Những biện pháp nâng cao hiệu quả của việc sử dụng giáo án điện tử trong hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở trường THPT

MỤC LỤC
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 3
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT 18
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài.
Hiện nay, cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật, công nghệ phát triển
ngày càng nhanh và đang được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội
của
thế giới nói chung và nước ta nói riêng. Đặc biệt nó đã và đang ứng dụng rộng
rãi trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Ngành giáo dục hiện nay đang đẩy
mạnh việc đổi mới phương pháp, ứng dụng công nghệ thông tin và thiết bị
vào dạy học, đặc biệt là ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nhằm phát huy tính chủ động,
tích cực và sáng tạo của học sinh. Vì thế việc ứng dụng công nghệ thông tin
vào hoạt động dạy học trở thành nhiệm vụ hết sức cấp thiết và quan trọng của
giáo viên, đặc biệt là giáo viên bậc THPT, trong đó có những giáo viên dạy bộ
môn Ngữ văn.
Ứng dụng công nghệ thông tin, soạn và giảng dạy bằng giáo án điện tử
có nhiều ưu điểm: sử dụng những hình ảnh, âm thanh, nhạc và phim trong
bài dạy sẽ tạo được nhiều sự hứng thú và đạt nhiều hiệu quả giáo dục cho học
sinh trong qu¸ trình học tập ở nhà trường phổ thông. “Đổi mới phương pháp
dạy học gắn liền với đổi mới về phương tiện dạy học và môi trường học tập.
Ứng dụng công nghệ thông tin cho phép tạo ra một môi trường học tập mới –
môi trường dạy học điện tử” (E-Learning).
Để giảng dạy thành công một tiết Văn, người giáo viên phải có phương
pháp dạy học thích hợp. Mặc dù vậy không phải lúc nào, giáo viên nào cũng
cung cấp đầy đủ kiến thức của bài học cho học sinh trong thời lượng nhất
định và lại gợi được sự hứng thú, phát huy được tính tích cực chủ động chiếm
lĩnh kiến thức của các em.
Từ thực tế giảng dạy trong nhà trường, căn cứ vào tình hình của học
sinh tôi nhận thấy: việc đối mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo của học sinh bằng việc ứng dụng công nghệ thông tin

trong giảng dạy môn Ngữ văn là một vấn đề thật sự cần thiết để bắt kịp với xu
thế phát triển của xã hội. Đặc biệt, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong
giảng dạy môn Ngữ văn ở trường trung học phổ thông Bá Thước càng có ý
nghĩa hơn, bởi đối tượng của hoạt động dạy học là những học sinh với chất
lượng đầu vào khá thấp, còn nhiều học sinh chưa thật hứng thú với việc học
tập đặc biệt là môn Ngữ văn. Thêm vào đó, khả năng tiếp thu và chiếm lĩnh tri
thức của các em còn nhiều hạn chế.
Mục đích của việc học Văn trong những năm gần đây là để dạy cho học
sinh cách cảm, cách nghĩ, rèn luyện tư duy diễn đạt cho học sinh Với suy
nghĩ như trên, sau một thời gian tìm tòi đổi mới phương pháp giảng dạy tôi đã
áp dụng việc ứng dụng công nghệ thông tin ở một vài lớp khi dạy một số tiết
đọc Văn, tiếng Việt, Làm văn, lí luận văn học, văn học sử…và đã có những
kết quả khả quan.
Trong quá trình soạn giáo án điện tử để phục vụ cho công tác giảng dạy
môn Ngữ văn ở nhà trường, bản thân đã rút ra một số phương pháp để nâng
cao hiệu quả trong việc soạn và giảng dạy giáo án điện tử như: những vấn đề
cần chuẩn bị trước khi soạn giáo án, tiến trình soạn bài và cách thức giảng
dạy, chuẩn bị tư liệu để nhằm nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Ngữ
Văn ở trường THPT Bá Thước.
2. Mục đích nghiên cứu.
Qua việc nghiên cứu để viết sáng kiến kinh nghiệm, tôi cũng đã tự nâng
cao năng lực chuyên môn của bản thân, đồng thời qua đây cũng muốn chia sẻ
kinh nghiệm với đồng nghiệp về những biện pháp mà bản thân đã tìm hiểu và
kiểm nghiệm trong việc sử dụng giáo án điện tử vào hoạt động dạy, học môn
Ngữ văn để việc giảng dạy đạt hiệu quả, tạo nhiều hứng thú đối với môn học
của học sinh và góp phần cải thiện tình trạng dạy học Ngữ văn hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
- Đối tượng nghiên cứu: Việc sử dụng giáo án điện tử trong hoạt động dạy,
học môn Ngữ văn ở trường THPT Bá Thước.
- Phạm vi nghiên cứu:

+ Đề tài được nghiên cứu ở trường THPT Bá Thước, huyện Bá Thước, tỉnh
Thanh Hóa.
+ Người được nghiên cứu: giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn và học sinh
trường THPT Bá Thước, huyện Bá Thước, tỉnh Thanh Hóa.
4. Phương pháp nghiên cứu.
4.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận.
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản liên
quan đến sáng kiến.
4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi.
- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.
2
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Chương 1: Cơ sở lí luận.
1.1. Quan niệm về giáo án điện tử.
Cần hiểu “giáo án điện tử” là bản thiết kế toàn bộ quá trình dạy - học
một đơn vị bài học (bao gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp) trên phương
tiện trình chiếu điện tử. Trong bản thiết kế này, các thao tác trình chiếu phải
luôn tương tác và tương thích với các thao tác dạy - học, đảm bảo được mối
quan hệ hoạt động (thầy - tri thức và kĩ năng - trò), trở thành một phương diện
thể hiện cụ thể hóa của một phương pháp dạy - học bộ môn nhất định. Trong
bản thiết kế này có thể có các hình ảnh, âm thanh, các mô phỏng thí nghiệm…
1.2. Công tác chuẩn bị trước khi soạn .
Trước khi tiến hành soạn giáo án, giáo viên cần nắm vững các kiến
thức cơ bản về cách sử dụng máy vi tính, soạn thảo văn bản trên phần mềm
Microsoft Office Word và phần mềm Microsoft Office PowerPoint, các phần
mềm xem hình ảnh, xem phim, coppy hình ảnh…
Để tiến hành soạn giáo án điện tử, trước hết chúng ta cần soạn kỹ giáo
án truyền thống. Đây là khâu quan trọng đầu tiên vì giáo viên cần xác định rõ
mục tiêu của bài dạy, tiết dạy, các phương pháp sử dụng trọng bài, các

phương tiện để tổ chức hoạt động cho giáo viên và học sinh. Ngoài ra giáo
viên cũng phải xác định tiến trình lên lớp, những hoạt động của giáo viên và
học sinh, nội dung chính của bài học, nội dung ghi bảng để định hướng chắc
chắn những thao tác và nội dung cơ bản của bài học, để dự kiến các phần soạn
vào giáo án điện tử vì có những phần có thể không đưa vào nội dung trình
chiếu nhưng trong quá trình giảng dạy sẽ trình bày. Ví dụ: Phần giới thiệu bài
mới, phần liên kết giữa các ý lớn trong bài…Nếu soạn tất cả vào giáo án điện
tử thì có quá nhiều slide phải liên kết với nhau, khi trình diễn có thể bỏ sót
hoặc lẫn lộn các phần liên kết hoặc học sinh nhầm lẫn trong quá trình ghi
chép vào vở.
Sau khi đã chuẩn bị tốt giáo án truyền thống, giáo viên căn cứ vào hoàn
cảnh ra đời, nội dung, đề tài, tư tưởng, nghệ thuật của tác phẩm, tiểu sử của
tác giả để tiến hành sưu tầm và lựa chọn tranh, ảnh, âm nhạc, những đoạn
phim, trang web có liên quan đến bài học.
Ví dụ: Khi soạn bài “Hồi trống Cổ Thành” (Trích hồi 28 - Tam quốc
diễn nghĩa của La Quán Trung, Ngữ văn - Lớp 10), chúng ta nên sưu tầm
những tranh ảnh về tác giả La Quán Trung, về tác phẩm “Tam quốc diễn
3
nghĩa”, hình ảnh của Quan Công, Trương Phi, Lưu Bị và liên quan đến đoạn
trích; sưu tầm bộ phim Tam quốc diễn nghĩa, sau đó chúng ta dùng phần mềm
VCD “cut” cắt đoạn phim có liên quan đến bài học.
Khi soạn bài “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử (Ngữ văn - Lớp 11 ),
ta có thể sưu tầm bài ngâm thơ Đây thôn Vĩ Dạ và coppy một số hình ảnh về
thiên nhiên và con người xứ Huế, cảnh thôn Vĩ… để học sinh cảm nhận thêm
được âm điệu ngọt ngào, giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
Hoặc soạn bài “Tuyên ngôn Độc lập” của Hồ Chí Minh (Ngữ văn - Lớp
12 ), chúng ta sưu tầm bài hát Lời Bác dặn trước lúc đi xa - Nhạc và lời: Trần
Hoàn, bộ phim tài liệu: Chân dung một con người và một số tranh của Bác vẽ,
những hình ảnh của Bác Hồ lúc đọc bản tuyên ngôn
Muốn soạn và giảng dạy bằng giáo án điện tử có hiệu quả hơn, chúng ta

cần chuẩn bị, sử dụng các đồ dùng dạy học khác để hỗ trợ nếu không có điều
kiện để đưa vào giáo án như băng cassette ghi âm các chương trình trên đài
truyền hình, đài phát thanh, các tờ báo, tạp chí có liên quan đến bài dạy.
1. 3. Các phương pháp soạn giáo án.
Trước hết cần nắm vững các thao tác sử dụng phần mềm PowerPoint
như: làm việc với tập tin, quản lí các slide, định dạng slide, chọn dạng màu
4
nền, nhập văn bản, hiệu chỉnh văn bản, sử dụng các công cụ vẽ, sử dụng
Wordart, chèn hình ảnh, âm thanh, phim, thiết lập biểu đồ, chèn nút điều
khiển, thiết lập hiệu ứng, chọn dạng hiệu ứng
1. 3.1.Các bước thực hiện.
- Hoàn chỉnh giáo án trên word (gồm đầy đủ và chi tiết các hoạt động).
- Thiết kế các slide hỗ trợ và tạo hiệu ứng như dự kiến.
- Chuẩn bị thêm các phương tiện khác (nếu cần thiết): bảng phụ, tài liệu trực
quan…
- Kiểm tra, đánh giá bước đầu toàn bộ giáo án và các slide hỗ trợ trước khi lên
lớp.
1. 3.2. Những lưu ý khi tạo slide.
 Sử dụng màu sắc trong các trang trình chiếu.
Để có những trang trình chiếu thu hút và ấn tượng, ngoài nội dung khoa
học ra, chúng ta phải biết sử dụng màu sắc hợp lí: chọn màu, phối màu giữa
nền và chữ, phối màu giữa các dòng văn bản.
Nếu chữ viết trong một trang chỉ có một màu duy nhất, người đọc sẽ rất
nhàm chán (ngoại trừ trường hợp, trên trang đó chỉ chứa một loại nội dung
duy nhất). Ngược lại, sử dụng quá nhiều màu sắc trong một trang hoặc trong
một bài giảng sẽ làm cho học sinh hoặc thích thú với màu sắc mà không tập
trung vào nội dung bài học, hoặc có cảm giác khó chịu, dẫn đến phản tác
dụng. Chỉ nên sử dụng nhiều nhất là 5 màu trong mỗi trang bài giảng.
 Chữ viết trong trang trình chiếu
- Kiểu chữ: 2 kiểu chữ thường được chọn nhất là: Times New Roman và

Arial. Chú ý: cùng một cỡ chữ nhưng chữ Arial lớn hơn Times New Roman 1
bậc.
- Cỡ chữ: nếu không phải là đề mục của bài thì nên dùng cỡ chữ 24 (trường
hợp bất khả kháng, phải viết nhiều chữ trên một trang thì có thể nhỏ hơn) và
lớn nhất là 28, 32.
- Số chữ trên một trang trình chiếu: vấn đề này cũng cần lưu ý. Để các trang
trình chiếu chứa đủ nội dung cơ bản của bài học, không nhất thiết phải viết
nhiều, viết nguyên câu, viết hết mọi điều như trong sách giáo khoa, có thể làm
như sau:
+ Thay vì viết nguyên câu, ta chọn từ khóa hoặc cụm từ khóa cho chính xác
để đưa lên màn hình thay cho câu ấy.
+ Nếu không có gì đặc biệt, trên mỗi trang nên có khoảng từ 10 đến 15 dòng,
mỗi dòng không quá 10 chữ để trang trình chiếu được tập trung và sáng sủa.
- Việc sử dụng WordArt: chú ý không chọn những mẫu quá cầu kì hoặc khó
đọc.
 Sử dụng các hiệu ứng (Effect) trên trang trình chiếu, và các hiệu
ứng hình ảnh, âm thanh.
Cần hạn chế sử dụng các effect “quay lộn”, “bay nhảy”. Các effect vui
mắt nhưng không cần thiết, không đúng lúc sẽ gây thích thú cho các em
5
nhưng không phải với nội dung bài giảng mà là với phần mềm của máy tính.
Cho nên chỉ nên sử dụng các effect vừa phải, đảm bảo ở mức đủ sinh động:
- Nên dùng một số kiểu cho màn hình xuất hiện (Animation Schemes): Grow
and exit, Boumerang and exit, Title arc, Compress, Big title, Unfold, Rise up,
Bounce, Ellipse motion, Float. Mỗi phần nên dùng một kiểu thống nhất.
- Các kiểu xuất hiện chữ (Custom Animation) thì nên sử dụng hạn chế ở một
vài effect như: Box, Diamond, Rise up, Ease In hoặc những chức năng tương
tự. Chú ý, cho thực hiện nhanh để không mất thời gian và nhàm chán (chọn
Fast hoặc Very Fast trong ngăn Speed).
Khi thiết lập và chọn dạng hiệu ứng hoạt hình, có thể chọn chế độ

Automaticaly hay On Mouse click tuỳ theo năng lực sử dụng giáo án và giảng
dạy của giáo viên. Tuy nhiên nên chọn chế độ On Mouse click để giáo viên
chủ động click chuột khi giảng dạy, chủ động về thời gian bài dạy và thích
hợp với bộ môn Ngữ văn.
Khi thiết lập và chọn dạng hiệu ứng âm thanh, trong phần mềm
PowerPoint có các dạng âm thanh khác nhau, cần chọn các loại âm thanh phù
hợp với tính chất, tư tưởng của bài dạy. Có slide nên thiết lập âm thanh nhưng
có phần không cần vì chúng ta khi giảng dạy vừa cho hiển thị slide vừa giảng
bài, nếu có quá nhiều âm thanh hoặc âm thanh không phù hợp thì vừa ồn vừa
có tác dụng phản cảm đối với học sinh khi tiếp thu bài học.
Ví dụ : Trong slide có tên bài học, tên tác phẩm, tên tác giả, câu hỏi đặt
vấn đề thì nên chọn chế độ hoạt hình tự động Automaticaly và thiết lập, chọn
dạng âm thanh. Thế nhưng trong phần các slide có các nội dung chính của bài
học thì không nên thiết lập chế độ hoạt hình tự động mà nên chọn chế độ click
chuột và không định dạng âm thanh
Chú ý: Nên chọn nhiều hiệu ứng hoạt hình và âm thanh khác nhau để
không gây nhàm chán cho học sinh, đồng thời thích hợp với các phần của bài
dạy.
Khi sử dụng hình ảnh để minh hoạ cho bài học cần lựa chọn những
hình ảnh, những bức tranh tiêu biểu phù hợp với từng phần và toàn bộ bài
học. Không nên sử dụng nhiều hình ảnh có nội dung ít liên quan đến bài học
vì chúng ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ của bài dạy, ảnh hưởng đến sự cảm
nhận văn chương của học sinh.
Ví dụ : Trong bài “Phong cách ngôn ngữ báo chí” trong chương trình
Ngữ văn lớp 11, ở phần bài tập củng cố có nhiều bài tập khác nhau, dưới đây
là cách chọn hình ảnh phù hợp với nội dung của một bài tập (một slide).
Đoạn văn sau viết theo thể loại nào của văn bản báo chí?
“ Chiều 6 – 10, tại Trung tâm Công nghệ phần mềm đã diễn ra lễ
bế giảng lớp đào tạo Tin học dành cho cán bộ công chức các sở,
ban, ngành trong toàn tỉnh ”

6
a/ Bình luận
a/ Bình luận
b/ Tin tức
b/ Tin tức
c/ Tiểu phẩm
c/ Tiểu phẩm
d/ Phóng sự
d/ Phóng sự
 Sử dụng các trang PowerPoint kết hợp các hoạt động dạy và minh
hoạ.
Trong giáo án điện tử, giáo viên cần mở rộng nội dung ra thực tế (bằng
hình ảnh, phim), cần cập nhật thông tin hoặc chèn các câu hỏi, hướng dẫn
thảo luận…trong khi vẫn phải để nội dung bài giảng trên trang PowerPoint
phát triển liên tục, có nhiều cách để người thiết kế thực hiện điều đó:
- Sử dụng “liên kết” (Hyperlink),
- Chèn tư liệu bằng các hiệu ứng xuất hiện và xóa đi (Add effect).
Khi thiết lập các mối liên kết (Hyperlink) giữa các slide chính và slide
phụ, hoặc với các trang web, văn bản Word, Excel, nhạc, phim cần phải có
các dấu hiệu được trình bày rõ ràng và có sự cân đối, màu sắc hài hoà đảm
bảo tính thẩm mỹ.
1. 4. Các phương pháp giảng dạy.
Trước khi giảng dạy chính thức, giáo viên cần nắm vững giáo án truyền
thống và trình diễn nhiều lần để nắm chắc các dấu hiệu, các phần liên kết
trong bài soạn để tránh nhầm lẫn khi dạy, hoặc nếu có sự nhầm lẫn trong các
phần liên kết thì thiết lập lại.
Khi giảng dạy, các slide chính (nội dung chính của bài học, bài tập )
sẽ được hiển thị với thời gian nhiều hơn so với các slide phụ (câu hỏi, ví dụ )
để học sinh nắm đầy đủ kiến thức của bài học, làm được bài tập, đồng thời có
thời gian để viết nội dung cơ bản của bài học .

Nếu có sự cố khi trình diễn trong lúc giảng dạy, các slide không hiển
thị theo trình tự vì nhầm lẫn thì nên thoát phần đang trình diễn để trình diễn
lại slide ở phần đang dạy, không nên bỏ qua tiếp tục trình diễn các slide tiếp
theo vì có thể sẽ bỏ qua một phần kiến thức bài dạy. Cách thoát như sau:
Nhấn Esc để thoát phần đang trình diễn hoặc click chuột bên phải, sau đó
click vào mục End Show và tiếp tục nhấn Slide Show/ View Show.
Chương 2: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu.
2.1. Thực trạng chung.
Trong những năm gần đây, ngày càng nhiều giáo viên ứng dụng công
nghệ thông tin vào dạy học môn Ngữ văn. Đó là một chuyển biến đáng mừng,
đáng trân trọng, cần phát huy. Song không phải ai, không phải lúc nào tiết dạy
bằng giáo án điện tử cũng phát huy hết hiệu quả.
Biểu hiện phổ biến nhất trong các giờ gọi là dạy bằng giáo án điện tử là
việc giáo viên trình chiếu trên màn hình tất cả các slide được thiết kế trên các
phần mềm PowerPoint, Violet, … Ví dụ slide dưới đây:
7
Slide này khá nhiều chữ, giáo viên dựa vào đó đọc lại cho học sinh
nghe, ghi.
Một số giáo viên không hoạch định kế hoạch lên lớp, chưa xác định
đơn vị kiến thức, kiến thức tích hợp, ít chú trọng đến phương pháp, phương
tiện (nếu có chỉ là những câu hỏi được trình chiếu trên màn hình thay cho việc
giáo viên ghi trên bảng đen, như cách làm truyền thống), biến màn hình thay
bảng đen phấn trắng. Khi cho học sinh thảo luận nhóm, các em trình bày
xong, giáo viên lại củng cố lại bằng những slide đã chuẩn bị sẵn, như vậy vô
tình “buộc” các em hiểu theo cách mà giáo viên đã hiểu. Điều đó biến hoạt
động nhóm trước đó thành hình thức, khó thuyết phục học sinh.
Nguyên nhân của vấn đề là do nhiều người hiểu chưa đúng về giáo án
có sử dụng phần mềm tin học hỗ trợ với việc trình chiếu nội dung bài giảng;
nhiều tiết dạy còn mang nặng tính biểu diễn. Nhiều lúc học sinh nhầm lẫn
giữa hình tượng văn học vốn được xây dựng bằng nghệ thuật ngôn từ với

những con người “bằng xương bằng thịt” trong phim, ảnh, (những hình tượng
nhân vật này đã qua lăng kính chủ quan của đạo diễn, diễn viên,…). Hậu quả
của việc làm ấy dẫn đến sự chuyển đổi hình thức từ đọc chép, ghi chép sang
chiếu chép. Học sinh chỉ tiếp thu hiệu ứng công nghệ thông tin chứ thực sự
vẫn chưa chủ động sáng tạo trong tiếp thu văn bản, các em còn xơ cứng,
“chịu” sự áp chế từ các slide trình chiếu được soạn sẵn.
Bởi thế, có nhiều ý kiến cho rằng dùng giáo án điện tử làm phương tiện
dạy học môn Ngữ văn sẽ làm hạn chế hiệu quả vì môn Ngữ văn hấp dẫn
người đọc bởi tính hình tượng và tính gợi hình gợi cảm của nó, cho nên máy
móc sẽ thiếu độ rung cảm của tâm hồn thì tiết dạy khó thành công
Cũng có ý kiến cho rằng sử dụng giáo án điện tử không làm rõ được
đổi mới phương pháp, bởi lạm dụng máy chiếu sẽ không gợi được trí tưởng
8
tượng của học sinh, giờ học sẽ rời rạc, xơ cứng, học sinh không cảm thụ được
nét đẹp của văn chương.
2.2. Thực trạng của việc sử dụng giáo án điện tử trong hoạt động
dạy, học Văn ở nhà trường THPT Bá Thước.
Qua thực tế dự giờ của các đồng nghiệp và cũng chính từ bản thân, tôi
thấy khi sử dụng giáo án điện tử cũng có khá nhiều bất cập:
Thứ nhất: văn chương hấp dẫn người đọc bởi tính hình tượng, tính gợi
cảm của nó, nhưng khi sử dụng giáo án điện tử, phần lớn giáo viên hầu như bị
phụ thuộc hoàn toàn vào màn hình máy tính, tiết học thì sinh động nhưng chữ
chạy nhanh quá, học sinh không ghi bài kịp. Học sinh cắm cúi ghi chép vì sợ
cô giáo chuyển sang slide khác, cuối cùng dẫn đến một tiết học rời rạc, học
sinh không cảm nhận được nét đặc sắc của văn bản.
Thứ hai: khi soạn giáo án điện tử, giáo viên biên soạn thường không
phân định rạch ròi giữa nội dung giảng và nội dung cần ghi chép. Giáo viên
cứ chiếu kiến thức với dung lượng lớn lên màn hình mà chưa thật chú trọng
đến việc dẫn dắt, khơi gợi cho học sinh nắm bắt kiến thức, điều này dẫn đến
tình trạng học sinh mải miết ghi mà không kịp nhận thức về giá trị tác phẩm.

Thứ ba: một số bài giảng quá tham lam và lạm dụng công nghệ thông
tin, đưa quá nhiều hiệu ứng, tranh ảnh không đúng lúc, trang trí màu sắc lòe
loẹt dẫn đến sự chi phối sự chú ý của học sinh trong tiết học không phát huy
được óc quan sát và sự tưởng tượng, thiếu sự tư duy để cảm nhận được vẻ
đẹp, cái hay, cái tình, cái hồn của văn chương.
Bên cạnh đó, còn một số giáo viên chưa thật thành thạo trong việc soạn
và dạy bằng giáo án điện tử, nhiều học sinh chưa có kĩ năng nghe, nhìn và ghi
chép, chưa có ý thức chuẩn bị bài ở nhà dẫn đến tình trang thụ động trong
việc lĩnh hội tri thức.
Như vậy, việc giảng dạy giáo án điện tử cũng có thể là con dao hai
lưỡi, nếu lạm dụng quá, học sinh bị cuốn hút vào âm thanh sống động mà
quên nội dung chính của bài.
Chương 3: Giải pháp và tổ chức thực hiện.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy Ngữ văn là vấn đề
được nhiều người quan tâm bởi tính đặc thù của bộ môn, song từ thực tế cho
thấy giảng dạy, vận dụng công nghệ thông tin vào dạy học Ngữ văn thật sự
mang lại hiệu quả không nhỏ mà bất kì người giáo viên nào cũng có thể nhận
ra.
Rõ ràng, hiệu quả của phương pháp giảng dạy mới bằng giáo án điện tử
không thể phủ nhận nếu chúng ta có phương pháp sử dụng hiệu quả. Nếu
được đầu tư cẩn thận, phương pháp này sẽ tạo hứng thú, lôi cuốn sự chú ý của
học sinh, đặc biệt khi giảng những nội dung có minh họa bằng tranh ảnh, âm
thanh, sơ đồ Điều này rất bổ ích và cần thiết mà một tiết dạy bình thường
khó có thể thực hiện được.
Từ thực tế giảng dạy của bản thân và các đồng nghiệp, tôi nhận thấy
cần phải có phương pháp phù hợp vừa phát huy được tính tích cực chủ động,
9
vừa gợi được hứng thú cho học sinh, vừa truyền tải hết nội dung của bài trong
khoảng thời gian có hạn, giáo viên cũng không phải giảng và ghi bảng quá
nhiều đặc biệt là đối với những bài văn học sử hoặc các bài tiếng Việt.

Khi thiết kế giáo án điện tử cần bảo đảm được tính hệ thống, tính mạch
lạc, tính chính xác và hướng đến các hoạt động phát huy tính tích cực của học
sinh, nên làm cho học sinh được bộc lộ suy nghĩ của mình qua giờ học.
Sự trình diễn đừng quá cầu kì, phô diễn mà phải chú ý mục tiêu đặt ra
từ bài học. Tuy nhiên, không phải bài nào ta cũng dạy qua máy, cần có sự
chọn lọc. Khâu chuẩn bị bài cũng phải chu đáo và luôn tìm tòi sáng tạo,
phương pháp có thay đổi, có phong phú bài dạy mới có kết quả tốt. Khi dạy,
giáo viên phải luôn tâm niệm một điều: Máy móc chỉ là phương tiện, chỉ có
phương pháp giảng dạy làm sao đạt hiệu quả mới là cần thiết. Hiệu quả tiết
học vẫn tập trung vào vai trò của người thầy. Người thầy không chỉ là người
truyền thụ kiến thức mà còn phải biết dẫn dắt học sinh tham gia tích cực vào
bài giảng như thế nào. Như vậy, chỉ có phương pháp giảng dạy làm sao đạt
hiệu quả mới là cần thiết. Vì thế, trong tiết học, giáo viên nên kết hợp cả
phương pháp hiện đại và phương pháp truyền thống: ngoài việc dùng các hình
ảnh, đoạn phim ngắn để minh họa nên cho học sinh thảo luận, kể chuyện, tự
nhận xét và phát biểu ý kiến của mình, các em sẽ tiếp thu nhanh bài học.
Để giờ dạy bằng giáo án điện tử đạt hiệu quả, ta phải thực hiện tốt các
khâu: soạn bài – trình chiếu – và hướng dẫn học sinh ghi chép.
Căn cứ vào thực tế giảng dạy ở một số lớp và dự giờ của các đồng
nghiệp, tôi mạnh dạn đề ra những biện pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả của
việc sử dụng giáo án điện tử trong hoạt động dạy, học môn Ngữ Văn ở
trường THPT Bá Thước như sau:
Đối với phân môn Đọc văn: trong chương trình Ngữ văn THPT có rất
nhiều bài Đọc văn có thể lựa chọn để dạy bằng giáo án điện tử, bởi nó sẽ đem
lại hiệu quả cao trong việc truyền thụ kiến thức của giáo viên và lĩnh hội tri
thức của học sinh.
Ví dụ 1: Dạy bài bút kí “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” của Hoàng
Phủ Ngọc Tường bằng PowerPoint sẽ rất có hiệu quả, bởi nó sẽ đem đến trực
quan sinh động cho học sinh thông qua những hình ảnh về Huế, về dòng sông
Hương, âm nhạc Huế…làm tăng thêm hiệu quả của văn chương. Nói giống

như Nguyễn Tuân, ta vận dụng tri thức của các ngành nghệ thuật khác nhau
để tăng thêm hiệu quả của văn chương. Học sinh sẽ nhìn thấy qua màn hình
dòng sông “sáng xanh trưa vàng chiều tím” và sẽ cảm nhận được chất thơ của
Huế, thấy được bề dày văn hóa Huế, và nét riêng của tâm hồn Huế.
Ví dụ 2: Khi dạy bài “Truyện Kiều”, phần một: Tác giả, mục II: Sự
nghiệp văn học, mục 1: Các sáng tác chính, chúng ta có thể lập một bảng so
sánh để thấy được sự sáng tạo của Nguyễn Du để tạo nên một tác phẩm mới
với cảm hứng mới, nhận thức lí giải nhân vật theo cách riêng của ông dựa trên
cơ sở cốt truyện tiểu thuyết chương hồi “Kim Vân Kiều truyện” của Trung
Quốc.
10
Ví dụ 3: Khi dạy bài “Tổng kết phần Văn học” (Ngữ văn 10) bằng
giáo án điện tử, chúng ta có thể sử dụng sơ đồ sau để giúp học sinh có cái
nhìn toàn diện về văn học trung đại Việt Nam.
Đối với phân môn tiếng Việt: dạy giáo án điện tử rất thuận tiện đặc
biệt là những tiết học luyện tập, tổng kết kiến thức phải sử dụng bảng phụ thì
sử dụng giáo án điện tử sẽ bớt công chuẩn bị bảng phụ. Hơn nữa phông chữ
có đủ màu sắc, giúp cho giáo viên nhấn mạnh nội dung quan trọng. Riêng
trong những giờ tiếng Việt: ngôn ngữ nghệ thuật khác ngôn ngữ sinh hoạt ở
điểm nào, những yêu cầu sử dụng tiếng Việt ra sao…nếu được trực tiếp tai
11
nghe mắt thấy trên màn hình sẽ giúp học sinh hiểu bài rất nhanh và cả lớp sẽ
cùng làm việc chứ không còn thụ động ở phía thầy giảng trò chép như trước.
Ví dụ: Khi dạy bài “Những yêu cầu sử dụng tiếng Việt” (Ngữ văn
10), ở phần II: Sử dụng hay, đạt hiệu quả giao tiếp cao, giáo viên có thể cho
học sinh nghe một đoạn nhạc trong bài hát “Lòng mẹ”, sau đó đặt câu hỏi:
“Lời bài hát đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Tác dụng của việc sử dụng
phép tu từ đó?” thì sẽ tạo được hứng thú và khơi gợi khả năng nắm bắt tri
thức của học sinh.
Đối với các bài Văn học sử: việc giảng dạy văn học sử không phải lúc

nào cũng đem lại kết quả tốt nhất, bởi lẽ khác với việc giảng dạy tác phẩm
văn chương, người giáo viên giúp học sinh đi tìm hiểu một tác phẩm nghệ
thuật, thì kiến thức văn học sử là kiến thức giao thoa giữa khoa học và nghệ
thuật. Mặt khác, dung lượng kiến thức trong một bài văn học sử thường lớn.
Để giảng dạy thành công một bài văn học sử đòi hỏi người giáo viên phải có
phương pháp giảng dạy thích hợp. Mặc dù vậy, không phải giáo viên nào
cũng vừa cung cấp đầy đủ kiến thức của bài văn học sử cho học sinh trong
thời lượng nhất định lại vừa gợi được sự hứng thú, phát huy được tính tích
cực chủ động của các em. Đối với học sinh, do tính chất của bài học tương
đối khô khan cho nên các em ít hứng thú, mặt khác chưa phải học sinh nào
cũng tích cực chủ động trong việc chiếm lĩnh kiến thức, biết học đúng cách để
có thể tiếp thu đầy đủ nội dung của một bài văn học sử. Vì thế, để đạt hiệu
quả cao khi dạy các bài học này, giáo viên nên chọn dạy bằng giáo án điện tử.
12
Ví dụ: Dạy bài: Khái quát văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế
kỉ XIX. Ở mỗi giai đoạn phát triển chúng ta có thể lập bảng với nội dung như
slide dưới đây để học sinh dễ hình dung và nắm bắt nội dung bài học.

Hoặc giáo viên cũng nên trình chiếu một vài hình ảnh của một số tác
giả tiêu biểu cho từng giai đoạn để học sinh dễ thuộc, dễ nhớ.
Ở phần củng cố nội dung bài học, giáo viên có thể chuẩn bị bài tập như
slide dưới đây:
13
Ở những tiết Làm văn: dạy bằng giáo án điện tử rất thuận tiện, đặc
biệt là ở các tiết dạy mà mục tiêu bài học là hình thành và rèn luyện cho học
sinh kĩ năng lập dàn ý.
Ví dụ: Dạy bài “Lập dàn ý bài văn nghị luận” (Ngữ văn 10). Để giúp
học sinh nắm bắt dễ dàng khâu tìm ý cho bài văn trước khi tiến hành lập dàn
ý, giáo viên có thể khái quát bằng sơ đồ sau:
14

Hoặc ở phần Ghi nhớ, để khái quát nội dung bài học, giáo viên có thể
chuẩn bị sơ đồ:
Đối với các bài lí luận văn học: để học sinh nhanh chóng nắm bắt các
khái niệm trừu tượng, chúng ta có thể khái quát bằng các bảng, từ đó dành
nhiều thời gian cho hoạt động luyện tập.
Ví dụ: Dạy bài “Nội dung và hình thức của văn bản văn học” (Ngữ
văn 10). Giáo viên nên thiết kế 2 bảng:
Bảng 1: Hiển thị tên và nội dung các khái niệm thuộc về mặt nội dung
của văn bản văn học.
15
Bảng 2: Hiển thị tên và nội dung các khái niệm thuộc về mặt hình thức
của văn bản văn học.
Một giờ dạy giỏi không phải là giờ thuyết giảng và phô diễn kiến thức,
giáo viên giành nói từ đầu đến cuối, mà phải là sự dẫn dắt khéo léo, hệ thống
câu hỏi phải phát huy trí tuệ học sinh, tạo ra tình huống có vấn đề để học sinh
tranh luận, sau giờ học học sinh nắm vững kiến thức và có khả năng vận dụng
kiến thức. Vấn đề đặt ra là người sử dụng làm sao “làm chủ” được công nghệ,
kỹ thuật, ứng dụng nó một cách có hiệu quả nhất, lấy học sinh là tâm điểm
của buổi học, hãy nhìn và cảm nhận theo góc nhìn của các em, chắc chắn
chúng ta sẽ có một giờ giảng dạy hợp lý và hiệu quả.
Chương 4: Kiểm nghiệm.
Sau khi áp dụng cách dạy cũ ở một lớp và sử dụng giáo án điện tử ở
một lớp khác thì tôi thấy kết quả khác nhau. Lớp dạy theo cách cũ học sinh
nắm được bài nhưng khó khái quát được nội dung chính và khắc sâu được
kiến thức, lớp còn lại nắm bài nhanh hơn, khái quát được kiến thức và quan
trọng là việc khắc sâu kiến thức tốt hơn, hứng thú hơn.
Để đảm bảo tính khách quan, tôi chọn 2 lớp có lực học tương đương
nhau là lớp 11A5 và 11A6 để làm đối tượng thực hiện đề tài. Kết quả cụ thể
như sau:
Kết quả bài kiểm tra kiểm nghiệm số 1.

Sau khi dạy bài “Khái quát văn học Việt Nam giai đoạn 1900-1945”
bằng giáo án điện tử tại lớp 11A6 và bằng phương pháp truyền thống với
bảng đen, phấn trắng ở lớp 11A5, tôi đã sử dụng câu hỏi sau đây để kiểm tra
kiến thức cũng như sự tiếp thu bài học của học sinh: “Em hãy cho biết văn
16
học giai đoạn 1900 - 1945 có những đặc điểm lớn nào? Những thành tựu
mà văn học giai đoạn này đã đạt được? Bằng sự hiểu biết của mình em hãy
lí giải và phân tích những đặc điểm cũng như thành tựu mà văn học giai
đoạn này đã đạt được?” thì thu được kết quả cụ thể như sau:
Kết quả
Lớp-sĩ số
Điểm
Hứng
thú
(%)
Dưới 5 Từ 5 - 6 Từ 7 - 10
SL % SL % SL %
11A6 41 0 0 18 43.9 23 56.1 100
11A5 37 2 5.4 20 54.1 15 40.5 80
Kết quả bài kiểm tra kiểm nghiệm số 2.
Sau khi dạy bài “Đây thôn Vĩ Dạ” bằng giáo án điện tử tại lớp 11A6 và
không sử dụng giáo án điện tử ở lớp 11A5, tôi tiến hành cho học sinh làm bài
kiểm tra kiểm nghiệm với câu hỏi: “Cảm nhận của em về bức tranh phong
cảnh – tâm cảnh trong bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” của Hàn Mặc Tử?” thì
thu được kết quả cụ thể như sau:
Kết quả
Lớp-sĩ số
Điểm
Hứng
thú

(%)
Dưới 5 Từ 5 - 6 Từ 7 - 10
SL % SL % SL %
11A6 41 0 0 20 48.8 21 51.2 100
11A5 37 3 8.1 23 62.2 11 29.7 85
Từ hai bảng trên, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy, ở giờ dạy có sử
dụng giáo án điện tử, học sinh lĩnh hội tri thức và có khả năng vận dụng kiến
thức tốt hơn, hứng thú với bài học nhiều hơn.
17
C. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
1. Kết luận.
Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy và học tập ở bậc THPT
nhất là môn Ngữ văn là một yêu cầu đặc biệt quan trọng trong việc đổi mới
phương pháp dạy học của giáo viên và học sinh hiện nay. Thực tế đã chứng
minh những hiệu quả nhất định mà phương pháp dạy học mới này mang lại
trong việc phát huy tính tích cực, chủ động và khơi gợi hứng thú học tập của
học sinh. Để soạn giáo án điện tử và giảng dạy môn Ngữ văn có hiệu quả đòi
hỏi sự cố gắng không ngừng trong quá trình tự học của mỗi giáo viên. Bởi vì
để hoàn thành giáo án điện tử cho một tiết dạy, ngoài việc thành thạo các kỹ
năng sử dụng máy vi tính và các phần mềm ứng dụng có liên quan, chúng ta
cần phải bỏ nhiều công sức vào việc tìm kiếm, sưu tầm, lựa chọn các nguồn tư
liệu phù hợp với từng tiết dạy, với từng tác phẩm. Thời gian để đầu tư vào
việc soạn giáo án điện tử cũng nhiều hơn soạn giáo án truyền thống.
Trước khi soạn giáo án điện tử, giáo viên cần phải soạn và nắm kỹ giáo
án truyền thống. Có như vậy việc giảng dạy mới đạt hiệu quả cao. Bên cạnh
đó, chất lượng của một giờ dạy Văn bằng giáo án điện tử còn phụ thuộc rất
nhiều vào quá trình học bài cũ, chuẩn bị bài mới và khả năng tiếp thu của học
sinh. Mặt khác, khi dạy học bằng giáo án điện tử, ngoài những phần đã soạn ở
trong giáo án, chúng ta cũng phải xen vào một số đoạn thuyết giảng để tạo
điều kiện cho học sinh cảm thụ văn học một cách sâu sắc hơn.

Việc giảng dạy môn Ngữ văn bằng giáo án điện tử ở trường THPT Bá
Thước cũng còn tồn tại một vài bất cập, đó là một số giáo viên chưa thực sự
làm chủ được tri thức và máy móc, các học sinh học yếu, trung bình ít có thời
gian để ghi nội dung cơ bản của bài học, ý thức chuẩn bị bài ở một bộ phận
học sinh chưa cao vì khả năng khái quát tri thức và kĩ năng đọc, ghi chép của
các em còn hạn chế. Bởi thế trong phần dặn dò ở tiết học trước cần hướng dẫn
cho học sinh chuẩn bị kỹ bài mới, cách viết các nội dung cơ bản của bài học
vào vở để các em chủ động tiếp thu bài học, tích cực phát biểu xây dựng
bài tạo điều kiện thuận lợi cho giờ dạy thành công và đạt chất lượng tốt nhất.
Có thể nói, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy môn Ngữ
văn ở bậc THPT nói chung và ở trường THPT Bá Thước nói riêng sẽ tạo
nhiều hứng thú, phát huy tính tích cực cho học sinh và góp phần rất lớn trong
việc đổi mới phương pháp dạy và học nếu chúng ta biết phát huy được những
ưu điểm và khắc phục một số hạn chế.
2. Đề xuất.
2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học (đầu tư
xây dựng các phòng học đủ tiêu chuẩn một phòng học chức năng, hệ thống
máy chiếu…) để góp phần tăng thêm hiệu quả khi giảng dạy bằng giáo án
điện tử.
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo.
18
Tổ chức các chương trình tập huấn nhằm nâng cao kĩ năng, phương
pháp sử dụng giáo án điện tử cho giáo viên giảng dạy bộ môn Ngữ văn ở các
nhà trường THPT.
2.3. Đối với nhà trường.
Tăng cường sự quan tâm, vạch kế hoạch, có biện pháp khuyến khích, tổ
chức các kì hội giảng sử dụng giáo án điện tử vào giảng dạy, đặc biệt là môn
Ngữ văn để tạo hứng thú cho học sinh, nâng cao chất lượng giảng dạy của
giáo viên.

19
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa:
- Sách giáo khoa Ngữ văn 10 .NXB Giáo dục.
- Sách giáo khoa Ngữ văn 11. NXB Giáo dục.
- Sách giáo khoa Ngữ văn 12. NXB Giáo dục.
2. Sách tham khảo:
- Tài liệu: Hướng dẫn sinh viên soạn giáo án điện tử trong dạy học Ngữ văn.
Khoa Ngữ văn, ĐHSP Hà Nội.
3. Tư liệu khác:
- Giáo án điện tử trên trang “ Thư viện VIOLET”.
20