Luận án Tiến sĩ Tài chính toàn diện, ổn định ngân hàng và chất lượng thể chế – nghiên cứu tại các nước Asean
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.09 MB, 225 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN ĐẶNG HẢI YẾN
TÀI CHÍNH TỒN DIỆN, ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG
VÀ CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ – NGHIÊN CỨU TẠI CÁC
NƯỚC ASEAN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN ĐẶNG HẢI YẾN
TÀI CHÍNH TỒN DIỆN, ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG
VÀ CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ – NGHIÊN CỨU TẠI CÁC
NƯỚC ASEAN
LUẬN ÁN TIẾN SĨ
BẢO VỆ CẤP TRƯỜNG
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 9.34.02.01
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS HẠ THỊ THIỀU DAO
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2023
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên Nguyễn Đặng Hải Yến, nghiên cứu sinh Khóa 24, niên khóa 2020 - 2023,
Trường Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh. Tơi cam đoan rằng luận án này chưa từng
được trình nộp để lấy học vị tại bất cứ một cơ sở đào tạo nào. Luận án này là cơng trình nghiên
cứu riêng của tác giả với sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học. Kết quả nghiên cứu
trong luận án này là trung thực, trong đó khơng có các nội dung đã được công bố trước đây
hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ
trong luận án.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 2 năm 2023
Người cam đoan
ii
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên, tơi xin kính gửi lời tri ân sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học của tôi là
PGS. TS Hạ Thị Thiều Dao. Cô đã hướng dẫn rất tận tình, đóng góp nhiều ý kiến hữu ích đối
với các nội dung nghiên cứu của luận án và thường xun động viên tơi hồn thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí
Minh đã giảng dạy và trang bị những kiến thức cần thiết trong q trình học tập, nghiên cứu.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các Thầy, Cơ phịng Sau đại học và các phịng ban liên quan
đã hỗ trợ nhiệt tình cho tơi trong việc hồn thành các thủ tục trong q trình nghiên cứu tại
Trường.
Lời cuối cùng, tơi xin gửi lời tri ân đến Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí
Minh đã hỗ trợ về kinh phí cũng như các Anh, Chị đồng nghiệp đã tạo điều kiện tốt nhất cho
tơi hồn thành cơng việc và học tập như mong muốn. Tôi xin chân thành cảm ơn sự chia sẻ
và động viên của Gia đình, là nguồn động lực to lớn để tôi cố gắng thực hiện và hồn thành
luận án.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 10 tháng 2 năm 2023
Tác giả luận án
iii
TĨM TẮT LUẬN ÁN
TÀI CHÍNH TỒN DIỆN, ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG VÀ CHẤT
LƯỢNG THỂ CHẾ - NGHIÊN CỨU TẠI CÁC NƯỚC ASEAN
Từ sau khủng hoảng kinh tế thế giới năm 2008, thúc đẩy tài chính tồn diện với mục tiêu
tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính cho người dân – được coi là nhiệm vụ ưu tiên
hàng đầu của nhiều quốc gia, trong đó có các nước ASEAN (Rahman, 2015; Tambunlertchai,
2015). Các nghiên cứu trên thế giới đã đưa ra các khái niệm khác nhau về tài chính tồn diện,
xây dựng cách đo lường tài chính tồn diện, phân tích và cung cấp các bằng chứng cho thấy
vai trị của tài chính tồn diện đối với tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững (García,
2016; Sarma, 2012; Sarma & Pais, 2011).
Cũng từ sau năm 2008, ngoài vấn đề tài chính tồn diện, ổn định ngân hàng cũng là vấn
đề được đề cập, quan tâm nhiều (Ovi & ctg., 2014). Bàn về tác động của tài chính toàn diện
đến ổn định ngân hàng, các nghiên cứu trên thế giới có các quan điểm khác nhau (Hannig &
Jansen, 2010; Neaime & Gaysset, 2018). Một số nghiên cứu cho rằng tài chính tồn diện tác
động thuận chiều đến ổn định ngân hàng trong khi đó một số nghiên cứu chỉ ra tác động ngược
chiều của tài chính tồn diện. Hơn nữa, tác động của tài chính tồn diện đến ổn định ngân
hàng lại phụ thuộc vào các yếu tố khác bên ngồi như chất lượng thể chế. Theo đó, chất lượng
thể chế của các quốc gia khác nhau thì ảnh hưởng của tài chính tồn diện đến ổn định ngân
hàng cũng khác nhau (Ahamed & Mallick, 2019). Song, ở các nước ASEAN, chưa có nghiên
cứu nào thật sự chú ý đến việc điều tra xem ảnh hưởng của chất lượng thể chế đến tác động
của tài chính tồn diện đến ổn định ngân hàng như thế nào. Trong khi đó chất lượng thể chế
là một nhân tố quan trọng, đảm bảo và định hướng các hoạt động trong nền kinh tế, được thực
hiện một cách có quy tắc, trật tự, nhằm đạt được các mục tiêu đề ra. Do vậy, nghiên cứu về
ảnh hưởng của chất lượng thể chế là thật sự cần thiết, không chỉ mang lại ý nghĩa hết sức to
lớn cho các nhà hoạch định chính sách ở các quốc gia này, mà cịn có ý nghĩa đối với những
quốc gia có hệ thống tài chính và chất lượng thể chế tương tự.
Từ sự thiếu hụt này, luận án thực hiện đề tài nghiên cứu “Tài chính tồn diện, ổn định
ngân hàng và chất lượng thể chế - Nghiên cứu ở các nước ASEAN” nhằm bổ sung thêm cơ
sở lý luận cũng như bằng chứng thực nghiệm về tác động của tài chính tồn diện, của chất
lượng thể chế đến ổn định ngân hàng, và ảnh hưởng của chất lượng thể chế đến tác động của
tài chính tồn diện đến sự ổn định của hệ thống ngân hàng. Nghiên cứu được thực hiện với
iv
mẫu 157 ngân hàng ở tám quốc gia khu vực ASEAN (Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia,
Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam) trong thời gian 2010 – 2020.
Đầu tiên, luận án trình bày các cơ sở lý luận về ổn định ngân hàng, tài chính tồn diện và
chất lượng thể chế. Với ổn định ngân hàng, luận án xem nó là ổn định của từng ngân hàng, từ
đó luận án sử dụng chỉ số Z-Score để đo lường. Ngoài ra, luận án còn quan sát sự ổn định của
các ngân hàng ở các nước có ảnh hưởng qua lại thơng qua chỉ số Z-Score hiệu chỉnh và tỷ lệ
nợ xấu. Với tài chính tồn diện, luận án xác định khái niệm của thuật ngữ này trên ba khía
cạnh: thâm nhập, sẵn có và sử dụng, do vậy luận án cũng sẽ đo lường tài chính tồn diện trên
ba phương diện này. Với chất lượng thể chế, luận án xác định nó trên khía cạnh thể chế quản
trị, vì vậy để đo lường chất lượng thể chế, luận án sử dụng bộ chỉ số quản trị cơng tồn cầu
của Ngân hàng Thế giới. Tiếp theo, luận án đưa ra các lý thuyết làm cơ sở để giải thích tác
động của tài chính tồn diện, của chất lượng thể chế đến ổn định ngân hàng và ảnh hưởng của
chất lượng thể chế đến tác động của tài chính tồn diện lên ổn định ngân hàng. Tiếp theo, luận
án tiến hành lược khảo các nghiên cứu liên quan để xác định khe hở mà nghiên cứu có thể lấp
đầy.
Sau khi xác định khe hở nghiên cứu, dựa trên các lý thuyết, luận án sử dụng phương pháp
SGMM, để đánh giá tác động của tài chính toàn diện, chất lượng thể chế đến ổn định ngân
hàng và ảnh hưởng của chất lượng thể chế đến tác động của tài chính tồn diện lên ổn định
ngân hàng. Kết quả nghiên cứu cho thấy tài chính tồn diện có tác động làm giảm ổn định,
trong khi đó chất lượng thể chế có tác động làm gia tăng mức độ ổn định của hệ thống ngân
hàng ở các nước ASEAN. Kết quả này đồng nhất với một số nghiên cứu thực nghiệm khác
đã được thực hiện trước đó. Ngồi ra, chất lượng thể chế có ảnh hưởng lớn, điều chỉnh tác
động của tài chính tồn diện lên ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN theo hướng có lợi cho
ngân hàng. Đây là kết luận trọng yếu nhất của luận án. Bên cạnh đó, ngồi việc đánh giá ảnh
hưởng chất lượng thể chế dựa trên biến chất lượng thể chế tổng hợp, luận án còn đánh giá
riêng lẻ từng khía cạnh. Kết quả cho thấy các khía cạnh như kiểm sốt tham nhũng, ổn định
chính trị, hiệu quả chính phủ và quy tắc luật pháp có ảnh hưởng thuận chiều đến tác động của
tài chính tồn diện lên ổn định ngân hàng. Khía cạnh cịn lại chất lượng quy định có ảnh hưởng
ngược chiều và khía cạnh tiếng nói và trách nhiệm giải trình khơng có ý nghĩa trong mơ hình.
Ngồi ra, luận án cũng đã chỉ ra các biến kiểm sốt khác như quy mơ ngân hàng, quy mơ tín
dụng, đa dạng hóa thu nhập, hay tỷ lệ lạm phát có tác động đến ổn định ngân hàng. Kết quả
này của nghiên cứu đã có đóng góp cả về lý luận, và thực tiễn.
v
Cuối cùng, thúc đẩy tài chính tồn diện khơng phải là việc đơn giản, vì khi thực hiện nó
sẽ làm thay đổi cấu trúc hệ thống tài chính, dẫn đến ảnh hưởng đến sự ổn định hệ thống tài
chính nói chung và ổn định ngân hàng nói riêng. Để đạt được mục tiêu khi thực hiện tài chính
tồn diện mà vẫn gia tăng mức ổn định ngân hàng, luận án đưa ra hàm ý chính sách dành cho
chính phủ, ngân hàng ở các nước ASEAN. Ngồi ra việc duy trì một nền kinh tế tăng trưởng,
ổn định cũng rất quan trọng cho cả việc thúc đẩy tài chính tồn diện và ổn định hệ thống ngân
hàng.
Từ khóa: Tài chính tồn diện, ổn định ngân hàng, rủi ro ngân hàng, chất lượng thể chế,
ASEAN.
vi
SUMMARY OF THESIS
Since the world economic crisis in 2008, promoting financial inclusion to increase access
to financial services for people - is considered a top priority task of many countries in which
there are ASEAN countries (Rahman, 2015; Tambunlertchai, 2015). Researchers worldwide
have introduced different concepts of financial inclusion, built a way to measure financial
inclusion, and analyzed and provided evidence showing the positive role of financial inclusion
in economic growth and sustainable development (García, 2016; Sarma, 2012; Sarma & Pais,
2011).
Also, after 2008, in addition to the issue of financial inclusion, banking stability is a matter
of great concern in countries (Ovi & ctg., 2014). Regarding the impact of financial inclusion
on banking stability, researchers worldwide have different views (Hannig & Jansen, 2010;
Neaime & Gaysset, 2018). Some studies suggest that financial inclusion positively impacts
bank stability, while some studies indicate a negative impact of financial inclusion.
Furthermore, the effect of financial inclusion on bank stability depends on other external
factors, such as institutional quality. Accordingly, the institutional quality of different
countries and the impact of financial inclusion on banking stability are also various (Ahamed
& Mallick, 2019). However, in ASEAN countries, no research has paid attention to
investigating the effect of institutional quality on the impact of financial inclusion on banking
stability. Meanwhile, institutional quality is an essential factor that ensures activities in the
economy are carried out in an orderly and orderly manner to achieve the set objectives.
Therefore, research on the influence of institutional quality is necessary, not only of great
significance for policymakers in these countries but also for countries with similar financial
systems and institutional quality.
Of this lack of research, the thesis implements the research topic "Financial inclusion,
banking stability, and institutional quality - Research in ASEAN countries" to add theoretical
basis and empirical evidence on the impact of financial inclusion, the impact of institutional
quality on banking stability, and the influence of institutional quality of the effects of financial
inclusion on the strength of the banking system. The study was conducted within 157 banks
in eight ASEAN countries (Cambodia, Indonesia, Laos, Malaysia, Philippines, Singapore,
Thailand, and Vietnam) during 2010-2020.
vii
Firstly, the thesis has presented the theoretical bases on banking stability, financial
inclusion, and institutional quality in this study. With bank stability, the theory considers the
stability of each bank, from which the author uses the Z-Score index to measure. In addition,
the thesis also observes that the stability of banks in different countries is interrelated through
the adjusted Z-Score index and the non-performing loan. Regarding financial inclusion, the
thesis defines the concept of this term in three aspects: penetration, availability, and use, so
the thesis will also measure financial inclusion in these three aspects. With institutional
quality, the thesis identifies the element of governance institutions, so to measure institutional
quality, the theory uses the World Bank's global public governance index. The thesis provides
theories to explain the impact of financial inclusion, institutional quality on bank stability,
and the influence of institutional quality on financial inclusion to stabilize the bank. Next, the
thesis reviews related studies to identify gaps that research can fill.
After identifying the research gap, based on the theories, the thesis uses the SGMM
method to assess the impact of financial inclusion, institutional quality on bank stability, and
the influence of institutional quality on the effect of financial inclusion on bank stability.
Research results show that financial inclusion hurts stability, while institutional quality
impacts increase the strength of the banking system in ASEAN countries. This result is
consistent with some other experimental studies that have been done before. In addition,
institutional quality has a significant influence, reducing the negative impact of financial
inclusion on banking stability in ASEAN countries. This is the most important conclusion of
the thesis. In addition to assessing the influence of institutional quality based on the aggregate
institutional quality variable, the thesis also evaluates each aspect individually. The results
show that factors such as corruption control, political stability, government efficiency, and
the rule of law positively influence financial inclusion's impact on bank stability. The
remaining aspect of regulatory quality has a negative influence, and the voice and
accountability aspect are not significant in the model. Besides, the thesis has also shown that
other control variables, such as bank size, loan, income diversification, or the inflation rate,
impact bank stability. The results of this study have contributed both theoretically and
practically.
Finally, promoting financial inclusion is not easy because, when implemented, it will
change the structure of the financial system, which will affect the stability of the financial
system in general and the stability of banks. To achieve the goal of implementing financial
viii
inclusion while still increasing banking stability, the thesis proposes several implications for
the governments of ASEAN countries with an emphasis on improving financial inclusion and
institutional quality. In addition, maintaining a growing, stable economy is also essential for
promoting financial inclusion and stabilizing the banking system.
Keywords: Financial inclusion, banking stability, banking risk, institutional quality,
ASEAN.
ix
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Tên tiếng Anh
Tên tiếng việt
ADB
Asian Development Bank
Ngân hàng Phát triển Châu Á
AFI
Alliance for Financial Inclusion
Liên minh tài chính tồn diện
ASEAN
Association of South- East Asian
Hiệp hội các quốc gia Đông
Nations
Nam Á
ATM
Automatic Teller Machine
Máy rút tiền tự động
BNM
Bank Negara Malaysia
Ngân hàng Trung ương
Malaysia
DIV
Diversification income
Đa dạng hóa thu nhập
Dịch vụ tài chính
DVTC
GDP
Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm quốc nội
IFI
Index of Financial Inclusion
Chỉ số tài chính tồn diện
IMF
International Monetary Fund
Quỹ Tiền tệ Thế giới
ETA
The equity to assets ratio
Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng
tài sản
INF
Inflation
Lạm phát
FAS
Financial Access Survey
Khảo sát Tiếp cận tài chính
FSIs
Financial Soundness Indicators
Chỉ số lành mạnh tài chính
GDP
Gross Domestic Product
Tổng sản phẩm quốc nội
IFI
Index of Financial inclusion
Tài chính tồn diện
IMF
International Monetary Fund
Quỹ tiền tệ thế giới
LTA
Loan to assets
Tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản
MAQ
The ratio of total earning assets to
Tỷ lệ tài sản sinh lời trên tổng
total assets
tài sản
NHTW
Ngân hàng trung ương
NHTM
Ngân hàng thương mại
NPL
Non - performing loan
Nợ xấu
ROA
Return on assets
Tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên
tổng tài sản
x
ROE
Return on equity
Tỷ lệ lợi nhuận sau thuế trên
vốn chủ sở hữu
SGMM
System Generalized Method of
Moments
UNCDF
United Nations Capital
Quỹ phát triển vốn Liên Hiệp
Development Fund
Quốc
TCTC
Tổ chức tài chính
TTBCX
Thơng tin bất cân xứng
WGI
Worldwide Governance Indicators
Chỉ số quản trị cơng tồn cầu
World
World Bank
Ngân hàng Thế giới
Bank
xi
MỤC LỤC
Lời cam đoan........................................................................................................................... i
Lời cảm ơn ............................................................................................................................. ii
Tóm tắt luận án ..................................................................................................................... iii
Danh mục từ viết tắt .............................................................................................................. ix
Danh mục bảng ................................................................................................................... xiv
Danh mục hình .................................................................................................................... xvi
ĐANH MỤC BẢNG ............................................................................................................ xiv
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU ....................................................................... 1
1.1.SỰ CẦN THIẾT CỦA NGHIÊN CỨU ........................................................................ 1
1.2.MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................. 5
1.2.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................................ 5
1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 5
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 5
1.3.ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .............................................................. 5
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 5
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 6
1.4.PHƯƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ......................................................... 7
1.4.1. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 7
1.4.2. Dữ liệu nghiên cứu ............................................................................................... 9
1.5.ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN ...................................................................................... 9
1.6.KẾT CẤU LUẬN ÁN ................................................................................................. 10
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..................................................................................................... 12
CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
................................................................................................................................................ 13
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ SỰ ỔN ĐỊNH HỆ THỐNG NGÂN HÀNG ......................... 13
2.1.1. Khái niệm về ổn định ngân hàng ......................................................................... 13
2.1.2. Đo lường ổn định ngân hàng ............................................................................... 16
2.1.3. Một số nhân tố ảnh hưởng đến ổn định hệ thống ngân hàng .............................. 20
2.1.3.1. Các nhân tố bên trong ................................................................................. 20
2.1.3.2. Các nhân tố bên ngoài ................................................................................. 24
2.1.4. Lý thuyết về ổn định ngân hàng ......................................................................... 25
2.2.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÀI CHÍNH TỒN DIỆN ..................................................... 26
2.2.1. Khái niệm tài chính tồn diện ............................................................................. 26
2.2.2. Đo lường tài chính toàn diện ............................................................................... 29
xii
2.2.3. Lý thuyết về tài chính tồn diện ......................................................................... 33
2.3.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ .................................................... 34
2.3.1. Khái niệm chất lượng thể chế .............................................................................. 34
2.3.1.1. Khái niệm thể chế ......................................................................................... 34
2.3.1.2. Khái niệm chất lượng thể chế ...................................................................... 38
2.3.2. Đo lường chất lượng thể chế ............................................................................... 38
2.3.3. Lý thuyết về thể chế ............................................................................................ 42
2.4.TÁC ĐỘNG CỦA TÀI CHÍNH TỒN DIỆN ĐẾN ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG ...........
..................................................................................................................................... 45
2.4.1. Tài chính tồn diện tác động thuận chiều với ổn định ngân hàng ....................... 45
2.4.2. Tài chính tồn diện tác động ngược chiều ổn định ngân hàng ............................ 48
2.5.TÁC ĐỘNG CỦA CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ ĐẾN ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG ...... 49
2.6.ẢNH HƯỞNG CỦA CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ ĐẾN TÁC ĐỘNG CỦA TÀI
CHÍNH TỒN DIỆN LÊN ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG .................................................... 52
2.7.LƯỢC KHẢO CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG,
TÀI CHÍNH TỒN DIỆN VÀ CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ ............................................ 54
2.7.1. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của tài chính tồn diện đến ổn định
ngân hàng....................................................................................................................... 54
2.7.2. Các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của chất lượng thể chế đến ổn định
ngân hàng....................................................................................................................... 60
2.7.3. Các nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng của chất lượng thể chế đối với tác
động của tài chính tồn diện đến ổn định ngân hàng .................................................... 66
2.7.4. Khoảng trống nghiên cứu ................................................................................... 67
2.8.KHUNG PHÂN TÍCH ................................................................................................. 69
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..................................................................................................... 70
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 71
3.1. GIẢ THUYẾT ............................................................................................................ 71
3.2. MƠ HÌNH, CÁC BIẾN VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU ............................................ 74
3.2.1. Mơ hình nghiên cứu ............................................................................................ 74
3.2.2. Các biến ............................................................................................................... 75
3.2.2.1. Ổn định ngân hàng ....................................................................................... 75
3.2.2.2. Tài chính tồn diện ...................................................................................... 76
3.2.2.3. Chất lượng thể chế ....................................................................................... 80
3.2.2.4. Biến sức mạnh thị trường ............................................................................. 82
3.2.2.5. Các biến kiểm soát khác............................................................................... 83
3.2.3. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................. 89
xiii
3.3. PHƯƠNG PHÁP ƯỚC LƯỢNG ............................................................................... 90
3.4. KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH ............................................................................................. 91
3.4.1. Kiểm tra đa cộng tuyến ....................................................................................... 91
3.4.2. Kiểm định tự tương quan..................................................................................... 91
3.4.3. Kiểm định phương sai thay đổi ........................................................................... 92
3.4.4. Kiểm định tính hợp lý của biến công cụ ............................................................. 92
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..................................................................................................... 94
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .......................................... 95
4.1. ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG, TÀI CHÍNH TỒN DIỆN VÀ
CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ Ở CÁC NƯỚC ASEAN ....................................................... 95
4.1.1. Mức độ ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN ................................................. 95
4.1.2. Mức độ tài chính tồn diện ở các nước ASEAN ................................................. 97
4.1.3. Mức độ chất lượng thể chế ở các nước ASEAN ............................................... 109
4.2. TÀI CHÍNH TỒN DIỆN, CHẤT LƯỢNG THỂ CHẾ VÀ ỔN ĐỊNH NGÂN
HÀNG Ở CÁC NƯỚC ASEAN ...................................................................................... 115
4.2.1. Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu ................................................................... 115
4.2.2. Kiểm định tác động của tài chính tồn diện và chất lượng thể chế đến ổn định
ngân hàng tại các nước ASEAN .................................................................................. 117
4.2.3. Kiểm định ảnh hưởng của chất lượng thể chế đối với tác động của tài chính tồn
diện đến ổn định ngân hàng ......................................................................................... 121
4.2.4. Thảo luận kết quả nghiên cứu .......................................................................... 127
4.3. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC BIẾN KIỂM SOÁT ĐẾN ỔN ĐỊNH NGÂN HÀNG TẠI
CÁC NƯỚC ASEAN ...................................................................................................... 133
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4................................................................................................... 137
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ................................................. 138
5.1. KẾT QUẢ CỦA LUẬN ÁN .................................................................................... 138
5.2. CÁC HÀM Ý CHÍNH SÁCH .................................................................................. 139
5.2.1. Tài chính tồn diện ............................................................................................ 139
5.2.2. Chất lượng thể chế............................................................................................. 141
5.2.3. Vấn đề nội tại của các ngân hàng ở khu vực ASEAN ...................................... 142
5.3. HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .............. 146
KẾT LUẬN CHƯƠNG 5................................................................................................... 149
xiv
ĐANH MỤC BẢNG
Bảng 2. 1.Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của tài chính tồn diện đến ổn
định ngân hàng ....................................................................................................................... 57
Bảng 2. 2.Tổng hợp các nghiên cứu thực nghiệm về tác động của chất lượng thể chế đến ổn
định ngân hàng ....................................................................................................................... 63
Bảng 3. 1. Hệ số tương quan giữa các khía cạnh của chỉ số tài chính tồn diện ................... 77
Bảng 3. 2. Kết quả tính chỉ số tài chính tồn diện theo phương pháp PCA .......................... 78
Bảng 3. 3. Ma trận mối tương quan giữa các chỉ số tài chính tồn diện thay thế và chỉ số tài
chính tồn diện mới được xây dựng....................................................................................... 79
Bảng 3. 4. Xác minh sức mạnh của chỉ số tài chính tồn diện mới được xây dựng trong việc
dự đốn các chỉ số tài chính tồn diện khác nhau .................................................................. 80
Bảng 3. 5. Ma trận tương quan giữa các chỉ số chất lượng thể chế ....................................... 81
Bảng 3. 6. Chỉ số chất lượng thể chế theo phương pháp PCA .............................................. 81
Bảng 3. 7. Bảng tổng hợp mô tả các biến .............................................................................. 86
Bảng 4. 1. Chỉ số Z-Score trung bình của hệ thống ngân hàng các nước và bình quân chung
của khu vực ASEAN trong giai đoạn 2010 - 2020 ................................................................ 95
Bảng 4. 2. Tỷ lệ nợ xấu của hệ thống ngân hàng các nước và bình quân chung của khu vực
ASEAN trong giai đoạn 2010 - 2020 ..................................................................................... 96
Bảng 4. 3. Tốc độ tăng trưởng số lượng chi nhánh ngân hàng trong 100.000 người trưởng
thành ....................................................................................................................................... 98
Bảng 4. 4. Tốc độ tăng trưởng số lượng ATM trên 100.000 người trưởng thành ................. 99
Bảng 4. 5.Tốc độ tăng trưởng chi nhánh ngân hàng trên 1.000 km2 ................................... 101
Bảng 4. 6. Tốc độ tăng trưởng ATM trên 1.000 km2 của các nước ASEAN ...................... 102
Bảng 4. 7. Tốc độ tăng trưởng tỷ lệ tiền gửi và cho vay trên GDP của các nước ASEAN . 103
Bảng 4. 8. Số liệu thống kê về các khía cạnh của tài chính tồn diện ................................. 104
Bảng 4. 9. Số liệu thống kê về các khía cạnh của tài chính tồn diện ................................. 105
Bảng 4. 10. Chỉ số IFI của các nước ASEAN trong giai đoạn 2010 - 2020 ........................ 108
Bảng 4. 11. Số liệu thống kê về các chỉ số phụ của chất lượng thể chế .............................. 113
xv
Bảng 4. 12. Số liệu thống kê về các chỉ số phụ của chất lượng thể chế .............................. 114
Bảng 4. 13.Thống kê mô tả các biến .................................................................................... 116
Bảng 4. 14. Ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mơ hình ước lượng Z-score .... 117
Bảng 4. 15. Nhân tử phóng đại của các biến trong mơ hình ................................................ 118
Bảng 4. 16. Tác động của tài chính tồn diện và chất lượng thể chế đến ổn định ngân hàng
.............................................................................................................................................. 119
Bảng 4. 17. Ma trận hệ số tương quan giữa các biến trong mơ hình ước lượng Z-score .... 122
Bảng 4. 18. Nhân tử phóng đại của các biến trong mơ hình ................................................ 122
Bảng 4. 19. Ảnh hưởng của chất lượng thể chế đối với tác động của tài chính toàn diện đến
ổn định ngân hàng ................................................................................................................ 123
Bảng 4. 20. Kiểm định tính vững chắc của kết quả nghiên cứu .......................................... 125
Bảng 4. 21.Tương tác giữa các khía cạnh của chất lượng thể chế và tài chính tồn diện ... 127
Bảng 4. 22.Tổng hợp kết quả chính của nghiên cứu............................................................ 129
xvi
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1 Chỉ số Z-Score trung bình của các nước ASEAN .................................................... 4
Hình 1.2. Quy trình nghiên cứu ............................................................................................... 8
Hình 2.1. Các cấp độ của thể chế ........................................................................................... 37
Hình 2.2. Khung phân tích vấn đề nghiên cứu ...................................................................... 69
Hình 4.1. Các chỉ số phản ánh chất lượng thể chế của các nước ASEAN năm 2020 ......... 110
Hình 4.2. Xếp hạng thứ bậc chất lượng thể chế ở các nước ASEAN năm 2020 ................. 112
Hình 4.3. Chất lượng thể chế của khu vực ASEAN giai đoạn 2010 - 2020 ........................ 112
1
CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU
Chương 1 của luận án trình bày tổng quát về nghiên cứu từ lý do chọn đề tài, mục tiêu,
câu hỏi, đối tượng nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu và ý nghĩa của luận án, trong đó, luận
án làm rõ lý do chọn đề tài nhằm nhấn mạnh tính cấp thiết của đề tài. Ý nghĩa của luận án về
mặt khoa học, thực tiễn cũng được trình bày trong Chương 1. Cuối cùng, bố cục của luận án
được đưa ra nhằm giúp người đọc có thể hình dung cấu trúc của luận án.
1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA NGHIÊN CỨU
Hệ thống ngân hàng đóng vai trị là huyết mạch của nền kinh tế (Baum & ctg., 2021;
Davies & ctg., 2010), sự ổn định ngân hàng đảm bảo cho sự ổn định của nền kinh tế vì vậy
các nghiên cứu trên thế giới rất quan tâm đến các yếu tố tác động đến sự ổn định ngân hàng
để tìm ra các giải pháp gia tăng mức độ ổn định của hệ thống ngân hàng. Các yếu tố ảnh
hưởng đến ổn định ngân hàng đến từ đặc điểm của ngân hàng như quy mô tài sản, quy mô
vốn chủ sở hữu, cạnh tranh, đa dạng hóa thu nhập, hiệu quả quản lý (Ahamed & Mallick,
2017; Albaity & ctg., 2019; Beck & ctg., 2013; Bermpei & ctg., 2018; Goetz, 2018); các yếu
tố kinh tế vĩ mô như lạm phát, tốc độ tăng trưởng kinh tế, thất nghiệp (Albaity & ctg.,
2019; .Asli Demirgỹỗ-Kunt & Detragiache, 1997). Tuy nhiờn, cỏc nghiờn cứu về ổn định
ngân hàng ở các nước hiện nay tập trung chủ yếu vào các yếu tố nội tại ngân hàng, các yếu tố
vĩ mơ và ít quan tâm đến chất lượng thể chế, tài chính tồn diện và cịn nhiều tranh cãi về
hướng tác động.
Tài chính tồn diện được hiểu một cách tổng quát là việc tiếp cận các DVTC một cách dễ
dàng, sẵn có và thuận lợi cho tất cả các thành viên trong nền kinh tế, đặc biệt là những người
yếu thế, người có thu nhập thấp. Vậy mục đích chủ yếu khi thực hiện tài chính tồn diện là
tăng khả năng tiếp cận tài chính cho người dân, đặc biệt đối với những người có thu nhập
thấp. Việc thực hiện tài chính tồn diện sẽ thay đổi cấu trúc hệ thống tài chính, từ đó ảnh
hưởng đến sự ổn định của hệ thống tài chính nói chung và ổn định ngân hàng nói riêng. Thúc
đẩy tài chính tồn diện, ít nhiều sẽ thay đổi cấu trúc của hệ thống tài chính và ảnh hưởng đến
sự ổn định ngân hàng (Ozili, 2020).
Lược khảo các nghiên cứu liên quan đến vấn đề nghiên cứu, luận án nhận thấy: Thứ nhất,
về tác động của tài chính tồn diện lên ổn định ngân hàng, các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều
bằng chứng cho thấy mối quan hệ tuyến tính giữa tài chính tồn diện và ổn định ngân hàng.
Theo đó, tài chính tồn diện có tác động thuận chiều hoặc ngược chiều đến ổn định ngân hàng.
2
Tác động thuận chiều của tài chính tồn diện đến sự ổn định của ngân hàng được lý giải theo
hướng tài chính tồn diện cải thiện cơ sở tiền gửi tiết kiệm (Cull & ctg., 2012; Han & Melecky,
2013; Hannig & Jansen, 2010; Hawkins, 2006) và đa dạng hóa các khoản vay ngân hàng
(Khan, 2011), từ đó giảm xác suất vỡ nợ tín dụng và bảo vệ hệ thống khỏi nguy cơ phá sản.
Ở góc độ khác, ổn định ngân hàng cũng có tác động thúc đẩy tài chính tồn diện cao hơn. Tuy
nhiên, (García, 2016) cho rằng nếu khơng có cơ chế kiểm sốt chặt chẽ, các ngân hàng sẽ thúc
đẩy tài chính tồn diện bằng cách bỏ qua các quy định, hạ thấp tiêu chuẩn cho vay, cho vay
các dự án để bù đắp chi phí giao dịch cao và làm cho giảm tính ổn định của ngân hàng. Ngồi
ra, do các vấn đề về xếp hạng tín dụng và chi phí giao dịch cao, việc cung cấp dịch vụ ngân
hàng cho nhiều người chưa từng sử dụng dịch vụ ngân hàng, dẫn đến tính ổn định của ngân
hàng cũng có thể bị ảnh hưởng (Khan, 2011). Ở khía cạnh khác, nghiên cứu của Vo & ctg.
(2019) lại tìm thấy mối quan hệ phi tuyến giữa hai yếu tố trên. Tài chính tồn diện tác động
thuận chiều đến ổn định ngân hàng ở một ngưỡng giá trị nhất định, và khi tài chính tồn diện
vượt qua giá trị ngưỡng đó thì tác động thuận chiều có thể biến mất, thậm chí ảnh hưởng
ngược lại đối với ổn định ngân hàng.
Thứ hai, Chất lượng thể chế phản ánh năng lực của chính phủ trong việc xây dựng và thực
hiện các chính sách nhằm định hướng cho các hoạt động trong nền kinh tế. Một số nghiên cứu
gần đây đã nhấn mạnh tác động của chất lượng thể chế trong việc cải thiện sự ổn định của
ngân hàng (Bermpei & ctg., 2018; Dutta & Saha, 2019; Fang & ctg., 2014; Uddin & ctg.,
2020). Tác động này được lý giải bởi chất lượng thể chế tốt phản ánh chính phủ đã xây dựng
và thực thi các chính sách hướng dẫn các hoạt động kinh tế phù hợp, dẫn đến giảm tác động
bất lợi từ các cú sốc kinh tế và đảm bảo cho các hoạt động kinh tế diễn ra bình thường và hiệu
quả Fazio & ctg. (2018) và Klomp & De Haan (2014).
Thứ ba, về ảnh hưởng của chất lượng đến các mối quan hệ giữa các biến số trong nền kinh
tế, một số nghiên cứu cho thấy chất lượng thể chế có ảnh hưởng rất lớn. Chẳng hạn, chất
lượng thể chế là nhân tố làm giảm thiểu tác động ngược chiều của cạnh tranh đến ổn định
ngân hàng hay giảm tác động bất lợi của việc thị trường hóa ngân hàng đến ổn định ngân hàng
(Tandelilin & Hanafi, 2021).
Tính đến thời điểm này có khá ít các nghiên cứu về tài chính tồn diện, chất lượng thể chế
và ổn định ngân hàng. Ahamed & Mallick (2019) và Saha & Dutta (2022) là hai nghiên cứu
khá toàn diện về vấn đề này. Với bộ dữ liệu lớn 2635 ngân hàng, 86 quốc gia trong giai đoạn
2004 – 2012, Ahamed & Mallick (2019) đã chỉ ra được tác động thuận chiều của tài chính
3
toàn diện đến ổn định ngân hàng và nhấn mạnh rằng tác động này sẽ được củng cố hơn nữa
khi nó được thực hiện trong mơi trường có chất lượng thể chế tốt. Đồng quan điểm với
Ahamed & Mallick (2019), Saha & Dutta (2022) cho kết quả tương tự khi nghiên cứu vấn đề
này với bộ dữ liệu cấp quốc gia. Tuy nhiên, ổn định ngân hàng trong hai nghiên cứu của các
tác giả này mới chỉ đo lường bằng một cách, để phản ánh chính xác hơn và đầy đủ hơn ổn
định ngân hàng, luận án đã sử dụng nhiều cách đo lường và so sánh kết quả các cách đo lường
với nhau.
ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) là một hình mẫu cho tăng trưởng kinh
tế nhanh, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm hơn 5% (Scherpf, 2015). Trong những
năm gần đây, các nước ASEAN đã có sự phát triển kinh tế vượt bậc, tuy sự tăng trưởng nhanh
đó lại tiềm ẩn nhiều rủi ro do ASEAN có độ mở khá lớn, độ mở thương mại hiện tại đã
107,65 %và độ mở tài chính 0,16447% kèm theo tính ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN
tương đối thấp và khá biến động (Hình 1.1). Ngồi ra, kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính
tồn cầu 2008-2009, tài chính tồn diện đã trở thành chính sách ưu tiên của các nước ASEAN.
Năm 2009, Đạo luật Ngân hàng Trung ương của Malaysia quy định chức năng chính của
BankNegara Malaysia (BNM) là phát triển và thúc đẩy tài chính tồn diện; năm 2012,
Indonesia công bố chiến lược quốc gia về tài chính tồn diện (Rahman, 2015); Năm 2011,
Thái Lan cũng đưa ra kế hoạch quốc gia về tài chính tồn diện (Tambunlertchai, 2015) với
mục tiêu khơng bỏ sót đối tượng nào ở phía sau, điều đó có nghĩa với tài chính tồn diện tất
cả người dẫn đều dễ dàng tiếp cận và sử dụng các DVTC với mức chi phí hợp lý và thủ tục
dễ dàng. Hơn nữa, ASEAN là khu vực khá đa dạng, có nền kinh tế phụ thuộc vào ngân hàng
và được dự báo sớm sẽ trở thành khu vực thương mại lớn thứ năm trên toàn cầu và vai trò của
khu vực này trong hệ thống tài chính tồn cầu ngày càng tăng (Nguyen, 2022a). Do đó, bất
kỳ cú sốc bất lợi nào đối với khu vực tài chính ở các quốc gia này đều có thể có tác động lây
lan sang các quốc gia khác, ảnh hưởng đến mức ổn định của hệ thống tài chính tồn cầu (Dang
& Nguyen, 2021; Moudud-Ul-Huq & ctg., 2018).
4
1.00
0,93
0,92
0.90
0,87
0,86
0.80
0,79
0,92
0,91
0,77
0.70
0.60
0,59
0,62
0,57
0.50
0.40
0.30
0.20
0.10
0.00
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Hình 1.1 Chỉ số Z-Score trung bình của các nước ASEAN
Nguồn: Tác giả tự tính tốn và tổng hợp từ dữ liệu của Oris Bank Focus, 2022
Trong bối cảnh tác động của tài chính tồn diện tới ổn định ngân hàng còn là một câu hỏi
chưa được trả lời thống nhất, việc một khu vực kinh tế có tính ổn định ngân hàng khơng cao,
có độ mở thương mại và tài chính lớn và có khả năng lây lan đến các nền kinh tế khác chuyển
sang chú trọng thúc đẩy tài chính tồn diện đặt ra các câu hỏi cần trả lời: (1) Thúc đẩy tài
chính tồn diện có làm tăng ổn định ngân hàng ở các quốc gia này hay khơng? (2) Tác động
này có thay đổi với chất lượng thể chế khác nhau hay không? (3) Và với từng khía cạnh riêng
lẻ, ảnh hưởng của chất lượng thể chế đến tác động đó ra sao. Trả lời các câu hỏi này cũng góp
phần đưa ra được các gợi ý cho ASEAN trong điều chỉnh chính sách phù hợp. Đó chính là lý
do luận án thực hiện đề tài “Tài chính tồn diện, ổn định ngân hàng và chất lượng thể chế Nghiên cứu ở các nước ASEAN” với mục đích kiểm tra tác động của tài chính tồn diện đến
ổn định ngân hàng và đánh giá ảnh hưởng của chất lượng thể chế đến tác động này.
Nghiên cứu có nhiều điểm kế thừa hai nghiên cứu đã đề cập ở trên và có các điểm khác
biệt: (1) bổ sung thêm hai khía cạnh trong xây dựng chỉ số tài chính tồn diện; (2) đo lường
ổn định ngân hàng bằng nhiều thước đo thay vì chỉ bằng Zscore vốn bị đánh giá là chỉ số
khơng hồn hảo vì nó có thể che giấu rủi ro của các quốc gia (Wu & ctg., 2020); (3) đánh giá
riêng lẻ ảnh hưởng của từng khía cạnh của chất lượng thể chế đến tác động của tài chính tồn
diện lên ổn định ngân hàng; (4) kiểm tra tính chắc chắn của kết quả bằng cách sử dụng phương
pháp khác (gắn biến giả ở biến chất lượng thể chế) (5) chọn ASEAN để kể một câu chuyện
về tài chính tồn diện, ổn định ngân hàng và chất lượng thể chế ở một vùng có nền kinh tế
phụ thuộc ngân hàng bằng cách đưa thêm các biến đặc trưng.
5
1.2. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu tổng quát
Mục tiêu tổng quát của luận án là nghiên cứu tác động của tài chính tồn diện, của chất
lượng thể chế đến ổn định ngân hàng, và đánh giá ảnh hưởng của chất lượng thể chế đối với
tác động của tài chính tồn diện đến ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN. Từ đó, luận án
đưa ra hàm ý chính sách liên quan đến tài chính tồn diện, chất lượng thể chế nhằm làm gia
tăng sự ổn định của hệ thống ngân hàng ở các nước ASEAN.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Trên cơ sở mục tiêu tổng quát, các mục tiêu cụ thể được đặt ra như sau:
-
Đánh giá tác động của tài chính tồn diện đến ổn định ngân hàng tại các nước ASEAN.
-
Đánh giá tác động của chất lượng thể chế đến ổn định ngân hàng tại các nước ASEAN.
-
Đánh giá ảnh hưởng của chất lượng thể chế đối với tác động của tài chính tồn diện
đến ổn định ngân hàng tại các nước ASEAN.
-
Đề xuất các hàm ý chính sách liên quan đến chất lượng thể chế, tài chính tồn diện
nhằm góp phần gia tăng sự ổn định của hệ thống ngân hàng ở các nước ASEAN.
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu
Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu cụ thể trên, luận án tập trung trả lời các câu hỏi
nghiên cứu sau:
-
Tài chính tồn diện tác động đến ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN như thế nào?
-
Chất lượng thể chế tác động như thế nào đến ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN?
-
Chất lượng thể chế có ảnh hưởng như thế nào đến tác động của tài chính tồn diện lên
ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN?
-
Những hàm ý chính sách nào liên quan đến chất lượng thể chế, tài chính tồn diện được
gợi ý nhằm góp phần gia tăng sự ổn định của hệ thống ngân hàng ở các nước ASEAN?
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là tác động của tài chính tồn diện đến ổn định ngân
hàng, tác động của chất lượng thể chế đến ổn định ngân hàng và ảnh hưởng của chất lượng
thể chế đến tác động của tài chính tồn diện đến ổn định ngân hàng ở các nước ASEAN.
6
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
-
Phạm vi không gian
Phạm vi nghiên cứu của luận án gồm 157 ngân hàng ở 8 nước ASEAN, bao gồm:
Singapore, Malaysia, Indonesia, Philippines, Thái Lan, Việt Nam, Lào, Campuchia. Luận án
chọn nghiên cứu ở ASEAN, bởi vì những lý do sau:
Thứ nhất, các nước ASEAN được đánh giá là có thành tựu về ổn định chính trị và an ninh
khu vực, có nền kinh tế phát triển của Châu Á, tuy nhiên mức độ ổn định ngân hàng khá thấp
so với các nước trên thế giới.
Thứ hai, các nước ASEAN đều có đặc điểm chung là hệ thống tài chính dựa vào ngân
hàng chủ yếu. Điều này được thể hiện thơng qua tỷ lệ tín dụng tư nhân được thực hiện bởi các
ngân hàng lớn hơn so với tỷ lệ giá trị giao dịch trên thị trường chứng khoán. Hai chỉ số này
được gợi ý bởi Ash Demirgỹỗ-Kunt & Huizinga (1999), Demirgruc-Kunt & Levine (1999)
v Levine (2002). Vì vậy, hệ thống tài chính của các nước ASEAN cần được đảm bảo hoạt
động an toàn và ổn định.
Thứ ba, ở giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi, luận án đã thu thập dữ liệu cho tổng cộng 10
quốc gia với hơn 400 ngân hàng. Tuy nhiên, sau giai đoạn sàng lọc, với các tiêu chí tối ưu
hóa quy mơ mẫu nghiên cứu nhưng vẫn đảm bảo tính đồng bộ của dữ liệu, luận án đã loại các
quốc gia có dữ liệu khơng đầy đủ và khơng thống nhất (Myanmar và Brunei). Phạm vi nghiên
cứu sau sàng lọc chỉ còn lại 8 quốc gia với 157 ngân hàng.
-
Phạm vi thời gian
Luận án thực hiện nghiên cứu trong khoảng thời gian từ năm 2010 đến 2020, vì những lý
do sau:
Thứ nhất, khoảng thời gian này nền kinh tế các nước ASEAN bắt đầu phục hồi sau cuộc
khủng hoảng, và ổn định ngân hàng trở thành mối quan tâm hàng đầu của các quốc gia trên
thế giới.
Thứ hai, sau năm 2008, các nước ASEAN bắt đầu có những chiến lược để thúc đẩy, phát
triển tài chính tồn diện (Ahamed & Mallick, 2019; Čihák & ctg., 2016), trong đó có các nước
ASEAN. Chẳng hạn ở Malaysia, năm 2009, Đạo luật Ngân hàng Trung ương Malaysia được
ban hành và quy định rõ ràng rằng chức năng chính của Ngân hàng Negara Malaysia (BNM)
là phát triển và thúc đẩy một hệ thống tài chính tồn diện (Rahman, 2015). Ở Thái Lan, kế
hoạch tổng thể về lĩnh vực tài chính giai đoạn thứ hai (2010- 2014) được triển khai, đã khuyến
khích các ngân hàng thương mại mở rộng phạm vi tiếp cận của họ đến các phân khúc có thu
7
nhập thấp hơn với nhiều ưu đãi hơn. Năm 2011, Bộ Tài chính cùng với sự hỗ trợ từ Ngân
hàng Phát triển Châu Á (ADB) nhằm phát triển tài chính vi mơ và thúc đẩy tài chính tồn diện
cho các cá nhân và hộ gia đình, đã thơng qua Chiến lược quốc gia về tài chính tồn diện ở
Thái Lan (Tambunlertchai, 2015). Ở Việt Nam, những quy định đầu tiên làm nền tảng cho sự
thúc đẩy tài chính tồn diện được thể hiện ở Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010; Luật bảo
vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010 và sau đó là hàng loạt các quy định, nghị định, luật
sửa đổi bổ sung, đề án…được ban hành nhằm làm rõ, hướng dẫn thực hiện tài chính tồn diện.
-
Phạm vi về nội dung
Luận án nghiên cứu đề tài với các giới hạn về nội dung như sau:
Thứ nhất, chỉ nghiên cứu tác động một chiều của tài chính toàn diện đến sự ổn định ngân
hàng của các nước ASEAN.
Thứ hai, chỉ nghiên cứu tác động một chiều của chất lượng thể chế đến sự ổn định ngân
hàng của các nước ASEAN.
Thứ ba, tài chính tồn diện được nghiên cứu trên góc độ các ngân hàng (tức là các tổ chức
tài chính cung cấp DVTC chính thức). Bởi vì theo (Sarma, 2008a, 2012) ngân hàng toàn diện
(banking inclusion) cũng được xem như tài chính tồn diện (financial inclusion), mà thơng
qua các ngân hàng, các nhà hoạch định có thể điều chỉnh chính sách tài chính tồn diện một
cách thuận lợi hơn. Hơn nữa các nước ASEAN có hệ thống tài chính dựa vào ngân hàng là
chủ yếu, vì thế việc tìm hiểu về tài chính tồn diện dưới góc độ ngân hàng (nhà cung cấp tài
chính chính thống) là cần thiết và giới hạn về phạm vi nội dung là hoàn toàn phù hợp.
Thứ tư, về ổn định hệ thống ngân hàng, luận án chỉ nghiên cứu về ổn định của các ngân
hàng một cách riêng lẻ. Bởi hệ thống ngân hàng trở nên ổn định chỉ khi từng ngân hàng trong
hệ thống ổn định. Điều này được giải thích bởi hiện tượng lây lan tài chính (Financial
contagion) tức là rủi ro được truyền từ tổ chức tài chính này sang tổ chức tài chính khác, từ
ngân hàng này sang ngân hàng khác trong hệ thống (Brown & ctg., 2017). Như vậy, chỉ cần
một ngân hàng trong hệ thống xảy ra bất ổn có thể dẫn đến sự bất ổn cho hệ thống ngân hàng.
1.4. PHƯƠNG PHÁP VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU
1.4.1. Phương pháp nghiên cứu
Nhằm đạt được mục tiêu nghiên cứu tổng quát, luận án thực hiện kết hợp phương pháp
nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng, cụ thể như sau:
-
Luận án sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp nhằm hình thành cơ sở
lý thuyết về ổn định ngân hàng, tài chính toàn diện, chất lượng thể chế.
