cải thiện kỹ năng truyền thông trong giáo dục sức khỏe

Cải thiện kỹ năng truyền thông
trong giáo dục sức khỏe
Phạm Vũ Thiên
Vũ Ngọc Dũng
Các kỹ năng nào cần quan tâm khi truyền thông
– giáo dục sức khỏe?
•
Lắng nghe ch cực
•
Kỹ năng nói/ thuyết trình
•
Kỹ năng đặt câu hỏi
•
Phản hồi/ nhận xét
•
Kỹ năng kể chuyện
•
Sử dụng phim ảnh để truyền thông
•
Kỹ năng thuyết phục
Kỹ năng
lắng nghe tích cực
Thế nào là lắng nghe ch cực?
•
Nghe và nắm bắt được thông <n mà người giao <ếp với mình trình bày
•
Lắng nghe là kỹ năng rất quan trọng trong quá trình giao <ếp, lắng nghe giúp:
–
Thể hiện sự thân thiện, tôn trọng người cùng trao đổi
–
Nắm bắt được ý kiến, quan điểm của đối tượng trước khi trao đổi

Lắng nghe tích cực (tiếp)
Thể hiện lắng nghe ch cực như thế nào?
•
Giữ ánh mắt thân thiện, bao quát đến đối tượng (keep eye contact) – nhìn vào
mắt người nói, và bao quát người nói, không nhìn chằm chằm, không nhìn quá
lâu vào cơ thể người nói
Lắng nghe tích cực (tiếp)
•
Tỏ thái độ lắng nghe:
–
Biểu cảm trên nét mặt phù hợp với câu chuyện, Unh huống mà người nói trình bày
(mỉm cười, …)
–
Gật đầu nhẹ, thể hiện sự quan tâm, tán đồng…
•
Quan sát thái độ của người nói, có những biểu cảm cho biết thái độ của người
nói:
–
Thích thú - Quan tâm
–
Buồn chán - Khó chịu
–
Mệt mỏi
•
Sử dụng phản hồi nội dung, tóm tắt vấn đề theo cách khác
Kỹ năng đặt câu hỏi
•
Sử dụng câu hỏi mở “như thế nào, suy nghĩ gì về… tại sao…”
•
Tránh sử dụng câu hỏi đóng, câu hỏi dẫn dắt “có/ không”; “có phải không?”/

đúng không?”
Kỹ năng thuyết trình
•
Chuẩn bị trình bày: có dàn ý cụ thể cho phần trình bày, chuẩn bị các ví dụ, câu
chuyện, Unh huống để minh họa
•
Trình bày lần lượt từng vấn đề: vấn đề tôi trình bày có 3 ý, ý thứ nhất là… ý thứ
hai là… ý thứ ba là… cách này giúp người nghe dễ nhớ vấn đề
•
Tránh trình bày lặp đi, lặp lại… trình bày không trật tự, sẽ là rối và người nghe bị
hạn chế khả năng ghi nhớ thông <n
•
Sử dụng ví dụ, câu chuyện, Unh huống để minh họa, làm rõ và tạo sự hấp dẫn
của vấn đề được trình bày
Kỹ năng thuyết trình (tiếp)
•
Sử dụng âm lượng vừa phải, phù hợp với
không gian và số lượng người nghe
•
Âm điệu: lưu ý âm điệu, <ết tấu để thu
hút người nghe, tránh nói đều đều, nên
sử dụng giọng nói thật, tránh sử dụng kỹ
xảo để thay đổi âm điệu
•
Tốc độ nói: vừa phải, đặc biệt với những
vùng miền, có giọng nói khác nhau
Kỹ năng thuyết trình
•
Kiểm tra mức độ lắng nghe:
–

quan sát thái độ người nghe, nếu người nghe thể hiện sự mệt mỏi, buồn chán, mất tập
trung cần phải thay đổi cách trình bày, tăng cường ví dụ, dẫn chứng, liên hệ thực tế của
người nghe
–
Đặt câu hỏi để xem người nghe có hưởng ứng và quan tâm không
–
Ngừng nói để xem thái độ và sự tập trung của người nghe
Kỹ năng phản hồi
Người phản hồi cần:
•
Khen trước
•
Nhận xét – góp ý sau
Người phản hồi cần:
•
Khen trước
•
Nhận xét – góp ý sau
Tâm lý người nhận phản hồi
•
Sợ bị chê, bị đánh giá
Tâm lý người nhận phản hồi
•
Sợ bị chê, bị đánh giá
… phản hồi (tiếp)
Người phản hồi cần:
•
Chỉ phản hồi 2-3 vấn đề trong một
lần, không nên cố gắng đưa quá
nhiều vấn đề

Người phản hồi cần:
•
Chỉ phản hồi 2-3 vấn đề trong một
lần, không nên cố gắng đưa quá
nhiều vấn đề
Khả năng <ếp nhận
•
Không thể <ếp nhận quá nhiều thông <n
cùng một lúc
Khả năng <ếp nhận
•
Không thể <ếp nhận quá nhiều thông <n
cùng một lúc
•
Nhận xét lần lượt từng vấn đề,
không nhảy cóc từ ý này sang ý
khác
•
Ví dụ: nhân xét nội dung, rồi nhân
xét cách thực hiện, sau đó là thái độ
•
Nhận xét lần lượt từng vấn đề,
không nhảy cóc từ ý này sang ý
khác
•
Ví dụ: nhân xét nội dung, rồi nhân
xét cách thực hiện, sau đó là thái độ
… phản hồi (tiếp)
Người phản hồi cần:
•

Chuẩn bị bằng chứng cụ thể để thuyết phục
•
Phản hồi dựa vào bằng chứng
Người phản hồi cần:
•
Chuẩn bị bằng chứng cụ thể để thuyết phục
•
Phản hồi dựa vào bằng chứng
Tâm lý người nhận phản hồi
•
Không chấp nhận ngay những điểm hạn
chế của mình
Tâm lý người nhận phản hồi
•
Không chấp nhận ngay những điểm hạn
chế của mình
… phản hồi (tiếp)
Người phản hồi cần:
•
Khen đúng, phù hợp với thực tế…
•
Không khen lấy được và chê lấy được
Người phản hồi cần:
•
Khen đúng, phù hợp với thực tế…
•
Không khen lấy được và chê lấy được
Tâm lý người nhận phản hồi
•
Thích được khen nhưng… khen vống

cũng không phải là cách khuyến khích tốt
Tâm lý người nhận phản hồi
•
Thích được khen nhưng… khen vống
cũng không phải là cách khuyến khích tốt
•
Nhận xét mang nh xây dựng, hỗ trợ để
người được phản hồi cải thiện kỹ năng,
kiến thức
•
Nhận xét mang nh xây dựng, hỗ trợ để
người được phản hồi cải thiện kỹ năng,
kiến thức
Kỹ năng thuyết phục
•
Cách duy nhất để buộc một người làm bất cứ điều gì là khiến cho họ thích làm
điều đó (Dale Carnegie)
Kỹ năng thuyết phục (tiếp)
•
Đặc nh và lợi ích:
–
Đặc nh: là nh chất của sản phẩm
–
Ví dụ: khám sàng lọc <ểu đường, hiệu quả xét nghiệm, nh <ện ích của xét nghiệm
–
Lợi ích: việc khám sàng lọc có lợi ích gì
–
Mọi sự kiện hành động đều có nh hai mặt nên ngược lại với lợi ích có được từ hành
động hoặc sản phẩm người ta sẽ có những điểm bất lợi gì khi thực hiện hành động
hoặc mua sản phẩm đó

–
Khi thuyết phục cần tập trung vào giải thích rõ đặc nh của sản phẩm/ hành động và lợi
ích có được của việc thực hiện hành động/ hoặc chọn sản phẩm đó
Kỹ năng thuyết phục (tiếp)
•
Lợi ích/ trở ngại: Tại sao tôi lại cần bỏ ra 20 nghìn đồng để khám sàng lọc đái tháo đường và
tăng huyết áp, tôi vẫn khỏe mà?
Lợi ích Trở ngại/ bất lợi
Phát hiện sớm được bệnh tật Mất <ền khám sàng lọc
Dễ dự phòng được các biến chứng nặng của bệnh Mất thời gian, Mất công mất việc
Chi phí khám thấp, điều trị dự phòng thấp chi phí
điều trị khi phát hiện muộn và biến chứng sẽ rất lớn
Vẫn thấy mình khỏe mạnh
Kỹ năng kể chuyện
•
Kể chuyện giúp làm phần trình bày trở nên sinh động, có dẫn chứng cụ thể
•
Tăng nh hấp dẫn và khả năng thuyết phục người nghe
•
Ví dụ: kể chuyện một người bệnh đã gặp những khó khăn gì trong điều trị bệnh
Kỹ năng kể chuyện (tiếp)
•
Chuẩn bị câu chuyện/ ví dụ: đủ thông <n cần đưa đến cho người nghe, lược bỏ
chi <ết, thông <n thừa. Bỏ thông <n cá nhân nếu câu chuyện đó nhạy cảm hoặc
có khả năng gây ra kỳ thị, phân biệt đối xử
•
Sử dụng câu chuyện trong quá trình giáo dục sức khỏe:
–
Cách 1: trong quá trình trình bày, câu chuyện/ ví dụ được sử dụng để minh họa, như:
“chúng ta vừa trao đổi về tác hại của đái tháo đường, tôi xin kể một trường hợp để

chúng ta thấy rõ hơn về những tác hại của bệnh, ở… có một bác năm đó 45 tuổi, rất
khỏe mạnh… “
–
Cách 2: kể chuyện để gợi mở vấn đề, với cách này, người kể chuyện sẽ kể trước câu
chuyện, sau đó đặt câu hỏi để mọi người cùng suy nghĩ và sắp xếp các chi <ết có trong
câu chuyện để nêu ra được các vấn đề.
Sử dụng phim ảnh trong truyền thông
•
Cách dùng 1: Dùng để minh họa
–
Sau khi trình bày vấn đề chiếu một đoạn phim, hoặc đưa hình ảnh để minh họa
–
Ưu điểm: dễ làm, thói quen chung của nhiều người làm truyền thông
–
Nhược điểm: làm người nghe thụ động, không cần suy nghĩ nhiều
Sử dụng phim ảnh trong truyền thông (tiếp)
•
Cách 2: sử dụng phim, ảnh để mở đầu thảo luận/ trao đổi
–
Chiếu đoạn phim/ hình ảnh
–
Đặt câu hỏi cho người xem cùng trao đổi
–
Ưu điểm: làm tăng nh chủ động của người nghe tăng suy nghĩ về vấn đề được truyền
thông