Xuất bản và đạo đức nghề nghiệp

XUẤT BẢN VÀ ĐẠO ĐỨC NGHỀ NGHIỆP
Tóm tắt: Hoạt động xuất bản thuộc lĩnh vực văn hóa, tư tưởng. Vì vậy xuất bản
phải ln đặt lợi ích văn hóa xã hội, lợi ích bạn đọc lên hàng đầu; trung thực,
khách quan là chuẩn mực quan trọng trong đạo đức nghề nghiệp xuất bản; tơn
trọng, hết lịng vì tác giả, ln bảo vệ lợi ích cho tác giả; người làm xuất bản phải
ln có ý thức cầu thị, học tập suốt đời để làm giàu trí tuệ và hồn thiện nhân cách
của bản thân.
Từ khóa: xuất bản, đạo đức nghề nghiệp.
1. Nhận thức chung về đạo đức nghề nghiệp xuất bản
a, Đạo đức là gì?
Trên thế giới có rất nhiều cách định nghĩa về đạo đức:
- Phương Đơng: đạo đức có nghĩa là “đạo làm người”, bao gồm nhiều chuẩn mực
về các mối quan hệ vua - tôi, cha - con, vợ - chồng, bạn bè, anh - em, hàng xóm,…
- Phương Tây: đạo đức là nói tới các lề thói và tập tục biểu hiện trong mối quan hệ
giao tiếp hàng ngày giữa con người với con người.
- Theo Các - mác: đạo đức là một “hình thái ý thức xã hội” chịu tác động qua lại
của các hình thái ý thức xã hội khác và cùng với hình thái ý thức xã hội ấy, đạo
đức chịu sự quy định của tồn tại xã hội, phản ánh tồn tại xã hội. Do vậy đạo đức
mang bản chất xã hội.
Ngày nay đạo đức được định nghĩa là “một hình thái ý thức xã hội, tập hợp
những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực xã hội nhằm điều chỉnh và đánh giá cách
ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và với xã hội, chúng được thực hiện
bởi niềm tin của cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội”.
b, Đạo đức nghề nghiệp là gì?
Đạo đức nghề nghiệp là một bộ phận của đạo đức xã hội.
Đạo đức nghề nghiệp bao gồm những yêu cầu đạo đức đặc biệt,
các quy tắc và chuẩn mực trong lĩnh vực nghề nghiệp nhất định,


nhằm điều chỉnh hành vi của các thành viên trong nghề nghiệp đó
sao cho phù hợp với lợi ích và sự tiến bộ của xã hội. Cơ sở của đạo

đức nghề nghiệp là đạo đức xã hội. Tính chất của đạo đức nghề
nghiệp tương đồng, tỉ lệ thuận với tính chất của đạo đức xã hội,
theo đó đạo đức nghề nghiệp vừa thể hiện là một phần của đạo
đức xã hội, vừa phản ánh đạo đức xã hội.
c, Đạo đức xuất bản?
Là đạo đức của những người hoạt động nghề nghiệp trong lĩnh vực biên tập xuất bản, mà quan trọng nhất là các quy tắc, chuẩn mực, đạo đức của người biên
tập. Nó ngăn chặn hoặc xui khiến, thúc đẩy người biên tập tiến hành những bước đi
nghề nghiệp theo hướng tốt nhất.
Một người biên tập viên giỏi đòi hỏi rất nhiều phẩm chất như: phẩm chất và
bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất văn hóa, chun ngành bài bản, tầm nhìn
tri thức rộng và sâu,… và đặc biệt là cần có đạo đức biên tập viên tốt.
Bàn về đạo đức biên tập viên, đạo đức nghề nghiệp biểu hiện trong tổ chức,
khai thác bản thảo, biên tập bản thảo, trong quan hệ với các tác giả và trong việc
xử lí các quan hệ lợi ích trong hoạt động xuất bản. Còn trong lao động nghề
nghiệp, biên tập viên phải có được những phẩm chất như: Chun mơn khoa học
về chuyên ngành được phân công biên tập, kĩ năng nghiệp vụ biên tập xuất bản,
trình độ nhất định về tin học, ngoại ngữ, ngơn ngữ tiếng Việt, trình bày văn bản…
Và đặc biệt, biên tập viên phải có tri thức về thị trường và năng lực kinh doanh.
Càng ngày, vấn đề giáo dục, xây dựng đạo đức, nhân cách con người càng được
quan tâm sâu sắc và được đặt ra hết sức cụ thể trong các văn kiện của Đảng. Để
những người hoạt động trong lĩnh vực xuất bản làm tốt sứ mệnh của mình, để xuất
bản được những tác phẩm có chất lượng, phục vụ tốt sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, một trong những yếu tố quan trọng là phải tự nguyện thực hiện tốt các


quy tắc nghề nghiệp xuất bản mà Hội Xuất bản Việt Nam đã xây dựng và ban hành
ngày 16/9/2015, trong đó tập trung một số nội dung chủ yếu sau đây:
1.

Trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ

nghĩa. Luôn coi trọng lợi ích đất nước, lợi ích nhân dân
2.

Thực hiện nghiêm chỉnh các quy định của luật pháp nước Cộng hòa xã hội chủ

nghĩa Việt Nam trước hết là luật pháp về xuất bản. Chấp hành sự lãnh đạo của
Đảng, quản lý của Nhà nước về hoạt động xuất bản.
3.

Coi trọng chất lượng chính trị, chất lượng văn hóa, chất lượng khoa học, chất

lượng nghiệp vụ trong hoạt động xuất bản.
4.

Thực hiện đúng nguyên tắc, quy trình trong hoạt động xuất bản.

5.

Không lợi dụng nghề nghiệp để thực hiện ý đồ, động cơ mang tính cá nhân.

6.

Trung thực, khách quan, trách nhiệm trong hoạt động nghề nghiệp.

7.

Bảo vệ bí mật quốc gia, bí mật đời tư, bí mật khác do pháp luật quy định.

8.

Tôn trọng tác giả, tác phẩm, cộng tác viên và độc giả.

9.

Đồn kết, hợp tác và hết lịng giúp đỡ đồng chí, đồng nghiệp; sống lành mạnh,

giản dị, trong sáng.
10. Khơng ngừng học tập nâng cao trình độ nhận thức, chuyên môn, nghiệp vụ,
phẩm chất đạo đức.
2. Phân tích, chứng minh vai trị của đạo đức biên tập viên trong hoạt động
xuất bản
Rõ ràng, vấn đề xây dựng đạo đức, nhân cách con người hiện nay đang trở
thành nhu cầu cấp bách, là đề tài quan trọng. Đây cũng là một sứ mệnh, trọng trách
lớn lao của những người làm cơng tác xuất bản, những người góp phần quan trọng
làm nên “nền văn hóa đọc”, xây dựng xã hội học tập ở nước ta hiện nay.
Đạo đức biên tập viên có vai trị rất quan trọng trong hoạt động xuất bản.
Hoạt động xuất bản thông qua xuất bản phẩm lưu trữ và truyền tải toàn bộ kho tri


thức rộng lớn của nhân loại, cũng thể hiện cho đường lối và ý chí của giai cấp cầm
quyền và đồng thời đại diện cho tiếng nói của tồn thể nhân dân.
Vị trí và vai trị của hoạt động xuất bản trong đời sống xã hội ngày càng
được nâng lên. Nó trở thành một bộ phận khơng thể thiếu trong đời sống tinh thần
của con người, tác động đến nhiều người, nhiều tầng lớp, nhiều lĩnh vực của đời
sống. Chính vì vậy những người làm trong nghề này, trong mỗi tác phẩm và sản
phẩm của mình phải nhận thức sâu sắc từng việc làm, cân nhắc kỹ lưỡng, xem xét
cẩn trọng những hậu quả có thể xảy ra với xã hội. Chỉ cân một chút thiếu cẩn trọng
của người biên tập, xã hội phải bỏ ra gấp ngàn lần công sức để khắc phục hậu quả.
Đạo đức bên tập viên không chỉ ảnh hưởng tới chất lượng xuất bản phẩm mà

cịn tác động tới tồn xã hội nói chung và đội ngữ biên tập viên nói riêng.
Khơng thể có những cuốn sách tốt được xuất bản để phục vụ việc giáo dục
và xây dựng đạo đức, nhân cách con người khi chính người làm xuất bản lại thiếu
những chuẩn mực về đạo đức, nhân cách. Một cuốn sách được xuất bản, nếu khơng
bảo đảm đầy đủ chất lượng chính trị, chất lượng văn hoá, chất lượng khoa học,
chất lượng nghiệp vụ, không hướng con người tới cái chân, cái thiện, cái mỹ thì
khơng thể làm trọn sứ mệnh giáo dục đạo đức, nhân cách con người.
Chính vì lẽ đó, xã hội ln ln địi hỏi những người làm xuất bản luôn đề
cao tinh thần tự rèn luyện, bồi dưỡng, giữ gìn đạo đức, nhân cách của mình, khơng
ngừng tích luỹ tri thức văn hố, nâng cao năng lực chun mơn, thật sự có tâm, có
tầm, có tài thì chắc chắn trong bất cứ hoàn cảnh nào cũng làm tốt vai trị nhiệm vụ
của mình, xuất bản những tác phẩm có giá trị đích thực, để lại dấu ấn, vẻ đẹp lâu
bền trong đời sống xã hội.
Thực tế trong những năm qua, bên cạnh những nỗ lực, cố gắng, khắc phục
khó khăn để xuất bản những đầu sách, bộ sách có giá trị về cung cấp tri thức, giáo
dục thẩm mỹ, xây dựng đạo đức nhân cách cho con người Việt Nam, khơng ít nơi
đã cho xuất bản những ấn phẩm chạy theo thị hiếu tầm thường của một bộ phận


công chúng, sách giật gân, câu khách, vô thưởng vô phạt, khơng những khơng góp
phần giáo dục đạo đức, nhân cách mà cịn làm ảnh hưởng đến tâm hồn, tình cảm
của mọi người trong xã hội đặc biệt là giới trẻ. Nhiều cuốn sách thiếu tính giáo
dục, phản cảm đang gây nên sự bức xúc không nhỏ trong các tầng lớp nhân dân.
Việc xem xét, xử lý các loại sách và những người cho xuất bản các sản phẩm
như vậy đã có các quy định của pháp luật điều chỉnh. Tuy nhiên, có những vấn đề
chưa đến mức điều chỉnh của pháp luật, chỉ cần người làm xuất bản tôn trọng đạo
đức nghề nghiệp của mình chắc chắn sẽ hạn chế tối đa những sản phẩm xuất bản
kém chất lượng được đưa ra trong đời sống xã hội. Chính vì vậy, đạo đức nghề
nghiệp xuất bản có ý nghĩa vơ cùng quan trọng trong hoạt động xuất bản. Khơng
thể có được những cuốn sách giáo dục cho mọi người về nhân cách, về đạo đức

nếu người xuất bản cuốn sách đó lại thiếu những chuẩn mực về đạo đức xã hội và
đạo đức nghề nghiệp của mình.
Kết lại, đạo đức nghề nghiệp thực chất là tổng hợp các quy định về chuẩn mực
trong lối sống, làm việc, ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực đó mà họ tự
nguyện thực hiện. Nhiều ngành, nhiều lĩnh vực nhờ thực hiện tốt các quy tắc đạo
đức của ngành mình, lĩnh vực mình mà đã tạo nên những giá trị hết sức có ý nghĩa
trong hoạt động chun mơn, xây dựng hình ảnh đẹp, đẩy lùi những biểu hiện và
hành vi tiêu cực trong hoạt động chun mơn. Vì vai trị vị trí của hoạt động xuất
bản trong đời sống xã hội vô cùng quan trọng nên việc những người biên tập viên
cần trau dồi, rèn luyện đạo đức nghề càng mang ý nghĩa to lớn vì sự nghiệp của
quốc gia, dân tộc.