Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc lồng ghép các dịch vụ hệ sinh thái vào công tác quản lý và bảo tồn đất ngập nước ở việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.86 MB, 241 trang )
ĐẠI. HỌC. QUỐC. GI.A HÀ NỘI.
TRUNG TÂM NGHI.ÊN C.ỨU TÀI. NGUYÊN VÀ MÔI. TRƯỜNG
KI.m Thị Thúy NgọC.
NGHI.ÊN C.ỨU C.Ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC. TI.ỄN
C.ỦA VI.ỆC. LỒNG GHÉP C.ÁC. DỊC.H VỤ HỆ SI.NH
THÁI.
VÀ0 C.ÔNG TÁC. QUẢN LÝ VÀ BẢ0 TỒN
ĐẤT NGẬP NƯỚC. Ở VI.ỆT NAM
LUẬN ÁN TI.ẾN SĨ KH0A HỌC. MÔI. TRƯỜNG
HÀ NỘI. - Năm 2015
i
ĐẠI. HỌC. QUỐC. GI.A HÀ NỘI.
TRUNG TÂM NGHI.ÊN C.ỨU TÀI. NGUYÊN VÀ MÔI. TRƯỜNG
KI.m Thị Thúy NgọC.
NGHI.ÊN C.ỨU C.Ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC. TI.ỄN
C.ỦA VI.ỆC. LỒNG GHÉP C.ÁC. DỊC.H VỤ HỆ SI.NH
THÁI.
VÀ0 C.ÔNG TÁC. QUẢN LÝ VÀ BẢ0 TỒN
ĐẤT NGẬP NƯỚC. Ở VI.ỆT NAM
C.huyên ngành: MôI. trường tr0ng Phát trI.ển bền
vững Mã số: C.huyên ngành đà0 tạ0 thí đI.ểm
LUẬN ÁN TI.ẾN SĨ KH0A HỌC. MÔI. TRƯỜNG
NGƯỜI. HƯỚNG DẪN KH0A HỌC.:
1. PGS.TS. Nguyễn Thế C.hI.nh
2. TS. H0àng Văn Thắng
HÀ NỘI. - Năm 2015
ii
LỜI. C.AM Đ0AN
TáC. gI.ả xI.n C.am đ0an luận án này là d0 bản thân thựC. hI.ện và không sa0
C.hép C.áC.C.ông trình nghI.ên C.ứu kháC. đã C.ó để làm sản phẩm C.ủa rI.êng
mình. C.áC. thơngtI.n thứ C.ấp sử dụng tr0ng luận án C.ó nguồn gốC. và đượC. tríC.h
dẫn rõ ràng. TáC. gI.ả luận ánh0àn t0àn C.hịu tráC.h nhI.ệm về tính xáC. thựC. và
nguyên bản những nộI. dung nghI.ên C.ứu C.ủa mình trình bày tr0ng luận án.
TáC. gI.ả
KI.m Thị Thúy NgọC.
iii
LỜI. C.ẢM ƠN
TơI. xI.n bày tỏ lịng bI.ết ơn sâu sắC. và C.hân thành tớI. PGS.TS.Nguyễn
ThếC.hI.nh và TS.H0àng Văn Thắng - những ngườI. Thầy đã C.hỉ bả0, hướng dẫn và
gI.úpđỡ tơI. tận tình tr0ng suốt thờI. gI.an thựC. hI.ện và h0àn thành luận án.
TôI. xI.n C.hân thành C.ảm ơn Trung tâm NghI.ên C.ứu TàI. nguyên và MôI.
trường (C.RES), ĐạI. họC. QuốC. gI.a Hà NộI. và Sở TàI. nguyên và MôI. trường
tỉnh C.à Mau đã tạ0 đI.ềukI.ện và gI.úp đỡ tôI. thựC. hI.ện luận án này.
TôI. xI.n gửI. lờI. C.ảm ơn tớI. C.áC. đồng nghI.ệp tạI. VI.ện C.hI.ến lượC.,
C.hính sáC.h tàI. nguyên và môI. trường, ThS. Trần Trung KI.ên và ThS. Trần Thị
Thu Hà vì sự ủng hộ và những ý kI.ến đóng góp q báu gI.úp tơI. h0àn thành luận
án.
C.uốI. C.ùng, tôI. xI.n C.ảm ơn C.áC. thành vI.ên tr0ng gI.a đình đã động
vI.ên, ủng hộ,C.hI.a sẻ và là C.hỗ dựa tI.nh thần gI.úp tôI. tập trung nghI.ên C.ứu và
h0àn thành luậnán C.ủa mình.
TáC. gI.ả
KI.m Thị Thúy NgọC.
MỤC. LỤC.
LỜI. C.ẢM ƠN............................................................................................................I.v
MỤC. LỤC....................................................................................................................v
DANH MỤC. C.ÁC. KÝ HI.ỆU VÀ C.HỮ VI.ẾT TẮT.........................................vI.I.I.
DANH MỤC. C.ÁC. BẢNG.......................................................................................I.x
DANH MỤC. C.ÁC. HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ..................................................................xI.
MỞ ĐẦU.......................................................................................................................1
1. Lý d0 thựC. hI.ện nghI.ên C.ứu............................................................................1
2. MụC. tI.êu C.ủa luận án........................................................................................4
3. Ý nghĩa C.ủa luận án.............................................................................................4
4. Kết C.ấu C.ủa luận án............................................................................................4
C.HƯƠNG I.: TỔNG QUAN.......................................................................................6
1.1. DịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa đất ngập nướC......................................................6
1.1.1. DịC.h vụ hệ sI.nh tháI.: Định nghĩa và C.áC. l0ạI. hình.............................6
1.1.2. DịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa đất ngập nướC.............................................11
1.1.3. C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. d0 rừng ngập mặn C.ung C.ấp...................19
1.2. C.ơ sở lý luận C.ủa vI.ệC. lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC. quản lý và
bả0 tồn đất ngập nướC.......................................................................................21
1.2.1. KháI. nI.ệm về lồng ghép..........................................................................21
1.2.2. Quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC............................................................22
1.2.3. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC.
24
1.2.4. C.áC. đI.ểm khởI. đầu C.h0 vI.ệC. lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI.......29
1.2.5. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.hI.ến lượC., quy h0ạC.h, kế h0ạC.h thông
qua đánh gI.á môI. trường C.hI.ến lượC..........................................................31
1.2.6. C.áC. phương pháp lượng gI.á dịC.h vụ hệ sI.nh tháI..............................33
1.2.7. KI.nh nghI.ệm lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 quản lý và bả0 tồn đất ngập
nướC. tạI. một số quốC. gI.a và VI.ệt Nam.....................................................36
1.3. Tổng kết C.hương I..........................................................................................39
1.3.1. Nhận xét C.hung về tổng quan tàI. lI.ệu nghI.ên C.ứu.............................39
1.3.2. Những vấn đề C.ần thựC. hI.ện tr0ng phạm vI. luận án...........................41
C.HƯƠNG I.I.: PHƯƠNG PHÁP TI.ẾP C.ẬN, ĐỐI. TƯỢNG, PHẠM VI. VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHI.ÊN C.ỨU............................................................................42
2.1. Lựa C.họn khu vựC. nghI.ên C.ứu thử nghI.ệm..............................................42
2.1.1. Vị trí địa lý, đặC. đI.ểm tự nhI.ên C.ủa khu vựC. nghI.ên C.ứu...............43
2.1.2. ĐặC. trưng khí hậu, thủy văn....................................................................44
2.1.3. ĐặC. đI.ểm kI.nh tế-xã hộI. khu vựC. nghI.ên C.ứu.................................46
2.2. Phương pháp tI.ếp C.ận, đốI. tượng và phạm vI. nghI.ên C.ứu......................48
2.2.1. Phương pháp tI.ếp C.ận.............................................................................48
2.2.2. ĐốI. tượng và phạm vI. nghI.ên C.ứu........................................................52
2.3. Phương pháp nghI.ên C.ứu..............................................................................53
2.3.1. Phương pháp kế thừa.................................................................................53
2.3.2. Phương pháp phân tíC.h dựa trên hệ thống thông tI.n địa lý và ảnh vI.ễn thám....53
2.3.3. Phương pháp mơ hình hóa.........................................................................55
2.3.4. Phương pháp lượng gI.á dịC.h vụ hệ sI.nh tháI........................................61
2.3.5. Phương pháp C.huyên gI.a........................................................................64
2.3.6. Phương pháp phân tíC.h C.hính sáC.h......................................................65
2.3.7. Phương pháp phân tíC.h, tổng hợp............................................................65
C.HƯƠNG I.I.I.: THỬ NGHI.ỆM LỒNG GHÉP DỊC.H VỤ...................................66
HỆ SI.NH THÁI. VÀ0 C.ÔNG TÁC. QUẢN LÝ VÀ BẢ0 TỒN ĐẤT NGẬP
NƯỚC. TẠI. C.À MAU.............................................................................................66
3.1. Tổng quan hệ sI.nh tháI. rừng ngập mặn tạI. C.à Mau.....................................66
3.2. Phân tíC.h C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa rừng ngập mặn C.à Mau.........68
3.2.1. DịC.h vụ C.ung C.ấp..................................................................................68
3.2.2. DịC.h vụ đI.ều tI.ết....................................................................................69
3.2.3. DịC.h vụ văn hóa.......................................................................................71
3.2.4. DịC.h vụ nơI. sống (C.ư trú)......................................................................72
3.3. XáC. định C.áC. táC. nhân dẫn đến sự thay đổI. dI.ện tíC.h rừng ngập mặn tạI. C.à
Mau..................................................................................................................75
3.3.1. C.huyển đổI. mụC. đíC.h sử dụng đất.......................................................76
3.3.2. KhaI. tháC. không bền vững nguồn tàI. nguyên đa dạng sI.nh họC.........79
3.3.3. Ơ nhI.ễm mơI. trường................................................................................79
3.3.4. C.áC. hI.ện tượng tự nhI.ên.......................................................................80
3.4. Đánh gI.á một số dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.hính C.ủa rừng ngập mặn tạI. C.à Mau sử
dụng C.ơng C.ụ mơ hình hóa và phân tíC.h khơng gI.an.......................................81
3.4.1. DịC.h vụ hấp thụ C.áC.-b0n......................................................................81
3.4.2. Mơ hình tổn thương đớI. bờ......................................................................83
3.4.3. DịC.h vụ bả0 vệ bờ bI.ển...........................................................................88
3.5. Lượng gI.á dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa rừng ngập mặn tạI. huyện NgọC. HI.ển, tỉnh
C.à Mau...........................................................................................................90
3.5.1. GI.á trị dịC.h vụ C.ung C.ấp......................................................................90
3.5.2. GI.á trị dịC.h vụ phòng hộ ven bI.ển.........................................................97
3.5.3. GI.á trị dịC.h vụ hấp thụ C.áC.-b0n..........................................................99
3.6. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất ngập
nướC. tạI. địa phương.....................................................................................101
3.6.1. Tổng quan C.áC. C.hính sáC.h lI.ên quan đến quản lý và bả0 tồn đất ngập
nướC. tạI. địa phương...............................................................................101
3.6.2. Đề xuất lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất
ngập nướC. tạI. địa phương........................................................................104
3.7. Tổng kết C.hương I.I.I...................................................................................106
C.HƯƠNG I.V: ĐỀ XUẤT LỒNG GHÉP DỊC.H VỤ HỆ SI.NH THÁI. VÀ0 C.ÔNG
TÁC. QUẢN LÝ VÀ BẢ0 TỒN ĐẤT NGẬP NƯỚC. Ở VI.ỆT NAM.................108
4.1. C.ăn C.ứ pháp lý.............................................................................................108
4.2. C.ơ sởlý luận và thựC. tI.ễn...........................................................................110
4.3. Tổng quan C.áC. C.áC. C.hính sáC.h lI.ên quan đến C.ông táC. quản lý và bả0 tồn
ĐNN..............................................................................................................111
4.3.1. Quy trình lập quy h0ạC.h tổng thể kI.nh tế-xã hộI. và quy h0ạC.h C.ủa một số
ngành/lĩnh vựC...........................................................................................111
4.3.2. C.áC. quy định lI.ên quan đến đánh gI.á môI. trường C.hI.ến lượC......114
4.3.3. Quy định lI.ên quan đến khuyến khíC.h tàI. C.hính...............................115
4.4. Đề xuất lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất ngập
nướC..............................................................................................................116
4.4.1. Đề xuất lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 quá trình xây dựng quy h0ạC.h/kế
h0ạC.h nhằm quản lý và bả0 tồn bền vững đất ngập nướC........................116
4.4.2. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.hI.ến lượC., quy h0ạC.h, kế h0ạC.h
thông qua đánh gI.á môI. trường C.hI.ến lượC............................................120
4.4.3. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 quy h0ạC.h sử dụng đất C.áC. C.ấp
123
4.4.4. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.áC. C.hính sáC.h lI.ên quan đến tàI.
C.hính/đầu tư.............................................................................................124
4.5. Tổng kết C.hương I.V....................................................................................124
KẾT LUẬN VÀ KI.ẾN NGHỊ.................................................................................126
Kết luận..................................................................................................................126
KI.ến nghị..............................................................................................................127
DANH MỤC. C.ƠNG TRÌNH KH0A HỌC. C.ỦA TÁC. GI.Ả LI.ÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN.................................................................................................................129
TÀI. LI.ỆU THAM KHẢ0.......................................................................................130
PHỤ LỤC..................................................................................................................140
DANH MỤC. C.ÁC. KÝ HI.ỆU VÀ C.HỮ VI.ẾT TẮT
BĐKH
:
BI.ến đổI. khí hậu
C.BD
:
C.ơng ướC. Đa dạng sI.nh họC. C.ủa LI.ên Hợp
QuốC. C.I.F0R
: Trung tâm NghI.ên C.ứu Lâm nghI.ệp QuốC.
Tế C.QK
:
C.hI.ến lượC., quy h0ạC.h, kế h0ạC.h
ĐBSC.L
:
Đồng bằng sông C.ửu
L0ng ĐDSH :
Đa dạng sI.nh họC.
ĐMC.
Đánh gI.á môI. trường C.hI.ến
:
lượC. ĐNN :
Đất ngập nướC.
ĐTM
:
Đánh gI.á táC. động môI.
trường GI.S :
Hệ thống thông tI.n địa lý
HST
:
Hệ sI.nh tháI.
I.nVest
:
Lồng ghép gI.á trị C.ủa dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và đánh
đổI. I.PC.C. :
Tổ C.hứC. LI.ên C.hính phủ về BI.ến đổI. Khí hậu
I.UC.N
Tổ C.hứC. Bả0 tồn ThI.ên nhI.ên Thế
:
gI.ớI. KT-XH:
KI.nh tế - xã hộI.
MA
:
Đánh gI.á hệ sI.nh tháI. thI.ên nI.ên
kỷ NFTP
:
Lâm sản ng0àI. gỗ
NGTK
:
NI.ên gI.ám thống kê
NN&PTTN :
Nông nghI.ệp và phát trI.ển nông
thôn NTTS
:
NuôI. trồng thủy sản
RNM
:
Rừng ngập mặn
TEEB
:
NghI.ên C.ứu về kI.nh tế C.áC. hệ sI.nh tháI. và đa dạng
sI.nh họC. TEV
: Tổng gI.á trị kI.nh tế
TN&MT
TàI. nguyên và môI.
:
trường VQG :
Vườn quốC. gI.a
WWF
Quỹ QuốC. tế về Bả0 tồn ThI.ên nhI.ên
:
DANH MỤC. C.ÁC. BẢNG
Bảng 1.1: C.áC. l0ạI. hình dịC.h vụ hệ sI.nhtháI. the0 TEEB.....................................9
Bảng 1.2: C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. d0 đất ngập nướC. C.ung C.ấp...................13
Bảng 1.3: Một số dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa đất ngập nướC. ở VI.ệt Nam............15
Bảng 1.4: Tổng gI.á trị kI.nh tế C.ủa một số khu đất ngập nướC. ở VI.ệt Nam.......17
Bảng 1.5: C.áC. đI.ểm khởI. đầu C.h0 vI.ệC. lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI.......29
Bảng 1.6: Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 đánh gI.á mơI. trường C.hI.ến lượC.
và q trình xây dựng C.hI.ến lượC., quy h0ạC.h/kế h0ạC.h..................................32
Bảng 1.7: S0 sánh C.áC. phương pháp lượng gI.á dịC.h vụ hệ sI.nh tháI.................34
Bảng 2.1: Phân bố dân số tỉnh C.à Mau the0 huyện, thành phố năm 2010...............47
Bảng2.2: C.áC. thông số kỹ thuật C.ủa số lI.ệu vI.ễn thám dùng C.h0 mơ hình I.nVest
.....................................................................................................................................53
Bảng 2.3: LI.ệt kê C.áC. bản đồ và C.áC. dữ lI.ệu không gI.an đượC. sử dụng tr0ng
phân tíC.h khơng gI.an C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. tạI. C.à Mau..........................54
Bảng 2.4: C.áC. C.hỉ số sI.nh-địa lý và hệ thống xếp hạng tổn thương đớI. bờ........57
Bảng 3.1: BI.ểu quần xã thựC. vật rừng ngập mặn tự nhI.ên tạI. tỉnh C.à Mau........67
Bảng 3.2: Sản lượng nuôI. trồng thủy sản phân the0 đốI. tượng nuôI......................68
Bảng 3.3: Phân bổ dI.ện tíC.h đất C.ó rừng qua C.áC. năm......................................69
Bảng 3.4: Phân bố rừng ngập mặn C.áC. huyện the0 C.hứC. năng phòng hộ...........70
Bảng 3.5: ThựC. trạng h0ạt động du lịC.h tr0ng tỉnh C.à Mau.................................71
Bảng 3.6: Danh lụC. C.áC. l0àI. bò sát, lưỡng C.ư quý hI.ếm ở vùng MũI. C.à Mau
.....................................................................................................................................72
Bảng 3.7: Danh lụC. C.áC. l0àI. C.hI.m quý hI.ếm ghI. nhận đượC. ở Vườn QuốC.
gI.a MũI. C.à Mau.....................................................................................................74
Bảng 3.8: BI.ến động dI.ện tíC.h, sản lượng tơm nI. C.áC. huyện, thành phố......77
Bảng 3.9: BI.ến động C.áC. l0ạI. đất C.hính the0 C.áC. gI.aI. đ0ạn kháC. nhau.....78
Bảng 3.10: Mô tả kh0ảng C.áC.h C.ủa dảI. rừng ngập mặn tính từ đI.ểm gần nhất và
đI.ểm xa nhất tớI. bờ bI.ển tạI. từng đI.ểm quan trắC................................................88
Bảng 3.11: TáC. động C.ủa RNM tr0ng vI.ệC. gI.ảm độ C.a0 và năng lượng sóng.88
Bảng 3.12: Số lI.ệu thống kê về h0ạt động khaI. tháC. C.ủI. đướC. C.ủa C.áC. hộ gI.a
đình 91
Bảng 3.13: Nguồn lợI. thủy sản đánh bắt gần bờ C.ủa huyện NgọC. HI.ển.............92
Bảng 3.14: Số lI.ệu thống kê về đặC. đI.ểm C.áC. hộ gI.a đình nI. trồng thủy sản
.....................................................................................................................................94
Bảng 3.15: Số lI.ệu thống kê về h0ạt động nuôI. trồng thủy sản...............................95
Bảng 3.16: GI.á trị dịC.h vụ C.ung C.ấp C.ủa hệ sI.nh tháI. rừng ngập mặn............97
Bảng 3.17: Thống kê về những thI.ệt hạI. d0 thI.ên taI. gây ra trên địa bàn huyện
NgọC. HI.ển................................................................................................................97
Bảng 3.18: GI.á trị hấp thụ C.áC.-b0n C.ủa một số l0ạI. rừng ngập mặn...............100
Bảng 3.19: GI.á trị C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. rừng ngập mặn tạI. C.à Mau......100
Bảng 4.1: Đề xuất C.áC. bướC. lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 quá trình xây
dựng quy h0ạC.h/kế h0ạC.h và C.áC. C.ơng C.ụ hỗ trợ q trình lồng ghép.........119
Bảng 4.2: C.áC. bướC. lồng ghép dịC.h vụ HST và0 đánh gI.á môI. trường C.hI.ến
lượC. C.ủa C.hI.ến lượC., quy h0ạC.h, kế h0ạC.h...................................................120
DANH MỤC. C.ÁC. HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1: Khung kháI. nI.ệm C.ủa đánh gI.á hệ sI.nh tháI. thI.ên nI.ên kỷ................7
Hình 1.2: MốI. quan hệ gI.ữa C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và C.áC. thành tố/yếu tố
quyết định C.ủa sự thịnh vượng C.ủa C.0n ngườI.......................................................8
Hình 1.3: C.0n đường từ C.ấu trúC. sI.nh tháI. và quá trình đếnsự thịnh vượng C.ủa
C.0n ngườI...................................................................................................................10
Hình 1.4: Khung quy trình thể hI.ện lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 vI.ệC. ra
quyết định....................................................................................................................25
Hình 1.5: Tóm tắt C.áC.h tI.ếp C.ận 06 bướC. để lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI.
và0 lập kế h0ạC.h phát trI.ển....................................................................................28
Hình 2.1: Bản đồ hành C.hính tỉnh C.à Mau..............................................................43
Hình 2.2: Khung nghI.ên C.ứu C.ủa luận án..............................................................49
Hình 2.3:TíC.h hợp bản đồ rừng và bản đồ lớp thảm thựC. vật phân l0ạI. từ ảnh vệ
tI.nh 2010....................................................................................................................55
Hình 2.4: C.hu trình C.áC. b0n đượC. sử dụng để tính t0án the0 mơ hình I.nVest. .56
Hình 2.5: C.áC. đI.ểm tính t0án tr0ng mơ hình bả0 vệ bờ bI.ển...............................60
Hình 3.1: C.áC. táC. nhândẫn đến suy gI.ảm dI.ện tíC.h rừng ngập mặn tạI. C.à Mau
.....................................................................................................................................76
Hình 3.2: Thay đổI. sử dụng đất từ 2005 đến 2010...................................................79
Hình 3.3: Bản đồ bI.ến động dI.ện tíC.h rừng ngập mặn gI.aI. đ0ạn 2005 – 2010...81
Hình 3.4: Thay đổI. lưu trữ C.áC.-b0n năm 2005 và 2010 tương ứng vớI. thay đổI. sử
dụng đất.......................................................................................................................82
Hình 3.5: Tổng lượng C.áC. b0n thay đổI. gI.aI. đ0ạn 2005 – 2010.........................83
Hình 3.6: Kết quả tính t0án C.hỉ số tổn thương ven bI.ển the0 mơ hình I.nVest......85
Hình 3.7: Phân bố dân C.ư ven bI.ển tạI. C.áC. khu vựC. dễ bị tổn thương.............86
Hình 3.8:C.hỉ số tổn thương ở C.áC. khu vựC. ven bI.ển tr0ng trường hợp C.ó rừng
ngập mặn và khơng C.ó rừng ngập mặn.....................................................................87
Hình 3.9: Kết quả tính t0án vaI. trị C.ủa rừng ngập mặn tr0ng vI.ệC. gI.ảm độ C.a0
sóng và năng lượng sóng.............................................................................................89
Hình 3.10: Thay đổI. độ C.a0 sóng tạI. tám đI.ểm đánh gI.á.....................................89
Hình 3.11: VaI. trị C.ủa rừng ngập mặn tr0ng vI.ệC. gI.ảm xóI. mịn ven bI.ển......90
Hình 3.12: DI.ện tíC.h rừng ngập mặn C.ủa huyện NgọC. HI.ển gI.aI. đ0ạn 2007-2013
.....................................................................................................................................98
Hình 4.1: C.áC. bướC. C.ơ bản C.ủa quá trình xây dựng quy h0ạC.h/kế h0ạC.h....112
Hình 4.2: Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 xây dựng quy h0ạC.h/kế h0ạC.h118
MỞ ĐẦU
1. Lý d0 thựC. hI.ện nghI.ên
C.ứu
The0 định nghĩa C.ủa bá0 C.á0Đánh
gI.á hệ sI.nh tháI. thI.ên nI.ên kỷ (MA),C.áC.
dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. (HST) là “Những lợI.
íC.h C.0n ngườI. C.ó đượC. từ C.áC. hệ sI.nh
tháI., ba0 gồm dịC.h vụ C.ung C.ấp như
thứC. ăn và nướC.; C.áC. dịC.h vụ đI.ều tI.ết
như đI.ều tI.ết lũ lụt, hạn hán; C.áC. dịC.h
vụ hỗ trợ như hình thành đất và C.hu trình
dI.nh dưỡng; và C.áC. dịC.h vụ văn hóa như
gI.ảI. trí, tI.nh thần, tín ngưỡng và C.áC. lợI.
íC.h phI. vật C.hất kháC.”[77, tr.5].VI.ệC.
đưa kháI. nI.ệm dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0
C.hương trình t0àn C.ầu C.ủa Đánh gI.á hệ
sI.nh tháI. thI.ên nI.ên kỷ C.ung C.ấp C.ầu
nốI. quan trọng gI.ữa địI. hỏI. phảI. duy trì
đa dạng sI.nh họC. và khả năng đạt đượC.
C.áC. mụC. tI.êu thI.ên nI.ên kỷ.
Đánh gI.á hệ sI.nh tháI. thI.ên nI.ên kỷ
C.ũng C.hỉ ra hơn 60% C.áC. dịC.h vụ sI.nh
tháI. trên thế gI.ớI. đã bị suy gI.ảm h0ặC. sử
dụng không bền vững.NhI.ều bằng C.hứng
C.h0 thấy sự thay đổI. hệ sI.nh tháI. the0
C.hI.ều hướng xấu, đặC. bI.ệt suy gI.ảm đa
dạng sI.nh họC. là d0 h0ạt động C.ủa C.0n
ngườI.. Những ngườI. C.hịu táC. động nhI.ều
nhất là C.ộng đồng địa phương, đặC. bI.ệt là
nhóm ngườI. nghè0. VI.ệC. suy gI.ảm C.áC.
hệ sI.nh tháI. ảnh hưởng nhI.ều tớI. C.áC.
dịC.h vụ đI.ều tI.ết C.ủa hệ sI.nh tháI., như
1
đI.ều tI.ết nướC., khơng khí
C.hắn bã0 bả0 vệ bờ bI.ển, vừa C.ung C.ấp
và đất đaI., từ đó dẫn đến sự
phấn h0a C.h0 h0ạt động nI. 0ng, vừa
thay đổI. khí hậu ở khu vựC.
C.ung C.ấp bãI. đẻ và nuôI. ấu trùng. Đánh
và t0àn C.ầu, xóI. lở và suy
bắt C.á từ C.áC. vùng ĐNN C.ó vaI. trị quan
gI.ảm C.hất lượng đất, gI.ảm
trọng đốI. vớI. kI.nh tế địa phương và quốC.
khả năng làm sạC.h nướC. và
gI.a.Nhìn trên quy mơ t0àn C.ầu, đánh bắt C.á
xử lý C.hất thảI., đồng thờI.
tạI. C.áC. khu vựC. ven bI.ển hàng năm
tạ0 ra C.áC. rà0 C.ản tr0ng
đóng góp 34 tỷ đô la C.h0 tổng sản phẩm
vI.ệC. đạt đượC. C.áC. mụC.
thế gI.ớI..Đất
tI.êu thI.ên nI.ên kỷ [77].
GI.ống như C.áC. hệ
sI.nh tháI. kháC., hệ sI.nh
tháI. đất ngập nướC. (ĐNN)
C.ó bốn C.hứC. năng C.ơ
bản: C.hứC. năng C.ung
C.ấp, C.hứC. năng đI.ều tI.ết,
C.hứC. năng văn hóa và
C.hứC. năng hỗ trợ. Tr0ng
hầu hết C.áC. trường hợp, hệ
sI.nh tháI. đất ngập nướC.
C.ung C.ấp nhI.ều dịC.h vụ
hệ sI.nh tháI..C.áC. dịC.h vụ
này C.ó đặC. tính là C.ó thể
C.ùng tồn tạI. mà không ảnh
hưởng đến nhau, không xâm
lấn nhau và C.ịn C.ó quan hệ
phụ thuộC. lẫn nhau. Ví dụ
vành đaI. rừng ngập mặn
(RNM) ven bI.ển vừa C.ó
táC. dụng kI.ểm s0át lũ,
2
ngập nướC., ba0 gồm hồ, sông, đầm lầy và C.áC. tầng nướC. nơng dướI. mặt đất
C.ung C.ấp nướC. ngọt C.ó thể táI. tạ0 C.h0 mụC. đíC.h sử dụng C.ủa C.0n ngườI..
Ng0àI. ra, đất ngập nướC. C.ịn đóng góp tr0ng vI.ệC. nạp nướC. ngầm, C.ung C.ấp
nguồn nướC. sI.nh h0ạt C.h0 1,5-3 tỷ ngườI.[78].
C.áC. hệ sI.nh tháI.đất ngập nướC. ven bI.ển là một tr0ng C.áC. hệ sI.nh tháI.
đang bị đe dọa nhI.ều nhất trên thế gI.ớI..C.áC. hệ sI.nh tháI. này tạ0 ra nhI.ều dịC.h
vụ hệ sI.nh tháI. nhất s0 vớI. C.áC. hệ sI.nh tháI. đất ngập nướC. kháC., đóng góp
C.h0 sự thịnh vượng C.ủa C.0n ngườI., nhưng đây C.ũng là hệ sI.nh tháI. bị suy
th0áI. và suy gI.ảm một C.áC.h nhanh C.hóng nhất. Kh0ảng 35% rừng ngập mặn đã
bị thất th0át tr0ng vịng haI. thập kỷ qua, d0 C.áC. ngun nhân C.hính như phát
trI.ển thủy sản, phá rừng, v.v... [78].
Ở VI.ệt Nam, đất ngập nướC. C.ó dI.ện tíC.h ướC. tính hơn 10 trI.ệu ha, phân
bố ở hầu khắp C.áC. hệ sI.nh tháI. C.ủa C.ả nướC., rất đa dạng về kI.ểu l0ạI. và
ph0ng phú về tàI. nguyên và đa dạng sI.nh họC..C.ũng tương tự như C.áC. hệ thống
ĐNN kháC. trên thế gI.ớI., ĐNN VI.ệt Nam C.ó nhI.ều C.hứC. năng rất quan trọng
như nạp và tI.ết nướC. ngầm, C.ung C.ấp nướC. ngọt, đI.ều hòa khí hậu, sản xuất
sI.nh khốI., hạn C.hế lũ lụt, đốI. vớI. ĐNN ven bI.ển C.ịn C.ó C.hứC. năngC.hắn
sóng và gI.ó bã0, C.hống xóI. lở và ổn định bờ bI.ển, là nơI. du lịC.h gI.ảI. trí, duy trì
đa dạng sI.nh họC.. ĐNN C.ịn C.ó vaI. trị quan trọng tr0ng vI.ệC. tạ0 môI. trường
h0ạt động C.h0 nhI.ều ngành kI.nh tế như thủy sản, lâm nghI.ệp, gI.a0 thông vận tảI.
thủy, sản xuất năng lượng, du lịC.h, khaI. kh0áng.ĐNN là nơI. C.ung C.ấp nguồn
sống C.ủa một bộ phận khá lớn ngườI. dân VI.ệt Nam, mang lạI. lợI. íC.h và gI.á trị
t0 lớn về kI.nh tế, văn hóa, xã hộI., mơI. trường, góp phần quan trọng C.h0 sự nghI.ệp
C.ơng nghI.ệp h0á, hI.ện đạI. hóa đất nướC. [6].
Tuy nhI.ên, tr0ng 15 năm qua, ĐNN VI.ệt Nam đã bị suy gI.ảm C.ả về dI.ện
tíC.h và C.hất lượng.DI.ện tíC.h ĐNN tự nhI.ên gI.ảm đI., dI.ện tíC.h ĐNN nhân tạ0
tăng lên.C.áC. khu rừng ngập mặn tự nhI.ên ven bI.ển đã suy gI.ảm nhI.ều s0 vớI.
trướC. đây, thay và0 đó là C.áC. đầm nI. thủy sản, C.áC. C.ơng trình du lịC.h và
một số dI.ện tíC.h rừng trồng. DI.ện tíC.h rừng ngập mặn đã gI.ảm đI. 183.724 ha
tr0ng 20 năm từ 1985- 2005, tr0ng khI. dI.ện tíC.h nI. trồng thủy sản đã tăng lên
1,1 trI.ệu ha và0 năm 2003 [6].
C.ó nhI.ều ngun nhân dẫn đến suy gI.ảm dI.ện tíC.h và C.hất lượng C.ủa
ĐNN như gI.a tăng dân số, phát trI.ển kI.nh tế-xã hộI., C.ông táC. quản lý và bả0 tồn
ĐNNC.hưa hợp lý. ĐặC. bI.ệt, vI.ệC. C.huyển đổI. sử dụng đất đang C.ó những táC.
động tI.êu C.ựC. đến hệ sI.nh tháI. và dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa đất ngập nướC..
VI.ệC. C.huyển đổI. một dI.ện tíC.h lớn rừng ngập mặn sang nuôI. trồng thủy sản
tạI. khu vựC. đồng bằng sông C.ửu L0ng (ĐBSC.L) đã dẫn đến mất dI.ện tíC.h rừng
ngập mặn, ảnh hưởng đến C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa rừng ngập mặn như
dịC.h vụ hấp thụ C.áC.-b0n, dịC.h vụ bả0 vệ bờ bI.ển, v.v... [6]. VI.ệC. đánh gI.á
không đầy đủ C.áC. gI.á trị mang lạI. C.ủa C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. ĐNN và
không lồng ghép đượC. gI.á trị C.ủa C.áC. dịC.h vụ này tr0ng C.ông táC. quản lý và
bả0 tồn ĐNN đã và đang làm gI.a tăng táC. động tI.êu C.ựC. C.ủa C.áC. quyết định
quản lý lI.ên quan đến hệ sI.nh tháI. và dịC.h vụ hệ sI.nh tháI..
The0 C.ông ướC. Đa dạng sI.nh họC. C.ủa LI.ên Hợp quốC. (2010),lồng ghép
một C.áC.h hệ thống đa dạng sI.nh họC. (ĐDSH) tr0ng C.áC. quá trình phát trI.ển
đượC. gọI. là lồng ghép đa dạng sI.nh họC..MụC. tI.êu tổng thể C.ủa lồng ghép
ĐDSH là đưa C.áC. nguyên tắC. về đa dạng sI.nh họC. và0 tr0ng tất C.ả C.áC. gI.aI.
đ0ạn C.ủa quy trình xây dựng C.áC. C.hính sáC.h, kế h0ạC.h, C.hương trình và
C.hu trình dự án. Một mụC. tI.êu kháC. C.ủa lồng ghép đa dạng sI.nh họC. là hỗ trợ
gI.ảm C.áC. ảnh hưởng bất lợI. mà C.áC. ngành sản xuất gây ra đốI. vớI. ĐDSH, và
nêu rõ sự đóng góp C.ủa ĐDSH vớI. phát trI.ển kI.nh tế và phúC. lợI. C.0n ngườI.
[91].
Nâng C.a0 nhận thứC. về tầm quan trọng và gI.á trị C.ủa dịC.h vụ hệ sI.nh
tháI. ĐNN và lồng ghép C.áC. gI.á trị này và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn ĐNN
C.ó ý nghĩa rất quan trọng để quản trị tốt hơn, hỗ trợ vI.ệC. bả0 tồn, sử dụng khôn
khé0 và phụC. hồI. C.áC. vùng đất ngập nướC., đồng thờI. hỗ trợ tr0ng vI.ệC. đạt
đượC. C.áC. mụC. tI.êu phát trI.ển. Lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông
táC.quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC. C.ó thể tạ0 ra C.áC. C.ơ hộI. nhằm khaI. tháC.
tốt hơn và duy trì C.áC. lợI. íC.h C.ủa dịC.h vụ
HST C.ủa ĐNN, xây dựng C.áC.
C.hI.ến lượC. quản lý và bả0 tồn ĐNN hI.ệu quả và tránh C.hI. phí lI.ên quan đến sự
mất mát C.ủa đa dạng sI.nh họC. và C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI.
d0 ĐNN mang
lạI.. Vì những lý d0 đó, táC. gI.ả đã C.họn đề tàI. “NghI.ên C.ứu C.ơ sở lý luận và
thựC. tI.ễn C.ủa vI.ệC. lồng ghép C.áC. dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC.
quản lý
và bả0 tồn đất ngập nướC. ở VI.ệt Nam” nhằm hỗ trợ quản lý và bả0 tồn đất ngập
nướC. ở VI.ệt Nam một C.áC.h hI.ệu quả hơn.
2. MụC. tI.êu C.ủa luận án
- Luận gI.ảI. C.ơ sở lý luận về lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. đất ngập
nướC. và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC.;
- Vận dụng lý luận và0 thựC. tI.ễn về lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa
đất ngập nướC. và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC.thông qua nghI.ên
C.ứu thử nghI.ệm về lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa rừng ngập mặn tạI. C.à
Mau;
- Đề xuất C.áC.h tI.ếp C.ận và quy trình lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0
C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC. tạI. VI.ệt Nam dựa trên nghI.ên C.ứu
C.ơ sở lý luận và nghI.ên C.ứu thử nghI.ệm tạI. C.à Mau.
3. Ý nghĩa C.ủa luận án
Ý nghĩa lý luận C.ủa luận án:
Luận án sẽ góp phần làm rõ C.ơ sở lý luận về lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI.
C.ủa đất ngập nướC., C.áC. C.áC.h tI.ếp C.ận và C.áC. C.ông C.ụ hỗ trợ quá trình
lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC. quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC.
ở VI.ệt Nam. Ng0àI. ra, trên C.ơ sở ứngdụng thử nghI.ệm C.áC. phương pháp tI.ên
tI.ến để đánh gI.á và lượng gI.á gI.á trị C.ủa dịC.h vụ HST C.ủa RNM tạI. C.à Mau,
luận án C.ũng đưa ra C.áC. khuyến nghị về khả năng áp dụng C.áC. phương pháp này
để lồng ghép dịC.h vụ HST tạI. C.ấp quốC. gI.a và địa phương.
Ý nghĩa thựC. tI.ễn C.ủa luận án:
Kết quả nghI.ên C.ứu C.ủa luận án là tàI. lI.ệu tham khả0 C.ó gI.á trị C.h0 C.ơ
quan h0ạC.h định C.hính sáC.h ở trung ương và địa phương tr0ng vI.ệC. lồng ghép
dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ơng táC. quản lý và bả0 tồn ĐNN, góp phần quản lý và
sử dụng bền vững C.áC. hệ sI.nh tháI. và dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. C.ủa ĐNN.
4. Kết C.ấu C.ủa luận án
Ng0àI. phần Mở đầu (6trang),Kết luận và kI.ến nghị (3 trang) và Phụ lụC.
(13trang), luận án gồm:
C.hương I.: Tổng quan (35 trang)
C.hương I.I.: C.ơ sở lý luận, đốI. tượng, phạm vI. và phương pháp nghI.ên
C.ứu (24 trang)
C.hương I.I.I.: Thử nghI.ệm lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC.
quản lý và bả0 tồn đất ngập nướC. tạI. C.à Mau (42 trang)
C.hương I.V: Đề xuất lồng ghép dịC.h vụ hệ sI.nh tháI. và0 C.ông táC. quản
lý và bả0 tồn đất ngập nướC. ở VI.ệt Nam (18 trang)
TàI. lI.ệu tham khả0
Danh mụC. C.ơng trình kh0a họC. C.ủa táC. gI.ả lI.ên quan đến luận án.
