlận.
KẺGIANLẬNĐƠIKHILẠITHÀNHCƠNG:BACHÌAKHĨA
QUANTRỌNGĐỂHỌCNGOẠINGỮ
Cuốnsáchnàysẽchẳngrađờinếutơikhơnggianlậntrongmộtbàikiểmtra
tiếngPháp.Dẫuchẳngđángtựhàogì,nhưngsựthậtlàthế.Chuyệnlàtrường
ngoại ngữ Middlebury đào tạo năm trình độ: sơ cấp, sơ cấp “giả” – cho người
từnghọcnhưngđãqngầnhết,trungcấp,caocấpvàthànhthạo.Bấygiờ,tơi
đang ở trình độ sơ cấp, nhưng vì từng học một thứ tiếng gốc Rơman, nên tơi
muốnhọclớpsơcấp“giả”.Dovậy,lúclàmbàikiểmtrađầuvàotrựctuyến,tơi
đãsửdụngGoogleDịchvàmộtsốtrangwebvềngữpháp.

Mộtthángsau,tơinhậnđượckếtquảvượtqmongmuốn.“Chàomừng
đếnvớikhóahọc!Bạnđãđượcxếpvàolớptrìnhđộtrungcấp!”Thơixong!Giờ
tơi có ba tháng để học một lượng tiếng Pháp tương đương với một năm, nếu
khơngmuốntrơngnhưthằngngốcởbàiphỏngvấnđầuvào.Trongbàithinày,
khơng có chỗ cho những trị ma mãnh. Bạn ngồi trong phịng với một người
Pháp,thaothaobấttuyệtsuốt15phútvềcuộcsống,vànhậnkếtquảxếplớpcuối
cùng.HoặcbạnnóiđượctiếngPháp,hoặckhuakhoắngtaychânvớibộdạngmỉa
maicủaanhhềcâmhạnghaitrênđấtParis.
Vìđanghọcthạcsĩngànhoperavàcakhúcnghệthuật,nêntơichỉrảnhmột
giờmỗingàytrêntàuđiệnngầmvàtồnbộcácChủnhật.TơixớitungInternet
đểtìmcáchhọcngoạingữnhanhnhất.Tơibấtngờnhậnra:Cóvơsốcơngcụ
hiệuquảhọcngoạingữ,nhưngkhơngcóchươngtrìnhnàokếthợpchúngvới


nhau.
Tơithuthậpđượcbachìakhóaquantrọng:
1.Họcphátâmtrước
2.Khơngdịch
3.Dùnghệthốngnhắclạicáchqng
Chìakhóađầutiên,họcphátâmtrước(phươngphápphổbiếncủaqnđội
vàgiáosĩMormon),đượcđúckếttừnhữngnămthánghọcnhạc.Casĩthường
phải học phát âm trước, bởi họ cần hát trước khi hiểu lời bài hát. Đơi tai của
chúngtơiquendầnvớiâmthanh,từđóviệctíchlũytừvựng,nghehiểuvànói
bằngngoạingữdiễnranhanhhơn.Vàtựnhiên,chúngtơicóđượcngữđiệucực
chuẩn.
Chìakhóathứhai,khơngdịch,đượcrútratừthờitơihọcởtrườngngoại
ngữMiddlebury.Ngườimớibắtđầuhọccóthểbỏquacơngđoạndịch.Đâylà
bướcquantrọngđểtiếntớitưduybằngngoạingữ,giúpchoviệchọctrởnênkhả
thi.ĐâychínhlàsailầmchếtngườicủatơikhihọctiếngHebrewvàtiếngNga:
luyệnkỹnăngdịchthayvìkỹnăngnói.Bằngcáchtạmthờikhơngsửdụngtiếng

mẹđẻ,tơicóthểluyệnnóithànhthạothayvìgiảimãtừngtừmột.
Chìakhóathứba,sửdụnghệthốngnhắclạicáchqng(SpacedRepetition
Systems−SRSs),đếntừcácbloghọcngoạingữvàcácnhàpháttriểnphầnmềm.
Hệthốngnhắclạicáchqnglàthẻ“tăngcường”.Căncứvàonhữnggìbạnnhập
vào,hệthốngsẽxâydựngkếhoạchhọctậpcánhânchobạn,“đẩy”thơngtinvào
sâutrongtrínhớdàihạncủabạn.Mặcdùlàcơngcụtốiđahóatrínhớnhưng
chúngvẫnítđượcbiếtđến.
Trên Internet, số người áp dụng hệ thống nhắc lại cách quãng ngày càng
tăng,nhưngchỉdùngđểghinhớphầndịchnghĩa.Ngượclại,nhữngnơiủnghộ
“khôngdịch”nhưMiddleburyhayBerlitzlạiápdụngphươngpháphọctậpkhá
lỗi thời, không tận dụng được các công cụ số hóa như hệ thống nhắc lại cách
qng.Trongkhiđó,gầnnhưchỉcócasĩnhạcthínhphịngvàgiáosĩMormon
chútrọnghọcphátâm.
Tơiquyếtđịnhkếthợptấtcảcáccơngcụnày.Tơidùngphầnmềmhỗtrợ
ghi nhớ trên điện thoại thông minh để “nạp” tiếng Pháp vào đầu, và đảm bảo
khơngcótừtiếngAnhnàotrênthẻhọc.Tơibắtđầulàmthẻquytắcphátâm,
chèn cơ số tranh ảnh minh họa cho danh từ và một số động từ, xây dựng dần
địnhnghĩađơngiảnbằngtiếngPhápchonhữngtừtrừutượng.ĐếnthángSáu,
tranhthủmộtgiờmỗingàytrêntàuđiệnngầm,tôiđãhọcđược3.000từvàchủ
điểm ngữ pháp. Tới Middlebury, tơi ngồi đợi trong một căn phịng, chờ đến
lượt.Vịngphỏngvấnđầuvàolầnnàynhằmkiểmtraxemtơicógiởtrịmamãnh
gìởbàithitrựctuyếnkhơng.Đólàlầnđầutiêntrongđờitơi
trịchuyệnbằngtiếngPháp.Ngườigiáoviênngồixuốngtrướcmặttơivà
mở lời: “Bonjour!” Tơi đáp lại bằng từ tiếng Pháp đầu tiên nảy lên trong đầu
mình: “Bonjour!” Mọi thứ vẫn suôn sẻ! Khi câu chuyện rộng dần ra, tôi ngạc
nhiênkhithấymìnhbiếttấtcảtừcầnthiếtđểđáplời.Tơiđangsuynghĩbằng
tiếng Pháp! Dịng suy nghĩ đó rất chậm chạp và khó nhọc, nhưng nó là tiếng
Pháp. Tơi bị sốc. Trường Middlebury xếp tơi vào lớp trình độ cao. Trong bảy
tuầnởđó,tơiđãđọc10cuốnsách,viếtmộtlượngbàiluậnxấpxỉgần70trang,và

lượngtừvựngcủatơitănglênmức4.500từ.ĐếnthángTám,tơiđãthànhthạo
tiếngPháp.
CHIẾNLƯỢCCHOCUỘCCHƠI
Thếnàolàthànhthạongoạingữ?Mỗingườihẳnsẽcómộtđápánriêng.
Thuậtngữnàykhơngcóđịnhnghĩachínhxáctuyệtđối,vàsẽbớtchínhxáchơn
mỗilầnaiđóviếtthêmmộtcuốnsách,mộtbàibáo,haymộte-mailrácvớitiêu
đềnhư“UCanBFLUENTin7DAY5!1!”vềnó.Tuyvậy,trongđầuchúngta
hẳnlncómộthìnhdungvềđiềunàykiểunhư:Mộtchiềuhètạiqncàphêở
Paris,ngỗitángẫubằngtiếngPhápvớicơbồibànmàkhơngcầnphảilolắngvề
chiađộngtừhayngữnghĩanàynọ.Vượtrakhỏimứcđộthànhthạotạiqncà
phêđó,chúngtaphảitựxácđịnhxemmìnhmuốnthànhthạocỡnào.
TơitựtinrằngmìnhthànhthạotiếngĐức.TơicũngsốngởÁosáunăm,và
cóthểbànluậnđủchuyệntrêntrờidướibiển,nhưngtơichắcchắnvẫnsẽphải
vịngvohồilâuđểdiễntảýkhơngmuốnphảinộpphạt200eurochochiếcxeđi
th bị bể nắp bình xăng (“nắp bình xăng” trong tiếng Đức hình như là
Tankdeckel,vàcáctừđểnói“Tơicóccầnquantâmchuyệntơicóphảilàngười
đầutiênláichiếcxenàyhaykhơng,cáilịxogiữnắpbìnhxăngđãhỏngsẵnrồi
ơngbiếtchưa?!”bắtđầuvới“DasistmirvưlligWurst…”)Bạncũngsẽphảitựxác
địnhxem“thànhthạongoạingữ”vớibạncóbaogồmbànchuyệnchínhtrị,bình
thơ,làmđiệpviênmậthaygiảngdạyvậtlýlượngtửtạiSorbonne.
Chúngtachậtvậtđạttừngmứcthànhthạo,bởiđơngiảncóqnhiềuthứ
đểnhớ.Cuốnsáchluậtchơingơnngữqdày.Chúngtađếncáclớphọcthảo
luậnvềnó,luyệntậpliêntụctừngluậtmột,nhưngkhơngbaogiờvàocuộcthực
sự.Giảthửđếnđượctrangcuối,chúngtachắcđãqnhếtmấytrangđầu.Hơn
nữa,chúngtacịnđangbỏquacuốnsáchcịnlại(cuốnsáchvềtừvựng),chứa
hàngngàntừkhónhớtươngđươngcuốnluậtchơi.
“Qn”làkẻthùlớnnhất,vàchúngtacầnchiếnlượcbàibảnđểđánhbại
nó.Cómộtcâuchuyệnhọcngoạingữrất“kinhđiển”.Anhchàngnọchuyểnđến
TâyBanNha,đemlịngumộtcơnàngbảnxứ,nêncảnămtrờikhơngquản

ngày đêm học tiếng. Chính trải nghiệm “đắm mình” đã hạ gục gọn ghẽ kẻ thù
“qn”.Vàngườihùngsitìnhcủachúngtathànhcơngbởianhtakhơngcóthời
gianđểkịpqn.NgàynàocũngbơitrongmộtbểthuầntiếngTâyBanNhathì
làmsaoqnnổi.TơiđãhọctiếngĐứctheocáchnày,khicócơhộinghỉviệc,
chuyểnđếnVermont,vàcắtđứtmọiliênlạcvớithếgiớinóitiếngAnhtronghai
mùahètrọnvẹn.“Đắmmình”làtrảinghiệmrấttuyệtvời.Nhưngnếubạncó
một cơng việc ổn định, một chú chó cưng, một gia đình, một tài khoản ngân
hàng cần được nạp tiền liên tục, thì bạn khơng thể rũ bỏ hết chỉ để học ngoại
ngữ.Chúngtacầnmộtcáchhọctốiưu,đưathơngtinđúngvàođầumình,và
ngănchúng“chảy”ngượcrangồi.
Tơisẽchỉchobạncáchchốngqn,đểbạnvàocuộcchơithựcsự.Vàtơisẽ
chỉchobạnnhữngđiềuphảinhớđểtrởthànhtaychơichunnghiệp.Chúngta
cũngsẽthiếtlậplạitaiđểngheđượcnhữngâmmới,vàthiếtlậplạilưỡiđểlàm
chủgiọngđiệumới.Chúngtasẽtìmhiểucấutạotừngữ,quytắcngữphápđểlắp
ghéptừngữthànhsuynghĩ,đưasuynghĩrađầulưỡimàkhơngcầnchuyểnngữ.
Chúngtasẽtậndụngtốiđalượngthờigiancóhạncủabạn,tìmhiểuxemnên
họctừnàotrước,dùngmẹogiúpghinhớnhữngchủđiểmtrừutượng,vàphát


triểnhiệuquảkỹnăngnghe,nói,đọc,viết.
Tơi muốn bạn học được cách dùng những cơng cụ của tôi, nhưng cũng
muốn bạn hiểu tại sao chúng lại hiệu quả. Học ngoại ngữ cũng là một trải
nghiệmcánhân.Bạnsẽthâmnhậpvàochínhtâmtrícủamình,vàthayđổicách
mìnhsuynghĩ.Nếudựđịnhdànhhàngtháng,hàngnămđểđạtđượcmụctiêu,
bạncầnphảitintưởngvàonhữngcơngcụnàyvàbiếnchúngthànhcủabạn.Tơi
muốnchỉchobạnconđườngtớiđíchngắnnhất,đểbạncóthểqnhếtmọiluật
lệvàbắtđầunhậpcuộc.
KhihọcxongtiếngĐức,tơiđãthầmtiếcnuối:“Giácóthểquayngượcthời
gianvàmáchnướcchomìnhtrongqkhứ,thìcólẽmìnhđãhọctiếngdễhơn
nhiều.”TơicũngnghĩynhưthếsaukhihọcxongtiếngÝ,Pháp,Nga(vàonăm

2012),vàtiếngHungary(dựáncủanăm2013).Cuốnsáchnàynhưcỗmáythời
giancủatơi.Nếunheomắtlại,tơicóthểtrơngthấybạnnhưtơikhichưabiết
ngoạingữnàovàochínnămvềtrước,vàtơiđangtạoramộtnghịchlýthờigian
nhằmgiúpbạntránhđượctấtcảnhữnghốbẫyhầmchơngđãgiúptơitạoracỗ
máythờigiannày.
CẦNBAOLÂUĐỂTHÀNHTHẠOMỘTNGOẠINGỮ?
Để ước tính thời gian, chúng ta nên cân nhắc các yếu tố như: mục tiêu
thànhthạocủabạn,ngơnngữbạnđãbiết,ngoạingữbạnđanghọc,vàthờigian
bạncó.Nhưtơiđãnói,khơngcókháiniệm“ngơnngữkhó”.Tuyvậy,cónhững
ngơnngữsẽkhóvớibạn,bởichúngkhơngcùnghệngơnngữbạnđãbiết.Người
nóitiếngAnhkhóhọctiếngNhậtvàngượclại,ngườiNhậtcũngkhóhọctiếng
Anhbởicóqíttừngữvàchủđiểmngữphápchunggiữahaingơnngữ,chưa
kể chúng cịn có hai dạng bảng chữ cái khác hẳn nhau. Tuy nhiên, người nói
tiếngAnhhọctiếngPhápnhànnhãhơnnhiều.KhotừvựngtiếngAnhcó28%là
tiếngPhápvà28%làtiếngLatinh.NgaykhimộtngườinóitiếngAnhhọcđược
cáchphátâmtiếngPháp,họđãcósẵnkhoảng1.000từtrongtay.
ViệnNghiệpvụNgoạigiaoHoaKỳ1đãcơngbốbảngxếphạngngơnngữ
theo độ khó với người nói tiếng Anh (xem Phụ lục 2). Bảng xếp hạng này khá
chuẩnxác.ThờigianhọctiếngNga(cấpđộ2)củatơigầngấpđơithờigianhọc
tiếngPháp(cấpđộ1),vàtơingờrằngthờigianhọctiếngNhật(cấpđộ3)sẽgấp
đơitiếngNga.Tơiđãđạttrìnhđộtrungcấp,“nghĩđượcbằngtiếngPhápvàsử
dụngtừđiểnPháp-Pháp”,trongvịngbathángvớimộtgiờhọcmỗingày(cộng
thêmcácngàycuốituần),vàđạttrìnhđộtươngtựvớitiếngNgasausáutháng,
mỗingày30tới45phút(cộngthêmcácngàycuốituần).Bảyđếntámtuầnsau
đó,tơi“đắmmình”tronghaingơnngữnày,đểđạtđếnđộ“thoảimáitánchuyện
trong qn cà phê, khơng ngại nói về vấn đề xe cộ”. Tơi cũng đã thấy kết quả
tươngtựởhọcsinhcủamình.Nếukhơngthựcsự“đắmmình”,tơingờrằngđể
đạtđếntrìnhđộcaotrongtiếngPháptơisẽphảimấttừnămtớitámtháng,với
30 tới 45 phút tự học mỗi ngày. Những ngơn ngữ ở cấp độ 2 như tiếng Nga,
Hebrewsẽcầngấpđơithờigianđó,vàngơnngữcấpđộ3nhưtiếngHoa,ẢRập,

Nhật,Hàncólẽsẽcầngấpbốn.
1.Ngunvăn:TheUSForeignServiceInstitute.
Ngơn ngữ khó hơn sẽ tốn nhiều thời gian hơn, nhưng khơng lý gì bạn
khơnghọcđược.Bạnđãsẵncóđiềukiệntiênquyết:niềmhứngthú.Nhưviệc


tập thể hình chẳng hạn. Để thành cơng, bạn cần phải thích tập đã, nếu khơng
sớmmuộnbạnsẽbỏdở.Hầuhết,chúngtađềukhơngcócơbụngsáumúihoặc
mặcvừađồcỡM.Tơiđãthửtậpbụngsáumúi(tơiđãđầuhàngviệcmặcvừađồ
cỡMtừlâurồi),nhưngchưabaogiờthànhcơngvìíthứngthú.Phảithíchtập
thểdụcmớithànhcơngđược.Ngườinghiệntậpthểhìnhtìmđượcniềmvui(và
cả hc- mơn endorphin) trong những bài tập nặng mỗi ngày. Số cịn lại như
chúngtacóthểépbảnthânđếnphịngtập,nhưngnếukhơnghứngthúthìkhó
lịngduytrìtrongkhoảngtừ6tới24thángđểthấyđượckếtquả.Cácbàitậpthể
hìnhcứthếgiảmdầnđểtạocảmgiácdễthởhơn–Cơthểgọngàng:30phút,Giải
pháp:10phút,Cơthểsănchắc:5phút,Bàitậpthểdục:3phút.Bấtkểthếnào,
cuốibuổitập,chúngtavẫnsẽđầmđìamồhơi,đaunhứcmìnhmẩy,vàviệcép
bảnthântậptànhtrongmộtthờigiandàilạikhókhăngấpbội.
Họcngoạingữcũnggặpvấnđềtươngtự.Khơngaithíchluyệnrịngrãcác
bàingữphápvàngồitụngniệmdanhsáchtừmớidàidằngdặc.Kểcảkhicógói
“Thànhthạongoạingữchỉvới30phútmỗingày”,bạncũngsẽkhólịngduytrì
đềuđặnnếukhơnghứngthú.
Chúngtasẽbỏquanhữngthứchánngắt,vàtìmkiếmnhữngđiềuthúvị.
Cáccơngcụcủatơirấthiệuquả.Quantrọnghơnlàdùngchúngrấtvui.Chúng
tađềuthíchtìmtịinênmớimêsách,báo,tạpchívàlướtwebnhư:Lifehacker,
Facebook,Reddit,v.v..Mỗilầnchúngtađọcđượcmộtmẩutingiậtgân(vídụ:
“Vàonăm536trướcCơngngun,mộtđámmâybụilớnđãchekhuấtMặttrời
tại châu Âu và châu Á trong suốt một năm, gây ra nạn đói và chết chóc kinh
hồng từ Scandinavia cho tới Trung Quốc. Nguyên nhân hiện vẫn chưa được
làm rõ”), trung tâm hưng phấn trong não chúng ta được kích hoạt, chúng ta

nhấpvàođườngdẫntiếptheo.Trongcuốnsáchnày,chúngtasẽtự“gâynghiện”
họcngoạingữ.ChúngtasẽhọctừvựngvàngữphápquaFacebook;tậphợptừ,
nghĩa,hìnhảnhvàcácthứkháclênthẻhọc;vàghinhớtừmớiquatrịchơiđiện
tử.
Khơngcósựtrùnghợpngẫunhiênnàocả:Chỉkhithíchthú,chúngtamới
họctốtđược,vàtrongqtrìnhtìmkiếmnhữngcáchhọcnhanhnhất,tơitình
cờkhámpháranhiềuđiềuthúvị.Tơithíchhọcngoạingữmộtphầnvìcóthể
chơiđiệntửthỏathíchmàkhơngphải“hốihận”vềsau(vídụ:“Saomìnhcóthể
đốtsáutiếngđồnghồcắmđầuvàomấytrịvớvẩntrênFacebook”).Tơidành30
đến60phútmỗingàyxemphimMấttíchbằngtiếngNgatrênđiệnthoạihoặcti
vi.Tơihọcđượcngoạingữtừthúvuiđóvàthấymìnhkhơnghềlãngphíthời
gian.
Hãycùngvừachơivừahọc.
HÃYLÀMĐIỀUNÀYNGAY:CONĐƯỜNGPHÍATRƯỚC
Máchnhỏ:Trongsuốtcuốnsáchnày,tơisẽgiớithiệurấtnhiềucơngcụvà
nguồntàiliệu.Nếuchưarõ,bạncóthểtracứutạiMụcchúgiảivàcácthuậtngữ
ởcuốisách,vớiphầngiảithíchngắngọn.Đượcrồi,giờthìbắtđầunhé!
Tơimuốndạybạncáchhọcnhưthếnào,thayvìhọccáigì.Chúngtakhơng
thểnóivềtồnbộtừngữ,hệthốngngữphápvàhệthốngphátâmcủamọingơn
ngữ,vìvậybạnsẽcầnthêmnguồnthamkhảo.Nhắcđếnđây,bạnnênbắtđầu
bằngviệcchọnngơnngữmuốnhọc.


Chọnngoạingữbạnmuốnhọc
Hãychọnngoạingữdựatrêncơhộiviệclàm,độkhócủangơnngữ,nguồn
họcliệuvàsốlượngngườinóingơnngữđó.Xétchocùng,quantrọngnhấtlà
chọnngơnngữbạnthích.Mộtđộcgiảtừngnhờtơitưvấnxemnênhọctiếng
NgahaytiếngPháp.HọhàngcủaanhấyđềunóitiếngNga,vàanhấyrấtthích
vănhóaNga,nhưnglạiekhóq.TiếngPhápcóvẻlàlựachọnantồnhơn.
Đừngbaogiờhàilịngvớisựantồnkhibạncóthểchọnniềmvuithích.

Ngơnngữmàbạnchọnsẽtrởthànhbạnđồnghànhbềnvững.Nếuthíchthú,
bạnsẽhàohứnghọcnóvàtiếpthunhanhhơn.
Bạncórấtnhiềucơhộiđểlựachọn.
Sáchngoạingữ
Hãychọnnhữngcuốnsáchphùhợp.Đãcónhữngngườidànhnhiềutháng
(hoặcthậmchínhiềunămrịng,lạyChúa)đểtậphợpcáckiếnthứcbạncần,và
bạnchỉcầnbỏrakhoảng15đến25đơ-laMỹđểmua.TrongPhụlục1,tơicóliệt
kênhữngcuốnsáchcho11ngơnngữnhiềungườimuốnhọcnhất.Nếungơnngữ
bạnchọnkhơngcótrongdanhsáchđó,hãyghéthămtrangwebcủatơi,FluentForever.com.Mụctiêucủatơilàgợiýchọnsáchđểhọctốtmọingơnngữcho
mọingười.
HÃYMUANHỮNGTHỨNÀYNGAYLẬPTỨC
Một cuốn sách ngữ pháp tốt sẽ tận tình giúp bạn vượt qua mê trận ngữ
pháp.1Nócũngsẽcungcấpchobạnkhoảng1.000từvựng,vơvànvídụ,bàitập,
vàđápánởcuốisách.Bạnsẽbỏqua90%bàitậptrongcuốnsáchđểtiếtkiệmvơ
khốithờigiankhibắtđầuhọcngữpháp.Nếucuốnsáchcónhữngdạngphiên
âmbồi(Bonjour:bơng-dua,Tschüss:chu-xờ),bạnnênbỏnóngayvàkiếmmột
cuốnsáchkhác.CơbồibànxinhđẹpcủaqncàphêParissẽbơlnnếubạncất
lời:“bơng-dua”.NếucuốnsáchngữphápcókèmlnđĩaCDthìcàngtuyệtvời
hơn.
1.Chúngsẽgiảithíchtừngquytắcngữphápchủyếubằngtiếngmẹđẻcủa
bạn.Tơibiết,điềunàyviphạmquytắc“khơngdùngtiếngmẹđẻ”,nhưngbạnbiết
đấy“Quytắcđượcsinhralàđểbịphávỡ”.
Cóhaidạngsáchcầntránhkhihọcngữpháp.Thứnhấtlàsáchliệtkêtrùng
trùngquytắcngữphápcũngnhưnhữngtrườnghợpbấtquytắc.Tơiđãtừng
thíchnhữngcuốnsáchnhưvậy–chođếnkhitơithửhọctheo.Nhữngcuốnsách
vĩđạinàytổnghợpvơsốthuậtngữ,trìnhbàytồnbộhệthốngngữphápcùng
cơmanbảngbiểukhổnglồ.Chúnglànhữngtàiliệunghiêncứuvàtracứutuyệt
vời,nhưngkhócóthểdùngđểhọc-từng-bước-một.
Thứhai,cẩnthậnvớiphầnlớnnhữngcuốnsáchdạnggiáotrình,đặcbiệtlà
sáchkhơngcóđápánởcuối.Chúngthườngđượcdùngtronglớphọcvàítgiải

thích, bởi những người làm sách tin rằng các giáo viên đủ khả năng giải quyết
phầnlớnthắcmắctừhọcsinh.Bạnnêntìmmộtcuốnsáchchongườitựhọc.
“Từđiểncụmtừ”(phrasebook)làcơngcụtracứutuyệtvời,bởikhócóthể
tìmthấytrongtừđiểnthơngthườngnhữngmẫucâucầnthiếtnhư“AmIunder
arrest?”(Tơiđangbịbắtà?)hay“Whereareyoutakingme”(Cácanhđangđưa
tơiđiđâuthếnày?).LoạtsáchtừđiểncụmtừcủaLonelyPlanetrấtrẻvàlnđi
kèmvớimộtcuốntừđiểntừvựngnhỏ,tiệndụng.Chúngtasẽdùngbộtừđiển


nhỏnàykhibắtđầuhọctừmới,bởichúngdễtracứuhơnnhiềusovớimộtcuốn
từđiểnchuẩndàytrămtrang.Chúngtahãytạmchấpnhậnkiểuphiênâmngây
ngơ“bơng-dua”trongnhữngcuốnsáchnày.
CÂNNHẮCMUATHÊMCẢNHỮNGTHỨNÀY
Từđiểntầnsuấtsẽliệtkêkhoảng5.000từquantrọngnhấttrongngoạingữ
củabạn,xếptheomứcđộđượcsửdụng(đứngđầutrongtiếngAnhlàtừ“the”–
trungbìnhcứ25từlạicómộttừ“the”).Nhữngcuốnsáchtuyệtvờinàythường
khéoléochọnlựanhữngvídụvàbảndịchphùhợp.Chúnggiúpbạntiếtkiệmcả
núithờigianvàđồngthờicũngngốncảđạidươngthờigiancùngcơngsứccủa
cáctácgiả.Nên,hãytunghoavàthưởngtiềnchohọ.Cótừđiểntầnsuấttrực
tuyến,nhưngkhơnghiệuquảbằngsáchgiấy.Khơngphảingơnngữnàocũngcó
từđiểntầnsuất.Nếungoạingữcủabạnmàcóthìthậtlàmaymắn.Hãymua
ngay!
Sáchhướngdẫnphátâmsẽgiúpbạnnắmđượccảhệthốngphátâmvớisự
giúpđỡcủađĩaCDchứacácbảnghiâmvàsơđồchothấyvịtrícủarăngvàlưỡi.
Trong nhiều ngơn ngữ, bạn có thể tìm thấy sách hướng dẫn kèm đĩa CD dạy
phátâm.Chúnglànhữngnguồntàiliệutuyệtvời,đángđồngtiềnbátgạo.Tơi
cũngđãđặtramụctiêupháttriểncácbộcơngcụluyệnphátâmchocàngnhiều
ngơnngữcàngtốt.Nhữngbộcơngcụnàycóthểlàmđượcnhữngđiềumàsách
giấykhơngthể.ChúngtasẽbànkỹhơntrongChương3.Khơngphảingơnngữ
nàocũngcósáchhướngdẫnphátâmhaybộcơngcụluyệnphátâm.Nếungoại

ngữbạnđanghọccócáctàiliệuấy,bạnmaymắnvơcùng.
Bạncólẽcũngsẽmuốntìmhaicuốntừđiểnkhácnữa,cóthểlàbảntrực
tuyếnhoặcsáchgiấy,tùybạn.Thứnhấtlàtừđiểnsongngữ(vídụ:Anh-Pháp
hoặcPháp-Anh)truyềnthống,vớiphiênâmchínhxácđượcghiđầyđủbêncạnh
mỗitừ.Mộtlầnnữa,nếubạnthấynhữngphiênâmbồinhư“bơng-dua”,hãybỏ
cuốnsáchngaylậptức.Ngượclại,nếuthấynhữngkýhiệungồngộ,hãygiữsách
bên mình. Chúng ta sẽ làm quen với bảng phiên âm quốc tế (International
PhoneticAlphabet−IPA)trongChương3.Cuốntừđiểnthứhailàtừđiểnđơn
ngữ (ví dụ: Pháp-Pháp); những cuốn này sẽ có định nghĩa thực sự của từ chứ
khơngphảibảnchuyểnngữ.Bạnsẽkhơngbaogiờthấynhữngthứnhư“bơngdua”trongcáctừđiểnnày.
Bạnhẳncũngsẽướcaomộtcuốntổnghợptừvựngtheochủđề.Chúngsắp
xếpcáctừvựngtheocácnhómchủđề,nhưxecộ,thứcăn,ytế,v.v..Chúnggiúp
điềuchỉnhvốntừvựngcủabạn(chúngtasẽbànkỹhơntrongChương6.)
VỚINHỮNGNGƯỜIỞTRÌNHĐỘTRUNGCẤP
Nếubạnđãtừnghọcquangoạingữtớitrìnhđộtrungcấp,hãyđiềuchỉnh
danhsáchmuasắmcủabạnnhưsau:
Trướctiên,hãychắcchắnbạnhàilịngvớicuốnsáchngữphápcủamình.
Nếukhơng,hãytìmmộtcuốnkhácphùhợpvớitrìnhđộcủabạn.
Thứhai,nếukhơngcótừđiểncụmtừthìbạnnênmuangay.Ngaycảkhi
đãđủgiỏiđểđọcsáchbằngngoạingữ,bạnvẫncóthểkhơngnắmchắctồnbộ
nhữngmẫucâuhỏivềgiờlàmviệccủamộtnơinàođó,haythủtụclàmbảohiểm
thxe.Bạncóthểtracứutấtcảnhữngmẫucâuthơngdụngtrongtừđiểncụm
từ.


Thứba,bạnnênsắmngaytừđiểntầnsuất,vìbạnsẽdùngnósớmhơncả
nhữngngườimớibắtđầu.Hãytìmngayđi!
Cuối cùng, hãy tạm qn sách hướng dẫn phát âm hay bộ cơng cụ luyện
phátâm,chođếnkhiđihếtChương3.Đếnkhiấy,bạnsẽbiếtcócầnđếnchúng
haykhơng.

INTERNET
Cónhannhảnnhữngsáchhướngdẫnngữpháp,hướngdẫnphátâm,danh
sách từ tần suất, và từ điển với đủ mọi hình thức, kích cỡ trên Internet. Chất
lượngcủanhữngtàiliệunàykhơngđồngđềuvàcũngthayđổiliêntục.Bạncó
thểhọcngoạingữmiễnphítừcáctàiliệunhưthếtrênInternet,nhưngcịncó
thểhọcnhanhhơnnếubiếtkếthợpchúngvớinhữngcuốnsáchtốt.Tơiđãlên
danhsáchnhữngnguồntàiliệuInternetưathíchnhấttrêntrangcánhân(FluentForever.com/language-resources),vàchúngtasẽbànđếnnhữngtrangquantrọng
nhất–GoogleHìnhảnh,cộngđồngcáctrangwebhọcngơnngữmớixuấthiện
(Lang-8,italki,Verbling)–xunsuốtcuốnsáchnày.
GIASƯVÀCÁCKHĨAHỌC
Nếumuốnhọccấptốcvàcóđủkhảnăngtàichính,bạnhãyhọcvớigiasư
(với giá cực kỳ phải chăng tại italki.com), hoặc tham gia khóa học tập trung ở
nướcngồi.Conđườngnhanhnhấtđểthànhthạongoạingữcũnglàconđường
ítrảihoathơmnhất:nhữngchươngtrìnhCáchhọcngoạingữnhanhvàkhơng
baogiờqnhọc“đắmmình”,dạyhồntồnbằngngoạingữ,trảinghiệmcuộc
sốngvớingoạingữ.Chúngsẽcungcấpchobạnhơn20giờhọctrênlớp,10-12giờ
bàitậpởnhàhằngtuần,vàmộtkếhoạch“nóikhơngvớingơnngữkhác”trong
suốtkhóahọc.Bạnsẽtốtnghiệpvớimứcđộthànhthạongoạingữđãchọn,đổi
lấyhaithángcủacuộcđờivàmộtcọctiềnlớn.Mộtsốchươngtrìnhcóchínhsách
hỗtrợtàichínhrấthàophóngnênnếubạnthiếutiềnnhưnglạisẵnthờigian,hãy
đăngkýsớmđểgiànhhọcbổngưuđãi.
CÁCLỚPHỌCNGOẠINGỮ
Trongcuốnsáchnày,chúngtasẽbànđếnqtrìnhtựhọcngoạingữ,bên
ngồilớphọc.Nhưngnếubạnđãđăngkýmộtlớphọc(hoặcnếucónhữnglớp
họctốtvớichiphíphảichănggầnnơibạnsống),thìhãyxemquaphầnPhụlục6:
Làmsaođểsửdụngcuốnsáchnàytronglớphọcngoạingữ?
Conđườngphíatrước
Trongcáctrangtiếptheo,chúngtasẽlầnlượtđánhđổcácchướngngạivật
trênconđườngchinhphụcngoạingữ.Tơisẽgiớithiệuvớibạnmộthệthốngghi
nhớhiệuquả,chophépbạnnhớdễdànghàngnghìnthơngtinvàlưugiữchúng

vĩnhviễn.Sauđó,chúngtasẽquyếtđịnhnênhọcthơngtingì.Tơisẽhướngdẫn
bạntừngbướchọcphátâm,từvựng,vàngữpháp.Ởmỗibước,chúngtađều
dùng hệ thống ghi nhớ hiệu quả của tôi. Cuối cùng, chúng ta sẽ phát triển kỹ
năngnghehiểuvàđọchiểu,dầntiếntớithànhthạongoạingữ.
Tơisẽchobạnxemtấtcả“đồchơi”uthíchcủatơi.Tơithíchtìmnhững
hướngđimớiđểcơngviệcsnsẻvàhiệuquả.Mộtngàynàođó,qngthờigian
hàngthángtơibỏrađểnhớngàysinhcủahàngtrămnhàsoạnnhạcsẽđượcđền
bùxứngđáng,nhưngngàyđóvẫnchưatới.1Nóivềthànhquảhọcngoạingữ,tơi
thấymìnhkhámaymắn.Tơicầnphảihọcthànhthạobốnthứtiếngđểphụcvụ


chosựnghiệpcahát.Ngồicácthứtiếngnày,tơicịnmuốnhọccảtiếngYiddish,
HebrewvàHungaryđểcóthểnóichuyệnvớihọhàng,vàtơicũngthíchmêtiếng
Nhật.Bởiqthamlamnêntơiphảibỏrấtnhiềuthờigiantìmracáchlàmviệc,
cáchhọctốiưu,vàvẫnkhơngcảmthấyáynáyvìquyếtđịnhđó.Kếtquảlà,tơiđã
cómộthịmđồnghềđầyắpcơngcụvàđồchơingơnngữ.Chúngtasẽbắtđầu
với“món”ưathíchnhấtcủatơi:Hệthốngnhắclạicáchqng(SRS).
1.Mỗilầnviếtlạithơngtinvềmộtnhạcsĩmàkhơngcầntrathơngtincủa
ơng ta (Johann Strauss Jr., 1825-1899!), tơi thấy cơng sức mình bỏ ra cũng xứng
đáng.


Chương2

TảiNgoạiNgữVàoTríNhớ:NămNgun
TácĐểNgừngQn
Giatàithựcsựcủamộtngườilàtrínhớ.Ngồinóra,chẳngvìlẽgìkhácmà
anhtagiàu,cũngchẳngvìlẽgìkhácmàanhtanghèo.
—AlexanderSmith—
CẢNH TRONG PHIM MA TRẬN, HÃNG WARNER BROTHERS,

1999:
TANKmỉmcười vàngồixuống trướcbàn điềukhiển,lục tìmchồng đĩa.
Anhchọnmộtchiếcvàchovàomáytính.NEOnhìnvàomànhình.
NEO:Nhuthuật1?Tơisẽhọcđược...Nhuthuậtư?
1.DanhtừgọichungchonhiềumơnpháivõthuậtcổtruyềncủangườiNhật.
(BTV)
TANKmỉmcườinhấnnút“Load”.
CơthểcủaNEOvùngvẫyrồibậtlêndùđãbịkéoghìlạibằngdâytrói,mắt
anhvẫnnhắmnghiền.
Mànhìnhnhấpnháyloạnxạ,cịntimanhđậpliênhồi,adrenalintăngđột
biến,vàanhcảmgiácnãomìnhnhưmuốnnổtungvìqtải.
NEO:Ơimẹơi!
TANKmỉmcười.
Cơngnghệngàynaychưathểtảitrựctiếpnhuthuậtvàonãobộ,nhưngđã
cócáchchúngtatiếpthunhanhhơn.Sứcmạnhcủanónằmởnămnguntắc
ghinhớsauđây:
•Khiếnkýứctrởnênđángnhớhơn.
•Tốiđahóasựlườibiếng.
•Đừngxemlại!Hãytậpnhớlại!
•Khoanđã!Khoanđã!Đừngnóichotơibiếtvội!
•Táitạokýức.
Nhữngquytắcnàysẽchophépbạnghinhớnhiềuhơn,nhanhhơn.Khikết
hợpvớinhau,chúngtạothànhmộthệthốngcóthểđưasâuvàotiềmthứcnão
bộhàngnghìntừmớivàquytắcngữpháp.Tuyệtvờinhấtlàhệthốngnàycóthể
tậndụngthờigianrảnhrỗimỗingàycủabạn,vàliêntụcchuyểnthànhngoạingữ
hữudụng.
NGUN TẮC 1: LÀM CHO KÝ ỨC TRỞ NÊN ĐÁNG NHỚ
HƠN
Bất cứ thông tin nào cũng trở nên quan trọng khi nó được kết nối với một

thơngtinkhác.
—UmbertoEco,Conlắcfoucault—
Đểhọccáchghinhớ,chúngtacầnhọcvềbảnchấtvàvịtrícủatrínhớ.Các
nhàkhoahọctrongnhữngnăm40-50củathếkỷXXđãbắtđầuhànhtrìnhtìm
kiếmtrínhớởnơinghecóvẻhiểnnhiênnhất:Cácnơ-rontrongtếbàonãocủa
conngười.Họcắtbỏcácphầnkhácnhaucủanãochuột,cốgắngkhiếnconchuột
qnđườngtrongmêcung.Nhưngdùbịcắtbỏphẫnnãonào,conchuộtcũng
khơng qn cái mê cung đó. Vào năm 1950, nhóm nghiên cứu bỏ cuộc, và kết
luậnrằngtrínhớhẳnphảiởmộtnơinàokhácngồibộnão.
Cácnhànghiêncứukếtiếpđãđổihướngtìmkiếmtrínhớsangnhữngsợi
kếtnốigiữacácnơ-ron,thayvìbêntrongchínhtếbàonão.
Mỗinơ-rontronghàngtrămtỉnơ-ronnãobộkếtnốivớikhoảng7.000nơronkháctạothànhmạnglướidàyđặcvớihơn150.000kmsợithầnkinh1.Mạng
lướinàyliênhệsâusắcvớitrínhớcủachúngta,khiếncácnhàkhoahọckhơng
thểtìmthấynơilưutrữkýứcvềmêcungtrongnãochuột.Kýứcvềmêcungcủa
mỗiconchuộtđãđượctrảiđềukhắpnãobộcủanó.Mỗikhibịcắtbỏmộtphần
bộnão,conchuộtchỉbịtổnthươngmộtphầnnhỏtrongchuỗiliênkếtkýứcđó.
Càngloạibỏnhiềuphầncủanão,conchuộtcàngmấtnhiềuthờigianhơnđểnhớ
đúng,nhưngchúngkhơngbaogiờqnhồntồnmêcung.Cáchduynhấtđể
loạibỏhồntồnkýứclàloạibỏhồntồnconchuột.
1.Thậtqsứctưởngtượng!Lượngdâynàyđủlớnđểquấnbavịngquanh
TráiĐất.Cácnơ-roncóthểchơitrị“SáucấpđộcủaKevinBacon”theocáchđiên
rồnhất:Bạncóthểkếtnốibấtkỳmộtnơ-ronnàovớimộtnơ-ronkhácdướisáu
bướcnhảy,vàkhơngmộtnơ-ronnàotrongsốchúngliênquanđếnKevinBacon.
Quy tắc kết nối ghi nhớ này dựa trên một quy luật đơn giản: Các nơ-ron
đượckíchhoạtcùngvớinhausẽkếtnốilạivớinhau.ĐâychínhlàQuyluậtHebb,
giúpgiảithíchcáchghinhớmọithứ.
Hãyxemtrảinghiệmđầutiêncủatơivớibánhquy.Tơimất10phútngồi
chờ trước lị nướng, tắm mình trong hơi nóng và mùi thơm của bơ, bột mì,
đường.Tơiđợiđếnkhichúngđượclấyrakhỏilịnướng,vànhìnlànhơitrắng

tỏarakhichúngnguộidần.Đếnkhihếtchịunổi,chatơiđưachotơimộtcốcsữa,
tơivớlấymộtchiếcbánhquy,vàhiểutạisaoqivậtbánhquytrongchương
trìnhPhốVừng(SeameStreet)lạiphátđiênlênvìnó.
Mạnglướinơ-rondànhđểghinhớkháiniệm“bánhquy”củatơibaogồm
cảkýứcvềhìnhảnh,hươngthơmvàmùivị.Cócảyếutốâmthanhnữa–âm
thanhcủatừ“bánhquy”,âmthanhcủatiếngsữađượcrótvàocốc.Tơicũngnhớ
gươngmặtgiãnracủachamìnhkhiơngcắnchiếcbánhquyngontuyệttrầnđời.
Đó là một cuộc diễu hành của cơ man cảm giác, kết nối chặt chẽ lại với nhau
trongmộtmạnglướiliênkếtnơ-rondàyđặc.Nhữngliênkếtnàychophéptơitrở
vềqkhứmỗilầnbắtgặpmộtchiếcbánhquymới.Đốidiệnvớimùibơthơm
quenthuộc,mạnglướinơ-roncũlạitrỗidậy,nãotơikíchhoạtlạimộtloạthình
ảnh,âmthanh,cảmxúcvàhươngvị,đểtơiđượcsốnglạitrảinghiệmtuổithơ.
Hãy so sánh với một trải nghiệm khác: Ký ức đang hình thành với từ
mjưður.Chẳngcógìnhiềuđểlàmmộtcuộcdiễuhành.Bạnkhơngthểphátâm


đúngtừnàynếuchỉnhìnvàocáchviết,vàđểchơiáchơn,tơisẽkhơngchobạn
biếtnghĩa.Bạnsẽbịkẹtkhinhìnvàokếtcấucủanó:haichữcáingoạilaibịkẹp
giữabốnchữcáiquenthuộc.Trừkhinỗlựcphithường,bạnmớikhơngqn
đượctừmjưðurkhichươngnàykếtthúc,thậmchícịnsớmhơn.
Cáccấpđộxửlý:Bộlọccủatrínhớ
Thứ tạo nên sự khác biệt giữa từ mjưður lạ lẫm của bạn và từ bánh quy
quenthuộccủatơigọilàcấpđộxửlý.Từbánhquycủatơilàmộtthứđángnhớ,
bởinóchứaqnhiềucácmốiliênkết.Tơicóthểtruycậpvàokýứcbánhquy
theohàngnghìncáchkhácnhau.Tơisẽnhớbánhquynếuđọcvềnó,nghethấy
nó,nhìnthấynó,ngửithấynóhoặcnếmnó.Từngữnàyđãquenthuộctớimức
khơngqnnổi.
Chúngtacầnkhiếnchotừmjưðurcủabạncũngquenthuộcnhưvậy,bằng
cáchtạothêmbốnloạikếtnốimới:kếtnốikếtcấu,kếtnốiâmthanh,kếtnốikhái
niệmvàkếtnốicánhân.Đólàbốncấpđộxửlýđượccácnhàtâmlýhọcxácđịnh

vào những năm 70 của thế kỷ XX. Họ đã lập một bảng điều tra kỳ lạ với bốn
dạngcâuhỏi,vàđưachocácsinhviên:
•Kếtcấu:Cóbaonhiêuchữcáiinhoatrongtừ“BEAR”?
•Âmthanh:Từ“APPLE”cóvầnvớitừ“Snapple”khơng?
•Kháiniệm:“TOOL”cóphảilàtừđồngnghĩavới“instrument”khơng?
•Kếtnốicánhân:Bạncóthích“PIZZA”khơng?
Sauđó,họbấtngờkiểmtranhữngsinhviênnàyxemhọcịnnhớđượctừ
nàotrongsốcáctừvừathấy.Trínhớcủanhữngngườitrảlờichịuảnhhưởnglớn
của dạng câu hỏi mà họ gặp: ví dụ, số lượng sinh viên nhớ được từ “PIZZA”
nhiềugấpsáulầnsốnhớđượctừ“BEAR”.Bímậtcủanhữngcâuhỏinàynằmở
mộtđặcđiểmtâmlýthúvị.Đểtrảlờiđượccâuhỏiđếmsốchữcáiinhoatrong
từ “BEAR”, bạn khơng cần phải nghĩ đến con gấu to lớn nhiều lơng màu nâu
làmgìcả.Bạnchỉcầnkíchhoạtcấpđộxửlýthấpnhất−kếtcấu.Ngượclại,bạn
phảikíchhoạtrấtnhiềukhuvựctrênnãobộmớibiếtcóthích“PIZZA”khơng.
Đầutiên,nãotựđộngphântíchkếtcấutừđểxácđịnhxembạnđangnhìnvàotừ
gì.Cùnglúcđó,bạnsẽnghethấyâmthanhtừ“PIZZA”vanglêntrongđầukhi
tưởngtượngrahìnhảnhđĩabánhphủphơmainóng,thơm,vàngruộm.Cuối
cùng, bạn sẽ thâm nhập vào hàng nghìn ký ức trong quá khứ để biết mình có
thíchăn“PIZZA”haykhơng.Trongmộtphầntriệucủamộtgiây,câuhỏiđơn
giản−Bạncóthích“PIZZA”khơng?−cóthểcùnglúckíchhoạtcảbốncấpđộ
xửlý.Chúngđượckếtnốilạivớinhau,tạothànhmộtkýứcmạnhmẽmàbạn
nhớđượcnódễhơnđếnsáulầnsovớitừ“BEAR”.
Bốncấpđộxửlýnàykhơngchỉlàmộtđặcđiểmsinhhọcngẫunhiên,chúng
nhưmộtbộlọc,ngănchúngtabịqtảithơngtin.Chúngtasốnggiữamộtbiển
thơngtin,bịvâyquanhbởimộtlượngthơngtinđầuvàonhiềuđếnchóngmặt,
từtivi,Internet,sách,giaotiếpvớingườikhác,vàcácsựkiệntrongchínhcuộc
sống của chúng ta. Não bạn sử dụng các cấp độ xử lý khác nhau này để quyết
định thông tin nào cần giữ, thông tin nào nên bị vứt bỏ. Bạn sẽ khơng muốn
nghĩđếnsốchữcáitrongtừ“conhổ”khiđangbịhổrượt,haykhơngmuốnbị
bủa vây bởi hàng trăm nghìn ký ức về đàn bò thong dong gặm cỏ trên thảo

ngunmỗilầnđimuasữa.Đểgiúpchobạnkhỏiphátđiên,nãocốgắngsửdụng
cấpđộxửlýthấpnhất,vừađủđểhồnthànhcơngviệc.Khimuasữatạisiêuthị,


bạnchỉđơngiảntìmkiếmnhữngtừnhưsữasơ-cơ-la,hoặcthậmchílàsữahữu
cơvịsơ-cơ-lađượclàmtừnhữngconbịhạnhphúc,rấttốtchosứckhỏe.Đâylà
kiểutìmkiếmbằngcáchsokhớpmẫu,vànãobạnchỉsửdụngcấpđộxửlýkết
cấuđểlướtnhanhquahàngtrămnghìnnhãnhàng.Maymắnlàbạnsẽqngần
hếtcácnhãnhàngnàykhitìmthấymónbạncần.Nếukhơng,thứkiếnthứcnhư
Wikipediavềcácnhãnhàngsẽkhiếnbạntrởthànhgãtrainhạtnhẽotrongcác
buổitiệctùng.Trongcáctìnhhuốngkíchthíchhơn,nhưkhiđangbịhổđuổisát
gót,nãobạnsẽcóhưngphấnvớikýứcđangtạothành.Nếuchạythốt,bạnsẽ
nhớđếngiàrằngkhơngnêntrèovàochuồnghổ.Theođó,cáccấpđộxửlýđóng
vaitrịnhưbộlọctrongnãobạn,giữchobạnsốngsótvàkhơngqnhạtnhẽo.
Chínhbộlọcnàyđãkhiếnchocácngoạingữtrởnênkhónhớ.Bộnãochỉ
đang làm đúng phận sự; làm sao nó biết được bạn muốn nhớ từ mjưður, chứ
khơngphảitừdisodiumphosphate(mộtchấtnhũhóatrongsữasơ-cơ-la).
Làmthếnàođểnhớngoạingữmãimãi?
Đểtạonênkýứcmạnhmẽchomộttừnhưmjưður,bạncầndùngđếncả
bốncấpđộxửlý.Kếtcấu,cấpđộthấpnhất,chophépbạnnhậndiệnchữcáivà
xácđịnhxemtừnàydàihayngắn,đượcviếtbằngtiếngAnh,tiếngNhậthaytiếng
gì.Nãobạnđangnhậndiệnkếtcấukhibạnsắpxếptừodctorthànhdoctor.Đây
làcấpđộtốiquantrọngchoviệcđọc,nhưngnósửdụngqítcácphầncủanão
bộđểtạonênkýứcdàihạn.Gầnnhưkhơngsinhviênnàotrongthínghiệmvề
cáccấpđộxửlýnhớđãtừngđếmsốchữcáiinhoatrongtừ“BEAR”.Mjưður
khónhớbởibạnchưabiếtcáchxửlýnhữngchữcáikhónhằnnhưưhayðvà
dừnglạiởcấpđộkếtcấu.
Nhiệmvụđầutiêncủabạnkhihọcngoạingữlàchạmđếncấpđộxửlýtiếp
theo:âmthanh.Âmthanhkếtnốivớitaivàmiệng,giúpbạnbậtlời.Bạnsẽbắt
đầuhọcphátâm,nhậnbiếtchữcáinàothìtạoraâmthanhnào.Họcphátâm

trướcsẽgiúpbạndễnhớtừ.Cácsinhviêntrongthínghiệmnóitrênnhớđượctừ
“APPLE”(vầnvới“Snapple”)dễgấpđơisovớinhớtừ“BEAR”(cóbốnchữcái
inhoa).Chínhâmthanhgiúpbạnnhớbắtchướcnhưvẹt.Hãylấytêncủangười
mớiquen,vídụEdward,hoặclấymộtcặptừ,vídụ“cat-mèo”,vàđọcnhiềulần,
liên tục kích hoạt những phần não giúp kết nối với âm thanh. Từ mjöður của
chúngtađạikháiphátâmlà“miu-thơ”,vàcàngphátâmchuẩn,bạncàngdễghi
nhớnóhơn.1Dầndần,từmjưðurcủabạncũngsẽdễnhớnhưcáitênEdward.
Cấp độ này tốt hơn cấp độ kết cấu, nhưng vẫn chưa đủ tốt cho nhu cầu của
chúngta.Córấtnhiềungườikhơnggiỏinhớtênngườimớiquen,bởinãobộlọc
nhữngcáitênnàynhanhchẳngkémtốcđộchúngtacốnạpchúngvàođầu.
1. Đoạn trước tơi có nói với bạn là hãy bỏ đi bất cứ cuốn sách nào có thứ
phiênâmbồikiểu“bơng-dua”.Giờchínhtơilạiđangdùng“miu-thơ”.Tơisẽcịn
làmnhiềulầnnữa,vìchắcbạnkhơngmuốntơigiảithíchquytắcphátâmcho
từngngơnngữ.Xinđừngbỏcuốnsáchnàynhé!
Chúngtacầntìmcáchđiquabộlọcnày,vàsẽtìmthấynóởcấpđộxửlý
thứba:Cấpđộkháiniệm.Cácsinhviêntrongthínghiệmnhớtừ“TOOL”(đồng
nghĩavới“instrument”)dễgấpđơisovớitừ“APPLE”(vầnvới“Snapple”).Khái
niệmcóthểđượcchiarathànhhainhóm:trừutượngvàcụthể.Hãybắtđầuvới
nhómkháiniệmtrừutượngtrước.NếutơinóirằngsinhnhậttơivàothángSáu,


bạn hẳn sẽ khơng nhìn thấy ngay hình ảnh bánh kem, bóng bay và q cáp.
Khơngsao,bạncũngkhơngcầnphảilàmthế;vànhưđãnói,nãobộlncốgắng
làmviệcởcấpđộxửlýthấpnhất.Nógiúpchúngtakhơngphảinghĩnhiềuvàbị
phântánbởivơvànthơngtinvặtvãnh.Dùthế,ngàysinhnhậtcủatơivẫnlàmột
kháiniệmcóýnghĩa,dùhơitrừutượng.Điềunàykhiếnnóđángnhớhơnâm
thanhđơnthuần;vàbạnsẽdễnhớsinhnhậtcủatơivàothángSáuhơnviệctừ
“sinhnhật”trongtiếngBasquelàurtebetetze.
Sâuhơncảcáckháiniệmtrừutượnglàkháiniệmcụthể,cóthểcảmnhận
bằngnhiềugiácquan.Nếunóibữatiệcsinhnhậtsắptớicủatơisẽbắtđầubằng

mànbắnsúngsơnđãđời,rồiănchiếcbánhkemđượctrangtríbằngbánhquyvà
kemlạnh,rồiquậytưngbừngtrongbểbơiđếnkhitàntiệc;bạncólẽsẽnhớrõ
từng chi tiết bữa tiệc hơn ngày sinh nhật tôi. Chúng ta ưu tiên lưu giữ những
kháiniệmcụthểbởichúngkíchthíchnhiềuphầntrongnãobộhơn,chứkhơng
phải chúng quan trọng hơn. Thực ra, chi tiết trên về bữa tiệc sinh nhật khơng
quantrọngbằngđịađiểm,thờigiantổchức.
Vậylàmsaochúngtacóthểkhiếnmộttừngoạilai,kỳlạnhưmjưðurtrở
nêndễnhớhơn?Bảnthântừnàykhơngphảivấnđề.Chúngtadễdàngghinhớ
từngữkhikếtnốichúngvớicáctrảinghiệmcụthể,đacảmgiác.Nếutơinóimật
khẩue-mailcủatơilàmjưður,bạnchắc(vàtơihyvọnglà)sẽkhơngnhớlâu;bởi
bạnchỉđangxửlýnóởcấpđộâmthanhvàkếtcấu.Nhưngnếuchúngtađangở
trongqnbar,vàtơiđưachobạnmộtthứđồuốngđangbốccháyrừngrực,bên
trongngâmmộtconrắnchếtvànói:“Cáinày−mjưður!Uốngđi!,”bạnchắcsẽ
nhớtừđónhưin.Chúngtadễdànggọitênsựvật;tronghơn450.000mụctừ
củaWebster’sThirdInternationalDictionary (Từ điển quốc tế Webster), danh
từchiếmđạiđasố.1Chỉđếnkhinhữngcáitênđókhơngđượckếtnốivớikhái
niệmcụthểnào,chúngtamớikhólịngghinhớ.Mụctiêucủachúngta,vàcũng
làmộttrongcácmụctiêuchínhcủacuốnsáchnày,làlàmchonhữngtừngữxalạ
nhưmjưðurtrởnêncụthểvàcóýnghĩa.
1.Thếnàolàđasố?Khơngaibiếtchínhxác.Khiphântíchmộtđoạnvăn
thuộcdịngphigiảtưởng(nonfiction−có80%làdanhtừ),chúngtagặprắcrối
khi đếm từ. Từ ngữ hóa ra lại cực kỳ khó đếm hoặc phân loại. Liệu “bear” là
danhtừ,độngtừ,haycảhai?Chúngtacónêntách“bear”với“bears”khơng?Đó
quảlàmộtnghệthuật.
Vượtquacácbộlọc:Sứcmạnhcủahìnhảnhvànhữngkếtnốicá
nhân
Ởtrên,chúngtađãđềcậpđếnmộtcặptừsongngữ:cat-mèo.Cáchluyện
tậpthơngthườnglàđọcđiđọclạihaitừnàychođếnkhihìnhthànhmộtkếtnối
âmthanhgiữachúng.Cấpđộnàyqthấpđểnhớsâu,vàthựcranócũngkhơng
đápứngmụctiêucủachúngta.Khiđọcđượctừ“cat”,bạnkhơngnênnghĩđến

từ“mèo”màlàthứnày:


Chúngtasẽthuđượckếtquảtốthơnnếubỏquatừngữtrongtiếngmẹđẻ,
thayvàođódùngmộtbứctranhhaymộtbứcảnh.
Kýứchìnhảnhdễgọihơnrấtnhiềusovớitừngữ,bởichúngtalntự
độngsuynghĩởcấpđộkháiniệmmỗikhinhìnthấyhìnhảnh.Cácnghiêncứuvề
trínhớđãchứngminhkýứchìnhảnhcựckỳmạnhmẽ.Vàonhữngnăm60của
thếkỷXX,mộtnhómcácnhàkhoahọcđãtiếnhànhmộtbàikiểmtratrínhớ
kinhhồngtrêncácsinhviên:“Bàikiểmtrahailựachọncưỡngép”(TheTwoAlternativeForced-ChoiceTest).Sinhviênđượcchoxem612bứcảnhquảngcáo
trêntạpchí(ắthẳnkhiđangbịtróivàoghếvàbanhmắtra),sauđóđượcucầu
chọnlạichúnggiữamộtbộảnhkhác.Xácsuấtchọnđúngcácbứcảnhlênđến
98,5%. Vẫn chưa thỏa mãn, các nhà khoa học lặp lại thí nghiệm trên với nhiều
hình ảnh hơn, quyết tâm xem các sinh viên sẽ chịu đựng đến đâu với mức bồi
dưỡngrẻmạtvàđồănmiễnphí.Kếtquảlàdườngnhưkhơngcógiớihạnnào.
Họsẵnsàngngồitrongphịngtốinămngày,xemkhoảng10.000bứcảnhliêntục
khơngnghỉ.Xácsuấtchínhxáclênđến83%.Khảnăngghinhớbằnghìnhảnh
củachúngtarấtphithường;chỉcầnbiếttậndụngmàthơi.
Bởicáicầnghinhớlàtừngữ,khơngphảihìnhảnh,nênchúngtasẽkếthợp
chúngvàsẽcịnhiệuquảhơnnếuchỉcóhìnhảnhđơnthuần.Thậmchícảkhi
hìnhảnhchẳngliênquanđếntừngữ:Bạncóthểnhớmộtbứctranhtrừutượng
dễdànghơnnếubêncạnhnócóthêmmộtcâu“Táongontuyệt”.Khiđốidiện
vớimộtbứctranhkhóhiểuvàmộtcụmtừkhơngliênquan,nãobạnsẽcốgắng
tìmraýnghĩanàođó,kểcảkhikhơngcóýnghĩanàocả.Trongqtrìnhđó,nó
sẽtựđộngchuyểntừngữnàytừcáithùngráccủađámdisodiumphosphatesang
lãnhđịathânthuộccủabánhquy.Vàkếtquảlàbạnsẽnhớ.


Chúngtacóthểtiếnsâuhơnbằngcáchdùngcấpđộxửlýcuốicùng,kếtnối
cánhân.Khicókếtnốicánhân,bạnsẽnhớkháiniệmdễhơn50%;vàđócũnglà

lý do các sinh viên nhớ từ “PIZZA”(Có, chúng tơi có thích “PIZZA!”) dễ hơn
đến 50% so với từ “TOOL”(Có, chúng đồng nghĩa với “instrument”). Nhưng
khơngphảighinhớởcấpđộkháiniệmlàkhơnghiệuquả.Nếukếtnốitừ“cat”
vớibứctranhchúmèodễthương,bạnsẽcóthểnhớtừđódễhơnnhiều.Nhưng
nếukếtnốithêmcatvớikýứcvềconmèohồinhỏcủamình,thìbạngầnnhư
khơngthểqnnổicáitừkia.
Làmthếnàoápdụngđượcđiềunàytrongthựctế?Mộttừngữxalạcũng
giốngnhưtêncủamộtngườibạnmới,mộtchúmèomớigặp,haymộtmónđồ
uốngmới.Hãytìmcáchghinhớtênngườibạnmớibằngcáchsửdụngbốncấp
độxửlý.
GiảsửtêncậutalàEdward.Chỉcầnnghĩđến“Edward”thơi,chúngtađã
chạmđếncấpđộxửlýthứhai–âmthanh.Nếumuốnđisâuhơn,tớilãnhđịa
của khái niệm, chúng ta sẽ phải tìm kiếm một hình ảnh cụ thể cho cái tên
Edward, ví dụ như tên nhân vật chính trong bộ phim Edward Scissorhands
(Ngườitaykéo).Nếudànhmộtgiâyđểtưởngtượngngườibạnmớicóđơitay
kéo,chúngtasẽnhớtênanhtarấtdễdànghơn.Đâychínhlàbíkípcủanhững
ngườitranhgiảighinhớchunnghiệpvàchúngtasẽbànkỹhơntrongChương
4và5.
Hiệuquảghinhớcịntốthơnnếuchúngtatìmthấymộtkếtnốicánhân
vớicáitênđó.CóthểbạnđãtừngxemphimEdwardScissorhandsởrạp,cóthể
anhtraibạntênlàEdward.Khiliêntưởngngườibạnmớicủamìnhvớinhững
hìnhảnh-Edwardvàkýứccánhân-Edward,bạnđangkíchhoạtmạnglướirộng
lớnhơntrongnãomình.LầntiếptheokhigặpEdward,tấtcảnhữnghìnhảnhvà


kýứcnàysẽùavề,vàbạnsẽkhólịngqnđượctênanhta.
Qtrìnhsuynghĩnàycầnđơichútsángtạo,nhưngbạncóthểhọcnhanh
chóngvàdễdàng.Vớimộttừngữcụthểnhưcat,bạncóthểtìmmộthìnhảnh
phùhợptrênGoogleHìnhảnh(images.google.com)chỉtrongvàigiây.Nếutự
hỏimình“Lầncuốimìnhthấymộtconcatlàbaogiờnhỉ?”bạnsẽgắnthêmvào

kýứcnàymộtkếtnốicánhân,vàghimsâutừnàyvàotrínhớ.Dễợt!
Vớimộttừtrừutượngnhưeconomía(tiếngPháp:nềnkinhtế)cũngchẳng
khókhăngì.KhitìmkiếmtrênGoogleHìnhảnh,chúngtasẽthấyhàngnghìn
tranhảnhvềtiềnbạc,nhữngconlợntiếtkiệm,cácbiểuđồchứngkhốnvàcác
chínhtrịgia.Bằngviệcchọnlựabấtcứhìnhảnhnàotrongsốđó,bạnsẽbuộcbản
thânphảisuynghĩmộtcáchcụthểởcấpđộkháiniệm.Kếtquảlàtừđósẽdễnhớ
hơnrấtnhiều.Nếubạntựhỏibảnthânrằngliệueconomíacóảnhhưởngđến
cuộcsốngcủachúngtahaykhơng,bạnsẽcóthêmkếtnốicánhâncầnthiếtđểghi
nhớtừđómãimãi.
Trongcuốnsáchnày,chúngtasẽhọctừvựngtheohaigiaiđoạn:Xâydựng
nềntảng,bằngcáctừcụthể,dễhọc;rồisửdụngnềntảngđóđểhọccáctừtrừu
tượng.Trongsuốtqtrìnhđó,chúngtasẽsửdụngcáccấpđộxửlýđểgầngũi
hóacáctừxalạ.
NHỮNGĐIỂMCẦNNHỚ
•Nãobạncómộtbộlọctinhvi,khiếnnhữngthơngtinhờihợttrởnêndễ
qnvànhữngthơngtincóýnghĩatrởnênđángnhớ.Cáctừngữxalạthường
rơivàonhóm“dễqn”,bởichúngdườngnhưvơnghĩavàkhơngliênquangì
tớichúngta.
•Bạncóthểláchquabộlọcnàybằngbacáchsau:
+Họchệthốngphátâmcủangoạingữ.
+Kếtnốicácâmđóvớihìnhảnh.
+Kếtnốicáchìnhảnhđóvớikýứccánhân.
NGUNTẮC2:TỐIĐAHĨASỰLƯỜIBIẾNG
Tơi từng nghe, chưa ai chết vì làm việc chăm chỉ, nhưng tại sao phải mạo
hiểmthửlàmgì?
—RonaldReagan
Cơchếlãngqncủanãobộlàmộtđốithủđánggờm.Ngàynay,chúngta
có được những hiểu biết về cơ chế lãng quên phần lớn nhờ vào Hermann
Ebbinghaus, một nhà tâm lý học người Đức. Ông đã dành nhiều năm trời ghi
nhớnhữngâmtiếtvơnghĩa(GufRilZhikNishMipPoff),sauđóghilạitốcđộ

qncủamìnhbằngcáchsosánhlượngthờigiancầnđểhọcchúnglầnđầuvà
họccáclầnsau.“Đườngconglãngqn”làmộtkỳtíchcủangànhtâmlýhọcthí
nghiệm,củalịngquyếttâm,vàcảsự“đammê”khắckhổcủangườithựchiện.


Đườngcongtrênchothấychúngtaquênnhanhđếnđâu,vàphầncònlại
sau khi quên. Phần bên phải của đường cong cho ta chút khích lệ: Sau nhiều
năm, Ebbinghaus vẫn có thể học lại những từ ngữ ngớ ngẩn cũ nhanh hơn
những từ ngớ ngẩn hoàn toàn mới. Dấu vết của những điều đã học, dẫu ít ỏi
nhưngsẽởlạivớiơngmãimãi.Khơngmay,phầnbêntráicủađườngconglạilà
mộtthảmhọa:Cáckýứcchảyàoạtrakhỏiđầuchúngtanhưnướctrànquamắt
lưới.Lướivẫnướt,nhưngnếucốgiữlạimộtthứquantrọng–nhưsốđiệnthoại,
tênngườivừagặp,haytừmới–chắcchắnchúngtachỉnhớđượckhoảng30%
vàongàyhơmsau.
Chúngtacóthểlàmtốthơnbằngcáchnào?Bảnnăngmáchbảochúngta
làmviệcchămchỉhơn,đểvượtquanhữngbàikiểmtravàsựvụngồiđời.Khi
gặpngườibạnmớicótênEdward,chúngtathườngghinhớbằngcáchnhắcđi
nhắclạitênanhấy.Nếunhấtthiếtphảinhớbằngđược–Edwardlàsếpmớicủa
bạn chẳng hạn – bằng cách nhắc đi nhắc lại, chúng ta sẽ phát bệnh mất. Nếu
chămchỉhơn,chúngtasẽkhánhớtênanhấy...trongkhoảngvàituần.
MỘTMÁYĐÁNHNHỊP,BỐNNĂM,SÁUTRIỆULẦNLẶPLẠI
Nghiêncứunăm1885củaHermannEbbinghausđượccoilà“cuộcđiềutra
xuấtsắcnhấttronglịchsửtâmlýhọcthínghiệm”.Ơngđãngồimộtmìnhtrong
phịngvớichiếcmáyđếmnhịptích,tích,lặpđilặplạihơnsáutriệulầndanhsách
dàinhữngâmtiếtvơnghĩa,tựkhiếnbảnthân“kiệtsức,đauđầuvàđủcáctriệu
chứngkhác”đểđotốcđộghinhớvàtốcđộqnthựcsự.Đólànghiêncứuvớidữ


liệuthựcđầutiênvềbộnãoconngười,vàhẳnnhờnómàơngtrởnênvơcùngnổi
tiếng.

Học theo kiểu “tụng niệm” như thế khơng giúp cải thiện trí nhớ dài hạn
mộtchútnào.Liệubạncịnnhớsốkiếnthứcđãcốcơngnhồinhétvàođầuđể
làmbàikiểmtrahơmtrước?Liệubạncịnnhớđiềugìvềbuổikiểmtrađó?Nếu
thựcsựmuốnhọcngoạingữ,chúngtasẽmuốnnhớnóhàngtháng,hàngnăm,
thậmchíhàngchụcnăm.Nếukhơngthểchămchỉhơn,chúngtavươntớimục
tiêunàybằngcáchlàmcàngítcàngtốt.
NHỮNGĐIỂMCẦNNHỚ
•Họcbằngcách“nhaiđinhailại”rấtnhàmchán,vànókhơngcótácdụng
vớitrínhớdàihạn.
•Thayvàođó,hãychọnconđườnglườibiếng:Họcmộtkháiniệmchotới
khibạncóthểthốtnhiênbậtranó.Xétchocùng,“lườibiếng”chỉlàmộtcách
nóikháccủa“hiệuquả”.
NGUNTẮC3:ĐỪNGXEMLẠI!HÃYTẬPNHỚLẠI!
Ởtrường,chúngtađượchọcvềmọithứ,sauđólàmbàikiểmtra.Trongcuộc
sống,chúngtalàmbàikiểmtratrướcrồimớihọcvềmọithứ.
—AdmonIsrael
Giảsử,tơihứachobạn20đơ-lavớimỗitừbạnnhớđượctrongdanhsách
từmớitiếngTâyBanNha.Bàikiểmtrasẽtớitrongmộttuần,vàbạncóhailựa
chọn:(1)Cầmdanhsáchtừtrongtayvàcốhọcthuộctrong10phút,hoặc(2)Học
từtrong5phútrồilấymộttờgiấytrắngvàcâybútchì.Nếuchọnphươngánthứ
hai,bạnsẽphảiviếtrabấtcứtừnàonhớđược,rồiđưalạitờgiấyđóchotơi.
Đâylàkếtquảởmộtthínghiệmtươngtự.Trongđó,cácsinhviênthamgia
hoặclàđọcmộtđoạnvănhailần,hoặclàđọcnómộtlầnrồiviếtxuốngnhữnggì
họcịnnhớ.Sauđó,họthamgialàmmộtbàikiểmtrasau5phút,haingày,hoặc
mộttuầnsauđó.Hãyđểý,cáchhọchai(haynhiều)lầncóthểgiúpghinhớtốt
trongmộtvàiphút,nhưnglạiphảntácdụngtrongthờigiandài.Kỳlạlàcáchhọc
vớimộttờgiấytrắngsẽgiúpbạnnhớđượcrấtnhiềusovớiviệccóthêmthờigian
học.Bạnsẽnhớnhiềuhơnđến35%saumộttuần.[1]
[1].Cácnghiêncứubổsungchothấy:tỷlệlợiíchgiữatựkiểmtralạivớitự
đọclạilênđến5:1,tứclà5phúttựkiểmtralạigiúpghinhớtốttươngđương25

phútđọcđiđọclạimộtthứgìđó.


Hãy thử điều này: Sau khi đọc qua danh sách từ mới tiếng Tây Ban Nha
mộtlần,bạncóthể:
A.Thêm5phútđểđọcđiđọclạidanhsáchtừ.
B.Lấymộttờgiấytrắngvàtựkiểmtrabằngcáchghiraxemmìnhnhớđược
baonhiêu.
C.Lấybatờgiấytrắngvàtựkiểmtrabalầnliêntiếp.Đâylàkếtquảghinhớ
cuốicùngsauđómộttuần:


Thậtđiênrồ!Vìsaoviệclàmmộtbàikiểmtrayhệtnhaubalầnliềnlạicó
tácdụngtíchcựctớivậy?Thựcrađiềunàyvẫntntheocácquytắccủahiểu
biết thơng thường. Khi học bằng cách xem đi xem lại nhiều lần, bạn đang tập
đọc,khơngphảitậpnhớ.Nếumuốncóghinhớtốthơn,bạnnêntậpnhớlại.Tờ
giấytrắngcủachúngtacũngcóthểđượcthaythếbằngmộttậpthẻhọc,mộtbài
kiểmtratrắcnghiệmnhiềuđápán,hoặcchỉđơngiảnlàviệccốnhớlại.Đâychính
làdạngluyệntậphiệuquả.Nócảithiệnkhảnăngnhớlạibằngcáchtậndụngkhả
năngtuyệtvờinhấtcủabộnão–sựđancàigiữakýứcvàcảmxúc.
Sâubêntrongnãobộcómột“conhảimã”vàmột“quảhạnhnhân”cùng
sánh đơi trong một điệu nhảy hóa học, giúp chúng ta quyết định thứ gì quan
trọngvàthứgìđángđểqn.Bộphậncóhìnhgiốngconhảimãđượcgọilàhồi
hảimã,đóngvaitrịnhưmộtbảngphânphốitínhiệuđiệntrongnãobộ,kếtnối
cácvùngcáchxanhautrongbộnãovàtạonênmộttấmbảnđồliênkếtgiữacác
vùng.Bạnsẽtruycậpvàotấmbảnđồnàymỗikhicầnnhớlạimộtkýứcnàođó
gầnđây.1Cácnơ-ronđượcliênkếtđểtạonênkýứcđósẽcùngđượckíchhoạttrở
lại, và bạn sẽ sống lại trải nghiệm q khứ của mình. Qua nhiều năm nhiều
tháng,nhữngnơ-ronđượcliênkếtnàysẽbớtphụthuộcdầnvàotấmbảnđồcủa
hồihảimã,vàsốngtựdokiểuBohemianởnhữngngoạibiênxaxơicủanãobộ.

1.Lưuýlàtơichỉđangnóiđếnkýứcvềthơngtinvàsựkiện.Cácloạikýức
khác–vềthóiquen,kỹnăng,v.v..–cóvẻnằmởđâuđó.Ngườibịtổnthươnghồi
hảimãsẽmấtkhảnănghìnhthànhkýứcmớivềthơngtinvàsựkiện,nhưngvẫn
cóthểhọchoặcpháttriểncáckỹnăng(nhưvẽtranh),ngaycảkhikhơngnhớlàđã
từnghọcnó.
TRƯỜNGHỢPKỲLẠCỦAH.M.