Vai trò của kiểm toán Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng

Lời Nói Đầu
Trong nền kinh tế chuyển đổi, vai trò quản lý vĩ mô của Nhà nớc đối với
các hoạt động kinh tế và xã hội càng trở nên cần thiết và quan trọng hơn bao giờ
hết. Trong hệ công cụ điều tiết nền kinh tế, kiểm toán Nhà nớc đợc coi nh là một
công cụ cần thiết phụ trợ đắc lực cho quá trình quản lý vĩ mô của Nhà nớc đối
với nền kinh tế-điều đó đợc thể hiện rất rõ qua chức năng, nhiệm vụ của cơ quan
kiểm toán Nhà nớc trong việc kiểm tra, giám sát, đánh giá hiệu quả, hiệu lực của
việc sử dụng các nguồn lực tài chính quốc gia.
Cơ quan kiểm toán Nhà nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt nam đợc
thành lập ngày 11/7/1994 theo nghị định 70/CP của Chính phủ, đợc tổ chức và
hoạt động theo Quyết định 61/TTG của Thủ tớng chính phủ. Kể từ đó đến nay,
sau 4 năm vừa xây dựng tổ chức vừa đi vào hoạt động, kiểm toán Nhà nớc bớc
đầu đã thu đợc nhiều kết quả đáng khích lệ, góp phần làm lành mạnh hoá hoạt
động tài chính công,ngăn ngừa những hành vi vi phạm kỷ luật tài chính, chống
lãng phí, giúp Nhà nớc quản lý vĩ mô nền kinh tế.
Ngày nay, trong xu hớng hội nhập và sự phát triển đa năng của nền kinh
tế đòi hỏi hoạt động của kiểm toán Nhà nớc, phải phát triển lên một tầm cao
mới, hớng tới những mục tiêu, nội dung và phơng pháp kiểm toán quốc tế. Mặt
khác để góp sức mình trong công tác quản lý vĩ mô nền kinh tế của nhà nớc,
kiểm toán Nhà nớc cần phải từng bớc nâng cao vai trò của mình cũng nh không
ngừng củng cố và hoàn thiện hệ thống kiểm toán Nhà nớc, xây dựng và tổ chức
bộ máy vững mạnh xứng đáng là một cơ quan kiểm toán tối cao của một quốc
gia.
Trong đề tài Vai trò của kiểm toán Nhà nớc trong nền kinh tế thị trờng
em xin trình bày những nội dung sau:
Phần A: Lý luận chung về kiểm toán Nhà nớc
Phần B: Cơ quan kiểm toán Nhà nớc CHXHCN Việt Nam
Phần C: Những giải pháp nhằm nâng cao vai trò của kiểm toán Nhà
nớc
Để hoàn thành đớc đề tài này có sự giúp đỡ tận tình của thầy giáo chủ
nhiệm Vũ Trờng Sơn cùng các thầy cô trong khoa kinh tế.

Em xin chân thành cảm ơn!
1
Phần I
Lý luận chung.
I - Cơ sở lý luận :
Trong tình hình hiện nay, vai trò của kiểm toán đặc biệt là kiểm toán nhà
nớc càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết, từ nhiệm vụ chức năng, của mình,
kiểm toán nhà nớc đã từng bớc khẳng định nên điều đó trong việc giải quyết các
vấn đề nổi cộm của nền kinh tế và những vấn đề đã và đang tồn tại trong nền
kinh tế cần đợc giải quyết.
1- Quá trình vận hành nền kinh tế.
Kể từ khi Nhà nớc thay đổi hớng phát triển của nền kinh tế, chuyển từ cơ
chế quản lý kế hoạch tập trung sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần hoạt
động theo cơ chế thị trờng có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nớc, hoạt động kinh tế
có nhiều chuyển biến rõ rệt, với chủ trơng đa phơng hoá đầu t đa dạng hoá hình
thức sở hữu đã xuất hiện nhiều mối quan hệ phức tạp đan xen lẫn nhau, các thành
phần kinh tế cùng tồn tại trong một môi trờng cạnh tranh và hợp tác theo pháp
luật,hạch toán kế toán đã trở thành công cụ cần thiết và quan trọng trong quá
trình quản lý kinh tế. Ngời quan tâm tới thông tin kế toán không chỉ trong nội bộ
các doanh nghiệp,các tổ chức kinh tế mà bao gồm cả các cơ quan Nhà nớc,các
nhà đầu t và công chúng Vì lẽ đó hệ thống thông tin kế toán chuẩn xác và
đáng tin cậy phục vụ cho việc ra quyết định đã trở thành xu hớng tất yếu của
hoạt động quản lý.
2-Hoạt động kiểm toán ở Việt Nam.
Kiểm toán Nhà nớc Việt Nam đợc thành lập theo Nghị định 70/CP ngày
11/7/1994 của chính phủ và sau đó là Quyết định 61/TTg của Thủ tớng chính
phủ ban hành theo điều lệ tổ chức và hoạt động của kiểm toán Nhà nớc. Từ đó
đến nay kiểm toán Nhà nớc đã thực hiện đợc nhiều cuộc kiểm toán và thiết lập đ-
ợc 3 trung tâm kiểm toán đặt tại 3 khu vực: miền Bắc tại thủ đô Hà Nội, miền
Nam tại thành phố Hồ Chí Minh, miền Trung tại thành phố Đà Nẵng với số lợng

500 kiểm toán viên. Đây mới chỉ là số lợng khiêm tốn so với nhu cầu đặt ra của
nền kinh tế. Bên cạnh hoạt động của kiểm toán Nhà nớc các công ty kiểm toán
2
độc lập cũng phát triển mạnh trong đó có một công ty kiểm toán liên doanh
giữa Việt Nam và nớc ngoài, 4 công ty kiểm toán có 100% vốn đầu t nớc ngoài,
4 công ty t nhân. Nh vậy cho đến nay tại Việt Nam đã có 35 chi nhánh và văn
phòng với số lợng 1268 ngời làm việc trong lĩnh vực kiểm toán vầ t vấn tài chính
kế toán tại Việt Nam.
II - Khái quát chung về kiểm toán Nhà nớc.
1-Kiểm toán Nhà nớc là gì?
Kiểm toán Nhà nớc là việc kiểm toán do các cơ quan quản lý chức năng
của Nhà nớc (tài chính, thuế ) và cơ quan kiểm toán Nhà nớc tiến hành theo
luật định.
Theo định nghĩa của Hiệp hội kiểm toán tối cao quốc tế (INTOSAI): Cơ
quan kiểm toán tối cao đợc hiểu là một tổ chức công cộng của một Nhà nớc đợc
chỉ định, thiết lập tổ chức theo các cách khác nhau, thực hiện theo luật định, chức
năng kiểm toán công cộng
Điều 73 trong luật ngân sách Nhà nớc Việt Nam đã ghi rõ: Kiểm toán
Nhà nớc là cơ quan thuộc chính phủ, thực hiện việc kiểm toán xác định tính đúng
đắn hợp pháp của các số liệu kế toán, báo cáo quyết toán của các cơ quan Nhà n-
ớc, các đơn vị có nhiệm vụ thu chi ngân sách Nhà nớc theo quy định của Chính
phủ.
Hoạt động kiểm toán của kiểm toán Nhà nớc là hớng vào hoạt động kiểm
toán tính tuân thủ xem xét việc chấp hành các chính sách luật lệ và chế độ của
Nhà nớc tại đơn vị sử dụng vốn do ngân sách Nhà nớc cấp. Ngoài ra kiểm toán
Nhà nớc còn thực hiện kiểm toán tính hiệu năng, hiệu quả hoạt động của các cơ
quan có sử dụng vốn kinh phí từ ngân sách Nhà nớc.
2 - Đặc điểm tổ chức của kiểm toán Nhà nớc của một số nớc trên thế
giới.
Trên thế giới cơ quan kiểm toán Nhà nớc có thể trực thuộc chính phủ (cơ

quan hành pháp); Quốc hội (cơ quan lập pháp ); Toà án (cơ quan t pháp). Nớc
Mỹ văn phòng kế toán trởng Hoa kỳ (GAO) là một cơ quan trung lập của chính
quyền liên bang. Tổ chức GAO có nhiệm vụ báo cáo và chịu trách nhiệm trực
3
tiếp với Quốc Hội. Trách nhiệm trớc tiên của kiểm toán viên thuộc GAO là thực
hiện chức năng kiểm toán cho Quốc Hội.
Tại Cộng Hoà Liên bang Đức: cơ quan kiểm toán Nhà nớc cũng nh các
bang đều do Quốc hội liên bang hoặc do bang lập ra nhng có vị trí độc lập với
cả hành pháp, t pháp và lập pháp, do đó có vị trí khách quan trong việc kiểm tra,
giám sát ở các đơn vị sử dụng nguồn vốn của Nhà nớc. Kiểm toán Nhà nớc do
Quốc hội lập ra nhng không phụ thuộc vào quốc hội.
Cộng hoà Pháp có Toà thẩm kế Pháp, Toà này vừa thực hiện chức năng
của cơ quan kiểm toán Nhà nớc vừa thực hiện chức năng cuả cơ quan xét xử,nh
một toà án không phụ thuộc vào các cơ quan hành pháp t pháp và lập pháp. Toà
thẩm kế Pháp có quyền kiểm tra tất cả các cơ quan chính quyền Nhà nớc (trừ tài
khoản của tống thống,Quốc Hội,thợng viện và uỷ ban t pháp). Các công sở quốc
gia toà thẩm kế Pháp có quyền xét xử nh một toà án,bằng các phán quyết của
mình toà có thể quy kết trách nhiệm cá nhân và tiền bạc của các kế toán viên
công và các thủ quỹ mà họ nắm giữ. Có thể ra lệnh cho họ lấy tiền túi ra đền cho
các khoản chi không hợp lệ.
3 - Đặc điểm của kiểm toán Nhà nớc cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam.
a) Cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt Nam là cơ quan thành lập và tổ chức
theo nguyên tắc tập trung thống nhất. Đặc điểm này đợc điều lệ tổ chức và hoạt
động cơ quan kiểm toán Nhà nớc khẳng định là hoàn toàn đúng đắn. Thực tiễn
cũng chỉ ra rằng, chỉ có một cơ quan kiểm toán Nhà nớc tập trung thống nhất là
phù hợp với tính thống nhất của quốc gia và chế độ kinh tế xã hội của Việt Nam
đặt dới sự lãnh đạo của Đảng, sự thống nhất và tập trung cao của nền tài chính
quốc gia đặc biệt là nền tài chính công.
b) Kiểm toán Nhà nớc Việt Nam là cơ cấu trong bộ máy quản lý Nhà nớc.

Trong thông báo số 18 /TB của thủ tớng chính phủ ngày 17 /12/1996 có nêu:
Kiểm toán nhà nớc Việt Nam là một cơ cấu mới trong bộ máy Nhà nớc. Nh
vậy kiểm toán Nhà nớc không phải là một tổ chức chuyên môn mà là một cơ
quan Nhà nớc do vậy phải tuân thủ nguyên tắc tổ chức xây dựng bộ máy Nhà n-
ớc, thực hiện chức năng nhiệm vụ đợc luật pháp quy định và chính phủ giao cho.
4
c) Cơ quan kiểm toán Nhà nớc là cơ quan kiểm tra chuyên về tài chính
công từ bên ngoài các hoạt động tài chính của chính quyến Nhà nớc, doanh
nghiệp Nhà nớc các đơn vị có sử dụng vốn từ kinh phí do ngân sách Nhà nớc
cấp.
d) Kiểm toán Nhà nớc là cơ quan tối cao của nớc Cộng Hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam trong lĩnh vực kiểm toán thể hiện trong những điểm sau:
- Cơ quan này có trách nhiệm trớc Nhà nớc trong lĩnh vực kiểm toán.
- Có quyền cao nhất trong hoạt động kiểm toán trong cả nớc.
- Hớng dẫn chỉ đạo phối hợp hoạt động các đơn vị trực thuộc nội bộ kiểm
toán các doanh nghiệp.
- Thực hiện quyền kiểm toán toàn bộ các hoạt động kiểm toán nh kiểm
toán độclập, kiểmtoán toàn bộ.
e) Ngoài những đặc điểm đã nêu trên,kiểm toán Nhà nớc là cơ có chức
năng đối ngoại và hợp tác. Thể hiện mối quan hệ giữa các cơ quan kiểm toán
Nhà nớc Việt nam và các cơ quan kiểm toán tối cao của cac nớc trong khu cũng
nh trên toàn thế giới.
III-Địa vị pháp lý chức năng nhiệm vụ của kiểm toán
Nhà nớc.
1 - Địa vị pháp lý :
Địa vị pháp lý của cơ quan kiểm toán Nhà nớc có ý nghĩa vô cùng quan
trọng trong việc xây dựng, phát triển tổ chức và điều hành hoạt động của kiểm
toán Nhà nớc. Kinh nghiệm từ thực tế cho thấy các nớc có kiểm toán Nhà nớc
phát triển thì việc tổ chức và hoạt động của kiểm toán đợc quy định cụ thể rõ
ràng trong hiến pháp và trong từng điều luật của các bộ luật cụ thể.

Trung Quốc, khi chuẩn bị cho kiểm toán Nhà nớc ra đời năm 1983 thì tr-
ớc đó một năm nghĩa là năm 1982 đã tiến hành sửa đổi và bổ sung vào hiến
pháp thêm điều luật về kiểm toán Nhà nớc, sau đó là điều luật về ngân sách Nhà
nớc, trong luật kiểm toán Nhà nớc nêu ra thấy rõ Quốc vụ viện lập ra cục kiểm
toán tối cao để lãnh đạo hoạt động kiểm toán trong toàn quốc dới sự lãnh đạo
5
của thủ tớng,quốc vụ viện . Liên bang Nga trong điều 1 của luật liên bang nói
rõ: Cục kiểm toán liên bang Nga là cơ quan cao nhất hoạt động thờng xuyên
của hệ thống kiểm tra tài chính của Nhà nớc. Còn trong điều một của Cộng hoà
liên bang Đức có nói: Cơ quan kiểm toán liên bang là cơ quan có quyền tối cao
của liên bang Đức với t cách là một thể chế độc lập về kiểm tra tài chính Điều
114 khoản 2 trong Hiến pháp 1992 (đã sửa đổi) quy định: Cơ quan kiểm toán
liên bang phải nộp báo cáo trực tiếp cho Chính phủ Liên bang cũng nh nghị viện
liên bang & cho Hội đồng Liên bang sẽ đợc điều chỉnh bằng luật Liên bang.
Những quy định trên cho thấy Kiểm toán Nhà nớc có vị trí rất cao, ngoài ra
chúng ta còn thấy trong một số điều khoản luật ở những nớc này còn quy định cụ
thể chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của kiểm toán Nhà nớc.
Một vấn đề mang tính nguyên tắc là kiểm toán Nhà nớc hình thành và
hoạt động trên cơ sở pháp luật bảo đảm. Kiểm toán Nhà nớc hoạt động độc lập
chỉ tuân theo pháp luật do đó đòi hỏi cần có địa vị pháp lí và luật đầy đủ, rõ ràng
cụ thể. Có nh vậy mới đáp ứng đợc yêu cầu kiểm tra tài chính của tất cả các cơ
quan Nhà nớc, các tổ chức xã hội có sử dụng ngân sách Nhà nớc. Mặt khác,
trong tiến trình hội nhập quốc tế cũng đòi hỏi kiểm toán Nhà nớc phải có một
địa vị pháp lí đầy đủ mà theo nh chuẩn mực kiểm toán quốc tế và thông lệ quốc
tế đều có.
Kiểm toán Nhà nớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt nam đợc thành lập
năm 1994 trên cơ sở Nghị Định số 70/CP ngày 11.7.1994 của chính phủ về việc
thành lập cơ quan kiểm toán Nhà nớc,đợc hoạt động theo quyết định số 61/TTg
ngày 24.1.1995 của Thủ tớng Chính phủ về ban hành điều lệ tổ chức và hoạt
động của kiểm toán Nhà nớc. Từ kinh nghiệm các nớc có kiểm toán Nhà nớc

phát triển ,địa vị pháp lí của kiểm toán Nhà nớc Việt nam đã và đang từng bớc
củng cố, hoàn thiện và phát triển trong điều 73 Luật Ngân sách Nhà nớc quy
định kiểm toán Nhà nớc là cơ quan thuộc Chính Phủ , cũng trong luật này
điều 74 xác định tính độc lập của kiểm toán Nhà nớc,quy định về quyền kiểm
toán Nhà nớc khi thuộc nhiệm vụ kiểm toán và trách nhiệm phải báo cáo kết quả
kiểm toán với chính phủ,Quốc hội và Uỷ ban thờng vụ Quốc hội khi có yêu
cầu.Tại điều 70 và điều 2 của Luật Ngân sách Nhà nớc mới chỉ giới hạn trách
nhiệm kiểm toán Nhà nớc trong trờng hợp cơ quan quyền lực cha phê chuẩn
6
quyết toán Ngân sách Nhà nớc và Ngân sách địa phơng. Rõ ràng là kiểm toán
Nhà nớc cha có điều luật nào nói lên chức năng và nhiệm vụ của hoạt động kiểm
toán,cũng vấn đề này trong luật thuế,pháp lệnh kế toán thống kê,luật doanh
nghiệp Nhà nớc vị trí của kiểm toán cha đợc nhắc đến. Đặc biệt là quan hệ
giữa kiểm toán nhà nớc và kiểm toán độc lập, giữa kiểm toán Nhà nớc và các Bộ
ngành, địa phơng, giữa kiểm toán Nhà nớc với kiểm toán nội bộ vẫn cha có điều
luật nào của Nhà nớc quy định cụ thể. Nh vậy địa vị pháp lí của kiểm toán Nhà
nớc mới chỉ giới hạn ở một số điều luật trong đó cha quy định rõ và cụ thể.
Trong khi đó vai trò của kiểm toán Nhà nớc đã đợc nâng lên một tầm cao mới
trong điều kiện phát triển kinh tế đất nớc, đặc biệt là đã góp phần không nhỏ vào
công cuộc công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nớc, định hớng xã hội chủ nghĩa.
2/Chức năng kiểm toán Nhà nớc
Qua sự trao đổi và học hỏi kinh nghiệm các nớc có hoạt động kiểm toán
Nhà nớc phát triển cho thấy hoạt động của cơ quan kiểm toán Nhà nớc thờng h-
ớng vào:
* Kiểm toán tài chính (Financial Audit)
* Kiểm toán tuân thủ (Comphiance Audit)
* Kiểm toán hoạt động (Operation Audit)
* Một trong những hoạt động thờng thấy ở tất cả các cơ quan kiểm
toán Nhà nớc trên thế giới là việc kiểm tra và xác nhận tính đúng đắn và hợp
pháp của các số liệu,thông tin đợc thể hiện trong báo cáo tài chính hàng năm của

các tổ chức kinh tế bao gồm các doanh nghiệp Nhà nớc và các doanh nghiệp có
cổ phần Nhà nớc. Trên cơ sở kết quả của hoạt động kiểm toán, kiểm toán Nhà n-
ớc đa ra các ý kiến, kiến nghị cho đơn vị đợc kiểm toán, các cơ quan có thẩm
quyền trên cơ sở đó có những biện pháp thích hợp để cải tạo tình hình. Trong xu
thế hiện nay việc kiểm tra của cơ quan kiểm toán Nhà nớc ngày càng đợc mở
rộng mà thể hiện là không chỉ chú trọng đến kiểm toán tài chính và kiểm toán
tuân thủ mà bên cạnh đó kiểm toán Nhà nớc thông qua kiểm toán hoạt động
đánh giá tính hiệu lực, hiệu quả kinh tế xã hội, các mặt hoạt động của chủ thể
kinh tế cũng đang là trọng điểm của hoạt động kiểm toán Nhà nớc.
7
* Chức năng của cơ quan kiểm toán Nhà n ớc:
Kiểm toán Nhà nớc phải báo cáo và t vấn cho Quốc hội trong những
quyết định của Quốc hội, không những ở chừng mực Quốc hội là cơ quan giám
sát cơ quan hành pháp mà cả trong việc thực hiện những nhiệm vụ của mình, với
t cách là cơ quan ban hành luật ngân sách và các đạo luật chuyên môn có hiệu
lực tài chính.
Kiểm toán Nhà nớc cần phải báo cáo và t vấn cho Chính phủ, cụ thể là
báo cáo cho cấp quản lí hành chính Nhà nớc trong việc thực hiện nhiệm vụ của
mình, đồng thời báo cáo cho cấp lãnh đạo trong công tác lãnh đạo cơ quan hành
chính Nhà nớc,cũng nh về tác động tài chính của biện pháp đề ra.
Kiểm toán Nhà nớc thực hiện chức năng phòng ngừa và răn đe đối với bộ
máy hành chính Nhà nớc, chống lại việc sử dụng phung phí và lạm dụng các ph-
ơng tiện tài chính của Nhà nớc.
Kiểm toán Nhà nớc cần phải thông báo cho công luận về việc sử dụng các
phơng tiện tài chính Nhà nớc,của Chính phủ và Quốc hội.
3/Nhiệm vụ của kiểm toán Nhà nớc.
Trong một nhà nớc pháp quyền hiện đại, với t cách là cơ quan kiểm toán
tối cao của một nhà nớc, kiểm toán nhà nớc phải thực hiện những nhiệm vụ quan
trọng sau:
a/ Thực hiện nhiệm vụ và quyền kiểm toán tất cả các hoạt động kiểm toán

của đất nớc và kiểm toán tài chính công đối với các cơ quan hành chính, các
doanh nghiệp và các dự án, các chơng trình chính phủ. b/ Thực hiện nhiệm
vụ hớng dẫn, chỉ đạo công tác kiểm toán trong cả nớc. Với t cách là cơ quan
kiểm toán tối cao của một quốc gia mặc nhiên cơ quan kiểm toán Nhà nớc phải
đảm nhiệm trọng trách vô cùng quan trọng cụ thể là:
- Cơ quan kiểm toán Nhà nớc đánh giá và ấn định cả những chuẩn mực, quy
trình kiểm toán áp dụng cho các cơ quan kiểm toán nội bộ.
8
- Trong trờng hợp kiểm toán độc lập có tham gia vào kiểm toán các doanh
nghiệp Nhà nớc thì chịu sự phê chuẩn của kiểm toán Nhà nớc trên hai phơng
diện sau:
+ Một là: kiểm toán Nhà nớc đánh giá báo cáo kiểm toán độc lập về
quyết toán năm.
+ Hai là: kiểm toán Nhà nớc định ra các chuẩn mực và quy trình kiểm
toán.
c/ Thực hiện nhiệm vụ đào tạo bồi dỡng, nâng cao trình độ kiểm toán
viên, hoàn thiện tổ chức hệ thống thông tin kỹ năng kiểm toán thành lập hội
đồng nghiên cứu khoa học về kiểm toán Những nhiệm vụ này đợc đặt ra cho
kiểm toán Nhà nớc với t cách là một cơ quan có nghiệp vụ chuyên biệt và có tính
độc lập cao.
d/ Thực hiện nhiệm vụ quản lý hệ thống kiểm toán Nhà nớc trên hai lĩnh
vực hành chính và chuyên môn nghiệp vụ của các cơ quan, các công chức trong
hệ thống kiểm toán từ Trung ơng đến địa phơng.

9
Phần II
Cơ quan kiểm toán Nhà nớc Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Kiểm toán Nhà nớc Việt Nam đợc thành lập theo nghị định số 70/CP của
chính phủ ngày 11/7/1994 và đợc tổ chức hoạt động theo quyết định số 61 /Ttg

ngày 24/1/1995 của thủ tớng chính phủ về việc ban hành điều lệ tổ chức hoạt
động của kiểm toán Nhà nớc.
Kể từ đó tới nay, sau 4 năm ổn định và phát triển bộ máy tổ chức và triển
khai hoạt động kiểm toán, kiểm toán Nhà nớc đã bớc đầu ổn định việc tổ chức và
cơ chế hoạt động. Trong 4 năm qua kiểm toán Nhà nớc đã tích cực hoạt động và
đã đạt đợc những kết quả đáng khích lệ, góp phần ổn định nền tài chính quốc
gia, đóng góp tích cức vào công tác phòng chống tham ô và tham nhũng trong bộ
máy kinh tế, tiết kiệm chi và thu cho ngân sách Nhà nớc hàng nghìn tỷ đồng
Bên cạnh những thành tích đã đạt đợc, hoạt động kiểm toán Nhà nớc vẫn còn
gặp nhiều khó khăn cũng nh những mặt hạn chế cần khắc phục. Song về cơ bản
bằng những kết quả mà kiểm toán Nhà nớc đã đạt đợc, kiểm toán Nhà nớc từng bớc
khẳng định vị trí cũng nh vai trò to lớn của mình trong quá trình ổn định nền tài
chính làm ổn định và phát triển nền kinh tế đất nớc.
I - Những kết quả đạt đợc sau bốn năm xây dựng tổ
chức và hoạt động.
1- Xây dựng, tổ chức bộ máy.
Việc tổ chức và quản lý kiểm toán Nhà nớc đợc thực hiện theo nguyên tắc
tập trung thống nhất. Theo nguyên tắc này, cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt
Nam đợc tổ chức thống nhất từ trên xuống, là một cơ quan của Chính phủ và
thực hiện chế độ một thủ trởng trong suốt quá trình xây dựng, tổ chức và phát
triển bộ máy kiểm toán Nhà nớc.
1.1. Bộ máy lãnh đạo.
Đã bổ nhiệm Tổng Kiểm toán Nhà nớc và các phó tổng kiểm toán giúp
việc. Tổng kiểm toán Nhà nớc do thủ tớng Chính phủ bổ nhiệm, có vị trí cao
nhất trong bộ máy lãnh đạo, với cơng vị lãnh đạo cao nhất, tổng kiểm toán phân
10
giao nhiệm vụ, quyết định về nhân sự, xây dựng kế hoạch và dự thảo trình Chính
phủ đồng thời trên cơ sở nhiệm vụ do Chính phủ giao cho, Tổng kiểm toán lên kế
hoạch xây dựng cơ chế hoạt động, tổ chức các đoàn kiểm toán, báo cáo kết quả
kiểm toán lên Chính phủ.

1.2. Bộ máy giúp việc.
Thành lập các Vụ kiểm toán chuyên ngành:
- Kiểm toán Ngân sách Nhà nớc (từ Trung ơng đến địa phơng)
- Kiểm toán đầu t xây dựng cơ bản và các chơng trình, dự án vay nợ viện
trợ Chính phủ.
- Kiểm toán doanh nghiệp Nhà nớc.
- Kiểm toán các chơng trình đặc biệt.
- Văn phòng kiểm toán Nhà nớc (ngang cấp Vụ)
Trên cơ sở nội dung Nghị định 70/CP của Chính phủ, Tổng kiểm toán bổ
nhiệm các kiểm toán trởng, phó kiểm toán trởng ở ba khu vực Bắc, Trung, Nam.
Bổ nhiệm chánh, phó văn phòng. Kiểm toán trởng khu vực giao nhiệm vụ cho
các Vụ kiểm toán, văn phòng kiểm toán.
1.3. Hội đồng kiểm toán.
Hội đồng kiểm toán là hội đồng t vấn cho Tổng kiểm toán, Hội đồng này
không thờng trực mà chỉ thành lập khi cần thiết để thẩm định lại kết quả và báo
cáo kiểm toán của các cuộc kiểm toán đã thực hiện. Cơ cấu Hội đồng kiểm toán
gồm Tổng kiểm toán Nhà nớc đứng đầu, các thành viên: các phó tổng kiểm toán,
kiểm toán trởng, chánh văn phòng, khi cần thiết có thể mời thêm các chuyên gia.
1.4. Kiểm toán khu vực.
Triển khai việc xây dựng và tổ chức bộ máy kiểm toán Nhà nớc, cho đến
nay đã thành lập đợc ba kiểm toán khu vực trực thuộc Tổng kiểm toán Nhà nớc.
Miền Bắc đặt tại Hà Nội, miền Trung đặt tại thành phố Đà Nẵng, miền Nam tại
thành phố Hồ Chí Minh.
11
Nh vậy về bớc đầu, xây dựng, tổ chức bộ máy kiểm toán Nhà nớc đã đạt
đợc kết quả đáng khích lệ, về cơ cấu tổ chức tơng đối hợp lý trong thời gian qua,
chính vì vậy kiểm toán Nhà nớc đã khẳng định đợc vị trí quan trọng của mình
trong nền kinh tế khẳng định đợc vai trò kiểm tra; kiểm soát của Nhà nớc pháp
quyền xã hội chủ nghĩa.
2 - Hoạt động của kiểm toán Nhà nớc Việt Nam.

Kiểm toán Nhà nớc sau bốn năm hoạt động đã bớc đầu ổn định về tổ chức
và cơ chế hoạt động (nh đã trình bày ở phần trớc). Chính vì vậy kiểm toán Nhà nớc
đã đợc xã hội thừa nhận và nhận đợc nhiều sự hợp tác và ủng hộ của các cấp, các
ngành, các tổ chức trong và ngoài nớc.
Trong bốn năm qua kiểm toán Nhà nớc đã tiến hành đợc gần 1500 cuộc
kiểm toán đối với hầu hết các tỉnh, thành, nhiều bộ ngành và hàng trăm doanh
nghiệp lớn của Nhà nớc, các công trình XDCB trọng điểm, qua hoạt động đó đã
giúp tiết kiệm và tăng thu cho ngân sách Nhà nớc hàng ngàn tỷ đồng, kịp thời
ngăn chặn và xử lý các hiện tợng tiêu cực, những hành vi sai trái, gian lận trong
quản lý và sử dụng các nguồn lực của đất nớc.
Kiểm toán Nhà nớc đã góp phần thiết lập trật tự và kỷ cơng quản lý nền
kinh tế tài chính trong tình hình mới, tạo ra tiền đề hết sức quan trọng trong việc
nhận thức vấn đề từ nay các cơ quan đơn vị tổ chức có hoạt động thu chi ngân
sách Nhà nớc đến phải đợc kiểm tra bắt buộc bởi cơ quan kiểm toán Nhà nớc.
Giúp các đơn vị kinh tế chấn chính công tác quản lý, hớng tới mục tiệu hiệu quả,
điều chỉnh các biện pháp quản lý, t vấn cho các ban ngành xem xét và hoàn
chỉnh các cơ chế chính sách cho phù hợp với thực tiễn.
3. Chuẩn bị hớng phát triển lâu dài.
Hội đồng khoa học của kiểm toán Nhà nớc đã xúc tiến việc nghiên cứu
các đề tài khoa học liên quan đến địa vị pháp lý của cơ quan kiểm toán tối cao,
cơ chế hoạt động kiểm toán Nhà nớc, chuẩn mực kiểm toán Nhà nớc qui trình
kiểm toán, những vấn đề cơ bản của cuộc kiểm toán v.v
12
Hoạt động của Hội đồng khoa học, Trung tâm khoa học đã và đang bồi d-
ỡng đội ngũ cán bộ kiểm toán, bám sát vào những định hớng phát triển lâu dài
của ngành để tổ chức công tác nghiên cứu, bồi dỡng kiểm toán viên.
4. Các hoạt động đối ngoại của cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt Nam.
Cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt Nam chính thức là một thành viên của tổ
chức quốc tế các cơ quan kiểm toán tối cao (INTOSAI) tháng 4 - 1996, là thành
vien của tổ các cơ quan kiểm toán tối cao Châu á - Thái Bình Dơng (ASOSAI)

vào tháng 1 - 1997. Cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt Nam có quan hệ hợp tác
song phơng và đa phơng với các cơ quan kiểm toán tối cao của nhiều nớc trong
khu vực và trên thế giới.
5. Đội ngũ cán bộ kiểm toán Nhà nớc.
Hiện nay kiểm toán Nhà nớc có gần 500 cán bộ ở Trung ơng và ba khu
vực. Dự kiến đến năm 2000 kiểm toán Nhà nớc có từ 1500 - 2000 cán bộ. Với đội
ngũ cán bộ hiện có chủ yếu nguồn đào tạo từ các trờng đại học tài chính kế toán,
đại học kinh tế quốc dân, phần lớn là đã qua công tác tài chính kế toán ở các bộ
ngành, địa phơng.
Nhìn chung, thực trạng đội ngũ kiểm toán viên Nhà nớc có sự không
đồng đều về kinh nghiệm, cũng nh trình độ chuyên môn nghiệp vụ, có thể phân
tách đội ngũ cán bộ kiểm toán ra hai nhóm cơ bản:
Nhóm 1: Những ngời đã từng giữ cơng vị công chức ngành tài chính của
khối Trung ơng và địa phơng, kế toán trởng của các Tổng Công ty, kế toán trởng
ở các doanh nghiệp hạng I. Số lợng cán bộ thuộc nhóm này có bề dày kinh
nghiệm trong công tác quản lý, có khả năng chuyên môn hoá hay đa năng hoá về
kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ, có khả năng tổng hợp ở tầm vĩ mô có thể tham
gia vào việc hoạch định chính sách, nhng số lợng cán bộ này chiếm tỷ lệ nhỏ
trong tổng số kiểm toán viên Nhà nớc.
Nhóm 2: Những ngời đã từng làm kiểm toán ở các doanh nghiệp Nhà nớc,
viên chức chuyên môn của các ngành, địa phơng là đội ngũ cán bộ có khả năng
chuyên môn khá sâu, thành thạo nghiệp vụ cụ thể ở tầm vi mô nhng lại hạn chế
phần năng lực quản lý tổng hợp ở tầm vĩ mô, số này chiếm tỷ lệ lớn.
13
Ngoài hai nhóm trên còn có các trợ lý kiểm toán viên trong thời gian tập
sự chiếm khoảng 29%, là số cán bộ đợc đào tạo trong các trờng đại học trong kỳ
đổi mới số này cần đợc kèm cặp, bồi dỡng nhiều về kiến thức và kinh nghiệm
kiểm toán, song họ lại đợc trang bị những kiến thức hiện đại của nền kinh tế thị
trờng, là những cán bộ có u thế tiếp cận nhanh với những thành tựu khoa học -
kỹ thuật mới.

Thực trạng đào tạo đội ngũ kiểm toán viên Nhà nớc: Từ những yêu cầu
đặt ra của nền kinh tế thị trờng, nhu cầu về đào tạo kiểm toán là rất lớn. Trong
quá trình xây dựng tổ chức và hoạt động, kiểm toán Nhà nớc đã mở đợc 4 khoá
tập huấn nghiệp vụ kiểm toán cho kiểm toán Nhà nớc từ Trung ơng và các khu
vực nhằm trang bị những kiến thức về luật pháp, chính sách tài chính kế toán,
kiểm toán, đào tạo hai khoá quản lý Nhà nớc về ngạch chuyên viên.
Đã phối hợp với dự án ADB và dự án ODA của cộng hoà Liên bang Đức,
kiểm toán Nhà nớc đã cử nhiều đoàn cán bộ đi khảo sát, nghiên cứu chuyên đề ở
nớc ngoài, cử thực tập sinh đi học ở nớc ngoài, bồi dỡng thêm về tin học, ngoại
ngữ cho kiểm toán viên Nhà nớc.
II - Mặt hạn chế.
1. Trong quá trình xây dựng, tổ chức.
1.1. Tổ chức các vụ kiểm toán chuyên ngành cha hợp lý
Qua việc nghiên cứu các mô hình tổ chức kiểm toán Nhà nớc của các nớc
có thể tìm thấy điểm chung là:
Không thể căn cứ vào chức năng chuyên trách của các hoạt động kiểm
toán để tổ chức các Vụ kiểm toán mà cần phải căn cứ vào tính chất, phạm vi
công việc để tổ chức ra các Vụ, các cấp Vụ kiểm toán, và đợc điều tiết bởi kế
hoạch công tác kiểm toán của Nhà nớc.
Việt Nam, chức năng nhiệm vụ của các Vụ kiểm toán chuyên ngành là
quá rộng lớn, có nhiều mối liên hệ đan xen nhau trong hoạt động kiểm toán. Xin
đơn cử một số vấn đề về ngân sách Nhà nớc, doanh nghiệp Nhà nớc, ngân sách
Nhà nớc gắn liền với hệ thống bộ máy Nhà nớc các cấp từ Trung ơng xuống địa
phơng, ngân sách Nhà nớc gắn với tất cả các ngành, các cơ quan, các tổ chức
14
kinh tế - xã hội có chức năng, nhiệm vụ khác nhau phục vụ cho mục đích quản lý
của Nhà nớc. Doanh nghiệp Nhà nớc bao gồm các đơn vị kinh tế có nguồn kinh
phí từ ngân sách Nhà nớc cấp các doanh nghiệp Nhà nớc nằm trong nhiều ngành
khác nhau mang tính then chốt trong nền kinh tế mặt khác doanh nghiệp Nhà n -
ớc trong từng ngành lại gồm nhiều loại hình khác nhau (về hình thức sở hữu) nh:

Doanh nghiệp liên doanh với nớc ngoài, doanh nghiệp vốn do hoàn toàn Nhà n-
ớc cấp, doanh nghiệp có cổ phần Nhà nớc khống chế v.v Từ vấn đề nêu ra cho
thấy chức năng nhiệm vụ của các Vụ kiểm toán chuyên ngành nh kiểm toán ngân
sách Nhà nớc hay kiểm toán doanh nghiệp Nhà nớc là rất rộng, nó có liên quan
đến nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau trong nền kinh tế.
Số lợng Vụ kiểm toán chuyên ngành nh hiện nay cha đảm bảo đợc yêu
cầu theo tính chất phạm vi công tác tài chính - kế toán ở các cơ quan các cấp, các
doanh nghiệp Nhà nớc, các tổ chức xã hội. Trong mỗi vụ do số lợng cán bộ còn
bị hạn chế cha thể tổ chức ra các chuyên ban để kiêm trách một số công việc
kiểm toán cụ thể có tính chất tơng đồng - vì lý do đó mà quyền hạn và trách
nhiệm cha mang tính giới hạn cụ thể. Nh vậy về lâu dài cha đảm bảo tính ổn
định tổ chức trong cơ cấu tổ chức cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt nam.
1.2. Văn phòng kiểm toán Nhà nớc còn kiêm trách quá nhiều công
việc
Văn phòng kiểm toán Nhà nớc hiện nay bao gồm các bộ phận tổ chức
nhân sự, quan hệ quốc tế, pháp chế, tài chính kế toán, hành chính quản trị.
Với t cách là tổng hợp tham mu cho cấp lãnh đạo, văn phòng kiểm toán
Nhà nớc có vị trí tơng đối với các Vụ kiểm toán chuyên ngành nhng cơ cấu
trong văn phòng kiểm toán Nhà nớc lại bao gồm nhiều bộ phận chức năng
khác nhau. Nh vậy trong một chừng mực nào đó, có thể các bộ phận của văn
phòng kiểm toán Nhà nớc không thể hiện đợc tính chuyên sâu trong từng công
việc - hạn chế này rất có thể ảnh hởng đến tính hiệu quả của từng công việc.
1.3. Hội đồng kiểm toán Nhà nớc đợc thành lập cha mang tính thờng
trực.
15
Hội đồng kiểm toán Nhà nớc Việt Nam nh hiện nay đợc xác định là Hội
đồng t vấn cho tổng kiểm toán Nhà nớc, Hội đồng này đợc lập ra và hoạt động
không mang tính thờng trực, chỉ đợc lập ra khi cần thiết để thẩm định lại kết quả
và báo cáo kiểm toán của các cuộc kiểm toán đã thực hiện.
ở Nhật Bản, Hội đồng kiểm toán đợc lập ra nhằm thực hiện việc kiểm tra

lại kết quả và báo cáo kiểm toán của các cuộc kiểm toán đã thực hiện. Hội đồng
kiểm toán này cùng với Chủ tịch Uỷ ban kiểm toán Nhà nớc gánh vác trách
nhiệm đồng thời bảo đảm cho các quyết định của Chủ tịch Uỷ ban kiểm toán có
cơ sở và mang tính khách quan, chúng ta cũng có thể thấy ở một số nớc khác
cũng tơng tự nh vậy.
Từ việc tham khảo kinh nghiệm tổ chức bộ máy kiểm toán Nhà nớc ở
một số nớc trên thế giới chúng ta nên có Hội đồng kiểm toán mang tính thờng
trực, cùng chia xẻ trách nhiệm với tổng kiểm toán Nhà nớc, đảm bảo cho các
quyết định của tổng kiểm toán Nhà nớc có cơ sở và mang tính khách quan.
2. Hạn chế trong quá trình hoạt động.
2.1. Địa vị pháp lý của kiểm toán Nhà nớc.
Địa vị pháp lý là một trong những yếu tố góp phần tích cực nâng cao hiệu
quả và tính năng hoạt động của kiểm toán Nhà nớc, tuy nhiên địa vị pháp lý của
kiểm toán Nhà nớc Việt Nam mới chỉ giới hạn trong một số văn bản pháp quy
và trong một số điều khoản của luật ngân sách Nhà nớc. Theo thông lệ quốc tế
hoạt động của cơ quan kiểm toán Nhà nớc chỉ tuân thủ theo Hiến pháp và pháp
luật, rõ ràng trong sự sánh quốc tế, địa vị pháp lý của kiểm toán Nhà nớc Việt
Nam là cha tơng xứng, cha cao và cha rõ ràng cụ thể, điều đó đã gây ảnh hởng
không ít đến hiệu quả hoạt động của kiểm toán mà biểu hiện là tính độc lập
khách quan của hoạt động kiểm toán Nhà nớc là cha cao, thiếu những căn cứ
pháp lý cho việc tổ chức thực hiện hoạt động kiểm toán.
2.2. Những qui định mang tính pháp lý
Các văn bản pháp lý về kiểm toán cha đủ tầm và cha đầy đủ, nhiều qui
định về kế toán kiểm toán còn thiếu, cha cụ thể hoặc tính pháp lý cha rõ ràng,
cha cao. Một số qui định không phù hợp với yêu cầu phát triển hiện nay, cha phù
16
hợp với thông lệ quốc tế. Sự hạn chế này ảnh hởng đến quan hệ giữa cơ quan
kiểm toán Nhà nớc với các cơ quan chức năng, các ngành các cấp trong hệ thống
bộ máy quản lý Nhà nớc về vị trí chức năng vai trò cũng nh trong quá trình phối
hợp hoạt động, mặt khác cha tạo và đợc một khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh để

Nhà nớc quản lý thống nhất hoạt động kiểm toán trong toàn bộ quốc gia.
2.3. Chuẩn mực kiểm toán
Một cách khái quát chung về chuẩn mực kiểm toán là những nguyên tắc
cơ bản và những hớng dẫn kỹ thuật và trình tự công việc kiểm toán.
Chuẩn mực kiểm toán quốc tế là chuẩn mực do Liên đoàn kế toán quốc
tế (IFAC) công bố, còn chuẩn mực kiêm toán quốc gia do các nớc công bố. Từ
thực tế, cho thấy những năm qua, cha có chuẩn mực kiểm toán quốc gia để làm
cơ sở cho hoạt động kiểm toán điều đó đã gây không ít khó khăn trong quá trình
kiểm toán mà cụ thể là trình tự kiểm toán, qui trình kiểm toán, kỹ thuật kiểm
toán, phơng pháp nghiệp vụ kiểm toán mới chỉ dựa trên cơ sở những kinh nghiệm
chứ cha có chuẩn mực cụ thể, do vậy cũng sẽ gây rất nhiều khó khăn trong quá
trình quản lý hoạt động kiểm toán của cơ quan kiểm toán Nhà nớc.
C. Những ý kiến, giải pháp nhằm nâng cao vai trò kiểm
toán Nhà nớc
Từ những yêu cầu bức thiết của nền kinh tế đặt ra đối với hoạt động
kiểm toán, cần thiết phải nâng cao hơn nữa vai trò của kiểm toán Nhà nớc trong
hoạt động quản lý vĩ mô của Nhà nớc, từng bớc xây dựng củng cố và hoàn thiện
hệ thống là bộ máy kiểm toán Nhà nớc từng trung ơng đến khu vực. Để thực hiện
đợc những điều đó trớc hết kiểm toán Nhà nớc cần thực hiện đồng bộ các chức
năng cơ bản đã đợc Chính phủ quy định, tiếp tục hoàn thiện địa vị pháp lý của
kiểm toán Nhà nớc phù hợp với chức năng nhiệm vụ quan trọng mà nền kinh tế
đặt ra, đồng thời phải có biện pháp nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ kiểm toán
cập nhật thông tin, kiến thức hiện đại, hớng tới những mục tiêu, nội dung và
phơng pháp kiểm toán quốc tế. Bên cạnh đó Nhà nớc cần có những chính
sách đầu t và khuyến khích đúng mức cho kiểm toán phát triển, cuối cùng là
xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của kiểm toán Nhà nớc.
17
Với phơng hớng nêu trên, để nâng cao hơn nữa vai trò của kiểm toán
Nhà nớc chúng ta cần phải cụ thể hoá và tập trung giải quyết một số vấn đề
sau:

I. Chức năng của kiểm toán Nhà nớc.
Kiểm toán Nhà nớc cần thực hiện đồng bộ các chức năng cơ bản đã đợc
Chính phủ qui định trong đó cần làm tốt chức năng quản lý các hoạt động
kiểm toán Nhà nớc cụ thể là:
Xác định đúng các mục tiêu phơng hớng, kế toán ngắn hạn, hàng năm về
các hoạt động của kiểm toán Nhà nớc đối với các ngành, các lĩnh vực, các tỉnh
thành phố đặc biệt là trong việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế xã hội,
kế toán dự toán ngân sách, xác định rõ các trọng điểm cần kiểm toán.
Tổ chức lực lợng cán bộ, đặc biệt là cán bộ chủ chốt của ngành kiểm
toán Nhà nớc, thực hiện các mục tiêu phơng hớng và kế hoạch về hoạt động
kiểm toán đã đợc xác định. Qui định rõ quyền hạn và trách nhiệm, lĩnh vực, địa
điểm và thơì gian, số lợng và chất lợng công việc cần hoàn thành.
Thực hiện chức năng chỉ huy thống nhất của từng cấp trong tổ chức kiểm
toán Nhà nớc để bảo đảm sự thống nhất trong hoạt động và hành động cụ thể
của cán bộ kiểm toán Nhà nớc trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn đã đợc
phân công của tổ chức.
Điều hoà phối hợp chặt chẽ các hoạt động kiểm toán trong tổ chức kiểm
toán Nhà nớc nhằm bảo đảm các hoạt động kiểm toán có hiệu lực và hiệu quả
cao. Đồng thời kiểm toán Nhà nớc nên phối hợp chặt chẽ với các bộ phận khác
trong bộ máy Nhà nớc nh: Bộ Tài chính, Uỷ ban ngân sách Nhà nớc của Quốc hội,
cơ quan t pháp, thanh tra Nhà nớc để tránh việc trồng chéo trong hoạt động kiểm
toán sử dụng kết quả kiểm toán một cách triệt để. Mặt khác xây dựng hệ thống kiểm
soát nội bộ trong các cơ quan hành chính sự nghiệp, trong các doanh nghiệp Nhà nớc
làm cơ sở cho kiểm toán Nhà nớc sử dụng khi kiểm toán các đơn vị
II. Hoàn thiện địa vị pháp lý của kiểm toán Nhà nớc.
Trớc những yêu cầu bức thiết đặt ra trong quá trình tổ chức và hoạt động,
địa vị pháp lý của cơ quan kiểm toán Nhà nớc cần đợc qui định một cách cụ thể
18
rõ ràng và đợc chuẩn hoá trong các văn bản qui phạm pháp luật và cao hơn là
trong luật Hiến pháp Nhà nớc CHXHCN Việt Nam.

Thực tế trong bốn năm qua, địa vị pháp lý của kiểm toán Nhà nớc mới
chỉ đợc xác định trong Nghị định 70/CP của Chính phủ và Quyết định 61/TTg
của Thủ tớng Chính phủ, một số điều luật trong luật ngân sách Nhà nớc Việt
Nam chính vì vậy đã có nhiều quan điểm và ý kiến cho rằng địa vị pháp lý
của kiểm toán Nhà nớc cha tơng xứng với chức năng , vai trò cũng nh nhiệm vụ
của kiểm toán Nhà nớc hiện nay.
Từ thực tế đó cơ quan Kiểm toán Nhà nớc cần tiếp tục xây dựng và hoàn
thiện hệ thống các văn bản pháp luật, sửa đổi và bổ sung một số điều khoản đã
quy định trớc đây đã không còn hợp lý với tình hình mới, xúc tiến xây dựng luật
kiểm toán pháp lệnh kiểm toán để trình Chính phủ và ban thờng vụ Quốc hội
xem xét và phê duyệt, sớm ban hành chuẩn mực kiểm toán Nhà nớc (đã dự thảo),
sớm ban hàng pháp lệnh kiểm toán Nhà nớc để tạo cơ sở pháp lý cho kiểm toán
Nhà nớc hoạt động.
Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện địa vị pháp lý của kiểm toán
Nhà nớc cần tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm qua việc tham khảo địa vị
pháp lý của kiểm toán Nhà nớc của một số quốc gia có hoạt động kiểm toán
phát triển tham khảo các điều luật của luật kiểm toán của các quốc gia đó. Đặc
biệt trong tình hình hiện nay với xu hớng hội nhập, nhất thiết cần phải có căn cứ
vào tuyên bố LiMa làm thớc đo chuẩn mực.
III. Tổ chức nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ kiểm
toán.
Một vấn đề có tính ảnh hởng trực tiếp đến kết quả hoạt động kiểm toán đó
là năng lực chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp của kiểm toán viên, chính vì
vậy công tác đào tạo cán bộ kiểm toán Nhà nớc là một trong những hoạt động
cực kỳ quan trọng của cơ quan kiểm toán Nhà nớc, hoạt động đó không chỉ phục
vụ cho mục đích và hiệu quả hoạt động hiện tại mà còn tạo nguồn lực bổ sung -
những cán bộ kiểm toán Nhà nớc có chất lợng cao cho tơng lai.
Để thực hiện tốt công tác đào tạo cần giải quyết một số công việc sau:
19
Xây dựng một chiến lợc đào tạo bồi dỡng cán bộ công chức kiểm toán

Nhà nớc, đội ngũ kiểm toán viên Nhà nớc để tạo ra một đội ngũ có đủ về số l-
ợng và mạnh về chất lợng (đạo đức nghề nghiệp kiểm toán viên, kiến thức hiện
đại trình độ phơng pháp kiểm toán và có đủ sức khoẻ để phục vụ lâu dài). Trong
kế hoạch chung thì từng cán bộ kiểm toán Nhà nớc phải có kế hoạch chủ
động rèn luyện bản lĩnh chính trị, chuyên môn - thông qua hoạt động thực tiễn
và tổng kết công tác thực tiễn để trởng thành. Tổ chức các lớp bồi dỡng chuyên
đề để nâng cao trình độ chính trị, chuyên môn nghiệp vụ, đồng thời cử cán bộ
đi đào tạo lại, đào tạo thêm những kiến thức kinh nghiệm trong hoạt động
chuyên môn nghiệp vụ.
Công tác bồi dỡng cán bộ kiểm toán cần hớng vào việc cập nhật hoá
kiến thức hiện đại cho số cán bộ đợc đào tạo trong cơ chế quản lý cũ. Trợ giúp
về kinh nghiệm và các kiến thức chuyên ngành kiểm toán cho số lợng cán bộ
kiểm toán viên mới nh: luật pháp, kinh tế vĩ mô, kinh tế vi mô, cải cách tài
chính kế toán, kiến thức kiểm toán và khối kiến thức bổ trợ. Qua đó giúp cho
kiểm toán viên Nhà nớc có khả năng thực hành kiểm toán đồng thời góp phần
hoàn thiện các cơ chế chính sách quản lý của Nhà nớc.
Xây dựng cơ sở vật chất cho quá trình đào tạo, bồi dỡng cán bộ đặc biệt
là củng cố và phát triển tiềm lực cho trung tâm khoa học và bồi dỡng cán bộ
kiểm toán Nhà nớc để bảo đảm công tác đào tạo bồi dỡng cán bộ.
Nghiên cứu và soạn thảo, xuất bản một cách có hệ thống các tài liệu
chuyên môn nghiệp vụ đặc biệt là các giáo kiểm toán, cẩm nang kiểm toán. Nhà
nớc để làm chỗ dựa cho kiểm toán viên hành nghề và là tài liệu để huấn luyện
kiểm toán viên.
Đổi mới công tác tuyển chọn cán bộ theo hai phơng hớng sau:
. Chọn lựa cán bộ cũ có đủ điều kiện, tuyển dụng các cán bộ đã đợc đào
tạo ở trong và ngoài nớc về chuyên ngành kiểm toán
. Thi tuyển kiểm toán viên từ những sinh viên u tú của các trờng đại
học đợc đào tạo chuyên ngành kiểm toán để bồi dỡng một lớp kiểm toán viên
giỏi phù hợp với yêu cầu mới.
20

IV. Có chính sách đầu t và khuyến khích đúng mức
cho kiểm toán Nhà nớc phát triển.
Để phát triển ngành kiểm toán Nhà nớc lên một tầm cao mới, Nhà nớc
cần quan tâm tới một số vấn đề sau:
. Đầu t ngân sách đúng mức cho ngành kiểm toán tạo điều kiện phát triển
cơ sở vật chất, phơng tiện hỗ trợ cho hoạt động kiểm toán.
. Có chính sách tiền lơng và tiền thởng hợp lý, đúng mức để cán bộ làm
việc có chất có chất lợng hiệu quả, đảm bảo khách quan trung thực, đúng đắn về
những kết luận của kiểm toán Nhà nớc.
. Củng cố và phát triển quan hệ hợp tác giữa kiểm toán Nhà nớc Việt
Nam với các tổ chức cùng hoạt động trong lĩnh vực kiểm toán và các tổ chức
khác để tranh thủ sự giúp đỡ của các tổ chức đối với ngành kiểm toán Nhà nớc
về đào tạo, bồi dỡng cán bộ, phơng tiện điều kiện, kinh nghiệm làm việc.
. Phát triển các hoạt động có thu trong lĩnh vực chuyên môn của mình để tăng
thêm nguồn thu hỗ trợ cho sự phát triển của tổ chức kiểm toán.
V. Xác định rõ quyền hạn, trách nhiệm của kiểm
toán Nhà nớc.
Từ thực trạng hoạt động kiểm toán Nhà nớc trong bốn năm qua, và
những vấn đề tồn tại cần giải quyết trong quá trình xây dựng, tổ chức và hoạt
động kiểm toán, cần làm rõ quyền hạn, trách nhiệm của kiểm toán Nhà nớc
trong các văn bản qui phạm pháp luật.
1. Quyền hạn:
Về quyền hạn của kiểm toán Nhà nớc có thể xác định ở một số vấn đề cụ
thể sau:
Quyền độc lập trong xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động kiểm toán bao
gồm cả quyền đình chỉ, gia hạn hoặc thay đổi kế hoạch kiểm toán.
Quyền yêu cầu cán bộ các ngành, các đơn vị đợc kiểm toán và cá nhân,
tổ chức có liên quan cung cấp báo cáo quyết toán và các thông tin tài liệu cần
thiết để thực hiện kiểm toán.
21

Trong trờng hợp cần thiết có quyền yêu cầu các cá nhân hoặc tổ chức
cung cấp dịch vụ, t vấn chuyên ngành có liên quan đến cuộc kiểm toán đang thực
hiện theo phơng thức hợp đồng dịch vụ.
Quyền báo cáo chính phủ, Quốc hội, Uỷ ban thờng vụ Quốc hội và các
kết luận kiểm toán và kiến nghị xử lý.
Quyền yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền đình chỉ tạm thời hoạt động,
phong toả tài khoản của các đơn vị đợc kiểm toán trong các trờng hợp xét thấy
cần thiết.
Quyền chuyển hồ sơ tài liệu cho các cơ quan pháp luật về các vi phạm
pháp luật, có dấu hiệu cấu thành tội phạm.
Quyền xây dựng và đợc bảo đảm kế hoạch ngân sách hàng năm cho hoạt
động của kiểm toán Nhà nớc.
2. Trách nhiệm
Hoàn thành kế hoạch kiểm toán hàng năm và các cuộc kiểm toán đột xuất
theo yêu cầu của Quốc hội, Uỷ ban thờng vụ Quốc hội, Chính phủ hoặc Thủ tớng
Chính phủ.
Chịu trách nhiệm trớc pháp luật về tính khách quan, trung thực của các
nhận xét và kết luận kiểm toán.
Chịu trách nhiệm báo cáo kết quả kiểm toán cho Chính phủ, Quốc hội, Uỷ
ban thờng vụ Quốc hội theo luật định.
Không gây cản trở hoạt động, không can thiệp vào công việc điều hành
hoạt động giữ gìn bí mật nghề nghiệp của các đơn vị đợc kiểm toán, bí mật Nhà
nớc theo qui định của pháp luật.
Chịu trách nhiệm về những hành vi vi phạm pháp luật của kiểm toán viên
đoàn kiểm toán khi thi hành công vụ.
22
Kết Luận
Vai trò của kiểm toán Nhà nớc trong nền kinh tế đang phát triển đặc biệt
là trong nền kinh tế đang trong giai đoạn chuyển đổi từ nền kinh tế - kế hoạch
hoá tập trung sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận hành theo cơ chế

thị trờng có sự điều tiết vĩ mô của Nhà nớc thì vai trò của kiểm toán Nhà nớc
càng trở lên quan trọng hơn bao giờ hết bởi vì những công cụ sử dụng cho hoạt
động quản lý trớc đó không còn thích hợp đối với một cơ chế quản lý mới, hơn
nữa những ngời chịu trách nhiệm lập thông tin báo cáo tài chính không đủ kiến
thức và sự hiểu biết hết về các nguyên tắc kế toán, những chế độ, chuẩn mực kết
toán hiện hành do đó đã làm cho các thông tin trở nên không đầy đủ và thiếu
trung thực điều đó đã dẫn đến kết quả là không có đủ những thông tin đáng tin
cậy để phục vụ cho những ngời ra quyết định. Bên cạnh những mặt còn tồn tại
trong công tác quản lý thì hiện nay thực trạng hoạt động của các đơn vị có sử
dụng ngân sách Nhà nớc cha đem lại hiệu quả cao nh mong muốn, tình trạng
tham ô, tham nhũng chiếm dụng của công, sử dụng lãng phí không hiệu quả các
nguồn lực quốc gia hiện đang là vấn đề bức thiết đặt ra cần đợc ngăn chặn kịp
thời. Trong bối cảnh đó hoạt động của kiểm toán Nhà nớc đã trở thành ngời bạn
đồng hành đồng thời cũng là ngời phản biện một cách trung thực khách quan
hoạt động quản lý. Cơ quan kiểm toán Nhà nớc Việt Nam ra đời phù hợp với xu
hớng chung của sự phát triển, đã từng bớc giải quyết tốt các mối quan hệ kinh tế
cũng nh những yêu cầu bức thiết đặt ra của nền kinh tế hiện đại.
23